ABOUT THE SPEAKER
Latif Nasser - Radio researcher
Latif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata.

Why you should listen

The history of science is "brimming with tales stranger than fiction," says Latif Nasser, who wrote his PhD dissertation on the Tanganyika Laughter Epidemic of 1962. A writer and researcher, Nasser is now the research director at Radiolab, a job that allows him to dive into archives, talk to interesting people and tell stories as a way to think about science and society.

More profile about the speaker
Latif Nasser | Speaker | TED.com
TED Talks Live

Latif Nasser: You have no idea where camels really come from

Latif Nasser: Nie macie pojęcia, skąd pochodzą wielbłądy

Filmed:
3,107,623 views

Wielbłądy są tak dobrze przystosowane do warunków pustynnych, że trudno wyobrazić je sobie gdziekolwiek indziej. A gdyby okazało się, że przypięliśmy im niewłaściwą metkę? Może wielkie garby, stopy i oczy wyewoluowały w innym klimacie i czasie? Dołącz do Latifa Nassera z Radiolab, który opowiada zaskakującą historię maleńkiej, bardzo dziwnej skamieniałości, która zmieniła jego postrzeganie wielbłądów i świata.
- Radio researcher
Latif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So, this is a storyfabuła
0
880
2000
To opowieść o tym,
00:14
about how we know what we know.
1
2904
1929
skąd wiemy to, co wiemy.
00:17
It's a storyfabuła about this womankobieta,
2
5690
2135
To opowieść o tej kobiecie,
00:20
NataliaNatalia RybczynskiRybczyński.
3
8611
1936
Natalii Rybczynski.
00:22
She's a paleobiologistpaleobiologist,
4
10912
2048
Jest paleobiologiem,
00:24
whichktóry meansznaczy she specializesspecjalizuje się
in diggingkopanie up really oldstary deadnie żyje stuffrzeczy.
5
12984
3829
co oznacza, że zna się na wykopywaniu
starych i martwych rzeczy.
00:28
(AudioDźwięk) NataliaNatalia RybczynskiRybczyński: Yeah,
I had someonektoś call me "DrDr. DeadMartwe Things."
6
16837
3502
(Audio) Natalia Rybczynski: Tak.
Ktoś nazwał mnie "Dr Matrwocie".
Latif Nasser: Jest wyjątkowo interesująca
00:32
LatifLatif NasserNasser: And I think
she's particularlyszczególnie interestingciekawy
7
20363
2629
ze względu na miejsce,
gdzie wykopuje te rzeczy,
00:35
because of where she digsmieszkanie that stuffrzeczy up,
8
23016
1914
daleko za kołem podbiegunowym
w odległej tundrze kanadyjskiej.
00:36
way abovepowyżej the ArcticArctic CircleKoło
in the remotezdalny CanadianKanadyjski tundraTundra.
9
24954
4195
00:41
Now, one summerlato day in 2006,
10
29901
3055
Pewnego letniego dnia w 2006 roku
była na miejscu wykopalisk
zwanym "Fyles Leaf Bed",
00:44
she was at a digkopać siteteren callednazywa
the FylesFyles LeafLiść BedŁóżko,
11
32980
3191
mniej niż o 10 stopni
szerokości geograficznej
00:48
whichktóry is lessmniej than 10 degreesstopni latitudeSzerokość geograficzna
away from the magneticmagnetyczny northpółnoc polePolak.
12
36195
4578
od północnego bieguna magnetycznego.
00:52
(AudioDźwięk) NRNR: Really, it's not
going to sounddźwięk very excitingekscytujący,
13
40797
2727
(Audio) NR: To nie będzie bardzo ciekawe,
00:55
because it was a day of walkingpieszy
with your backpackPlecak and your GPSGPS
14
43548
4030
bo to był dzień wędrowania z plecakiem,
GPS-em i notatnikiem
00:59
and notebookNotatnik and just pickingowocobranie up
anything that mightmoc be a fossilskamieniałość.
15
47602
4078
i zbierania wszystkiego,
co mogło być skamieniałością.
01:03
LNLN: And at some pointpunkt,
she noticedzauważyłem something.
16
51704
2675
LN: W pewnym momencie coś zauważyła.
01:06
(AudioDźwięk) NRNR: RustyZardzewiały, kinduprzejmy of rust-coloredrdzawych,
17
54403
2167
(Audio) NR: Rdzawe, w kolorze rdzy,
01:08
about the sizerozmiar of the palmPalma of my handdłoń.
18
56594
1935
wielkości mojej dłoni.
01:10
It was just lyingkłamstwo on the surfacepowierzchnia.
19
58553
2294
Leżało na powierzchni.
01:12
LNLN: And at first she thought
it was just a splinterdrzazga of wooddrewno,
20
60871
3452
LN: Najpierw pomyślała,
że to drewniana drzazga,
01:16
because that's the sortsortować of thing
people had founduznany
21
64347
2293
bo takie rzeczy znajdowano
w "Fyles Leaf Bed" wcześniej,
czyli prehistoryczne kawałki roślin.
01:18
at the FylesFyles LeafLiść BedŁóżko before --
prehistoricprehistoryczne plantroślina partsCzęści.
22
66664
3419
Jednak tamtej nocy, w obozie...
01:22
But that night, back at campobóz ...
23
70107
2468
01:24
(AudioDźwięk) NRNR: ... I get out the handdłoń lensobiektyw,
24
72940
1929
(Audio) NR:. Wzięłam lupę,
przypatrzyłam się z bliska,
uświadamiając sobie,
01:26
I'm looking a little bitkawałek
more closelydokładnie and realizingzrealizowanie
25
74893
2397
że nie wygląda tak,
jakby miało pierścienie drzewne.
01:29
it doesn't quitecałkiem look
like this has treedrzewo ringspierścienie.
26
77314
2404
01:31
Maybe it's a preservationzachowanie thing,
27
79742
1564
Może to kwestia zakonserwowania,
01:33
but it lookswygląda really like ...
28
81330
2274
ale to naprawdę wyglądało...
jak kość.
01:35
bonekość.
29
83628
1201
01:36
LNLN: Huh. So over the nextNastępny fourcztery yearslat,
30
84853
2889
LN: Przez cztery kolejne lata
01:39
she wentposzedł to that spotmiejsce over and over,
31
87766
2934
wracała do tego miejsca na okrągło
01:42
and eventuallyostatecznie collectedZebrane 30 fragmentspaprochy
of that exactdokładny samepodobnie bonekość,
32
90724
5536
i w końcu uzbierała
30 fragmentów tej samej kości,
01:48
mostwiększość of them really tinymalutki.
33
96284
1661
większość z nich jest naprawdę niewielka.
01:50
(AudioDźwięk) NRNR: It's not a wholecały lot.
It fitspasuje in a smallmały ZiplocZiploc bagtorba.
34
98522
4436
(Audio) NR: To niedużo.
Mieści się w małej torebce plastykowej.
01:54
LNLN: And she triedwypróbowany to piecekawałek them
togetherRazem like a jigsawpuzzle puzzlepuzzle.
35
102982
3357
LN: Próbowała je ułożyć jak puzzle.
01:58
But it was challengingtrudne.
36
106941
1445
Było to jednak wyzwaniem.
02:00
(AudioDźwięk) NRNR: It's brokenzłamany up
into so manywiele little tinymalutki piecessztuk,
37
108410
2820
(Audio) NR: Jest połamana
na wiele kawałeczków.
Próbowałam piasku i kitu,
ale nie wyglądało to dobrze.
02:03
I'm tryingpróbować to use sandpiasek and puttyPuTTY,
and it's not looking good.
38
111254
4258
W końcu zdecydowaliśmy się
użyć skanera powierzchni 3D.
02:07
So finallywreszcie, we used a 3D surfacepowierzchnia scannerskaner.
39
115536
5167
LN: Och!
02:12
LNLN: OohOoh!
NRNR: Yeah, right?
40
120727
1589
(Śmiech)
02:14
(LaughterŚmiech)
41
122340
1440
02:15
LNLN: It turnsskręca out it was way easierłatwiejsze
to do it virtuallywirtualnie.
42
123804
2743
LN: Okazało się,
że łatwiej zrobić to wirtualnie.
(Audio) NR: To magiczne,
kiedy wszystko pasuje do siebie.
02:18
(AudioDźwięk) NRNR: It's kinduprzejmy of magicalmagiczny
when it all fitspasuje togetherRazem.
43
126571
2770
LN: Czy byliście pewni, że się udało
02:21
LNLN: How certainpewny were you
that you had it right,
44
129365
2199
i ułożyliście wszystko prawidłowo?
02:23
that you had put it togetherRazem
in the right way?
45
131588
2145
Czy można było ułożyć to inaczej
02:25
Was there a potentialpotencjał that you'dty byś
put it togetherRazem a differentróżne way
46
133757
3014
i dostać na przykład papużkę falistą?
02:28
and have, like, a parakeetpapuga długoogonowa or something?
47
136795
1942
02:30
(LaughterŚmiech)
48
138761
1365
(Śmiech)
02:32
(AudioDźwięk) NRNR: (LaughsŚmieje się) UmUM, no.
No, we got this.
49
140150
3640
(Audio) NR: (Śmiech) Nie. Dobrze wyszło.
02:36
LNLN: What she had, she discoveredodkryty,
was a tibiaTibia, a legnogi bonekość,
50
144242
3841
LN: Tym, co odkryła,
była piszczel, kość nogi,
02:40
and specificallykonkretnie, one that belongednależał
to a cloven-hoofedparzystokopytnych mammalssak,
51
148107
4000
a konkretnie taka, która należała
do zwierzęta mającego racice,
jak na przykład krowa czy owca.
02:44
so something like a cowkrowa or a sheepowca.
52
152131
2849
02:47
But it couldn'tnie mógł have been eitherzarówno of those.
53
155004
2460
Nie mogła jednak należeć
do żadnego z nich.
Była po prostu za duża.
02:49
It was just too bigduży.
54
157488
1783
02:51
(AudioDźwięk) NRNR: The sizerozmiar of this thing,
it was hugeolbrzymi. It's a really bigduży animalzwierzę.
55
159822
4064
(Audio) NR: Jej rozmiar był ogromny.
To było duże zwierzę.
02:55
LNLN: So what animalzwierzę could it be?
56
163910
2858
LN: Jakie zwierzę mogło to być?
02:59
HavingPosiadanie hittrafienie a wallŚciana, she showedpokazał
one of the fragmentspaprochy
57
167291
2580
Z braku innych pomysłów
pokazała jeden z fragmentów
03:01
to some colleagueskoledzy of hersjej in ColoradoColorado,
58
169895
2572
swoim kolegom z Kolorado,
03:04
and they had an ideapomysł.
59
172491
1260
a oni wpadli na pewien pomysł.
03:06
(AudioDźwięk) NRNR: We tookwziął a saw,
and we nickedponacinane just the edgekrawędź of it,
60
174244
5047
(Audio) NR: Wzięliśmy piłę
i nacięliśmy jej brzeg.
03:11
and there was this really interestingciekawy
smellzapach that comespochodzi from it.
61
179315
6391
Unosił się z niej naprawdę ciekawy zapach.
LN: Śmierdziała jak nadpalone mięso.
03:18
LNLN: It smelledpachniało kinduprzejmy of like singedSinged fleshciało.
62
186521
2763
03:21
It was a smellzapach that NataliaNatalia recognizeduznane
63
189308
2633
Natalia znała ten smród
03:23
from cuttingtnący up skullsczaszki
in her grossobrzydliwy anatomyanatomia lablaboratorium:
64
191965
3943
z krojenia czaszek
na zajęciach z anatomii,
kolagen.
03:27
collagenKolagen.
65
195932
1164
03:29
CollagenKolagen is what givesdaje
structureStruktura to our boneskości.
66
197120
2657
Kolagen to budulec kości.
03:31
And usuallyzazwyczaj, after so manywiele yearslat,
67
199801
2158
Zazwyczaj po tak wielu latach
03:33
it breaksprzerwy down.
68
201983
1151
rozpada się.
03:35
But in this casewalizka, the ArcticArctic had acteddziałał
like a naturalnaturalny freezerzamrażarka and preservedzachowane it.
69
203158
4348
Arktyka, w tym przypadku,
zadziałała jak zamrażarka i zachowała go.
03:40
Then a yearrok or two laterpóźniej,
NataliaNatalia was at a conferencekonferencja in BristolBristol,
70
208190
3623
Rok czy dwa lata później
Natalia była na konferencji w Bristolu,
03:43
and she saw that a colleaguekolega
of hersjej namedo imieniu MikeMike BuckleyBuckley
71
211837
3194
gdzie zobaczyła,
jak jej kolega Mike Buckley
przedstawiał proces zwany
"pobieraniem odciskiem palca" kolagenu.
03:47
was demoingdemoing this newNowy processproces
that he callednazywa "collagenKolagen fingerprintingPobieranie odcisków palców."
72
215055
5840
Okazuje się, że różne gatunki
mają nieco inne struktury kolagenu,
03:53
It turnsskręca out that differentróżne speciesgatunki
have slightlynieco differentróżne structuresStruktury
73
221284
3643
03:56
of collagenKolagen,
74
224951
1152
dlatego, mając profil kolagenowy
nieznanej kości,
03:58
so if you get a collagenKolagen profileprofil użytkownika
of an unknownnieznany bonekość,
75
226127
2816
04:00
you can compareporównać it
to those of knownznany speciesgatunki,
76
228967
2194
można porównać go do tego,
który pochodzi od znanych gatunków,
04:03
and, who knowswie, maybe you get a matchmecz.
77
231185
2538
i być może uda się znaleźć podobieństwo.
04:06
So she shippeddostarczane him one of the fragmentspaprochy,
78
234546
3279
Wysłała mu jeden z fragmentów
kurierem.
04:09
FedExFedEx.
79
237849
1294
04:11
(AudioDźwięk) NRNR: Yeah, you want to tracktor it.
It's kinduprzejmy of importantważny.
80
239167
3810
(Audio) NR: Chcesz śledzić
przesyłkę. To ważne.
04:15
(LaughterŚmiech)
81
243001
1253
(Śmiech)
04:16
LNLN: And he processedprzetworzone it,
82
244278
1191
LN: Zbadał go,
04:17
and comparedporównywane it to 37 knownznany
and modern-daynowoczesny dzień mammalssak speciesgatunki.
83
245493
4362
porównał do 37 znanych
i współczesnych gatunków ssaków.
04:22
And he founduznany a matchmecz.
84
250674
1277
Znalazł podobieństwo.
Okazało się, że kość
datowana na 3,5 miliona lat,
04:24
It turnsskręca out that
the 3.5 million-year-oldmilionów lat bonekość
85
252824
4612
którą Natalia odkopała
na północy Arktyki,
04:29
that NataliaNatalia had dugkopany
out of the HighWysoka ArcticArctic
86
257460
3630
04:33
belongednależał to ...
87
261729
1194
należała do...
wielbłąda dwugarbnego.
04:36
a camelwielbłąd.
88
264031
1317
04:37
(LaughterŚmiech)
89
265372
1731
(Śmiech)
04:39
(AudioDźwięk) NRNR: And I'm thinkingmyślący, what?
That's amazingniesamowity -- if it's trueprawdziwe.
90
267127
4298
(Audio) NR: Co takiego?
To niesamowite, jeśli okaże się prawdą.
04:43
LNLN: So they testedprzetestowany
a bunchwiązka of the fragmentspaprochy,
91
271449
2052
LN: Sprawdzono wiele z tych fragmentów
04:45
and they got the samepodobnie resultwynik for eachkażdy one.
92
273525
2244
i za każdym razem wyniki były takie same.
04:48
HoweverJednak, basedna podstawie on the sizerozmiar
of the bonekość that they founduznany,
93
276197
5420
Uwzględniając rozmiar znalezionej kości,
04:53
it meantOznaczało that this camelwielbłąd was 30 percentprocent
largerwiększy than modern-daynowoczesny dzień camelswielbłądy.
94
281641
6363
oznaczało to, że ten wielbłąd był
o 30% większy od współczesnego.
05:00
So this camelwielbłąd would have been
about ninedziewięć feetstopy tallwysoki,
95
288028
3190
Ten wielbłąd miał około 2,7 metra
05:03
weighedważył around a tonton.
96
291242
1198
i ważył około tony.
05:04
(AudiencePubliczność reactsreaguje)
97
292464
1051
(Publiczność reaguje)
05:05
Yeah.
98
293539
1049
Tak.
05:06
NataliaNatalia had founduznany a GiantOlbrzym ArcticArctic camelwielbłąd.
99
294612
3493
Natalia odkryła gigantycznego,
arktycznego wielbłąda.
05:10
(LaughterŚmiech)
100
298129
2142
(Śmiech)
05:14
Now, when you hearsłyszeć the wordsłowo "camelwielbłąd,"
101
302396
2318
Kiedy słyszycie słowo "wielbłąd",
05:16
what maymoże come to mindumysł is one of these,
102
304738
3925
może przychodzi wam na myśl jeden z tych:
05:21
the BactrianDromader camelwielbłąd
of EastWschód and CentralCentrum AsiaAsia.
103
309507
3364
baktrian z Azji Wschodniej i Środkowej.
Jednak możliwe, że macie w głowie
ten obraz z pocztówek
05:24
But chancesszanse are the postcardPocztówka imageobraz
you have in your brainmózg
104
312895
3485
05:28
is one of these, the dromedarydromader,
105
316404
3555
i myślicie o dromaderze,
05:31
quintessentialkwintesencja desertpustynia creaturekreatura --
106
319983
2428
typowym stworzeniu pustynnym,
05:34
hangszawiesza się out in sandyPiaszczysta, hotgorąco placesmiejsca
like the MiddleŚrodkowy EastWschód and the SaharaSahara,
107
322435
4319
występującym w piaszczystych,
gorących miejscach Azji Środkowej, Sahary,
05:38
has a bigduży oldstary humpgarb on its back
108
326778
1480
który ma wielki garb na plecach
05:40
for storingprzechowywanie waterwoda
for those long desertpustynia trekswędrówki,
109
328282
2517
do magazynowania wody
na długie, pustynne przeprawy,
05:42
has bigduży, broadszeroki feetstopy to help it
trompTromp over sandpiasek duneswydmy.
110
330823
3381
wielkie, szerokie stopy pomocne
w stąpaniu po wydmach.
05:46
So how on earthZiemia would one of these guys
endkoniec up in the HighWysoka ArcticArctic?
111
334918
6012
Jak jednak pojawiły się
w północnej Arktyce.
05:53
Well, scientistsnaukowcy have knownznany
for a long time, turnsskręca out,
112
341719
2787
Naukowcy wiedzieli od dawna,
jak się okazało,
05:56
even before Natalia'sNatalii discoveryodkrycie,
113
344530
2562
nawet przed odkryciem,
którego dokonała Natalia,
05:59
that camelswielbłądy are actuallytak właściwie
originallypierwotnie AmericanAmerykański.
114
347116
5618
że wielbłądy pochodzą z Ameryki.
06:04
(MusicMuzyka: The Star-SpangledStar-Spangled BannerTransparent)
115
352758
5700
(Muzyka: Hymn Ameryki)
(Śmiech)
06:10
(LaughterŚmiech)
116
358482
1459
06:11
They startedRozpoczęty here.
117
359965
1531
Tutaj się zaczęło.
06:13
For nearlyprawie 40 of the 45 millionmilion yearslat
that camelswielbłądy have been around,
118
361520
4834
Przez prawie 40 z 45 milionów lat,
odkąd pojawiły się wielbłądy,
06:18
you could only find them in NorthPółnoc AmericaAmeryka,
119
366378
3159
można było je znaleźć
jedynie w Ameryce Północnej,
06:21
around 20 differentróżne speciesgatunki, maybe more.
120
369561
3253
około 20 różnych gatunków, a może więcej.
(Audio) LN: Gdybyśy ustawili je w rzędzie,
to czy wyglądałyby inaczej?
06:24
(AudioDźwięk) LNLN: If I put them all in a lineupskład,
would they look differentróżne?
121
372838
3245
NR: Tak. Mają inne rozmiary ciała.
06:28
NRNR: Yeah, you're going to have
differentróżne bodyciało sizesrozmiary.
122
376107
2435
Niektóre mają bardzo długie szyje,
06:30
You'llBędziesz have some with really long necksszyje,
123
378566
1912
więc zachowałyby się jak żyrafy.
06:32
so they're actuallytak właściwie
functionallyfunkcjonalnie like giraffesżyrafy.
124
380502
2245
06:35
LNLN: Some had snoutspyski, like crocodileskrokodyle.
125
383345
3072
LN: Niektóre mają pyski jak krokodyle.
06:38
(AudioDźwięk) NRNR: The really primitiveprymitywny,
earlywcześnie oneste would have been really smallmały,
126
386441
3584
(Audio) NR: Te prymitywne,
starsze gatunki byłyby malutkie,
prawie jak króliki.
06:42
almostprawie like rabbitskróliki.
127
390049
2503
06:44
LNLN: What? Rabbit-sizedKrólik i średnich camelswielbłądy?
128
392576
2847
LN: Co? Wielbłądy wielkości królika?
(Audio) NR: Te najwcześniejsze.
06:47
(AudioDźwięk) NRNR: The earliestnajwcześniej oneste.
129
395447
1437
Tych prawdopodobnie byś nie rozpoznał.
06:48
So those oneste you probablyprawdopodobnie
would not recognizerozpoznać.
130
396908
2235
06:51
LNLN: Oh my God, I want a petzwierzę domowe rabbit-camelKrólik camel.
131
399167
2190
LN: Chcę takiego domowego "królikobłąda".
06:53
(AudioDźwięk) NRNR: I know,
wouldn'tnie that be great?
132
401381
2044
(Audio) NR: Wiem.
Czy nie byłoby to wspaniałe?
06:55
(LaughterŚmiech)
133
403449
1172
(Śmiech)
06:56
LNLN: And then about threetrzy
to sevensiedem millionmilion yearslat agotemu,
134
404645
2659
LN: Około 3 do 7 milionów lat temu
06:59
one branchgałąź of camelswielbłądy
wentposzedł down to SouthPołudniowa AmericaAmeryka,
135
407328
2808
jeden odłam wielbłądów powędrował
do Ameryki Południowej,
07:02
where they becamestał się llamasLamy and alpacasalpaki,
136
410160
2954
gdzie przekształcił się w lamy i alpaki,
a inne odgałęzienie przekroczyło
pomost lądowy Beringa
07:05
and anotherinne branchgałąź crossedskrzyżowany over
the BeringBering LandGruntów BridgeMost
137
413138
2922
i przywędrowało do Azji i Afryki.
07:08
into AsiaAsia and AfricaAfryka.
138
416084
1436
07:09
And then around the endkoniec
of the last icelód agewiek,
139
417544
2421
Pod koniec ostatniej epoki lodowcowej
07:11
NorthPółnoc AmericanAmerykański camelswielbłądy wentposzedł extinctwyginąć.
140
419989
3099
północno-amerykańskie wielbłądy wyginęły.
07:15
So, scientistsnaukowcy knewwiedziałem all of that alreadyjuż,
141
423893
2420
Naukowcy już to wiedzieli,
ale nadal nie tłumaczy to tego,
07:18
but it still doesn't fullycałkowicie explainwyjaśniać
how NataliaNatalia founduznany one so fardaleko northpółnoc.
142
426337
6076
jak Natalia znalazła jednego z nich
tak daleko na północy.
07:24
Like, this is, temperature-wiseczerwonego,
the polarpolarny oppositenaprzeciwko of the SaharaSahara.
143
432437
4674
Biorąc pod uwagę temperaturę,
to biegunowe przeciwieństwo Sahary.
07:29
Now to be fairtargi,
144
437135
2501
Choć trzeba przyznać,
07:31
threetrzy and a halfpół millionmilion yearslat agotemu,
145
439660
1683
że 3,5 miliona lat temu
07:33
it was on averageśredni 22 degreesstopni CelsiusCelsjusza
warmercieplej than it is now.
146
441367
4099
było tam 22 stopni Celsjusza cieplej.
07:37
So it would have been borealBoreal forestlas,
147
445490
2935
Był to las borealny,
07:40
so more like the YukonYukon or SiberiaSiberia todaydzisiaj.
148
448449
3914
taki jak na przykład
dzisiejszy Jukon czy Syberia.
07:44
But still, like, they would have
six-month-long6 miesięczne winterszimy
149
452853
3706
Mimo to panowały tam
sześciomiesięczne zimy,
07:48
where the pondsstawy would freezezamrażać over.
150
456583
2223
podczas których zamarzały stawy.
07:50
You'dW przypadku have blizzardsśnieżyce.
151
458830
1468
Były tam burze śnieżne.
07:52
You'dW przypadku have 24 hoursgodziny a day
of straightproste darknessciemność.
152
460322
3611
Ciemność przez całą dobę.
07:55
Like, how ... How?
153
463957
2981
Jak...?
Jak to możliwe, że któryś
z saharyjskich megagwiazdorów
07:58
How is it that one of these
SaharanSahary superstarsSuperstars
154
466962
4158
08:03
could ever have survivedprzeżył
those arcticarktyczny conditionswarunki?
155
471144
3231
mógł kiedykolwiek przetrwać
w arktycznych warunkach?
08:06
(LaughterŚmiech)
156
474399
2976
(Śmiech)
08:09
NataliaNatalia and her colleagueskoledzy
think they have an answerodpowiedź.
157
477399
3688
Natalia i jej koledzy sądzą,
że znają odpowiedź.
08:13
And it's kinduprzejmy of brilliantznakomity.
158
481632
2010
To genialne.
08:16
What if the very featurescechy that we imaginewyobrażać sobie
make the camelwielbłąd so well-suiteddoskonale nadaje się
159
484700
6533
Co by było, gdyby cechy, które sprawiają,
że wielbłąd jest doskonale przystosowany
08:23
to placesmiejsca like the SaharaSahara,
160
491257
1968
do takich miejsc jak Sahara,
08:25
actuallytak właściwie evolvedewoluował to help it
get throughprzez the winterzimowy?
161
493249
3412
wyewoluowały po to, aby pomóc mu
w przetrwaniu zimy?
08:29
What if those broadszeroki feetstopy were meantOznaczało
to trompTromp not over sandpiasek,
162
497448
4697
Co by było, gdyby szerokie stopy
nie miały stąpać po piasku,
ale po śniegu, niczym para karpli?
08:34
but over snowśnieg, like a pairpara of snowshoesrakiety śnieżne?
163
502169
3020
08:37
What if that humpgarb --
whichktóry, hugeolbrzymi newsAktualności to me,
164
505792
2801
Co by było, gdyby garb,
co jest dla mnie nowością,
który nie zawiera wody, ale tłuszcz...
08:40
does not containzawierać waterwoda, it containszawiera fatgruby --
165
508617
2374
08:43
(LaughterŚmiech)
166
511015
1579
(Śmiech)
08:44
was there to help the camelwielbłąd
get throughprzez that six-month-long6 miesięczne winterzimowy,
167
512618
3601
miał pomóc wielbłądowi
w przetrwaniu 6-miesięcznej zimy,
08:48
when foodjedzenie was scarcedeficytowy?
168
516243
1677
kiedy brakowało jedzenia?
08:49
And then, only laterpóźniej, long after
it crossedskrzyżowany over the landwylądować bridgemost
169
517944
3713
I dopiero później,
po przejściu pomostu lądowego,
08:53
did it retrofitModernizacja those winterzimowy featurescechy
for a hotgorąco desertpustynia environmentśrodowisko?
170
521681
4418
przystosował cechy potrzebne w zimie
do gorącego, pustynnego środowiska?
08:58
Like, for instanceinstancja, the humpgarb
maymoże be helpfulpomocny to camelswielbłądy in hottercieplejsze climesklimacie
171
526123
4074
Na przykład garb może się przydać
wielbłądom w gorętszych klimatach,
09:02
because havingmający all your fatgruby in one placemiejsce,
172
530221
2472
bo zebranie tłuszczu w jednym miejscu,
09:04
like a, you know, fatgruby backpackPlecak,
173
532717
2741
coś w stylu plecaka z tłuszczem,
09:07
meansznaczy that you don't have
to have that insulationizolacja
174
535482
2528
oznacza, że nie trzeba mieć tej izolacji
09:10
all over the restodpoczynek of your bodyciało.
175
538034
1759
na pozostałych częściach ciała.
09:11
So it helpspomaga heatciepło dissipaterozpraszanie easierłatwiejsze.
176
539817
2250
Dzięki temu ciepło łatwiej się rozprasza.
09:14
It's this crazyzwariowany ideapomysł,
177
542555
2841
To szalona idea,
09:17
that what seemswydaje się like proofdowód of the camel'sCamel's
quintessentialkwintesencja desertpustynia natureNatura
178
545420
5547
że to, co wydaje się dowodem
na pustynną naturę wielbłąda,
może okazać się dowodem
jego arktycznej przeszłości.
09:22
could actuallytak właściwie be proofdowód
of its HighWysoka ArcticArctic pastprzeszłość.
179
550991
3700
Nie jestem pierwszą osobą,
która opowiada tę historię.
09:27
Now, I'm not the first personosoba
to tell this storyfabuła.
180
555832
3710
09:31
OthersInni have told it as a way
to marvelpodziwiać at evolutionaryewolucyjny biologybiologia
181
559566
4950
Inni opowiedzieli ją po to,
by zachwycać się biologią ewolucyjną
09:36
or as a keyholedziurka od klucza into the futureprzyszłość
of climateklimat changezmiana.
182
564540
3353
lub wejrzeć w przyszłość
zmian klimatycznych.
09:40
But I love it for a totallycałkowicie
differentróżne reasonpowód.
183
568855
2237
Ja kocham ją jednak z innego powodu.
09:43
For me, it's a storyfabuła about us,
184
571751
2762
Według mnie to historia o nas,
09:46
about how we see the worldświat
185
574537
1968
o tym, jak postrzegamy świat
09:48
and about how that changeszmiany.
186
576529
2304
i jak to się zmienia.
09:51
So I was trainedprzeszkolony as a historianhistoryk.
187
579658
3372
Z wykształcenia jestem historykiem.
09:55
And I've learnednauczyli that, actuallytak właściwie,
a lot of scientistsnaukowcy are historianshistorycy, too.
188
583054
4253
Odkryłem, że wielu naukowców
to także historycy.
09:59
They make sensesens of the pastprzeszłość.
189
587331
1549
Próbują zrozumieć przeszłość.
10:00
They tell the historyhistoria of our universewszechświat,
of our planetplaneta, of life on this planetplaneta.
190
588904
5325
Opowiadają historię wszechświata,
naszej planety i życia na tej planecie.
10:06
And as a historianhistoryk,
191
594741
1477
Tak jak w przypadku historyka
10:08
you startpoczątek with an ideapomysł in your mindumysł
of how the storyfabuła goesidzie.
192
596242
4371
zaczyna się od idei,
jak ta historia mogła wyglądać.
(Audio) NR: Wymyślamy historie
i trzymamy się ich,
10:13
(AudioDźwięk) NRNR: We make up storieshistorie
and we stickkij with it,
193
601196
2485
tak jak tej z wielbłądem na pustyni.
10:15
like the camelwielbłąd in the desertpustynia, right?
194
603705
1722
10:17
That's a great storyfabuła!
It's totallycałkowicie adaptedprzystosowany for that.
195
605451
2446
To wspaniała historia!
Jest przystosowany do tego.
10:19
ClearlyWyraźnie, it always livedPerscyativestwo recyrodycyjcystwo recyrodycyjcystwo recyrodycyj there.
196
607921
2229
To jasne, że zawsze tak żył.
10:22
LNLN: But at any momentza chwilę, you could
uncoverodkryć some tinymalutki bitkawałek of evidencedowód.
197
610174
4302
LN: W każdej chwili można odkryć
niewielki kawałek dowodu.
10:26
You could learnuczyć się some tinymalutki thing
198
614500
2199
Można nauczyć się czegoś,
10:28
that forcessiły you to reframeReframe
everything you thought you knewwiedziałem.
199
616723
3959
co zmusza do przewartościowania
wszystkiego, co się wie.
10:32
Like, in this casewalizka, this one scientistnaukowiec
findsznajduje this one shardOdłamek
200
620706
3778
Tak jak w tym przypadku.
Jeden naukowiec znajduje kawałek czegoś,
10:36
of what she thought was wooddrewno,
201
624508
1747
co wygląda na drewno,
10:38
and because of that, sciencenauka has a totallycałkowicie
newNowy and totallycałkowicie counterintuitivesprzeczne z intuicją theoryteoria
202
626279
5038
przez co w nauce pojawia się
nowa, sprzeczna z intuicją teoria,
10:43
about why this absurdabsurdalny
DrDr. Seuss-lookingPatrząc Seuss creaturekreatura
203
631341
3615
dlaczego to absurdalne stworzenie
wyjęte z bajek Dr. Seussa,
10:46
lookswygląda the way it does.
204
634980
1532
właśnie tak wygląda.
10:48
And for me, it completelycałkowicie upendedupended
the way I think of the camelwielbłąd.
205
636536
5404
Moje postrzeganie wielbłąda
uległo całkowitej zmianie.
Od niszowego stworzenia
10:53
It wentposzedł from beingistota
this ridiculouslyśmiesznie nicheniszy creaturekreatura
206
641964
4382
10:58
suitedodpowiedni only to this
one specifickonkretny environmentśrodowisko,
207
646370
2349
przystosowanego do jednego,
określonego środowiska,
11:00
to beingistota this worldświat travelerpodróżnik
that just happensdzieje się to be in the SaharaSahara,
208
648743
5288
zmienił się w światowego podróżnika,
który po prostu trafił na Saharę,
ale mógł żyć gdziekolwiek indziej.
11:06
and could endkoniec up virtuallywirtualnie anywheregdziekolwiek.
209
654055
3125
11:09
(ApplauseAplauz)
210
657880
5975
(Brawa)
11:26
This is AzuriAzuri.
211
674396
1458
To Azuri.
11:28
AzuriAzuri, hicześć, how are you doing?
212
676589
2880
Jak się masz, Azuri?
Mam tutaj coś dla ciebie.
11:31
OK, here, I've got
one of these for you here.
213
679493
2548
11:34
(LaughterŚmiech)
214
682065
2046
(Śmiech)
11:36
So AzuriAzuri is on a breakprzerwa
from her regularregularny gigGIG
215
684135
4183
Azuri ma przerwę w regularnych występach
11:40
at the RadioRadia CityMiasto MusicMuzyka HallHall.
216
688342
2223
w "Radio City Music Hall".
11:42
(LaughterŚmiech)
217
690589
2149
(Śmiech)
11:44
That's not even a jokeżart.
218
692762
1582
To nawet nie jest kawał.
11:46
AnywayW każdym razie --
219
694717
1737
Tak czy owak.
11:48
But really, AzuriAzuri is here
as a livingżycie reminderprzypomnienie
220
696478
4357
Azuri jest tutaj żyjącym dowodem,
11:52
that the storyfabuła of our worldświat
is a dynamicdynamiczny one.
221
700859
4247
że historia świata jest dynamiczna.
11:57
It requireswymaga our willingnessgotowość
to readjustskorygować, to reimaginezmierzenie się z takimi.
222
705130
4707
Wymaga od nas woli, by przystosować się
i wyobrazić ją sobie na nowo.
12:01
(LaughterŚmiech)
223
709861
4277
(Śmiech)
12:06
Right, AzuriAzuri?
224
714162
1451
Prawda, Azuri?
12:07
And, really, that we're all
just one shardOdłamek of bonekość away
225
715637
6416
Tylko kawałek kości dzieli nas
12:14
from seeingwidzenie the worldświat anewna nowo.
226
722077
2230
od postrzegania świata na nowo.
Dziękuję bardzo.
12:16
Thank you very much.
227
724926
1160
12:18
(ApplauseAplauz)
228
726110
6421
(Brawa)
Translated by Sylwia Gliniewicz
Reviewed by Rysia Wand

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Latif Nasser - Radio researcher
Latif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata.

Why you should listen

The history of science is "brimming with tales stranger than fiction," says Latif Nasser, who wrote his PhD dissertation on the Tanganyika Laughter Epidemic of 1962. A writer and researcher, Nasser is now the research director at Radiolab, a job that allows him to dive into archives, talk to interesting people and tell stories as a way to think about science and society.

More profile about the speaker
Latif Nasser | Speaker | TED.com