ABOUT THE SPEAKER
Sean M. Carroll - Physicist, cosmologist
A physicist, cosmologist and gifted science communicator, Sean Carroll is asking himself -- and asking us to consider -- questions that get at the fundamental nature of the universe.

Why you should listen

Sean Carroll is a theoretical physicist at Caltech in Pasadena, California, where he researches theoretical aspects of cosmology, field theory and gravitation -- exploring the nature of fundamental physics by studying the structure and evolution of the universe.

His book on cosmology and the arrow of time, From Eternity to Here: The Quest for the Ultimate Theory of Time, was published in 2010. He keeps a regular blog at Cosmic Variance.

More profile about the speaker
Sean M. Carroll | Speaker | TED.com
TEDxCaltech

Sean Carroll: Distant time and the hint of a multiverse

Sean Carrol: Uzak zaman ve olası çoklu evren

Filmed:
1,776,253 views

Kozmolojist Sean Carrol, TEDxCaltech konferansında zaman ve evrenle ilgili eğlenceli ve düşündürücü bir sunumla basit gibi görünen şu soruyla uğraşıyor: Zaman neden var? Bu sorunun olası yanıtları evrenin doğasına ve bizim onun içindeki yerimize şaşırtıcı bir bakış açısı ile bakmamızı sağlıyor.
- Physicist, cosmologist
A physicist, cosmologist and gifted science communicator, Sean Carroll is asking himself -- and asking us to consider -- questions that get at the fundamental nature of the universe. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
The universeEvren
0
0
2000
Evren
00:17
is really bigbüyük.
1
2000
2000
gerçekten büyüktür.
00:19
We livecanlı in a galaxygökada, the MilkySütlü Way GalaxyGökada.
2
4000
3000
Biz bir galaksi içinde yağıyoruz, Samanyolu galaksisi.
00:22
There are about a hundredyüz billionmilyar starsyıldızlar in the MilkySütlü Way GalaxyGökada.
3
7000
3000
Samanyolu galaksisi içinde yaklaşık 100 milyar yıldız var.
00:25
And if you take a camerakamera
4
10000
2000
Ve eğer bir kamera alır da
00:27
and you pointpuan it at a randomrasgele partBölüm of the skygökyüzü,
5
12000
2000
gökyüzündeki rastgele bir yere tutar
00:29
and you just keep the shutterçekim openaçık,
6
14000
2000
ve enstantanesini açık bırakırsanız
00:31
as long as your camerakamera is attachedekli to the HubbleHubble SpaceUzay TelescopeTeleskop,
7
16000
3000
kameranız Hubble Uzay teleskobuna bağlı olduğu sürece
00:34
it will see something like this.
8
19000
2000
şuna benzer bir görüntü elde edersiniz.
00:36
EveryHer one of these little blobslekeler
9
21000
3000
Bu baloncukların her biri
00:39
is a galaxygökada roughlykabaca the sizeboyut of our MilkySütlü Way --
10
24000
2000
hemen hemen bizim Samanyolu galaksimiz büyüklüğünde galaksiler --
00:41
a hundredyüz billionmilyar starsyıldızlar in eachher of those blobslekeler.
11
26000
3000
her bir baloncukta 100 milyar yıldız var.
00:44
There are approximatelyyaklaşık olarak a hundredyüz billionmilyar galaxiesgalaksiler
12
29000
3000
Görülebilir evrende yaklaşık 100 milyar
00:47
in the observableizlenebilir universeEvren.
13
32000
2000
galaksi mevcut.
00:49
100 billionmilyar is the only numbernumara you need to know.
14
34000
2000
Bilmeniz gereken tek sayı 100 milyar.
00:51
The ageyaş of the universeEvren, betweenarasında now and the BigBüyük BangPatlama,
15
36000
3000
Evrenin yaşı, yani Big Bang'den şimdiye kadarki zaman
00:54
is a hundredyüz billionmilyar in dogköpek yearsyıl.
16
39000
2000
100 milyar köpek yılı.
00:56
(LaughterKahkaha)
17
41000
2000
(Gülüşmeler)
00:58
WhichHangi tellsanlatır you something about our placeyer in the universeEvren.
18
43000
3000
Bunlar size bizim evrendeki yerimiz hakkında birşey söylüyor.
01:01
One thing you can do with a pictureresim like this is simplybasitçe admirebeğenmek it.
19
46000
2000
Böyle bir resim karşısında yapabileceğiniz şeylerden biri onu takdir etmek.
01:03
It's extremelyson derece beautifulgüzel.
20
48000
2000
Gerçekten çok güzel.
01:05
I've oftensık sık wonderedmerak, what is the evolutionaryevrimsel pressurebasınç
21
50000
3000
Sıklıkla merak etmişimdir, daha önce
01:08
that madeyapılmış our ancestorsatalarımız in the VeldtVeldt adaptuyarlamak and evolvegelişmek
22
53000
3000
hüç görmemiş olmalarına rağmen bozkırda yaşayan atalarımızın
01:11
to really enjoykeyfini çıkarın picturesresimler of galaxiesgalaksiler
23
56000
2000
galaksi resimlerini beğenecek şekilde evrimleşmeleri için
01:13
when they didn't have any.
24
58000
2000
gereken evrimsel baskı neydi acaba?
01:15
But we would alsoAyrıca like to understandanlama it.
25
60000
2000
AMa bizler onu anlamak da istiyoruz.
01:17
As a cosmologistkozmolog, I want to asksormak, why is the universeEvren like this?
26
62000
4000
Bir kozmolojist olarak, evrenin neden böyle olduğu sorusunu sormak istiyorum.
01:21
One bigbüyük clueipucu we have is that the universeEvren is changingdeğiştirme with time.
27
66000
3000
Elimizdeki ipuçlarından biri evrenin zamanla değişiyor olması.
01:24
If you lookedbaktı at one of these galaxiesgalaksiler and measuredölçülü its velocityhız,
28
69000
3000
Eğer bu galaksilerden birine bakar ve hızını ölçerseniz,
01:27
it would be movinghareketli away from you.
29
72000
2000
sizden uzaklaştığını fark edersiniz.
01:29
And if you look at a galaxygökada even fartherdaha uzağa away,
30
74000
2000
Daha uzaktaki bir galaksiye bakacak olursanız,
01:31
it would be movinghareketli away fasterDaha hızlı.
31
76000
2000
daha da hızlı hareket ettiğini görürsünüz.
01:33
So we say the universeEvren is expandinggenişleyen.
32
78000
2000
Bu nedenle bizler evrenin genişlediğini söylüyoruz.
01:35
What that meansanlamına geliyor, of coursekurs, is that, in the pastgeçmiş,
33
80000
2000
Bu şu demek elbette, geçmişte herşey
01:37
things were closeryakın togetherbirlikte.
34
82000
2000
birbirine daha yakındı.
01:39
In the pastgeçmiş, the universeEvren was more denseyoğun,
35
84000
2000
Geçmişte evren çok daha yoğundu,
01:41
and it was alsoAyrıca hotterdaha sıcak.
36
86000
2000
ve daha da sıcaktı.
01:43
If you squeezesıkmak things togetherbirlikte, the temperaturesıcaklık goesgider up.
37
88000
2000
Eğer cisimleri bir araya sıkıştırırsanız ısı artar.
01:45
That kindtür of makesmarkaları senseduyu to us.
38
90000
2000
Bu bizim açımızdan oldukça mantıklı.
01:47
The thing that doesn't make senseduyu to us as much
39
92000
2000
Onun kadar mantıklı gelmeyen şey ise şu
01:49
is that the universeEvren, at earlyerken timeszamanlar, nearyakın the BigBüyük BangPatlama,
40
94000
3000
evren, eskiden, Big Bang zamanlarında
01:52
was alsoAyrıca very, very smoothpürüzsüz.
41
97000
2000
aynı zamanda çok da düzenliydi.
01:54
You mightbelki think that that's not a surprisesürpriz.
42
99000
2000
Bunun sürpriz olmadığını düşünebilirsiniz.
01:56
The airhava in this roomoda is very smoothpürüzsüz.
43
101000
2000
BU odadaki hava oldukça düzenli.
01:58
You mightbelki say, "Well, maybe things just smootheddüzeltti themselveskendilerini out."
44
103000
3000
Şunu diyebilirsiniz;" Belki de kendiliğinden düzenli hale geldi."
02:01
But the conditionskoşullar nearyakın the BigBüyük BangPatlama are very, very differentfarklı
45
106000
3000
Ama Big Bang zamanındaki koşullar çok ama çok daha farklıydı,
02:04
than the conditionskoşullar of the airhava in this roomoda.
46
109000
2000
şu anda bu odanın koşullarından çok daha farklı.
02:06
In particularbelirli, things were a lot denserdaha yoğun.
47
111000
2000
Özellikle, cisimler çok daha yoğundular.
02:08
The gravitationalyerçekimi pullÇek of things
48
113000
2000
Cisimlerin çekimsel güçleri
02:10
was a lot strongergüçlü nearyakın the BigBüyük BangPatlama.
49
115000
2000
Big Bangie yakın zamanlarda çok daha fazlaydı.
02:12
What you have to think about
50
117000
2000
Şunu düşünmeniz lazım
02:14
is we have a universeEvren with a hundredyüz billionmilyar galaxiesgalaksiler,
51
119000
2000
her biri 100 milyar yıldız içeren
02:16
a hundredyüz billionmilyar starsyıldızlar eachher.
52
121000
2000
yüz milyar galaksimiz var.
02:18
At earlyerken timeszamanlar, those hundredyüz billionmilyar galaxiesgalaksiler
53
123000
3000
Erken dönemlerde, bu 100 milyar galaksi
02:21
were squeezedsıkılmış into a regionbölge about this bigbüyük --
54
126000
3000
şu kadarcık bir alana sığıyorlardı --
02:24
literallyharfi harfine -- at earlyerken timeszamanlar.
55
129000
2000
mecazi anlamda değil, gerçekten.
02:26
And you have to imaginehayal etmek doing that squeezingsıkma
56
131000
2000
Ve bu sıkışmanın içinde hiç bir düzensizlik
02:28
withoutolmadan any imperfectionskusurlar,
57
133000
2000
olmadığını hayal etmelisiniz,
02:30
withoutolmadan any little spotsnoktalar
58
135000
2000
bir yerdekinden daha fazla sayıda
02:32
where there were a fewaz more atomsatomları than somewherebir yerde elsebaşka.
59
137000
2000
atom bulunduran hiç bir düzensiz küme olmamış olmalı.
02:34
Because if there had been, they would have collapsedçökmüş underaltında the gravitationalyerçekimi pullÇek
60
139000
3000
Çünkü eğer olsaydı, bu noktalar çekimsel güç altında kendi içlerine çökerek
02:37
into a hugeKocaman blacksiyah holedelik.
61
142000
2000
dev kara delikler haline gelirlerdi.
02:39
KeepingTutmak the universeEvren very, very smoothpürüzsüz at earlyerken timeszamanlar
62
144000
3000
Erken dönemlerde evreni düzenli tutmak
02:42
is not easykolay; it's a delicatenarin arrangementdüzenleme.
63
147000
2000
çok da kolay değil, epey hassas bir sistem gerektiriyor.
02:44
It's a clueipucu
64
149000
2000
Bu, erken evrenin
02:46
that the earlyerken universeEvren is not chosenseçilmiş randomlyrasgele.
65
151000
2000
rastgele seçilmediğini gçsteren bir ipucu.
02:48
There is something that madeyapılmış it that way.
66
153000
2000
Onun bu şekilde olmasını saülayan bir şey vardı.
02:50
We would like to know what.
67
155000
2000
Bizler bunun ne olduğunu anlamaya çalışıyoruz.
02:52
So partBölüm of our understandinganlayış of this was givenverilmiş to us by LudwigLudwig BoltzmannBoltzmann,
68
157000
3000
Bunu anlamamızdaki ilk adımı Ludwif Boltzmann attı,
02:55
an AustrianAvusturya physicistfizikçi in the 19thinci centuryyüzyıl.
69
160000
3000
19 yüzyılda yaşamış bir Avusturyalı fizikçi.
02:58
And Boltzmann'sBoltzmann'ın contributionkatkı was that he helpedyardım etti us understandanlama entropyentropi.
70
163000
3000
Boltzmann'ın katkıları entropi kavramını anlamamıza yardımcı oldu.
03:01
You've heardduymuş of entropyentropi.
71
166000
2000
Entropi'yi duymuş olmalısınız.
03:03
It's the randomnessrastgelelik, the disorderdüzensizlik, the chaoticnesschaoticness of some systemssistemler.
72
168000
3000
Bazı sistemlerin rastgelelik, karmaşıklık, kaos hali.
03:06
BoltzmannBoltzmann gaveverdi us a formulaformül --
73
171000
2000
Boltzmann bize bir formul verdi --
03:08
engravedoyulmuş on his tombstonemezar taşı now --
74
173000
2000
şu anda bu formül mezartaşında kazılı --
03:10
that really quantifiesquantifies what entropyentropi is.
75
175000
2000
bu formül entrpinin ne olduğunu rakamlara döküyor.
03:12
And it's basicallytemel olarak just sayingsöz
76
177000
2000
Kısaca şunu gösteriyor
03:14
that entropyentropi is the numbernumara of waysyolları
77
179000
2000
entropi, bir sistemin bileşenlerini
03:16
we can rearrangeyeniden düzenleme the constituentsbileşenlerinin of a systemsistem so that you don't noticeihbar,
78
181000
3000
makroskopik olarak aynı görünümü bozmadan, siz farkına varmadan
03:19
so that macroscopicallymacroscopically it looksgörünüyor the sameaynı.
79
184000
2000
yapılabilecek düzenlemelerin toplamıdır.
03:21
If you have the airhava in this roomoda,
80
186000
2000
Bu odada hava var, ve sizler
03:23
you don't noticeihbar eachher individualbireysel atomatom.
81
188000
3000
her bir atomun farkında değilsiniz.
03:26
A lowdüşük entropyentropi configurationyapılandırma
82
191000
2000
Düşük entropili bir düzende
03:28
is one in whichhangi there's only a fewaz arrangementsdüzenlemeler that look that way.
83
193000
2000
böyle görünen az sayıdaki dağılımdan birisi bu.
03:30
A highyüksek entropyentropi arrangementdüzenleme
84
195000
2000
Yüksek entropili düzende ise
03:32
is one that there are manyçok arrangementsdüzenlemeler that look that way.
85
197000
2000
bu şekilde görünen pek çok dağılımdan biri.
03:34
This is a cruciallyEn önemlisi importantönemli insightIçgörü
86
199000
2000
Bu çok önemli bir nokta,
03:36
because it helpsyardım eder us explainaçıklamak
87
201000
2000
çünkü bizim termodinamiğin
03:38
the secondikinci lawhukuk of thermodynamicstermodinamik --
88
203000
2000
ikinci yasasını açıklamamıza yardımcı oluyor --
03:40
the lawhukuk that saysdiyor that entropyentropi increasesartışlar in the universeEvren,
89
205000
3000
bu yasa, evrende entropinin arttığını söyler,
03:43
or in some isolatedyalıtılmış bitbit of the universeEvren.
90
208000
2000
ya da evrenin bir köşesinde yalıtıldığını.
03:45
The reasonneden why entropyentropi increasesartışlar
91
210000
2000
Entropinin artmasının nedeni şu,
03:47
is simplybasitçe because there are manyçok more waysyolları
92
212000
3000
yüksek entropiye gitme yolları,
03:50
to be highyüksek entropyentropi than to be lowdüşük entropyentropi.
93
215000
2000
düşük entropiye gitme yollarından çok daha fazla sayıda.
03:52
That's a wonderfulolağanüstü insightIçgörü,
94
217000
2000
Bu çok güzel bir önsezi, ama
03:54
but it leavesyapraklar something out.
95
219000
2000
bir şeyi unutuyor.
03:56
This insightIçgörü that entropyentropi increasesartışlar, by the way,
96
221000
2000
Bu arada, bu entropinin gittikçe artması kavramı
03:58
is what's behindarkasında what we call the arrowok of time,
97
223000
3000
zaman oku dediğimiz kavramın arkasındaki ana neden,
04:01
the differencefark betweenarasında the pastgeçmiş and the futuregelecek.
98
226000
2000
yani geçmişle gelecek arasındaki fark.
04:03
EveryHer differencefark that there is
99
228000
2000
Geçmiş ile gelecek arasındaki
04:05
betweenarasında the pastgeçmiş and the futuregelecek
100
230000
2000
her bir farklılık bundan
04:07
is because entropyentropi is increasingartan --
101
232000
2000
entropi artışından kaynaklanıyor --
04:09
the factgerçek that you can rememberhatırlamak the pastgeçmiş, but not the futuregelecek.
102
234000
3000
yani geçmişi anımsayabilmeniz ama geleceği bilememeniz.
04:12
The factgerçek that you are borndoğmuş, and then you livecanlı, and then you dieölmek,
103
237000
3000
Önce doğmanız, sonra yaşamanız ve sonunda ölmeniz,
04:15
always in that ordersipariş,
104
240000
2000
hep bu sırayla oluyor,
04:17
that's because entropyentropi is increasingartan.
105
242000
2000
nedeni artan entropi.
04:19
BoltzmannBoltzmann explainedaçıkladı that if you startbaşlama with lowdüşük entropyentropi,
106
244000
2000
Boltzmann şunu açıkladı, eğer işe düşük entropi ile başlarsanız
04:21
it's very naturaldoğal for it to increaseartırmak
107
246000
2000
onun artması son derece doğaldır,
04:23
because there's more waysyolları to be highyüksek entropyentropi.
108
248000
3000
çünkü entropi artışı ile sonlacak alternatifler çok fazla sayıda.
04:26
What he didn't explainaçıklamak
109
251000
2000
Ama açıklamadığı bir şey vardı
04:28
was why the entropyentropi was ever lowdüşük in the first placeyer.
110
253000
3000
neden entropi en başta düşüktü?
04:31
The factgerçek that the entropyentropi of the universeEvren was lowdüşük
111
256000
2000
Genç evrende entrpğinin düşün olması
04:33
was a reflectionyansıma of the factgerçek
112
258000
2000
genç evrenin aslında çok düzenli
04:35
that the earlyerken universeEvren was very, very smoothpürüzsüz.
113
260000
2000
olmasından kaynaklanıyor.
04:37
We'dBiz istiyorsunuz like to understandanlama that.
114
262000
2000
Bunu anlamayı çok istiyoruz.
04:39
That's our job as cosmologistsoluştuğu.
115
264000
2000
Bizlerin, kozmoljist olarak işimiz bu.
04:41
UnfortunatelyNe yazık ki, it's actuallyaslında not a problemsorun
116
266000
2000
Ama, ne yazık ki bu soru çok fazla
04:43
that we'vebiz ettik been givingvererek enoughyeterli attentionDikkat to.
117
268000
2000
üzerinde uğraştığımız bir soru değil.
04:45
It's not one of the first things people would say,
118
270000
2000
Bu günümüzde yaşayan bir kozmoloğa
04:47
if you askeddiye sordu a modernmodern cosmologistkozmolog,
119
272000
2000
"Son zamanlarda uğraştığınız ana
04:49
"What are the problemssorunlar we're tryingçalışıyor to addressadres?"
120
274000
2000
sorunlar nelerdir?" diye sorduğunuzda alacağınız yanıtların başında gelmiyor.
04:51
One of the people who did understandanlama that this was a problemsorun
121
276000
2000
Bu durumun ciddi bir sorun olduğunu anlayan insanların başında
04:53
was RichardRichard FeynmanFeynman.
122
278000
2000
Richard Feynman vardı.
04:55
50 yearsyıl agoönce, he gaveverdi a seriesdizi of a bunchDemet of differentfarklı lecturesdersler.
123
280000
2000
50 yıl önce bir dizi konuşma yaptı.
04:57
He gaveverdi the popularpopüler lecturesdersler
124
282000
2000
Daha sonra "Fizik Kanunlarının Özellikleri"
04:59
that becameoldu "The CharacterKarakter of PhysicalFiziksel LawHukuk."
125
284000
2000
olarak ünlenecek bir grup konuşma yaptı.
05:01
He gaveverdi lecturesdersler to CaltechCaltech undergradsundergrads
126
286000
2000
Caltech üniversitesi öğrencilerine verdiği dersler
05:03
that becameoldu "The FeynmanFeynman LecturesDersler on PhysicsFizik."
127
288000
2000
"Feynman'ın Fizik Üzerine Dersleri" haline geldi.
05:05
He gaveverdi lecturesdersler to CaltechCaltech graduatemezun olmak studentsöğrencilerin
128
290000
2000
Caltechideki yüksek lisans öğrencilerine verdiği dersler de
05:07
that becameoldu "The FeynmanFeynman LecturesDersler on GravitationYer çekimi."
129
292000
2000
"Feynman'ın Yerçekimi Dersleri" oldu.
05:09
In everyher one of these bookskitaplar, everyher one of these setskümeler of lecturesdersler,
130
294000
3000
Bu kitapların her biri, bu konuşmaların her birinde
05:12
he emphasizedvurguladı this puzzlebulmaca:
131
297000
2000
bu bilmecenin altını çizdi:
05:14
Why did the earlyerken universeEvren have suchböyle a smallküçük entropyentropi?
132
299000
3000
Neden genç evrenin entropisi bu kadar düşüktü?
05:17
So he saysdiyor -- I'm not going to do the accentAksan --
133
302000
2000
Burada diyor ki -- yok, aksanını taklit etmeyeceğim --
05:19
he saysdiyor, "For some reasonneden, the universeEvren, at one time,
134
304000
3000
"Bir nedenden ötürü, bir zamanlar,
05:22
had a very lowdüşük entropyentropi for its energyenerji contentiçerik,
135
307000
3000
evrenin enerji içeriğinin entropisi çok düşüktü,
05:25
and sincedan beri then the entropyentropi has increasedartmış.
136
310000
2000
o zamandan beri entropi arttı.
05:27
The arrowok of time cannotyapamam be completelytamamen understoodanladım
137
312000
3000
Evrenin başlangıcının tarihi ile ilgili gizem
05:30
untila kadar the mysterygizem of the beginningsbaş of the historytarih of the universeEvren
138
315000
3000
ortadan kaldırılmadığı sürece, zamanın akışı ile ilgili
05:33
are reducedindirimli still furtherayrıca
139
318000
2000
bildiğimiz şeyler birer spekülasyondan
05:35
from speculationspekülasyon to understandinganlayış."
140
320000
2000
öteye gidemez."
05:37
So that's our job.
141
322000
2000
Yani, bizim işimiz bu.
05:39
We want to know -- this is 50 yearsyıl agoönce, "SurelyKesinlikle," you're thinkingdüşünme,
142
324000
2000
Bunu bilmek istiyoruz. -- bu konuşma 50 yıl önceki bir konuşma.
05:41
"we'vebiz ettik figuredanladım it out by now."
143
326000
2000
Elbette "artık bunu bulmuşuzdur" diye düşünüyor olmalısınız.
05:43
It's not truedoğru that we'vebiz ettik figuredanladım it out by now.
144
328000
2000
Ama bunu bulduğumuzu söyleyemeyeceğim size.
05:45
The reasonneden the problemsorun has gottenkazanılmış worsedaha da kötüsü,
145
330000
2000
Sorunun eskisinden daha da kötü
05:47
ratherdaha doğrusu than better,
146
332000
2000
hale gelmesinin nedeni,
05:49
is because in 1998
147
334000
2000
1998 yılında
05:51
we learnedbilgili something crucialçok önemli about the universeEvren that we didn't know before.
148
336000
3000
evren hakkında daha önce bilmediğimiz temel bir şey daha öğrenmiş olmamız.
05:54
We learnedbilgili that it's acceleratinghızlanan.
149
339000
2000
Onun hızlandığını farkettik.
05:56
The universeEvren is not only expandinggenişleyen.
150
341000
2000
Evren sadece genişlemiyor,
05:58
If you look at the galaxygökada, it's movinghareketli away.
151
343000
2000
eğer galaksilere bakarsanız, daha uzağa gidiyorlar.
06:00
If you come back a billionmilyar yearsyıl latersonra and look at it again,
152
345000
2000
Eğer bir milyar yıl sonra gelir tekrar bakarsanız,
06:02
it will be movinghareketli away fasterDaha hızlı.
153
347000
3000
daha da hızlı uzaklaştıklarını görürsünüz.
06:05
IndividualBirey galaxiesgalaksiler are speedinghız away from us fasterDaha hızlı and fasterDaha hızlı
154
350000
3000
Galaksiler birer birer bizden daha uzaklara gidiyorlar.
06:08
so we say the universeEvren is acceleratinghızlanan.
155
353000
2000
Bu nedenle evrenin hızlandığını söylüyoruz.
06:10
UnlikeAksine the lowdüşük entropyentropi of the earlyerken universeEvren,
156
355000
2000
Evrenin başlangıcındaki düşük entropi sorunun aksine
06:12
even thoughgerçi we don't know the answerCevap for this,
157
357000
2000
bu konuda tam bir yanıtımız olmasa da,
06:14
we at leasten az have a good theoryteori that can explainaçıklamak it,
158
359000
2000
onu açıklayacak iyi bir teorimiz var.
06:16
if that theoryteori is right,
159
361000
2000
Bu teori doğruysa elbet,
06:18
and that's the theoryteori of darkkaranlık energyenerji.
160
363000
2000
teorinin adı Karanlık Enerji Teorisi.
06:20
It's just the ideaFikir that emptyboş spaceuzay itselfkendisi has energyenerji.
161
365000
3000
Uzayın kendisinin bir enerjisi olduğuna dayalı.
06:23
In everyher little cubickübik centimetersantimetre of spaceuzay,
162
368000
3000
Uzaydaki her bir santimetreküp,
06:26
whetherolup olmadığını or not there's stuffşey,
163
371000
2000
içinde bir madde barındırsa da,
06:28
whetherolup olmadığını or not there's particlesparçacıklar, mattermadde, radiationradyasyon or whateverher neyse,
164
373000
2000
içinde parçacıklar, cisimle, radyasyon ya da neyse olsun olmasın
06:30
there's still energyenerji, even in the spaceuzay itselfkendisi.
165
375000
3000
enerji içeriyor, hatta uzayın kendisinin bir enerjisi var.
06:33
And this energyenerji, accordinggöre to EinsteinEinstein,
166
378000
2000
Einstein'a göre bu enerji,
06:35
exertsgiderek artan a pushit on the universeEvren.
167
380000
3000
evrene itici bir güç veriyor.
06:38
It is a perpetualsürekli impulsedürtü
168
383000
2000
Galaksileri birbirinden uzaklaştıran,
06:40
that pushesiter galaxiesgalaksiler apartayrı from eachher other.
169
385000
2000
onları iten enerji de bu.
06:42
Because darkkaranlık energyenerji, unlikeaksine mattermadde or radiationradyasyon,
170
387000
3000
Çünkü karanlık enerji, madde veya radyasyonun aksine,
06:45
does not diluteseyreltik away as the universeEvren expandsgenişler.
171
390000
3000
evren genişledikçe seyrelmiyor.
06:48
The amounttutar of energyenerji in eachher cubickübik centimetersantimetre
172
393000
2000
Her bir santimetrekipteki enerji miktarı
06:50
remainskalıntılar the sameaynı,
173
395000
2000
sabit kalıyor,
06:52
even as the universeEvren getsalır biggerDaha büyük and biggerDaha büyük.
174
397000
2000
evren gittikçe genişliyor olsa bile.
06:54
This has crucialçok önemli implicationsetkileri
175
399000
3000
Bu durumun evrenin ilerde
06:57
for what the universeEvren is going to do in the futuregelecek.
176
402000
3000
başına gelecekler üzerinde çok öenmli bir etkisi var.
07:00
For one thing, the universeEvren will expandgenişletmek foreversonsuza dek.
177
405000
2000
Mesela, evren sonsuza dek genişlemeye devam edecek.
07:02
Back when I was your ageyaş,
178
407000
2000
Ben sizin yaşlarınızda iken,
07:04
we didn't know what the universeEvren was going to do.
179
409000
2000
evrenin ne yapacağını bilemiyorduk.
07:06
Some people thought that the universeEvren would recollapserecollapse in the futuregelecek.
180
411000
3000
Bu nedenle bazıları evrenin ileride içine çökerek küçüleceğine inanıyorlardı.
07:09
EinsteinEinstein was fonddüşkün of this ideaFikir.
181
414000
2000
Einstein bu fikre çok sıcak bakıyordu.
07:11
But if there's darkkaranlık energyenerji, and the darkkaranlık energyenerji does not go away,
182
416000
3000
Ama karanlık enerji orada, ve bir yere de gitmiyor,
07:14
the universeEvren is just going to keep expandinggenişleyen foreversonsuza dek and ever and ever.
183
419000
3000
bu nedenle evren sonsuza dek genişlemeye deva edecek.
07:17
14 billionmilyar yearsyıl in the pastgeçmiş,
184
422000
2000
Geçmişte 14 milyar yıl var,
07:19
100 billionmilyar dogköpek yearsyıl,
185
424000
2000
ya da 100 milyar köpek yılı,
07:21
but an infinitesonsuz numbernumara of yearsyıl into the futuregelecek.
186
426000
3000
ama geleceğindeki süre sonsuz.
07:24
MeanwhileBu arada, for all intentshedefleri and purposesamaçlar,
187
429000
3000
Ama bütün bunlara rağmen, bizler için
07:27
spaceuzay looksgörünüyor finitesınırlı to us.
188
432000
2000
evren sonlu görünüyor.
07:29
SpaceUzay mayMayıs ayı be finitesınırlı or infinitesonsuz,
189
434000
2000
Uzak sonlu ya da sonsuz olabilir,
07:31
but because the universeEvren is acceleratinghızlanan,
190
436000
2000
ama evren hızlandığı iin
07:33
there are partsparçalar of it we cannotyapamam see
191
438000
2000
bizim görmediğimiz ve ileride de
07:35
and never will see.
192
440000
2000
asla göremeyeceğimiz kısımlar var.
07:37
There's a finitesınırlı regionbölge of spaceuzay that we have accesserişim to,
193
442000
2000
Bizim evrende uaşabileceğimiz alan sınırlı,
07:39
surroundedçevrili by a horizonufuk.
194
444000
2000
hatta bir ufukla sınırlı.
07:41
So even thoughgerçi time goesgider on foreversonsuza dek,
195
446000
2000
Her ne kadar zaman sonsuza dek gitse de,
07:43
spaceuzay is limitedsınırlı to us.
196
448000
2000
uzay bizim için sonsuz değil.
07:45
FinallySon olarak, emptyboş spaceuzay has a temperaturesıcaklık.
197
450000
3000
Son olarak da, boş uzayın bir ısısı var.
07:48
In the 1970s, StephenStephen HawkingHawking told us
198
453000
2000
1970'lerde Stephen Hawking bizlere
07:50
that a blacksiyah holedelik, even thoughgerçi you think it's blacksiyah,
199
455000
2000
kara deliklerin, her ne kadar onları kara düşünseniz de
07:52
it actuallyaslında emitsyayar radiationradyasyon
200
457000
2000
radyasyon yaydığını söylemişti,
07:54
when you take into accounthesap quantumkuantum mechanicsmekanik.
201
459000
2000
quantim mekaniğini göz önüne alırsanız durum bu.
07:56
The curvatureeğriliği of space-timeUzay-zaman around the blacksiyah holedelik
202
461000
3000
Kara delik etrafındaki uzay-zamanın eğimi
07:59
bringsgetiriyor to life the quantumkuantum mechanicalmekanik fluctuationdalgalanma,
203
464000
3000
quantum mekanik dalgalanmalarını canlandırıyor,
08:02
and the blacksiyah holedelik radiatesyayar.
204
467000
2000
böylece kara delik ışınım yayıyor.
08:04
A preciselytam similarbenzer calculationhesaplama by HawkingHawking and GaryGary GibbonsGibbons
205
469000
3000
Hawking ve Gary Gibbons tarafından yapılan hesaplamalar
08:07
showedgösterdi that if you have darkkaranlık energyenerji in emptyboş spaceuzay,
206
472000
3000
şunu gösterdi, eğer boş uzayda karanlık enerji varsa,
08:10
then the wholebütün universeEvren radiatesyayar.
207
475000
3000
tüm evren ışınım salıyor.
08:13
The energyenerji of emptyboş spaceuzay
208
478000
2000
Boş uzayın enerjisi
08:15
bringsgetiriyor to life quantumkuantum fluctuationsdalgalanmalar.
209
480000
2000
kuantum dalgalanmalarını canlandırıyor.
08:17
And so even thoughgerçi the universeEvren will last foreversonsuza dek,
210
482000
2000
Yani her ne kadar evren sonsuza kadar sürerken,
08:19
and ordinarysıradan mattermadde and radiationradyasyon will diluteseyreltik away,
211
484000
3000
bildiğimiz maddeler ve radyasyon gittikçe azalıp zayıflayacak,
08:22
there will always be some radiationradyasyon,
212
487000
2000
ama her zaman bir ışınım, bir tür
08:24
some thermalTermal fluctuationsdalgalanmalar,
213
489000
2000
termal dalgalanma kalacak,
08:26
even in emptyboş spaceuzay.
214
491000
2000
bomboş uzayda bile.
08:28
So what this meansanlamına geliyor
215
493000
2000
Bu une benziyor,
08:30
is that the universeEvren is like a boxkutu of gasgaz
216
495000
2000
evren bir kutu dolusu gaz gibi
08:32
that lastssürer foreversonsuza dek.
217
497000
2000
sonsuza dek devam edecek.
08:34
Well what is the implicationdolaylı of that?
218
499000
2000
Bunun sonuçları neler?
08:36
That implicationdolaylı was studiedokudu by BoltzmannBoltzmann back in the 19thinci centuryyüzyıl.
219
501000
3000
Bu konuyu Boltzmann 19 yüzyılda irdeledi.
08:39
He said, well, entropyentropi increasesartışlar
220
504000
3000
Dedi ki, entropi artıyor
08:42
because there are manyçok, manyçok more waysyolları
221
507000
2000
çünkü entropinin artması için pek çok ama pek çok
08:44
for the universeEvren to be highyüksek entropyentropi, ratherdaha doğrusu than lowdüşük entropyentropi.
222
509000
3000
farklı yol var, ama entropinin azlaması için böyle değil durum.
08:47
But that's a probabilisticolasılıkçı statementaçıklama.
223
512000
3000
Bu biraz sıkıntılı bir ifade.
08:50
It will probablymuhtemelen increaseartırmak,
224
515000
2000
Muhtemelen entropi artacak,
08:52
and the probabilityolasılık is enormouslyçok hugeKocaman.
225
517000
2000
ve bu olasılık oldukça fazla.
08:54
It's not something you have to worryendişelenmek about --
226
519000
2000
Yani pek düşünüp dert etmeye değmez --
08:56
the airhava in this roomoda all gatheringtoplama over one partBölüm of the roomoda and suffocatingboğucu us.
227
521000
4000
bu odadaki havanın odanın bir tarafında kümelenmesi ve bizim boğulmamız
09:00
It's very, very unlikelyolası olmayan.
228
525000
2000
oldukça, oldukça düşük bir ihtimal.
09:02
ExceptHariç if they lockedkilitli the doorskapılar
229
527000
2000
Ama eğer kapılaı kapar ve bizleri burada
09:04
and kepttuttu us here literallyharfi harfine foreversonsuza dek,
230
529000
2000
sonsuza dek tutacak olursanız, geçekten sonsuza dek,
09:06
that would happenolmak.
231
531000
2000
bu olacaktır.
09:08
Everything that is allowedizin,
232
533000
2000
Bu odadaki moleküllerin bir şekilde bulunacakları her tür
09:10
everyher configurationyapılandırma that is allowedizin to be obtainedelde edilen by the moleculesmoleküller in this roomoda,
233
535000
3000
kombinasyon sonuçta ortaya çıkacaktır,
09:13
would eventuallysonunda be obtainedelde edilen.
234
538000
2000
uzun zaman diliminde bu olacaktır.
09:15
So BoltzmannBoltzmann saysdiyor, look, you could startbaşlama with a universeEvren
235
540000
3000
Boltzmann diyor ki, bakın ile termak eşitlikte bir evren ile
09:18
that was in thermalTermal equilibriumdenge.
236
543000
2000
başlayabilirsiniz.
09:20
He didn't know about the BigBüyük BangPatlama. He didn't know about the expansiongenişleme of the universeEvren.
237
545000
3000
Onun Big Bang hakkında bir bilgisi yoktu, evrenin genişlediğinden de haberdar değildi.
09:23
He thought that spaceuzay and time were explainedaçıkladı by IsaacIsaac NewtonNewton --
238
548000
3000
Uzay ve evrenin İsaac Newton tarafından açıklandığını düşünüyordu:
09:26
they were absolutekesin; they just stucksıkışmış there foreversonsuza dek.
239
551000
2000
Değişmezdileri, sonsuza dek ortalıkta olacaklardı.
09:28
So his ideaFikir of a naturaldoğal universeEvren
240
553000
2000
Onun kafasındaki ideal evren
09:30
was one in whichhangi the airhava moleculesmoleküller were just spreadYAYILMIŞ out evenlyeşit olarak everywhereher yerde --
241
555000
3000
hava moleküllerinin her yere eşit oranda dağıldığı yapıya benzer bir yapıdaydı --
09:33
the everything moleculesmoleküller.
242
558000
2000
tüm molekillerin dağıldığı bir yapı.
09:35
But if you're BoltzmannBoltzmann, you know that if you wait long enoughyeterli,
243
560000
3000
Ama eğer Boltzmann iseniz, şunu bilirsiniz ki,
09:38
the randomrasgele fluctuationsdalgalanmalar of those moleculesmoleküller
244
563000
3000
eğer yeterince uzun beklerseniz, bu moleküllerin rastlantısal dalgalanmaları
09:41
will occasionallybazen bringgetirmek them
245
566000
2000
eninde sonunda onları daha düşük
09:43
into loweralt entropyentropi configurationskonfigürasyonları.
246
568000
2000
entropi yapısına sahip düzenlemelere götürecektir.
09:45
And then, of coursekurs, in the naturaldoğal coursekurs of things,
247
570000
2000
Bu olduğunda da, olayın doğası gereği,
09:47
they will expandgenişletmek back.
248
572000
2000
tekrar genişleyecekler.
09:49
So it's not that entropyentropi mustşart always increaseartırmak --
249
574000
2000
Yani aslında entropi her zaman kesintisiz olarak artmıyor --
09:51
you can get fluctuationsdalgalanmalar into loweralt entropyentropi,
250
576000
3000
arada düşük entropiye giden dalgalanmalar da oluyor,
09:54
more organizedörgütlü situationsdurumlar.
251
579000
2000
daha organize durumlara giden dalgalanmalar.
09:56
Well if that's truedoğru,
252
581000
2000
Eğer bu doğru ise,
09:58
BoltzmannBoltzmann then goesgider ontoüstüne inventicat etmek
253
583000
2000
Boltzmann çok modern iki fikrin
10:00
two very modern-soundingModern-sondaj ideasfikirler --
254
585000
2000
fikir babası olmuş durumda--
10:02
the multiversemultiverse and the anthropicantropik principleprensip.
255
587000
3000
"çoklu evren" ve "insana bağımlılık presibi".
10:05
He saysdiyor, the problemsorun with thermalTermal equilibriumdenge
256
590000
2000
Diyor ki, termal denge ile ilgili sorun
10:07
is that we can't livecanlı there.
257
592000
2000
bizim orada yağayamıyor olmamız.
10:09
RememberHatırlıyorum, life itselfkendisi dependsbağlıdır on the arrowok of time.
258
594000
3000
Anımsayın, yaşam zaman akışına ihtiyaç duyar.
10:12
We would not be ableyapabilmek to processsüreç informationbilgi,
259
597000
2000
Eğer termal denge durumunda yaşıyor olsaydık,
10:14
metabolizemetabolize, walkyürümek and talk,
260
599000
2000
bilgiyi işleyemez, yürüyemez, konuşamaz
10:16
if we livedyaşamış in thermalTermal equilibriumdenge.
261
601000
2000
hatta bilgiyi işleyemezdik.
10:18
So if you imaginehayal etmek a very, very bigbüyük universeEvren,
262
603000
2000
yani eğer çok ama çok büyük bir evren düşünürseniz,
10:20
an infinitelysonsuz bigbüyük universeEvren,
263
605000
2000
birbirine rastgele çarpan parçacıkların
10:22
with randomlyrasgele bumpingçarpmak into eachher other particlesparçacıklar,
264
607000
2000
bulunduğu sonsuz büyüklikte bir evren,
10:24
there will occasionallybazen be smallküçük fluctuationsdalgalanmalar in the loweralt entropyentropi statesdevletler,
265
609000
3000
sonuçta daha düşük entropili durumlara ufak da olsa dalgalanmalar olacaktır,
10:27
and then they relaxSakin ol back.
266
612000
2000
daha sonra da eski haline dönecektir.
10:29
But there will alsoAyrıca be largegeniş fluctuationsdalgalanmalar.
267
614000
2000
Ama berbaerinde daha büyük dalgalanmalar da olacaktır.
10:31
OccasionallyZaman zaman, you will make a planetgezegen
268
616000
2000
Nadiren bu dalgalanmalar bir gezegen
10:33
or a starstar or a galaxygökada
269
618000
2000
ya da bir yıldız, bir galaksi
10:35
or a hundredyüz billionmilyar galaxiesgalaksiler.
270
620000
2000
veya yüz milyar galaksinin ortaya çıkmasına neden olabilir.
10:37
So BoltzmannBoltzmann saysdiyor,
271
622000
2000
Boltzmann diyor ki,
10:39
we will only livecanlı in the partBölüm of the multiversemultiverse,
272
624000
3000
bizler, bu çoklu evrenin bir dizi büyük partikül
10:42
in the partBölüm of this infinitelysonsuz bigbüyük setset of fluctuatingdalgalanıyor particlesparçacıklar,
273
627000
3000
dalgalanmaları olan ve yaşamın mümkün olduğu
10:45
where life is possiblemümkün.
274
630000
2000
bir bölgesindeyiz.
10:47
That's the regionbölge where entropyentropi is lowdüşük.
275
632000
2000
Burası entropinin düşük olduğu bir bölge.
10:49
Maybe our universeEvren is just one of those things
276
634000
3000
Belki de bizim evrenimiz arada olan şeylerden
10:52
that happensolur from time to time.
277
637000
2000
yanlızda bir tanesi.
10:54
Now your homeworkev ödevi assignmentatama
278
639000
2000
Şimdi size bir ödev, bunu iyice düşünün
10:56
is to really think about this, to contemplatedüşünmek what it meansanlamına geliyor.
279
641000
2000
derinlemesine, ne anlama geldiğini anlatmaya çalışın.
10:58
CarlCarl SaganSagan oncebir Zamanlar famouslyünlü said
280
643000
2000
Carl Sagan bir zamanlar şu meşhur lafı söylemişti:
11:00
that "in ordersipariş to make an appleelma piepasta,
281
645000
2000
"Elmalı turta yapmak için,
11:02
you mustşart first inventicat etmek the universeEvren."
282
647000
3000
önce evreni icat etmeniz gerekir."
11:05
But he was not right.
283
650000
2000
Ama söylediği doğru değil.
11:07
In Boltzmann'sBoltzmann'ın scenariosenaryo, if you want to make an appleelma piepasta,
284
652000
3000
Boltzmann'ın modeline göre, eğer elmalı turta yapmak isterseniz
11:10
you just wait for the randomrasgele motionhareket of atomsatomları
285
655000
3000
önce atomların rastgele tesadüfi hareketlerinin size
11:13
to make you an appleelma piepasta.
286
658000
2000
bir elmalı turta yapacağı anı beklemeniz gerekli.
11:15
That will happenolmak much more frequentlysık sık
287
660000
2000
Bu durum, aynı atomların rastgele hareketlerinin
11:17
than the randomrasgele motionshareketleri of atomsatomları
288
662000
2000
size bir elma bahçesi, biraz şeker,
11:19
makingyapma you an appleelma orchardmeyve bahçesi
289
664000
2000
bir fırın ortaya çıkarmasından
11:21
and some sugarşeker and an ovenfırın,
290
666000
2000
ve bunları kullanarak elmalı turta pişirmenizdeni
11:23
and then makingyapma you an appleelma piepasta.
291
668000
2000
çok daha yüksek olasılıkla ve sık ortaya çıkacaktır.
11:25
So this scenariosenaryo makesmarkaları predictionstahminler.
292
670000
3000
Bu model öngörülerde bulunuyor.
11:28
And the predictionstahminler are
293
673000
2000
Bu öngörülere göre bizi ortaya çıkaran
11:30
that the fluctuationsdalgalanmalar that make us are minimalen az.
294
675000
3000
dalgalanmalar minimal dalgalar.
11:33
Even if you imaginehayal etmek that this roomoda we are in now
295
678000
3000
Şu an içinde bulunduğumuz odanın var olduğunu
11:36
existsvar and is realgerçek and here we are,
296
681000
2000
ve gerçek olduğunu hayal edelim,
11:38
and we have, not only our memorieshatıralar,
297
683000
2000
hatta sadece hayal değil,
11:40
but our impressionizlenim that outsidedışında there's something
298
685000
2000
bu odanın dışında da Caltech diye bir şey olduğunu
11:42
calleddenilen CaltechCaltech and the UnitedAmerika StatesBirleşik and the MilkySütlü Way GalaxyGökada,
299
687000
4000
onun ötesinde Amerika Birleşik Devletleri ve hatta Samanyolu galaksisi olduğunu varsayalım
11:46
it's much easierDaha kolay for all those impressionsizlenimler to randomlyrasgele fluctuatedalgalanma into your brainbeyin
300
691000
3000
bu imgelerin beyninizde rastgele oluşan dalgalanmalarla ortaya çıkması
11:49
than for them actuallyaslında to randomlyrasgele fluctuatedalgalanma
301
694000
2000
her birinin ayrı ayrı oluşan dalgalarla var olmasından,
11:51
into CaltechCaltech, the UnitedAmerika StatesBirleşik and the galaxygökada.
302
696000
3000
Caltech'i Amerika'yı, hatta galaksiyi oluşturmasından çok daha kolay.
11:54
The good newshaber is that,
303
699000
2000
Güzel haber şu ki,
11:56
thereforebu nedenle, this scenariosenaryo does not work; it is not right.
304
701000
3000
bu nedenle bu varsayım doğru değil.
11:59
This scenariosenaryo predictstahmin eder that we should be a minimalen az fluctuationdalgalanma.
305
704000
3000
Bu senaryoya göre bizler minimal dalgalanma olmalıyız.
12:02
Even if you left our galaxygökada out,
306
707000
2000
Bizim galaksimizi bir kenara bırakacak olsanız bile
12:04
you would not get a hundredyüz billionmilyar other galaxiesgalaksiler.
307
709000
2000
diğer 100 milyar galaksiyi bu şekilde elde edemezsiniz.
12:06
And FeynmanFeynman alsoAyrıca understoodanladım this.
308
711000
2000
Feynman da bunu anlamıştı.
12:08
FeynmanFeynman saysdiyor, "From the hypothesishipotez that the worldDünya is a fluctuationdalgalanma,
309
713000
4000
Dedi ki " Dünyanın bir dalgalanma olduğu hipotezinden
12:12
all the predictionstahminler are that
310
717000
2000
yola çıkarsak ve
12:14
if we look at a partBölüm of the worldDünya we'vebiz ettik never seengörüldü before,
311
719000
2000
daha önce dünyanın hiç bilmediğimiz bir yerine bakarsak,
12:16
we will find it mixedkarışık up, and not like the pieceparça we'vebiz ettik just lookedbaktı at --
312
721000
2000
onu karmakarışık görürüz, daha önce gördüklerimizden farklı --
12:18
highyüksek entropyentropi.
313
723000
2000
yüksek entropili.
12:20
If our ordersipariş were duenedeniyle to a fluctuationdalgalanma,
314
725000
2000
Eğer bizim mevcut düzenimiz bir dalgalanmalaya bağlı ise
12:22
we would not expectbeklemek ordersipariş anywhereherhangi bir yer but where we have just noticedfark it.
315
727000
2000
sadece fark ettiğimiz nokta dışında herhangi bir düzen görmiyor olmamız gerekir.
12:24
We thereforebu nedenle concludesonuçlandırmak the universeEvren is not a fluctuationdalgalanma."
316
729000
4000
Bu nedenle evrenin bir dalgalanma olmadığı sonucuna varabiliriz.
12:28
So that's good. The questionsoru is then what is the right answerCevap?
317
733000
3000
Bu çok iyi. Şİmdi sorumuz şu, bunların hangisi doğru cevap?
12:31
If the universeEvren is not a fluctuationdalgalanma,
318
736000
2000
Eğer evren bir dalgalanma değilse,
12:33
why did the earlyerken universeEvren have a lowdüşük entropyentropi?
319
738000
3000
neden genç evren düşük entropili idi?
12:36
And I would love to tell you the answerCevap, but I'm runningkoşu out of time.
320
741000
3000
Size bu sorunun yanıtını vermeyi çok isterdim ama vaktim doluyor.
12:39
(LaughterKahkaha)
321
744000
2000
(Gülüşmeler)
12:41
Here is the universeEvren that we tell you about,
322
746000
2000
Gerçekte var olan evren ile, bugün burada
12:43
versuse karşı the universeEvren that really existsvar.
323
748000
2000
size anlattığımız evreni karşılaştıralım.
12:45
I just showedgösterdi you this pictureresim.
324
750000
2000
Size bu resmi gösterdim.
12:47
The universeEvren is expandinggenişleyen for the last 10 billionmilyar yearsyıl or so.
325
752000
2000
Evren son 10 milyar yıldır genişliyor.
12:49
It's coolingsoğutma off.
326
754000
2000
Gittikçe soğuyor.
12:51
But we now know enoughyeterli about the futuregelecek of the universeEvren
327
756000
2000
Ama evrenin geleceği hakkında daha çok öngörüde bulunmak için
12:53
to say a lot more.
328
758000
2000
epey bilgiye sahibiz.
12:55
If the darkkaranlık energyenerji remainskalıntılar around,
329
760000
2000
Eğer karanlık madde ortalarda olmayı sürdürürse
12:57
the starsyıldızlar around us will use up theironların nuclearnükleer fuelyakıt, they will stop burningyanan.
330
762000
3000
etrafımızdaki yıldızların yakıtları bitecek, yanmayı bırakacaklar.
13:00
They will falldüşmek into blacksiyah holesdelikler.
331
765000
2000
Birer karadelik haline gelecekler.
13:02
We will livecanlı in a universeEvren
332
767000
2000
İçinde karadelikten başka birey kalmamış olan
13:04
with nothing in it but blacksiyah holesdelikler.
333
769000
2000
bir evrende yaşayacağızç
13:06
That universeEvren will last 10 to the 100 yearsyıl --
334
771000
4000
Bu evren 100 üzeri 10 yıl sürecek --
13:10
a lot longeruzun than our little universeEvren has livedyaşamış.
335
775000
2000
şu anki genç evrenimizden çok daha yaşlı olacak.
13:12
The futuregelecek is much longeruzun than the pastgeçmiş.
336
777000
2000
Gelecek, geçmişten çok daha uzun sürecek.
13:14
But even blacksiyah holesdelikler don't last foreversonsuza dek.
337
779000
2000
Ama kara delikler bile sonsuza dek sürmezler.
13:16
They will evaporatebuharlaşır,
338
781000
2000
Zamanla yok olacaklar,
13:18
and we will be left with nothing but emptyboş spaceuzay.
339
783000
2000
ve sonunca sadece bomboş bir uzay kalacak.
13:20
That emptyboş spaceuzay lastssürer essentiallyesasen foreversonsuza dek.
340
785000
4000
Boş uzay, sonsuza dek devam edebilir.
13:24
HoweverAncak, you noticeihbar, sincedan beri emptyboş spaceuzay givesverir off radiationradyasyon,
341
789000
3000
Ama fark ettiyseniz, boş uzayda da ışınım olduğundan
13:27
there's actuallyaslında thermalTermal fluctuationsdalgalanmalar,
342
792000
2000
aslında orada da termal dalgalanmalar olacak,
13:29
and it cyclesdöngüleri around
343
794000
2000
ve olası pekçok farklı kombinasyonlar
13:31
all the differentfarklı possiblemümkün combinationskombinasyonlar
344
796000
2000
arasında, boş uzayın izin verdiği
13:33
of the degreesderece of freedomözgürlük that existvar olmak in emptyboş spaceuzay.
345
798000
3000
serbestlik derecesi ile sınırlı olarak gidip geliyor olacak.
13:36
So even thoughgerçi the universeEvren lastssürer foreversonsuza dek,
346
801000
2000
Yani, her ne kadar evren sonsuza dek sürse bile
13:38
there's only a finitesınırlı numbernumara of things
347
803000
2000
evrende ortaya çıkma ihtimali olan
13:40
that can possiblybelki happenolmak in the universeEvren.
348
805000
2000
şeylerin sayısı sonsuz değil.
13:42
They all happenolmak over a perioddönem of time
349
807000
2000
Bunlar bir zaman dilimi içinde olacaklar,
13:44
equaleşit to 10 to the 10 to the 120 yearsyıl.
350
809000
3000
120 üzeri 10 üzeri 10 sayısına eşit.
13:47
So here'sburada two questionssorular for you.
351
812000
2000
Şimdi size iki soru.
13:49
NumberNumarası one: If the universeEvren lastssürer for 10 to the 10 to the 120 yearsyıl,
352
814000
3000
Birincisi: Eğer evren 120 üssü 10 üssü 10 yıl boyunca var olacaksa
13:52
why are we borndoğmuş
353
817000
2000
bizler neden
13:54
in the first 14 billionmilyar yearsyıl of it,
354
819000
3000
onun ilk 14 milyarlık kısmında ortaya çıktık?
13:57
in the warmIlık, hafif sıcak, comfortablerahat afterglowAfterglow of the BigBüyük BangPatlama?
355
822000
3000
Big Bang'i takiben gelen sıcak, rahat süreç içinde.
14:00
Why aren'tdeğil we in emptyboş spaceuzay?
356
825000
2000
Neden boş uzayda değiliz?
14:02
You mightbelki say, "Well there's nothing there to be livingyaşam,"
357
827000
2000
Şunu düşünüyor olbilirsiniz, "Orada yaşayabilecek bir yer yok."
14:04
but that's not right.
358
829000
2000
Ama bu doğru değil.
14:06
You could be a randomrasgele fluctuationdalgalanma out of the nothingnesshiçlik.
359
831000
2000
Boşluk içinden köken alan, rastlantısal bir dalgalanma olabilirdiniz.
14:08
Why aren'tdeğil you?
360
833000
2000
Neden olmadınız?
14:10
More homeworkev ödevi assignmentatama for you.
361
835000
3000
Size bir başka ödev daha.
14:13
So like I said, I don't actuallyaslında know the answerCevap.
362
838000
2000
Başta söylediğim gibi, cevabı ben de bilmiyorum.
14:15
I'm going to give you my favoritesevdiğim scenariosenaryo.
363
840000
2000
Bu nedenle size benim en sevdiğim senaryodan bahsedeceğim.
14:17
EitherHer iki it's just like that. There is no explanationaçıklama.
364
842000
3000
Böyle olabilir de. Bir açıklaması yok.
14:20
This is a brutecanavar factgerçek about the universeEvren
365
845000
2000
Evrenin kabul etmeniz gereken ve soru sormanızı durduran
14:22
that you should learnöğrenmek to acceptkabul etmek and stop askingsormak questionssorular.
366
847000
3000
tuhaf bir kaba kuvveti var.
14:26
Or maybe the BigBüyük BangPatlama
367
851000
2000
Belki de Big Bang
14:28
is not the beginningbaşlangıç of the universeEvren.
368
853000
2000
evrenin başlangıcı değildi.
14:30
An eggYumurta, an unbrokendüz çizgi eggYumurta, is a lowdüşük entropyentropi configurationyapılandırma,
369
855000
3000
Yumurta, sağlam bir yumurta düşük entropili bir yapıya sahiptir.
14:33
and yethenüz, when we openaçık our refrigeratorbuzdolabı,
370
858000
2000
ama buzdolabınızı açıtğınızda,
14:35
we do not go, "HahHah, how surprisingşaşırtıcı to find
371
860000
2000
"Vay canına, buzdolabını açınca
14:37
this lowdüşük entropyentropi configurationyapılandırma in our refrigeratorbuzdolabı."
372
862000
2000
içinde bu düşük entropili yapıyı bulmak çok şaşırtıcı" demiyoruz.
14:39
That's because an eggYumurta is not a closedkapalı systemsistem;
373
864000
3000
Çünki yumurta kapalı bir sistem değil;
14:42
it comesgeliyor out of a chickentavuk.
374
867000
2000
bir tavuktan çıkıyor.
14:44
Maybe the universeEvren comesgeliyor out of a universalevrensel chickentavuk.
375
869000
4000
belki evren de evrensel bir tavuktan çıkıyor.
14:48
Maybe there is something that naturallydoğal olarak,
376
873000
2000
Belki de fizik kurallarından köken alan bir şey
14:50
throughvasitasiyla the growthbüyüme of the lawsyasalar of physicsfizik,
377
875000
3000
doğal olarak bizimki gibi düşük
14:53
givesverir riseyükselmek to universeEvren like oursbizim
378
878000
2000
entrpi yapısında olan evrenleri
14:55
in lowdüşük entropyentropi configurationskonfigürasyonları.
379
880000
2000
ortaya çıkarıyor.
14:57
If that's truedoğru, it would happenolmak more than oncebir Zamanlar;
380
882000
2000
Eğer bu doğru ise, bu birden fazla defa olacaktır;
14:59
we would be partBölüm of a much biggerDaha büyük multiversemultiverse.
381
884000
3000
bu durumda bizler de çoklu evrenin bir parçası haline gelmiş oluyoruz.
15:02
That's my favoritesevdiğim scenariosenaryo.
382
887000
2000
Benim en sevdiğim senaryo bu.
15:04
So the organizersorganizatörler askeddiye sordu me to endson with a boldcesur speculationspekülasyon.
383
889000
3000
Buradaki organizatörler konuşmamı cesur bir
15:07
My boldcesur speculationspekülasyon
384
892000
2000
spekülasyonla bitirmemi istediler
15:09
is that I will be absolutelykesinlikle vindicatedhaklı by historytarih.
385
894000
3000
öyle ki tarih beni haklı çıkarsın.
15:12
And 50 yearsyıl from now,
386
897000
2000
Bundan 50 yıl sonra,
15:14
all of my currentşimdiki wildvahşi ideasfikirler will be acceptedkabul edilmiş as truthsgerçekler
387
899000
3000
benim çılgın fikirlerim bilimsel çevreler ve diğer merciler
15:17
by the scientificilmi and externaldış communitiestopluluklar.
388
902000
3000
tarafından bilimsel gerçekler olarak kabul edilecek.
15:20
We will all believe that our little universeEvren
389
905000
2000
Hepimiz bizim küçük evrenimizin
15:22
is just a smallküçük partBölüm of a much largerdaha büyük multiversemultiverse.
390
907000
3000
çok daha biyik bir çoklu evrenin bir parçası olduğuna inanıyor olacağız.
15:25
And even better, we will understandanlama what happenedolmuş at the BigBüyük BangPatlama
391
910000
3000
Daha da iyisi, Big Bang sırasında neler olduğunu
15:28
in termsşartlar of a theoryteori
392
913000
2000
teroik olarak anlıyor olacağız
15:30
that we will be ableyapabilmek to comparekarşılaştırmak to observationsgözlemler.
393
915000
2000
böylece gözlemlerimizi karşılaştırabileceğiz.
15:32
This is a predictiontahmin. I mightbelki be wrongyanlış.
394
917000
2000
Bu bir tahmin. Yanılıyor olabilirim.
15:34
But we'vebiz ettik been thinkingdüşünme as a humaninsan raceyarış
395
919000
2000
Ama insan ırkı olarak evrenin nasıl olduğunu
15:36
about what the universeEvren was like,
396
921000
2000
nasıl ortaya çıktığımızı,
15:38
why it camegeldi to be in the way it did for manyçok, manyçok yearsyıl.
397
923000
3000
evrenin nasıl oluştuğunu çok uzun yıllardır düşünüyoruz.
15:41
It's excitingheyecan verici to think we mayMayıs ayı finallyen sonunda know the answerCevap somedaybirgün.
398
926000
3000
Günün birince bunun cevabını bulabileceğimizi düşünmek bile heyecan verici.
15:44
Thank you.
399
929000
2000
Teşekkürler.
15:46
(ApplauseAlkış)
400
931000
2000
(Alkışlar)
Translated by Isil Arican
Reviewed by Sancak Gülgen

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Sean M. Carroll - Physicist, cosmologist
A physicist, cosmologist and gifted science communicator, Sean Carroll is asking himself -- and asking us to consider -- questions that get at the fundamental nature of the universe.

Why you should listen

Sean Carroll is a theoretical physicist at Caltech in Pasadena, California, where he researches theoretical aspects of cosmology, field theory and gravitation -- exploring the nature of fundamental physics by studying the structure and evolution of the universe.

His book on cosmology and the arrow of time, From Eternity to Here: The Quest for the Ultimate Theory of Time, was published in 2010. He keeps a regular blog at Cosmic Variance.

More profile about the speaker
Sean M. Carroll | Speaker | TED.com