TEDxMidAtlantic
Anna Rothschild: Why you should love gross science
Anna Rothschild: İğrenç bilimi neden sevmeliyiz
Filmed:
Readability: 4
1,271,083 views
Hayatın sümüksü, kokuşmuş yanından neler öğrenebiliriz? Bu nüktedan konuşmada, bilim gazetecisi Anna Rothschild bizlere iğrenç şeylerin ardında saklı bilgeliği gösteriyor ve doğanın, tıbbın ve teknolojinin ürpertici bel altı yanlarından kaçınmanın nasıl bizleri sağlığımız ve dünyamız hakkındaki önemli bilgi kaynaklarına kapattığını anlatıyor. Rothschild'e göre "yaşamın iğrenç yanlarını keşfe çıktığımızda aklımıza dahi gelmeyecek bilgilere ulaşırız. Hatta çoğu zaman, farkında olmadığımız güzellikleri ortaya çıkarırız."
Anna Rothschild - Science journalist
Anna Rothschild makes videos about science for the young and the young at heart. Full bio
Anna Rothschild makes videos about science for the young and the young at heart. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
İlk doğurganlık ilaçlarından birinin
00:12
Did you know that one
of the first fertility drugs
of the first fertility drugs
0
786
4142
Katolik rahibelerin çişinden yapıldığını
00:16
was made from the pee of Catholic nuns,
1
4952
4357
00:21
and that even the Pope got involved?
2
9333
2270
ve işin içinde Papa'nın da
olduğunu biliyor muydunuz?
olduğunu biliyor muydunuz?
00:24
So, this is totally true.
3
12429
1532
Bu arada bu tamamıyla doğru.
00:25
Back in the 1950s, scientists knew
that when women enter menopause,
that when women enter menopause,
4
13985
5918
1950'lerde bilim insanları,
kadınların menopoza girdiklerinde
kadınların menopoza girdiklerinde
00:31
they start releasing high levels
of fertility hormones in their urine.
of fertility hormones in their urine.
5
19927
4523
idrarlarında yüksek seviyede doğurganlık
hormonu salgıladıklarını fark ettiler.
hormonu salgıladıklarını fark ettiler.
00:36
But there was this doctor
named Bruno Lunenfeld,
named Bruno Lunenfeld,
6
24474
2616
Bunlardan biri de bu hormonları
idrardan ayrıştırıp
idrardan ayrıştırıp
00:39
who wondered if he could actually
isolate those hormones from the urine
isolate those hormones from the urine
7
27114
4200
hamile kalamayan kadınlara
yardım etmek için kullanmak isteyen
yardım etmek için kullanmak isteyen
00:43
and use it to help women
who are having trouble getting pregnant.
who are having trouble getting pregnant.
8
31338
3564
Bruno Lunenfeld isimli bir doktordu.
00:46
Obviously, the problem with this
was that in order to test this idea,
was that in order to test this idea,
9
34926
3643
Yaşadığı sorun ise bu fikri
sınamak adına ihtiyaç duyduğu idrarın
sınamak adına ihtiyaç duyduğu idrarın
00:50
he needed a lot of pee from older women.
10
38593
4598
yaşlı kadınlardan olması gerektiğiymiş.
00:55
And that is not an easy thing to find.
11
43215
2154
Eh, bu da öyle kolay
bulunacak bir şey değil.
bulunacak bir şey değil.
00:57
So he and his colleagues
got special permission from the Pope
got special permission from the Pope
12
45950
5421
Böylece Lunenberg ve meslektaşları,
Papa'nın özel izniyle
Papa'nın özel izniyle
01:03
to collect gallons and gallons of urine
13
51395
3920
yüzlerce yaşlı Katolik rahibeden
01:07
from hundreds of older Catholic nuns.
14
55339
3241
litrelerce idrar toplamış.
01:11
And in doing so,
15
59228
1825
Bu sayede gerçekten de
günümüzde hâlâ insanların gebe kalmalarına
01:13
he actually isolated hormones
16
61077
1997
01:15
that are still used to help women
get pregnant today,
get pregnant today,
17
63098
3061
yardımcı olan hormonların
ayrıştırılmasını sağlamış.
ayrıştırılmasını sağlamış.
01:18
though now, they can be
synthesized in a lab,
synthesized in a lab,
18
66183
2820
Gerçi şu an bu hormonlar
laboratuvarlarda sentezlenebiliyor.
laboratuvarlarda sentezlenebiliyor.
01:21
and gallons of pee aren't necessary.
19
69027
3051
Üstelik litrelerce idrara
ihtiyaç duymadan.
ihtiyaç duymadan.
01:24
So why am I standing up here,
20
72943
1713
O zaman ben neden oldukça
entelektüel bir kalabalığın önünde
entelektüel bir kalabalığın önünde
01:26
telling this wonderfully
intellectual audience about nun pee?
intellectual audience about nun pee?
21
74680
5945
rahibe idrarından bahsediyorum?
01:33
Well, I'm a science journalist
and multimedia producer,
and multimedia producer,
22
81053
3379
Şöyle ki ben oldum olası
iğrenç şeyler dikkatini çekmiş
iğrenç şeyler dikkatini çekmiş
01:36
who has always been
fascinated by gross stuff.
fascinated by gross stuff.
23
84456
3836
bir bilim gazetecisi
ve multimedya yapımcısıyım.
ve multimedya yapımcısıyım.
01:41
So fascinated, in fact,
that I started a weekly YouTube series
that I started a weekly YouTube series
24
89059
4040
Hatta öylesine çekti ki
"İğrenç Bilim" adında
doğanın, tıbbın ve teknolojinin
doğanın, tıbbın ve teknolojinin
01:45
called "Gross Science,"
25
93123
1803
01:46
all about the slimy, smelly,
creepy underbelly
creepy underbelly
26
94950
4111
en yapış yapış, kokuşmuş
ve ürpertici kısımlarını ele aldığım
ve ürpertici kısımlarını ele aldığım
01:51
of nature, medicine and technology.
27
99085
2523
bir Youtube serisine başladım.
01:54
Now, I think most of us would agree
28
102482
1706
Bence çoğumuz idrarın
biraz iğrenç geldiğini kabul edebiliriz.
biraz iğrenç geldiğini kabul edebiliriz.
01:56
that there's something
a little gross about pee.
a little gross about pee.
29
104212
2848
01:59
You know, it's something
that we don't really like to talk about,
that we don't really like to talk about,
30
107084
3081
Bilirsiniz, pek de üzerine
konuşmayı sevdiğimiz
konuşmayı sevdiğimiz
02:02
and we keep the act
of doing it very private.
of doing it very private.
31
110189
3396
ya da açık bir şekilde
icra ettiğimiz bir şey değildir.
icra ettiğimiz bir şey değildir.
02:05
But when Lunenfeld
peered into the world of pee,
peered into the world of pee,
32
113609
3516
Ancak Lunenfeld idrar âlemini
idrak etmeye niyetli olması sayesinde
idrak etmeye niyetli olması sayesinde
02:09
he discovered something
deeply helpful to humanity.
deeply helpful to humanity.
33
117149
3555
insanlığa büyük yararı
dokunacak bir şey keşfetti.
dokunacak bir şey keşfetti.
02:12
And after a year and a half
of making my show,
of making my show,
34
120728
4040
Programa başladığımdan beri geçen
bu bir buçuk yılın ardından
bu bir buçuk yılın ardından
02:16
I can tell you that very often
when we explore the gross side of life,
when we explore the gross side of life,
35
124792
4554
şunu söyleyebilirim ki hayatın iğrenç
yanlarını keşfe çıktığımızda
yanlarını keşfe çıktığımızda
02:21
we find insights that we never
would have thought we'd find,
would have thought we'd find,
36
129370
3146
aklımıza dahi gelmeyecek
bilgilere ulaşırız.
bilgilere ulaşırız.
02:24
and we even often reveal beauty
that we didn't think was there.
that we didn't think was there.
37
132540
3754
Hatta çoğu zaman, farkında olmadığımız
güzellikleri ortaya çıkarırız.
güzellikleri ortaya çıkarırız.
02:28
I think it's important for us to talk
about gross things for a few reasons.
about gross things for a few reasons.
38
136720
4378
Bence iğrenç şeylerden söz etmemizin
önemli olmasının birkaç sebebi var.
önemli olmasının birkaç sebebi var.
02:33
So, first of all,
talking about gross stuff
talking about gross stuff
39
141122
2723
Öncelikle, iğrenç şeylerden söz etmek
02:35
is a great tool for education,
40
143869
2674
mükemmel bir eğitim aracıdır
02:38
and it's an excellent way
to preserve curiosity.
to preserve curiosity.
41
146567
3325
ve merakımızı canlı tutmanın
muhteşem bir yoludur.
muhteşem bir yoludur.
02:42
To explain what I mean,
42
150474
1165
Demek istediğimi size nasıl bir çocuk
olduğumdan söz ederek açıklayayım.
olduğumdan söz ederek açıklayayım.
02:43
why don't I tell you a little bit
about what I was like as a child?
about what I was like as a child?
43
151663
3974
02:48
So, I was what you might call a gross kid.
44
156129
4261
O iğrenç çocuklardan birisi
olduğumu söyleyebilirsiniz.
olduğumu söyleyebilirsiniz.
02:53
In fact, my love of science itself
45
161116
2977
Hatta bilime olan aşkım da
02:56
began when my parents bought me
a slime chemistry set
a slime chemistry set
46
164117
3849
ailemin bana bir slime
kimya seti alması ile başladı
kimya seti alması ile başladı
02:59
and was then only enhanced
47
167990
2587
ve altıncı sınıf biyoloji dersinde
03:02
by doing gross experiments
in my sixth-grade biology class.
in my sixth-grade biology class.
48
170601
3365
yaptığım iğrenç deneylerle
birlikte gittikçe arttı.
birlikte gittikçe arttı.
03:05
We did things like, we swabbed
surfaces around our classroom
surfaces around our classroom
49
173990
4532
Mesela sınıfımızdaki yüzeyleri
pamukla silip topladığımız
bakterilerden yenilerini üretirdik
bakterilerden yenilerini üretirdik
03:10
and cultured the bacteria we'd collected,
50
178546
2483
03:13
and we dissected owl pellets,
51
181053
2159
ve baykuş peletlerini kesip incelerdik.
03:15
which are these balls of material
that are undigested that owls barf up,
that are undigested that owls barf up,
52
183236
5365
Pelet dediğimiz şey, baykuşların
sindiremeyip kustukları yumaklar.
sindiremeyip kustukları yumaklar.
03:20
and it's really kind of gross
and awesome and cool.
and awesome and cool.
53
188625
2787
Bu da gerçekten hem iğrenç
hem de müthiş ve fiyakalıdır.
hem de müthiş ve fiyakalıdır.
03:24
Now, the fact that I was obsessed
with gross stuff as a kid
with gross stuff as a kid
54
192204
2779
Çocukken iğrenç şeylere kafayı
takmış olmam pek de devrim sayılmaz.
takmış olmam pek de devrim sayılmaz.
03:27
is not so revolutionary.
55
195007
1396
03:28
You know, lots of kids
are really into gross things,
are really into gross things,
56
196427
2785
Bilirsiniz, çoğu çocuk
iğrenç şeylere ilgi duyar.
iğrenç şeylere ilgi duyar.
03:31
like playing in dirt or collecting beetles
or eating their boogers.
or eating their boogers.
57
199236
5575
Mesela çamurda oynar,
böcek toplar ya da sümüklerini yer.
böcek toplar ya da sümüklerini yer.
03:36
And why is that?
58
204835
1896
Peki neden?
03:38
I think really little kids
are like little explorers.
are like little explorers.
59
206755
3897
Bence çok küçük çocuklar
küçük kâşiflere benzerler.
küçük kâşiflere benzerler.
03:42
They just want to experience
as much as they can
as much as they can
60
210676
3139
Yalnızca ellerinden geldiğince
deneyimlemek isterler
deneyimlemek isterler
03:45
and don't have any idea
about the relative acceptability
about the relative acceptability
61
213839
3143
ve yaptıklarının diğerlerine
nazaran uygun olmasına bakmazlar.
nazaran uygun olmasına bakmazlar.
03:49
of touching a ladybug versus a stinkbug.
62
217006
3897
Uğur böceğine dokunmakla
süneye dokunmak gibi.
süneye dokunmak gibi.
03:52
They just want to understand
how everything works
how everything works
63
220927
2555
Tek istedikleri her şeyin
nasıl işlediğini anlamak
nasıl işlediğini anlamak
03:55
and experience as much
of life as they can.
of life as they can.
64
223506
2404
ve yaşamı ellerinden geldiğince
deneyimlemektir.
deneyimlemektir.
03:57
And that is pure curiosity.
65
225934
2300
İşte bu saf merak duygusudur.
04:00
But then adults step in,
66
228973
1256
Ama biz büyükler gelir
04:02
and we tell kids not to pick their noses
and not to touch the slugs or toads
and not to touch the slugs or toads
67
230253
5131
ve onlara burunlarını karıştırmamalarını
ve salyangoz ya da kurbağalara
ve salyangoz ya da kurbağalara
ya da bahçede ne buldularsa
dokunmamalarını söyleriz.
dokunmamalarını söyleriz.
04:07
or whatever else they find
in the backyard,
in the backyard,
68
235408
2272
04:09
because those things are gross.
69
237704
1492
Çünkü bu tür şeyler iğrençtir.
04:11
And we do that in part
to keep kids safe, right?
to keep kids safe, right?
70
239641
2738
Bunları kısmen çocukları
korumak için yapıyoruz, değil mi?
korumak için yapıyoruz, değil mi?
04:14
Like, maybe picking
your nose spreads germs
your nose spreads germs
71
242403
3150
Mesela belki de burnunuzu
karıştırmak mikrop yayıyordur
karıştırmak mikrop yayıyordur
04:17
and maybe touching that toad
will give you warts,
will give you warts,
72
245577
3405
ve belki de o kurbağaya
dokunursanız siğil çıkar
dokunursanız siğil çıkar
04:21
even though I don't
actually think that's true.
actually think that's true.
73
249006
2238
ki bence aslında bu doğru değil.
04:23
You should feel free to touch
as many toads as you want.
as many toads as you want.
74
251268
2642
Kurbağalara gönlünüzce
dokunabilmeniz gerekir.
dokunabilmeniz gerekir.
04:27
So at a certain point,
when kids get a little bit older,
when kids get a little bit older,
75
255109
3722
Yani bir noktada çocuklar
biraz büyüdüklerinde
biraz büyüdüklerinde
04:30
there's this way
that engaging with gross stuff
that engaging with gross stuff
76
258855
2359
anlaşılır ki iğrenç şeylerle uğraşmak
sadece merak meselesi değildir.
sadece merak meselesi değildir.
04:33
isn't just about curiosity,
77
261238
1736
04:34
it's also about, sort of,
finding out where the limits are,
finding out where the limits are,
78
262998
2920
Bu aynı zamanda bir bakıma
sınırları keşfetme meselesidir.
sınırları keşfetme meselesidir.
04:37
pushing the boundaries of what's OK.
79
265942
2143
Kabul görenin sınırlarını
zorlama meselesidir.
zorlama meselesidir.
04:40
So, lots of kids of a certain age
will have burping competitions
will have burping competitions
80
268109
4810
Bu yüzden belli yaştaki
birçok çocuk geyirme yarışmaları
birçok çocuk geyirme yarışmaları
04:44
or competitions to see
who can make the grossest face.
who can make the grossest face.
81
272943
2956
ya da kim en iğrenç suratı
yapacak yarışmaları yaparlar.
yapacak yarışmaları yaparlar.
04:48
And they do that in part because
it's a little bit transgressive, right?
it's a little bit transgressive, right?
82
276212
3790
Bunu da kısmen biraz sınıraşım unsuru
bulundurduğundan yaparlar, değil mi?
bulundurduğundan yaparlar, değil mi?
04:52
But there's another layer
to why we define stuff as gross.
to why we define stuff as gross.
83
280847
3563
Ancak bir şeylere iğrenç dememizin
bir başka açıklaması var.
bir başka açıklaması var.
04:56
As humans, we've sort of extended
the concept of disgust to morality.
the concept of disgust to morality.
84
284434
6436
İnsanlar olarak iğrenme kavramını
ahlaka dayandıracak biçimde genişlettik.
ahlaka dayandıracak biçimde genişlettik.
05:03
So, the psychologist Paul Rozin would say
85
291228
3119
Psikolog Paul Rozin'in de belirttiği gibi
05:06
that many of the things
we categorize as gross
we categorize as gross
86
294371
3285
iğrenç olarak sınıflandırdığımız çoğu şey
05:09
are things that reminds us
that we're just animals.
that we're just animals.
87
297680
3126
bize aslında hayvandan ibaret
olduğumuzu hatırlatan şeylerdir.
olduğumuzu hatırlatan şeylerdir.
05:13
These are things like
bodily fluids and sex
bodily fluids and sex
88
301191
4563
Bu şeyler arasında vücut sıvıları, seks,
05:17
and physical abnormalities and death.
89
305778
3368
fiziksel anormallikler
ve ölümden söz edilebilir.
ve ölümden söz edilebilir.
05:21
And the idea that we're just animals
can be really unsettling,
can be really unsettling,
90
309611
4236
Hayvandan ibaret olduğumuz fikri
gerçekten sarsıcı olabilir
gerçekten sarsıcı olabilir
05:25
because it can be this reminder
of our own mortality.
of our own mortality.
91
313871
3738
çünkü bu bize bir nevi
kendi fâniliğimizi hatırlatabilir.
kendi fâniliğimizi hatırlatabilir.
05:29
And that can leave many of us
with this deep existential angst.
with this deep existential angst.
92
317633
3907
Bu da birçoğumuzu bir nevi
derin bir varoluş kaygısına itebilir.
derin bir varoluş kaygısına itebilir.
05:34
Rozin would say that there's this way
93
322621
2192
Rozin'e göre
05:36
in which disgust
and the avoidance of gross things
and the avoidance of gross things
94
324837
4375
iğrenme ve iğrenç şeylerden kaçınma
05:41
becomes not just a way
to protect our bodies,
to protect our bodies,
95
329236
3602
sadece vücudumuzu korumanın bir yolu değil
05:44
it becomes a way to protect our souls.
96
332862
3229
ruhumuzu korumanın da
bir yolu hâline gelir.
bir yolu hâline gelir.
05:48
I think at a certain point,
kids really begin to internalize
kids really begin to internalize
97
336966
2937
Bence bir noktada çocuklar
iğrenç şeyler ile ölümsüzlük arasındaki
iğrenç şeyler ile ölümsüzlük arasındaki
05:51
this link between
disgusting things and immorality.
disgusting things and immorality.
98
339927
3975
bir tür bağıntıyı gerçekten
içselleştirmeye başlarlar.
içselleştirmeye başlarlar.
Elimde delil olmasa da
05:55
And while I don't have any concrete data
to back up this next idea,
to back up this next idea,
99
343926
5754
06:01
I think that for a lot of us,
it happens around the time we hit puberty.
it happens around the time we hit puberty.
100
349704
4927
bence birçoğumuz için bu, ergenliğe
girdiğimiz dönemde gerçekleşir.
girdiğimiz dönemde gerçekleşir.
06:07
And you know -- yeah, I know.
101
355236
3997
İşte bilirsiniz... Evet, farkındayım.
06:11
So during puberty,
our bodies are changing,
our bodies are changing,
102
359744
3111
Ergenlik sırasında bedenimiz değişir.
06:14
and we're sweating more,
and girls get their periods,
and girls get their periods,
103
362879
3504
Üstelik daha çok terleriz
ve kızlar da âdet görmeye başlar.
ve kızlar da âdet görmeye başlar.
06:18
and we're thinking about sex
in this way that we never did before.
in this way that we never did before.
104
366407
3159
Dahası seks üzerine hiç yapmadığımız
bir biçimde düşünürüz.
bir biçimde düşünürüz.
06:21
And through the human capacity
for abstraction,
for abstraction,
105
369590
3238
İnsanın soyutlama kapasitesi sayesinde
06:24
this shame can settle in.
106
372852
2162
bu utanç içimize işler.
06:27
So we don't necessarily just think,
107
375038
2460
Yani illa şunu düşünmeyiz:
06:29
"Oh, my goodness, something
really gross is happening to my body!"
really gross is happening to my body!"
108
377522
3207
"Aman tanrım, vücuduma
cidden iğrenç bir şeyler oluyor!"
cidden iğrenç bir şeyler oluyor!"
06:32
We think, "Oh my God, maybe I'm gross.
109
380753
3641
Şunu düşünürüz:
"Aman tanrım, galiba iğrencim.
"Aman tanrım, galiba iğrencim.
06:36
And maybe that means that there's
something bad or wrong about me."
something bad or wrong about me."
110
384418
4178
Belki de bu, bende kötü
ya da yanlış bir şey var demektir."
ya da yanlış bir şey var demektir."
06:41
The thing is, that if you de facto
associate gross stuff with immorality,
associate gross stuff with immorality,
111
389609
4651
Mesele şu ki iğrenç şeyleri
ahlaksızlıkla ilişkilendirirsen
ahlaksızlıkla ilişkilendirirsen
06:46
you lose a huge part of your curiosity,
112
394284
2920
merak hissinin önemli
bir kısmını kaybedersiniz
bir kısmını kaybedersiniz
06:49
because there is so much
out there in the world
out there in the world
113
397228
2999
çünkü dünyada
biraz iğrenç olan çok şey var.
biraz iğrenç olan çok şey var.
06:52
that is a little bit gross.
114
400251
1548
06:53
Like, think about going
for a walk in the woods.
for a walk in the woods.
115
401823
2484
Örneğin ormanda bir yürüyüşü düşünün.
06:56
You could just pay attention
to the birds and the trees and the flowers
to the birds and the trees and the flowers
116
404331
4167
Yalnızca kuşlara, ağaçlara
ve çiçeklere dikkat kesilebilirsiniz
ve çiçeklere dikkat kesilebilirsiniz
07:00
and that would be fine,
117
408522
1159
ve bir sorun yaşanmaz
07:01
but in my view, you'd be missing
a bigger and more awesome picture
a bigger and more awesome picture
118
409705
4968
ancak kanımca bu gezegendeki
yaşama dair çok daha büyük
ve harika bir resmi kaçırırsınız.
ve harika bir resmi kaçırırsınız.
07:06
of life on this planet.
119
414697
1562
07:08
There are cycles of decay
that are driving forest growth,
that are driving forest growth,
120
416283
3199
Ormanın gelişimini tetikleyen
çürüme döngüleri var.
çürüme döngüleri var.
07:11
and there are networks of fungus
beneath your feet
beneath your feet
121
419506
3230
Dahası ayaklarınızın altında resmen
çevrenizeki bütün bitkileri
çevrenizeki bütün bitkileri
07:14
that are connecting literally
all of the plants around you.
all of the plants around you.
122
422760
3127
birbirine bağlayan mantar ağları var.
07:17
That's really amazing.
123
425911
1333
Bu, cidden müthiş bir şey.
07:19
So I feel like we should be talking
about gross stuff early and often
about gross stuff early and often
124
427268
4034
Bu yüzden bence gençlerle iğrenç şeylerden
erkenden ve sıkça konuşmamız gerekir
erkenden ve sıkça konuşmamız gerekir
07:23
with young people,
125
431326
1160
07:24
so they feel like they're actually
allowed to claim this bigger picture
allowed to claim this bigger picture
126
432510
3376
ki böylece gezegenimizdeki yaşama dair
bu büyük resmi
edinebileceklerini hissetsinler.
edinebileceklerini hissetsinler.
07:27
of life on our planet.
127
435910
1911
07:30
The good news is that for many of us,
the fascination with gross stuff
the fascination with gross stuff
128
438926
3484
İyi haber şu ki birçoğumuz için
iğrenç şeylerin cazibesi
iğrenç şeylerin cazibesi
07:34
doesn't exactly go away,
129
442434
1921
öyle hemen yok olmaz.
07:36
we just kind of pretend
like it's not there.
like it's not there.
130
444379
2460
Daha çok bu cazibe yokmuş gibi davranırız.
07:38
But truthfully, we all spend
sort of a big part of our lives
sort of a big part of our lives
131
446863
4286
Fakat aslında yaşamımızın
büyükçe bir kısmını
büyükçe bir kısmını
07:43
just trying not to be gross.
132
451173
2403
yalnızca iğrenç olmamaya
çalışarak geçiririz.
çalışarak geçiririz.
07:45
When you really think about it,
133
453934
1509
Aslında düşününce
07:47
we're sort of just like bags of fluids
and some weird tissues
and some weird tissues
134
455467
5475
bir nevi sıvı ve tuhaf dokulardan
oluşan torbalar gibiyiz,
oluşan torbalar gibiyiz,
07:52
surrounded by a thin layer of skin.
135
460966
2682
etrafı ince bir deri tabakasıyla kaplı.
07:56
And to a certain extent,
136
464696
1857
Belli bir ölçüde,
07:58
multiple times a day, whether
consciously or subconsciously,
consciously or subconsciously,
137
466577
4111
günde birkaç kez,
ister bilinçli ister bilinçsiz olsun,
ister bilinçli ister bilinçsiz olsun,
08:02
I need to remind myself
not to fart publicly.
not to fart publicly.
138
470712
3626
kendime toplum içinde gaz çıkarmamam
gerektiğini hatırlatıyorum.
gerektiğini hatırlatıyorum.
08:06
(Laughter)
139
474362
1533
(Kahkahalar)
08:07
You know, we're desperately trying
to avoid being gross all the time,
to avoid being gross all the time,
140
475919
3857
Bilirsiniz işte, umutsuzca
sürekli iğrenç olmaktan kaçınıyoruz.
sürekli iğrenç olmaktan kaçınıyoruz.
Bence çoğumuz, iğrenç şeyler
hakkında bir şeyler öğrenmekten
hakkında bir şeyler öğrenmekten
08:11
so I think many of us take
this kind of voyeuristic delight
this kind of voyeuristic delight
141
479800
2853
bir nevi röntgenci bir haz alıyoruz.
08:14
in learning about gross things.
142
482677
1663
08:16
This is certainly true of kids;
143
484771
1770
Bu, çocuklarda da kesinlikle geçerli;
08:18
the number of middle school teachers
who show my videos
who show my videos
144
486565
2614
fen derslerinde videolarımı izleten
ortaokul öğretmenlerinin sayısı
ortaokul öğretmenlerinin sayısı
08:21
in their science classes
145
489203
1178
08:22
is a testament to that.
146
490405
1219
bunun bir ispatı.
08:23
But I think it's totally true
of adults, too.
of adults, too.
147
491648
2707
Fakat bence bu kesinlikle
yetişkinler için de geçerli.
yetişkinler için de geçerli.
08:26
You know, I think we all love
hearing about gross stories,
hearing about gross stories,
148
494379
3191
Bilirsiniz, bence hepimiz
iğrenç hikâyeler dinlemeyi severiz
iğrenç hikâyeler dinlemeyi severiz
08:29
because it's a socially acceptable way
to explore the gross side of ourselves.
to explore the gross side of ourselves.
149
497594
5554
çünkü bu, iğrenç yanımızı keşfetmemizin
toplumsal olarak kabul görür bir hâli.
toplumsal olarak kabul görür bir hâli.
08:36
But there's this other reason
150
504309
1429
Fakat bence iğrenç şeylerden bahsetmenin
önemli olmasının bir başka nedeni var.
önemli olmasının bir başka nedeni var.
08:37
that I think talking about
gross stuff is so important.
gross stuff is so important.
151
505762
2572
08:40
A while back, I made a video
on tonsil stones -- sorry, everyone --
on tonsil stones -- sorry, everyone --
152
508358
5156
Bir süre önce bademcik taşları hakkında
bir video yaptım -- kusura bakmayın --
bir video yaptım -- kusura bakmayın --
08:45
which are these balls of mucus
and bacteria and food
and bacteria and food
153
513538
5024
bademcik taşları,
bademciklerinizde yer edinen
bademciklerinizde yer edinen
mukus, bakteri ve yiyecek
yumaklarıdır ve korkunç kokarlar.
yumaklarıdır ve korkunç kokarlar.
08:50
that get lodged in your tonsils
and they smell really terrible,
and they smell really terrible,
154
518586
2958
08:53
sometimes you cough them up
and it's like -- it's awful.
and it's like -- it's awful.
155
521568
3239
Bazen öksürerek atarsınız
ve korkunç bir deneyimdir.
ve korkunç bir deneyimdir.
08:58
And many, many people
have experienced this.
have experienced this.
156
526157
2563
Birçok kişi de bunu tecrübe etmiştir.
09:00
But many of the people
who have experienced this
who have experienced this
157
528744
3349
Ancak bunu tecrübe eden çoğu kişinin
09:04
haven't really had a forum
to talk about it.
to talk about it.
158
532117
2055
bu konuda konuştukları bir forum yoktur.
09:06
And today, this video that I made
is my most popular video.
is my most popular video.
159
534196
4270
Günümüzde, yaptığım bu video
en çok ilgi gören videom.
en çok ilgi gören videom.
09:10
It has millions of views.
160
538490
2325
Milyonlarca kez izlendi.
09:12
(Laughter)
161
540839
1984
(Kahkahalar)
09:15
And the comment section for that video
became sort of like a self-help section,
became sort of like a self-help section,
162
543784
4730
Dahası videonun yorum kısmı da
bir çeşit öz yardım bölümüne döndü.
bir çeşit öz yardım bölümüne döndü.
09:20
where people could talk about
their tonsil stone experiences
their tonsil stone experiences
163
548538
2838
İnsanların bademcik taşlarıyla
ilgili tecrübelerinden
ilgili tecrübelerinden
ve kurtulmanın yollarından
bahsettikleri bir yer oldu.
bahsettikleri bir yer oldu.
09:23
and, like, tips and tricks
for getting rid of them.
for getting rid of them.
164
551400
2485
09:25
And I think it became this great way
for people to talk about something
for people to talk about something
165
553909
3418
Bence bu, insanların toplum içinde
hiç rahatça konuşamadığı bir şeyi
hiç rahatça konuşamadığı bir şeyi
09:29
that they'd never felt comfortable
taking about publicly.
taking about publicly.
166
557351
2774
konuşabilmelerinin bir yolu hâline geldi.
09:32
And that is wonderful when it's about
something as goofy as tonsil stones,
something as goofy as tonsil stones,
167
560149
5937
Bence bademcik taşları gibi saçma
bir konu hakkında konuşulması harika
bir konu hakkında konuşulması harika
09:38
but it's a little sad when a video
can have an effect like that
can have an effect like that
168
566110
3475
ancak bu etkiyi bir videonun
yaratması biraz üzücü
yaratması biraz üzücü
09:41
when it's about something
as common as periods.
as common as periods.
169
569609
3620
çünkü bu, âdet görme kadar
yaygın bir olgu.
yaygın bir olgu.
09:46
Last February, I released
a video on menstruation,
a video on menstruation,
170
574148
3358
Geçtiğimiz Şubat ayında,
regl üzerine bir video yayınladım
regl üzerine bir video yayınladım
09:49
and to this day,
I am still getting messages
I am still getting messages
171
577530
3413
ve bugün hâlâ dünyanın
çeşitli yerlerinden mesajlar alıyorum.
çeşitli yerlerinden mesajlar alıyorum.
09:52
from people around the globe
who are asking me about their periods.
who are asking me about their periods.
172
580967
4922
İnsanlar regl dönemleri
hakkında sorular soruyorlar.
hakkında sorular soruyorlar.
09:58
There are a lot of young people --
and some not-so-young people -- out there,
and some not-so-young people -- out there,
173
586419
5420
Birçok genç insan -- ve bir kısım
çok da genç olmayan insan --
çok da genç olmayan insan --
10:03
who are worried that
what's happening to their bodies
what's happening to their bodies
174
591863
2635
vücutlarına olup bitenlerin pek de
normal olmadığı konusunda kaygılanıyorlar.
normal olmadığı konusunda kaygılanıyorlar.
10:06
is somehow not normal.
175
594522
1706
10:08
And, of course, I always tell them
that I am not a medical professional,
that I am not a medical professional,
176
596252
3437
Tabii ki her zaman onlara
bir tıp uzmanı olmadığımı
bir tıp uzmanı olmadığımı
ve mümkünse bir doktora
görünmeleri gerektiğini söylüyorum.
görünmeleri gerektiğini söylüyorum.
10:11
and that, if possible,
they should talk to a doctor.
they should talk to a doctor.
177
599713
2563
10:14
But the truth of the matter is
that everyone should feel comfortable
that everyone should feel comfortable
178
602664
3215
Fakat işin aslı şu ki
herkes bir doktorla rahatça
vücutları hakkında konuşabilmelidir.
vücutları hakkında konuşabilmelidir.
10:17
talking to a doctor
about their own bodies.
about their own bodies.
179
605903
2071
10:19
And that's why I think
it's really important for us
it's really important for us
180
607998
2411
İşte bu yüzden çok erken bir yaşta
10:22
to start this dialogue about gross stuff
from a pretty early age,
from a pretty early age,
181
610433
3254
iğrenç şeylerden söz etmeye
başlamamız önemli
başlamamız önemli
10:25
so we can let our kids know
182
613711
1594
ki böylece çocuklarımıza
10:27
that it's alright to have agency
over your own body
over your own body
183
615329
3010
kendi vücutları ve sağlıklarının
sorumluluğunu üstlenmenin
sorumluluğunu üstlenmenin
10:30
and over your own health.
184
618363
1420
doğru olduğunu öğretelim.
10:32
There's another reason
that talking to your doctor
that talking to your doctor
185
620196
2368
Hekiminizle sağlığınız
ya da iğrenç şeylere dair konuşmanın
ya da iğrenç şeylere dair konuşmanın
10:34
about your health and gross stuff
186
622588
1611
çok ama çok önemli
olmasının bir sebebi daha var.
olmasının bir sebebi daha var.
10:36
is really, really important.
187
624223
1457
10:37
Doctors and the scientific community
can only address issues
can only address issues
188
625704
4224
Doktorlar ve bilim camiası kimi meselelere
ancak değinecek bir şey olduğunu
bilirlerse değinirler.
bilirlerse değinirler.
10:41
when they know
there's something to address.
there's something to address.
189
629952
2384
10:44
So one of the really
interesting things I learned
interesting things I learned
190
632672
2309
Âdet hakkındaki videoları hazırlarken
öğrendiğim ilginç şeylerden biri de şu:
öğrendiğim ilginç şeylerden biri de şu:
10:47
while making the video on periods,
191
635005
1953
10:48
is that I was talking to this
one scientist who told me
one scientist who told me
192
636982
2595
Konuştuğum bir bilim insanı bana
10:51
there's actually still a lot
we don't know about periods.
we don't know about periods.
193
639601
4682
âdet hakkında hâlâ bilmediğimiz
birçok şeyin olduğunu söyledi.
birçok şeyin olduğunu söyledi.
10:56
There's a lot of basic research
that still hasn't been done.
that still hasn't been done.
194
644307
3173
Hâlâ yapılması gereken
bir sürü temel araştırma var.
bir sürü temel araştırma var.
10:59
In part, that's just because there weren't
a lot of scientists in the field
a lot of scientists in the field
195
647966
4617
Kısmen bunun tek nedeni alanda
çalışan ve bu konuda sorular soracak
çalışan ve bu konuda sorular soracak
11:04
who were women, to ask questions about it.
196
652607
2791
yeterince kadın bilim insanının olmaması.
11:07
And it's also not a topic
that women talk about publicly.
that women talk about publicly.
197
655422
3452
Dahası bu, kadınların da hakkında
açıkça konuştukları bir konu değil.
açıkça konuştukları bir konu değil.
11:10
So there's this gap in what we know,
198
658898
2307
Bu yüzden bilgi eksiğimizin olmasının
tek nedeni kimsenin bir soru sormaması.
tek nedeni kimsenin bir soru sormaması.
11:13
just because no one was there
to ask a question.
to ask a question.
199
661229
2951
11:16
There's one final reason that I think
talking about gross stuff is so important,
talking about gross stuff is so important,
200
664998
4490
İğrenç şeylere dair konuşmanın kanımca
önemli olmasının bir nedeni daha var.
önemli olmasının bir nedeni daha var.
11:21
and that's because you just never know
what you're going to find
what you're going to find
201
669512
3388
İğrençliğin katmanlarını soydukça
bunların altından
neler çıkacağını asla bilemezsiniz.
neler çıkacağını asla bilemezsiniz.
11:24
when you peel back all those layers
of disgustingness.
of disgustingness.
202
672924
3524
11:29
So, take the California brown sea hare.
203
677122
3780
Mesela Kaliforniya kahverengi
deniz tavşanını ele alalım.
deniz tavşanını ele alalım.
11:33
This is a sea slug that squirts
this lovely, bright purple ink
this lovely, bright purple ink
204
681297
3698
Bu, kendisini yemeye çalışan
tüm yaratıklara
tüm yaratıklara
sevimli, parlak mor bir mürekkep
püskürten bir deniz sülüğü.
püskürten bir deniz sülüğü.
11:37
at any creature that tries to eat it.
205
685019
2087
11:39
But it also happens to be
one of the kinkiest creatures
one of the kinkiest creatures
206
687543
3632
Fakat meğer ayrıca hayvanlar âleminin
en garip yaratıklarındanmış.
en garip yaratıklarındanmış.
11:43
in the animal kingdom.
207
691199
1533
11:45
So these guys are hermaphrodites,
208
693260
1733
Bu arkadaşlar çift cinsiyetli,
11:47
which means they have both
male and female genitalia.
male and female genitalia.
209
695017
3179
yani hem erkek hem de kadın cinsel
organlarına sahipler.
organlarına sahipler.
11:50
And when it's time to mate,
210
698220
1738
Çifleşme zamanı geldiğinde ise
11:51
up to 20 individuals will all get together
in this kind of, like, conga line
in this kind of, like, conga line
211
699982
5325
20 birey bir nevi tren yapıp
11:57
and they'll all mate together.
212
705331
1886
hep birlikte ilişkiye girerler.
11:59
(Laughter)
213
707241
1412
(Kahkahalar)
12:02
A single sea hare will inseminate
the partner in front of it
the partner in front of it
214
710488
4015
Bir deniz tavşanı önündeki
partneri döllerken
partneri döllerken
12:06
and receive sperm from the one behind,
215
714527
2262
arkasındaki tarafından da döllenir.
12:08
which is sort of like
an awesome time-saver,
an awesome time-saver,
216
716813
2387
Bu müthiş derecede
zaman kazandırıcı bir işlemdir,
zaman kazandırıcı bir işlemdir,
12:11
when you think about it.
217
719224
1597
düşünün bir kere.
12:12
(Laughter)
218
720845
2115
(Kahkahalar)
12:16
But if scientists had only seen this
and they were like,
and they were like,
219
724506
3135
Fakat bilim insanları
yalnızca bunu görselerdi
yalnızca bunu görselerdi
12:19
"OK, we're just not going to
touch that with a stick,"
touch that with a stick,"
220
727665
2912
ve "Pekâlâ, bu şeye
elimizi dahi sürmeyiz." deselerdi
elimizi dahi sürmeyiz." deselerdi
12:22
they would have missed
the bigger thing about sea hares
the bigger thing about sea hares
221
730601
2968
onları bu kadar inanılmaz kılan
büyük resmi kaçırırlardı.
büyük resmi kaçırırlardı.
12:25
that makes them really remarkable.
222
733593
1690
12:27
It turns out that these sea hares
have a small number of very large neurons,
have a small number of very large neurons,
223
735307
6597
Görünen o ki bu yaratıkların az sayıda
fakat büyük boyutta nöronları var.
fakat büyük boyutta nöronları var.
12:33
which makes them excellent
to use in neuroscience research.
to use in neuroscience research.
224
741928
4230
Bu nöronlar onları sinirbilim
araştırmaları için paha biçilmez kılıyor.
araştırmaları için paha biçilmez kılıyor.
12:38
And, in fact, the scientist Eric Kandel
used them in his research
used them in his research
225
746182
4551
Dahası, bilim insanı Eric Kandel
bunları anıların nasıl depolandığını
anlamak üzere araştırmasında kullandı.
anlamak üzere araştırmasında kullandı.
12:42
to understand how memories are stored.
226
750757
3550
12:46
And you know what?
227
754331
1341
Ne oldu biliyor musunuz?
12:47
He won a Nobel Prize for his work.
228
755696
2267
Bu çalışması sayesinde
Nobel Ödülü kazandı.
Nobel Ödülü kazandı.
12:50
So go out there and pick up beetles
and play in dirt and ask questions.
and play in dirt and ask questions.
229
758538
5729
Yani çıkın, böcek toplayıp
çamurda oynayın ve sorular sorun.
çamurda oynayın ve sorular sorun.
12:56
And own your fascination with gross stuff
and don't be ashamed of it,
and don't be ashamed of it,
230
764291
3969
İğrenç şeylerle ilgili tutkunuzu
sahiplenin, bundan utanmayın
sahiplenin, bundan utanmayın
13:00
because you never know
what you're going to find.
what you're going to find.
231
768284
2319
çünkü ortaya ne çıkacağını bilemezsiniz.
13:02
And as I say at the end of all my videos,
232
770627
3206
Tüm videolarımın sonunda söylediğim gibi
13:05
"Ew."
233
773857
1206
"Ögh"
13:07
Thank you.
234
775087
1405
Teşekkürler.
13:08
(Applause)
235
776516
2215
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Anna Rothschild - Science journalistAnna Rothschild makes videos about science for the young and the young at heart.
Why you should listen
Anna Rothschild combines whimsical writing with painting, collage and digital animation to bring her stories to life. She is currently at the Washington Post, where she directs and hosts the series Anna's Science Magic Show Hooray! The show explores science questions like "Why do we have butts?" or "Why is blood red?" and Rothschild regularly answers questions submitted by the audience. She is also the creator of the YouTube series Gross Science for NOVA and PBS Digital Studios. Rothschild has won multiple awards for her work, including the 2016 AAAS Kavli Science Journalism Award for Children's Science News. She has an MA in science journalism from New York University and a BA in biology from Brown University.
Anna Rothschild | Speaker | TED.com