We the Future
Graham Allison: Is war between China and the US inevitable?
Грем Елисон: Дали е неизбежна војната меѓу Кина и Америка?
Filmed:
Readability: 4.3
3,544,118 views
Подучен од историскиот модел наречен „Замката на Тукидид“, политикологот Грем Елисон ни прикажува на кој начин подемот на Кина и доминантноста на Америка можат да доведат до жесток судир кој никој не го посакува и како да се повикаме на здравиот разум и храброста за да го избегнеме истиот.
Graham Allison - Political scientist, professor
Graham Allison is a leading analyst of US national security and defense policy with a special interest in China, nuclear weapons and decision-making. Full bio
Graham Allison is a leading analyst of US national security and defense policy with a special interest in China, nuclear weapons and decision-making. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
So, let me thank you
for the opportunity to talk about
for the opportunity to talk about
0
1548
3738
Ви благодарам за можноста да зборувам
00:17
the biggest international story
of your professional lifetime,
of your professional lifetime,
1
5310
5068
за најголемата меѓународна приказна
во вашиот професионален живот
во вашиот професионален живот
00:22
which is also the most important
international challenge
international challenge
2
10402
3901
која исто така е и најважниот
меѓународен предизвик
меѓународен предизвик
00:26
the world will face
for as far as the eye can see.
for as far as the eye can see.
3
14327
3163
со кој светот ќе се соочи
во догледно време.
во догледно време.
00:29
The story, of course,
is the rise of China.
is the rise of China.
4
17514
2139
Приказната е за подемот на Кина.
00:32
Never before have so many people
risen so far so fast,
risen so far so fast,
5
20106
3809
Никогаш порано еден толку броен
народ не се има издигнато толку брзо
народ не се има издигнато толку брзо
00:35
on so many different dimensions.
6
23939
1811
и во толку различни области.
00:38
The challenge is the impact
of China's rise --
of China's rise --
7
26336
3750
Предизвикот е влијанието
на подемот на Кина-
на подемот на Кина-
00:42
the discombobulation
this will cause the Unites States
this will cause the Unites States
8
30497
4279
збунетоста која ја предизвикува кај САД
00:46
and the international order,
9
34800
1793
и меѓународниот ред,
00:48
of which the US has been
the principal architect and guardian.
the principal architect and guardian.
10
36617
4281
за кој САД беа основните градители и чувари.
00:54
The past 100 years have been what
historians now call an "American Century."
historians now call an "American Century."
11
42109
4043
Последните 100 години историчарите
ги нарекуваат „Американски Век“
ги нарекуваат „Американски Век“
00:58
Americans have become
accustomed to their place
accustomed to their place
12
46568
2501
Американците беа навиканти на своето место
01:01
at the top of every pecking order.
13
49093
2017
на врвот на секоја ранг листа.
01:03
So the very idea of another country
14
51862
2914
Па, замислата некоја друга држава
01:06
that could be as big and strong
as the US -- or bigger --
as the US -- or bigger --
15
54800
4015
да биде исто толку голема
и силна како САД, дури и поголема,
и силна како САД, дури и поголема,
01:10
strikes many Americans
as an assault on who they are.
as an assault on who they are.
16
58839
3920
многу Американци ја доживуваат
како закана по својот идентитет.
како закана по својот идентитет.
01:18
For perspective on what
we're now seeing in this rivalry,
we're now seeing in this rivalry,
17
66212
4421
За да го разбереме
ова ривалство,
ова ривалство,
01:22
it's useful to locate it
on the larger map of history.
on the larger map of history.
18
70657
3666
добро е да го сместиме во една
поширока историска рамка.
поширока историска рамка.
01:27
The past 500 years have seen 16 cases
19
75089
3742
Во последните 500 години видовме 16 случаи
01:30
in which a rising power
threatened to displace a ruling power.
threatened to displace a ruling power.
20
78855
3428
во кои растечките сили го загрозуваа
редот на владеачките сили.
редот на владеачките сили.
01:34
Twelve of those ended in war.
21
82918
2558
Дванаесет од нив предизвикаа војни.
01:39
So just in November, we'll all pause
to mark the 100th anniversary
to mark the 100th anniversary
22
87434
6397
Во ноември ќе одбележиме 100 годишнина
01:45
of the final day of a war
that became so encompassing,
that became so encompassing,
23
93855
4508
од последните денови на војната
која станаа толку сеопфатна
која станаа толку сеопфатна
01:50
that it required historians to create
an entirely new category: world war.
an entirely new category: world war.
24
98387
4312
што ги натера историчарите
да создадат нов термин: светска војна.
да создадат нов термин: светска војна.
01:55
So, on the 11th hour of the 11th day
25
103720
3625
На 11-от час од 11-от ден
01:59
of the 11th month in 1918,
26
107369
3692
на 11-от месец во 1918 год.
02:03
the guns of World War I fell silent,
27
111085
3182
оружјето на Првата Светска Војна стивна
02:06
but 20 million individuals lay dead.
28
114291
3746
но 20 милиони луѓе беа мртви.
02:12
I know that this
is a sophisticated audience,
is a sophisticated audience,
29
120511
2421
Знам дека сте публика со добри познавања,
02:14
so you know about the rise of China.
30
122956
1991
знаете за подемот на Кина.
02:17
I'm going to focus, therefore,
on the impact of China's rise,
on the impact of China's rise,
31
125403
4412
Затоа ќе се задржам на влијанието
на подемот на Кина
на подемот на Кина
02:21
on the US, on the international order
32
129839
3357
врз САД, на меѓународниот ред
02:25
and on the prospects for war and peace.
33
133220
2413
и на можностите за војна и мир.
02:28
But having taught at Harvard
over many years,
over many years,
34
136402
2143
Предавав на Харвард долги години
02:30
I've learned that from time to time,
it's useful to take a short pause,
it's useful to take a short pause,
35
138569
4001
и сфатив дека од време на време
треба да подзастанеме
треба да подзастанеме
02:34
just to make sure we're all
on the same page.
on the same page.
36
142594
2636
за да видиме дали сме
на иста фрекфенција.
на иста фрекфенција.
02:37
The way I do this is, I call a time-out,
37
145254
2348
Јас тоа го правев
така што ќе свикав тајмаут
така што ќе свикав тајмаут
02:39
I give students a pop quiz --
ungraded, of course.
ungraded, of course.
38
147626
3491
и ќе им дадев на студентите брз тест,
без оцени, се разбира.
без оцени, се разбира.
02:43
So, let's try this. Time-out, pop quiz.
39
151141
2505
Ајде да пробаме. Тајмаут, брз тест.
02:46
Question:
40
154173
1610
Прашање:
02:47
forty years ago, 1978, China sets out
on its march to the market.
on its march to the market.
41
155807
4699
пред 40 години, т.е. во 1978 г.
Кина започнува да продира на пазарот.
Кина започнува да продира на пазарот.
02:53
At that point, what percentage
of China's one billion citizens
of China's one billion citizens
42
161140
4865
Во тоа време, колкав процент
од 1-та милијарда жители на Кина
од 1-та милијарда жители на Кина
02:58
were struggling to survive
on less than two dollars a day?
on less than two dollars a day?
43
166029
4145
се бореле да преживеат
со помалку од 2 долари на ден?
со помалку од 2 долари на ден?
03:02
Take a guess -- 25 percent?
44
170704
1930
Погодете-25 проценти?
03:05
Fifty?
45
173260
1150
50 проценти?
03:07
Seventy-five?
46
175053
1150
75?
03:09
Ninety.
47
177998
1150
90.
03:12
What do you think?
48
180284
1200
Што мислите?
03:14
Ninety.
49
182895
1206
90.
03:16
Nine out of every 10
on less than two dollars a day.
on less than two dollars a day.
50
184125
4139
Девет од 10 луѓе со помалку
од 2 долари на ден.
од 2 долари на ден.
03:21
Twenty eighteen, 40 years later.
51
189911
1906
2018, 40 години подоцна.
03:24
What about the numbers?
52
192427
1444
Кои се броевите?
03:25
What's your bet?
53
193895
1150
Што велите?
03:27
Take a look.
54
195442
1150
Погледнете.
03:33
Fewer than one in 100 today.
55
201125
2517
Денес, помалку од еден на 100.
03:36
And China's president has promised
that within the next three years,
that within the next three years,
56
204498
3209
Претседателот на Кина ветува
дека во наредните 3 години,
дека во наредните 3 години,
03:39
those last tens of millions
will have been raised up
will have been raised up
57
207731
3183
и последните 10-ина милиони ќе го надминат
03:42
above that threshold.
58
210938
1466
прагот на сиромаштија.
03:44
So it's a miracle, actually,
in our lifetime.
in our lifetime.
59
212958
2327
Тоа е чудо.
03:48
Hard to believe.
60
216188
1190
Тешко е да се поверува.
03:49
But brute facts are even harder to ignore.
61
217402
2753
Но уште потешко
e да не се забележи.
e да не се забележи.
03:53
A nation that didn't even appear
on any of the international league tables
on any of the international league tables
62
221069
3486
Нација која не учествувала
на ниту еден меѓународен натпревар
на ниту еден меѓународен натпревар
03:56
25 years ago
63
224579
1316
пред 25 години,
03:57
has soared,
64
225919
1452
наеднаш воскресна,
03:59
to rival -- and in some areas,
surpass -- the United States.
surpass -- the United States.
65
227395
3269
стана противник, дури и ги надмина
САД во некои области.
САД во некои области.
04:06
Thus, the challenge
that will shape our world:
that will shape our world:
66
234964
3096
Еве го предизвикот што
ќе го одбележи нашето време:
ќе го одбележи нашето време:
04:10
a seemingly unstoppable rising China
67
238924
3494
очигледно незапирливиот подем на Кина
04:14
accelerating towards an apparently
immovable ruling US,
immovable ruling US,
68
242442
4611
кој забрзано се стреми кон
неприкосновеното владеење на САД
неприкосновеното владеење на САД
04:19
on course for what could be
the grandest collision in history.
the grandest collision in history.
69
247077
3434
со движење кое може да прерасне
во најграндиозен судир во историјата.
во најграндиозен судир во историјата.
04:24
To help us get our minds
around this challenge,
around this challenge,
70
252323
2928
За да го разбереме овој предизвик,
04:27
I'm going to introduce you
to a great thinker,
to a great thinker,
71
255275
2732
ќе ви претставам еден голем мислител,
04:31
I'm going to present a big idea,
72
259132
2001
ќе ви претставам една голема идеја,
04:33
and I'm going to pose a most
consequential question.
consequential question.
73
261887
3034
и ќе го поставам најочекуваното прашање.
04:38
The great thinker is Thucydides.
74
266244
2738
Големиот мислител е Тукидид.
04:41
Now, I know his name is a mouthful,
75
269006
2314
Знам, тешко име,
04:43
and some people
have trouble pronouncing it.
have trouble pronouncing it.
76
271344
2118
некои не можат ни да го изговорат.
04:45
So, let's do it, one,
two, three, together:
two, three, together:
77
273486
2020
Па ајде да го изговориме сите заедно:
04:47
Thucydides.
78
275530
1373
Тукидид.
04:48
One more time: Thucydides.
79
276927
2912
Уште еднаш: Тукидид
04:51
So who was Thucydides?
80
279863
1666
Значи, кој бил Тукидид?
04:53
He was the father and founder of history.
81
281942
2937
Тој беше таткото
и основачот на историјата.
и основачот на историјата.
04:56
He wrote the first-ever history book.
82
284903
2142
Тој ја напишал првата историска книга,
04:59
It's titled "The History
of the Peloponnesian War,"
of the Peloponnesian War,"
83
287069
4111
насловена „Историјата на Пелопонеските војни“,
05:03
about the war in Greece, 2500 years ago.
84
291204
3322
за војната во Грција, пред 2500 години.
05:07
So if nothing else today,
you can tweet your friends,
you can tweet your friends,
85
295276
3190
Денес, ако не друго, можете да пратите
твит на пријател:
твит на пријател:
05:10
"I met a great thinker.
86
298490
1722
„Се запознав со еден голем мислител.
05:12
And I can even pronounce
his name: Thucydides."
his name: Thucydides."
87
300236
3358
Дури можам и името да го изговорам:
Тукидид.“
Тукидид.“
05:16
So, about this war
that destroyed classical Greece,
that destroyed classical Greece,
88
304546
4698
Значи, за ова војна која
ја уништа античка Грција,
ја уништа античка Грција,
05:21
Thucydides wrote famously:
89
309268
2372
Тукидид има изјавено:
05:24
"It was the rise of Athens
and the fear that this instilled in Sparta
and the fear that this instilled in Sparta
90
312561
6898
„ Подемот на Атина и стравот
предизвикан кај Спарта
предизвикан кај Спарта
05:31
that made the war inevitable."
91
319483
1717
ја создаде неизбежната војна.“
05:34
So the rise of one
92
322618
2237
Значи, подемот на едната
05:36
and the reaction of the other
93
324879
2281
и реакцијата на другата
05:39
create a toxic cocktail of pride,
94
327184
3999
создадоа отровен спој од гордост,
05:43
arrogance, paranoia,
95
331207
2794
арогантност и параноја
05:46
that drug them both to war.
96
334025
2442
што ги доведе двете страни до војна.
05:50
Which brings me to the big idea:
97
338177
1903
Стигнуваме до една голема идеја:
05:53
Thucydides's Trap.
98
341090
1468
Замката на Тукидид.
05:55
"Thucydides's Trap" is a term
I coined several years ago,
I coined several years ago,
99
343701
3281
„Замката на Тукидид“ е термин
кој го создадов пред неколку години,
кој го создадов пред неколку години,
05:59
to make vivid Thucydides's insight.
100
347006
2587
за да го појаснам видувањето на Тукидид.
06:02
Thucydides's Trap is the dangerous
dynamic that occurs
dynamic that occurs
101
350569
4230
Замката на Тукидид е опасната
динамичност која се појавува
динамичност која се појавува
06:06
when a rising power threatens
to displace a ruling power,
to displace a ruling power,
102
354823
3833
кога една сила во подем
ја загрозува владеачката сила,
ја загрозува владеачката сила,
06:10
like Athens --
103
358680
1724
како Атина-
06:12
or Germany 100 years ago,
or China today --
or China today --
104
360428
4498
или Германија пред 100 години,
или Кина денес
или Кина денес
06:16
and their impact on Sparta,
105
364950
2381
и нивното влијание врз Спарта,
06:19
or Great Britain 100 years ago,
or the US today.
or the US today.
106
367355
3827
или В. Британија пред 100 години,
или САД денес.
или САД денес.
06:24
As Henry Kissinger has said,
107
372205
1920
Како што рекол Хенри Кисинџер,
06:26
once you get this idea, this concept
of Thucydides's Trap in your head,
of Thucydides's Trap in your head,
108
374149
4825
кога ја имаме во главата
идејата или концептот на Тукидид,
идејата или концептот на Тукидид,
06:30
it will provide a lens
109
378998
1679
веднаш можеме да се соочиме
06:32
for helping you look through
the news and noise of the day
the news and noise of the day
110
380701
3559
со дневните вести и збиднувања
06:36
to understand what's actually going on.
111
384284
2600
и можеме да разбереме
што всушност се случува.
што всушност се случува.
06:40
So, to the most consequential question
about our world today:
about our world today:
112
388649
4801
Сега, најочекуваното прашање
во врска со светот денес:
во врска со светот денес:
06:46
Are we going to follow
in the footsteps of history?
in the footsteps of history?
113
394863
3413
Дали ќе ги следиме стапките на историјата?
06:51
Or can we, through a combination
of imagination and common sense
of imagination and common sense
114
399466
6015
Или ќе нѐ водат фантазијата,
здравиот разум
здравиот разум
06:57
and courage
115
405505
1357
и храброста
06:58
find a way to manage this rivalry
116
406886
4416
за да најдеме начин да се
справиме со ова ривалство
справиме со ова ривалство
07:03
without a war nobody wants,
117
411326
2968
без војна која никој не ја посакува,
07:06
and everybody knows would be catastrophic?
118
414318
2867
зашто знаеме дека би била уништувачка.
07:10
Give me five minutes to unpack this,
119
418350
2053
Дајте ми пет минути да го објаснам ова,
07:12
and later this afternoon, when the next
news story pops up for you
news story pops up for you
120
420427
4976
и потоа, кога подоцна
ќе ја чуете следната вест
ќе ја чуете следната вест
07:17
about China doing this,
or the US reacting like that,
or the US reacting like that,
121
425427
3410
за тоа што прави Кина
и како САД реагира на тоа,
и како САД реагира на тоа,
07:20
you will be able to have a better
understanding of what's going on
understanding of what's going on
122
428861
3419
ќе можете подобро да разберете
што се случува навистина,
што се случува навистина,
07:24
and even to explain it to your friends.
123
432304
2477
дури ќе можете и да им објасните
на пријателите.
на пријателите.
07:27
So as we saw with this flipping
the pyramid of poverty,
the pyramid of poverty,
124
435678
4501
Видовме како пирамидата
на сиромаштијата застана на глава,
на сиромаштијата застана на глава,
07:32
China has actually soared.
125
440203
1711
како Кина се воздигна,
07:34
It's meteoric.
126
442456
1150
со молскавична брзина.
07:36
Former Czech president, Vaclav Havel,
I think, put it best.
I think, put it best.
127
444354
3063
Поранешниот чешки претседател
В.Хавел, најдобро го објасни:
В.Хавел, најдобро го објасни:
07:39
He said, "All this has happened so fast,
we haven't yet had time to be astonished."
we haven't yet had time to be astonished."
128
447441
4763
„Сето тоа се случи толку брзо што дури
немамве време да се изненадиме.“
немамве време да се изненадиме.“
07:44
(Laughter)
129
452228
2420
(Смеа)
07:46
To remind myself
how astonished I should be,
how astonished I should be,
130
454672
3770
За да се потсетам себеси
колку треба да бидам изненаден,
колку треба да бидам изненаден,
07:50
I occasionally look out the window
in my office in Cambridge
in my office in Cambridge
131
458466
4190
повремено погледнувам низ прозорецот
од мојата канцеларија во Кембриџ
од мојата канцеларија во Кембриџ
07:54
at this bridge, which goes
across the Charles River,
across the Charles River,
132
462680
2746
на мостот на реката Чарлс,
07:57
between the Kennedy School
and Harvard Business School.
and Harvard Business School.
133
465450
2881
помеѓу училиштето Кенеди
и Бизнис школата на Харвард.
и Бизнис школата на Харвард.
08:00
In 2012, the State of Massachusetts said
they were going to renovate this bridge,
they were going to renovate this bridge,
134
468933
3931
Во 2012 -та државата Масачусетс
вети дека ќе го реновира мостот
вети дека ќе го реновира мостот
08:04
and it would take two years.
135
472888
1555
и дека ќе заврши за 2 години.
08:07
In 2014, they said it wasn't finished.
136
475053
2467
Во 2014-та рекоа дека не е готов.
08:10
In 2015, they said
it would take one more year.
it would take one more year.
137
478410
2929
Во 2015-та изјавија дека
ќе потрае уште една година.
ќе потрае уште една година.
08:13
In 2016, they said it's not finished,
138
481363
1778
Во 2016-та рекоа не е готов
08:15
we're not going to tell you
when it's going to be finished.
when it's going to be finished.
139
483165
2839
и дека нема да соопштат
кога ќе биде завршен.
кога ќе биде завршен.
08:18
Finally, last year, it was finished --
three times over budget.
three times over budget.
140
486004
3164
Конечно, минатата година завршија -
3 год подолго од предвиденото.
3 год подолго од предвиденото.
08:22
Now, compare this to a similar bridge
that I drove across last month in Beijing.
that I drove across last month in Beijing.
141
490307
5508
Споредете го тоа со сличен мост
низ кој поминав во Пекинг минатиот месец.
низ кој поминав во Пекинг минатиот месец.
08:27
It's called the Sanyuan Bridge.
142
495839
1748
Тоа е мостот Санјуан.
08:30
In 2015, the Chinese decided
they wanted to renovate that bridge.
they wanted to renovate that bridge.
143
498284
3656
Во 2015 Кинезите одлучија
да го реновираат мостот.
да го реновираат мостот.
08:33
It actually has twice as many
lanes of traffic.
lanes of traffic.
144
501964
2674
Имаше двапати повеќе сообраќајни ленти.
08:37
How long did it take for them
to complete the project?
to complete the project?
145
505354
2741
Колку време им требаше
да го завршат проектот?
да го завршат проектот?
08:40
Twenty fifteen, what do you bet?
146
508663
1752
2015-та. Што мислите?
08:44
Take a guess -- OK, three --
147
512649
2039
Погодете! Добро, 3 години.
08:46
Take a look.
148
514712
1285
Погледнете.
08:52
(Laughter)
149
520748
3332
(Смеа)
09:00
The answer is 43 hours.
150
528236
2444
Одговорот е 43 часа.
09:02
(Audience: Wow!)
151
530704
1201
(Публика: Навистина????)
09:08
(Laughter)
152
536630
2028
(Смеа)
09:16
Graham Allison: Now, of course,
that couldn't happen in New York.
that couldn't happen in New York.
153
544039
3133
Се разбира, тоа не може
да се случи во Њујорк.
да се случи во Њујорк.
09:19
(Laughter)
154
547196
1557
(Смеа)
09:21
Behind this speed in execution
is a purpose-driven leader
is a purpose-driven leader
155
549482
5171
Зад ова извршена задача
стои лидер со јасни цели
стои лидер со јасни цели
09:26
and a government that works.
156
554677
1867
и влада која работи.
09:29
The most ambitious
and most competent leader
and most competent leader
157
557657
3098
Најамбициозниот и најкомпетентниот лидер
09:32
on the international stage today
is Chinese President Xi Jinping.
is Chinese President Xi Jinping.
158
560779
3481
на меѓународната сцена денес
е кинескиот претседател Ши Џинпинг.
е кинескиот претседател Ши Џинпинг.
09:36
And he's made no secret
about what he wants.
about what he wants.
159
564284
3126
Нема ништо тајно околу тоа
што сака да постигне.
што сака да постигне.
09:39
As he said when he became
president six years ago,
president six years ago,
160
567434
2976
Кога стана претседател
пред 6 години, тој изјави дека
пред 6 години, тој изјави дека
09:42
his goal is to make China great again --
161
570434
3854
неговата цел е да ја направи
Кина повторно голема,
Кина повторно голема,
09:46
(Laughter)
162
574312
1837
(Смеа)
09:48
a banner he raised long before
Donald Trump picked up a version of this.
Donald Trump picked up a version of this.
163
576173
4313
слоган кој го создал долго време
пред Трамп да го присвои.
пред Трамп да го присвои.
09:53
To that end, Xi Jinping has announced
specific targets for specific dates:
specific targets for specific dates:
164
581919
6854
За таа цел, Ши Џинпинг истакна
специфични мерки за специфични датуми:
специфични мерки за специфични датуми:
10:00
2025, 2035, 2049.
165
588797
4686
2025-та, 2035-та, 2049-та.
10:06
By 2025, China means to be
the dominant power
the dominant power
166
594257
6320
До 2025-та Кина ќе прерасне
во доминантна сила
во доминантна сила
10:12
in the major market
in 10 leading technologies,
in 10 leading technologies,
167
600601
4285
на главните пазари
за 10 водечки технологии
за 10 водечки технологии
10:16
including driverless cars, robots,
168
604910
3024
вклучувајќи автоматски возила,роботи,
10:19
artificial intelligence,
quantum computing.
quantum computing.
169
607958
2852
вештачка интелигенција и
квантни компјутери.
квантни компјутери.
10:23
By 2035, China means to be
the innovation leader
the innovation leader
170
611204
4872
До 2035-та Кина ќе биде лидер во иновации
10:28
across all the advanced technologies.
171
616100
2467
на сите напредни технологии.
10:31
And by 2049, which is
the 100th anniversary
the 100th anniversary
172
619427
4018
До 2049-та, на 100 годишнината
10:35
of the founding of the People's Republic,
173
623469
2441
од основањето на Народна Република Кина,
10:37
China means to be
unambiguously number one,
unambiguously number one,
174
625934
3064
Кина ќе биде несомнено број еден,
10:41
including, [says] Xi Jinping,
an army that he calls "Fight and Win."
an army that he calls "Fight and Win."
175
629022
4934
заедно со армијата „Бори се и победи“,
како што вели Ши Џинпинг.
како што вели Ши Џинпинг.
10:47
So these are audacious goals,
but as you can see,
but as you can see,
176
635498
2730
Овие се одважни цели, но како што гледате,
10:50
China is already well on its way
177
638252
3087
Кина е на својот пат
10:53
to these objectives.
178
641363
1333
кон остварување на целите.
10:55
And we should remember
how fast our world is changing.
how fast our world is changing.
179
643387
2774
Треба да запамтиме колку
брзо се менува светот.
брзо се менува светот.
10:59
Thirty years ago,
180
647054
1587
Пред 30 години,
11:00
the World Wide Web had not
yet even been invented.
yet even been invented.
181
648665
3347
светската пајажина (www)
не беше уште откриена.
не беше уште откриена.
11:05
Who will feel the impact
of this rise of China most directly?
of this rise of China most directly?
182
653086
4709
Кој најмногу го чувствува
влијанието од подемот на Кина?
влијанието од подемот на Кина?
11:10
Obviously, the current number one.
183
658399
1918
Очигледно сегашниот број еден.
11:13
As China gets bigger
and stronger and richer,
and stronger and richer,
184
661185
2381
Со тоа што Кина станува
поголема и побогата,
поголема и побогата,
11:15
technologically more advanced,
185
663590
2000
технолошки поусовршена,таа неизбежно
11:17
it will inevitably bump up against
American positions and prerogatives.
American positions and prerogatives.
186
665614
4814
ќе се судри со американската позиција
и нејзините исклучителни права.
и нејзините исклучителни права.
11:23
Now, for red-blooded Americans --
187
671495
2751
Сега, за жестоките Американци-
11:26
and especially for red-necked Americans
like me; I'm from North Carolina --
like me; I'm from North Carolina --
188
674270
4413
особено за тврдокорните Американци
како мене, јас сум од Северна Каролина-
како мене, јас сум од Северна Каролина-
11:30
there's something wrong with this picture.
189
678707
2334
нешто не е во ред тука.
11:33
The USA means number one,
that's who we are.
that's who we are.
190
681689
2972
САД значат број еден, тоа сме ние.
11:38
But again, to repeat:
brute facts are hard to ignore.
brute facts are hard to ignore.
191
686721
3943
Но,пак да повторам:суровата вистина
не можеме да ја игнорираме.
не можеме да ја игнорираме.
11:43
Four years ago, Senator John McCain
asked me to testify about this
asked me to testify about this
192
691673
3912
Пред 4 год. сенаторот Мек Кејн
ме замоли да посведочам за ова
ме замоли да посведочам за ова
11:47
to his Senate Armed Services Committee.
193
695609
3134
пред Комитетот на
Сенатот на Вооружените Сили.
Сенатот на Вооружените Сили.
11:51
And I made for them a chart
that you can see,
that you can see,
194
699299
3737
Подготвив за нив приказ,
кој го гледате.
кој го гледате.
11:55
that said, compare the US and China
195
703060
3049
Во приказот САД и Кина
се споредени
се споредени
11:58
to kids on opposite ends
of a seesaw on a playground,
of a seesaw on a playground,
196
706133
4516
со деца на спротивни страни
на нишалка во игралиште,
на нишалка во игралиште,
12:02
each represented by the size
of their economy.
of their economy.
197
710673
3023
секое претставувајќи ја големината
на нивната економија.
на нивната економија.
12:05
As late as 2004,
China was just half our size.
China was just half our size.
198
713720
4124
До крајот на 2004-та Кина
беше половина од нас.
беше половина од нас.
12:11
By 2014, its GDP was equal to ours.
199
719220
3666
До 2014-та нивниот БДП
беше еднаков на нашиот.
беше еднаков на нашиот.
12:14
And on the current trajectory,
by 2024, it will be half again larger.
by 2024, it will be half again larger.
200
722910
5308
Со сегашниот тек, до 2024-та
ќе биде за половина поголем.
ќе биде за половина поголем.
12:22
The consequences of this tectonic change
will be felt everywhere.
will be felt everywhere.
201
730744
4549
Последиците од оваа тектонска промена
ќе се почувствуваат насекаде.
ќе се почувствуваат насекаде.
12:27
For example, in the current
trade conflict,
trade conflict,
202
735317
2292
На пример, во сегашниот трговски судир,
12:29
China is already
the number one trading partner
the number one trading partner
203
737633
2608
Кина е веќе партнер
број еден во трговија
број еден во трговија
12:32
of all the major Asian countries.
204
740265
3312
од сите поголеми азиски земји.
12:36
Which brings us back
to our Greek historian.
to our Greek historian.
205
744776
2368
Да се вратиме на грчкиот историчар.
12:40
Harvard's "Thucydides's Trap Case File"
has reviewed the last 500 years of history
has reviewed the last 500 years of history
206
748331
5722
Проектот на Харвард „Замката на Тукидид“,
опфаќа 500 години историја
опфаќа 500 години историја
12:46
and found 16 cases in which a rising power
207
754077
3754
и откриени се 16 случаи
во кои силите во подем
во кои силите во подем
12:49
threatened to displace a ruling power.
208
757855
1930
им се заканиле на владеачките сили.
12:52
Twelve of these ended in war.
209
760344
2232
12 од нив завршиле со војна.
12:57
And the tragedy of this
is that in very few of these
is that in very few of these
210
765938
5293
Трагедијата е што
кај сите случаи
кај сите случаи
13:03
did either of the protagonists want a war;
211
771255
2780
и двете страни сакале војна;
13:07
few of these wars were initiated
by either the rising power
by either the rising power
212
775236
3302
војните биле иницирани од владеачката сила
13:10
or the ruling power.
213
778562
1359
или од силата во подем.
13:11
So how does this work?
214
779945
1688
Како функционира тоа?
13:13
What happens is,
a third party's provocation
a third party's provocation
215
781657
4245
Се случува провокација од трета страна
13:17
forces one or the other to react,
216
785926
2453
која ја тера едната или
другата страна да реагира,
другата страна да реагира,
13:21
and that sets in motion a spiral,
217
789490
2745
и се преплетуваат меѓусебе
13:24
which drags the two somewhere
they don't want to go.
they don't want to go.
218
792259
2869
одејќи во правец кој не е нивен избор.
13:27
If that seems crazy, it is.
219
795152
2190
Лудо звучи, ама така е.
13:29
But it's life.
220
797366
1241
Но, таков е животот.
13:31
Remember World War I.
221
799009
1686
Сетете се на Првата Светска Војна.
13:33
The provocation in that case
222
801953
2862
Провокацијата тогаш
13:36
was the assassination
of a second-level figure,
of a second-level figure,
223
804839
3349
беше атентат врз субјект
од второстепено значење.
од второстепено значење.
13:40
Archduke Franz Ferdinand,
224
808212
1925
Принцот Франц Фердинанд,
13:43
which then led
the Austro-Hungarian emperor
the Austro-Hungarian emperor
225
811140
3064
што го натера тогашниот
Автро-Унгарски владетел
Автро-Унгарски владетел
13:46
to issue an ultimatum to Serbia,
226
814228
2087
да достави ултиматум на Србија,
13:48
they dragged in the various allies,
227
816339
1754
и ги вовлече разните сојузници
13:50
within two months,
all of Europe was at war.
all of Europe was at war.
228
818117
2776
во Европа, за два месеци во војна.
13:54
So imagine if Thucydides were watching
planet Earth today.
planet Earth today.
229
822823
3930
Замислете Тукидид
да ја гледа планетата денес.
да ја гледа планетата денес.
13:58
What would he say?
230
826777
1200
Што би рекол?
14:01
Could he find a more appropriate
leading man for the ruling power
leading man for the ruling power
231
829118
4841
Ќе најде посоодветен лидер од Доналд Трамп
14:05
than Donald J Trump?
232
833983
1435
за водач на владеачка сила?
14:07
(Laughter)
233
835442
1365
(Смеа)
14:08
Or a more apt lead for the rising
power than Xi Jinping?
power than Xi Jinping?
234
836831
5238
Или поприкладен лидер
за сила во подем од Ши Џинпинг?
за сила во подем од Ши Џинпинг?
14:15
And he would scratch his head
235
843228
2008
Би се почешал по глава
14:17
and certainly say he couldn't think
of more colorful provocateur
of more colorful provocateur
236
845260
5364
и со сигурност би рекол дека
нема поколиретен провокатор
нема поколиретен провокатор
14:22
than North Korea's Kim Jong-un.
237
850648
2259
од лидерот на Северна Kореја, Ким Џонг-Ун.
14:26
Each seems determined
to play his assigned part
to play his assigned part
238
854629
3642
Секој од нив е предодреден
да ја одигра својата улога
да ја одигра својата улога
14:30
and is right on script.
239
858295
1534
според прописите.
14:33
So finally, we conclude again
with the most consequential question,
with the most consequential question,
240
861311
4504
Конечно, ќе завршиме со
најочекуваното прашање,
најочекуваното прашање,
14:37
the question that will have
the gravest consequences
the gravest consequences
241
865839
2889
прашање кое ќе има најтешки последици
14:40
for the rest of our lives:
242
868752
2031
до крајот на нашите животи.
14:45
Are Americans and Chinese going to let
the forces of history drive us to a war
the forces of history drive us to a war
243
873211
5834
Ќе дозволат Американците и Кинезите
историските сили да нѐ одведат во војна
историските сили да нѐ одведат во војна
14:51
that would be catastrophic for both?
244
879069
2212
која ќе биде катастрофална
за обете страни?
за обете страни?
14:54
Or can we summon
the imagination and courage
the imagination and courage
245
882099
3137
Или ќе ги здружиме храброста и фантазијата
14:57
to find a way to survive together,
246
885260
1982
за да најдеме начин да преживееме заедно,
15:00
to share the leadership
in the 21st century,
in the 21st century,
247
888355
3007
да споделуваме лидерство во 21-от век,
15:03
or, as Xi Jinping [said], to create
a new form of great power relations?
a new form of great power relations?
248
891386
4531
или,како Ши Џинпинг вели да создадеме
нова форма на односи на моќните сили?
нова форма на односи на моќните сили?
15:08
That's the issue I've been
pursuing passionately
pursuing passionately
249
896371
2532
Ова е прашањето со
кое се занимавам со страст
кое се занимавам со страст
15:10
for the last two years.
250
898927
1579
последните 12 години.
15:12
I've had the opportunity to talk
and, indeed, to listen
and, indeed, to listen
251
900530
2944
Имав можности да зборувам и да слушам
15:15
to leaders of all
the relevant governments --
the relevant governments --
252
903498
2158
лидери од сите релевантни влади-
15:17
Beijing, Washington, Seoul, Tokyo --
253
905680
3929
Пекинг, Вашингтон, Сеул, Токио-
15:21
and to thought leaders across the spectrum
of both the arts and business.
of both the arts and business.
254
909633
4553
и со лидери мислители од рангот на
уметноста и бизнисот.
уметноста и бизнисот.
15:26
I wish I had more to report.
255
914210
2166
Би сакал повеќе да ви кажам.
15:28
The good news is that leaders
are increasingly aware
are increasingly aware
256
916400
4048
Добрата вест е тоа што лидерите
сѐ повеќе се свесни
сѐ повеќе се свесни
15:32
of this Thucydidean dynamic
257
920472
2350
за динамиката на Тукидид
15:34
and the dangers that it poses.
258
922846
1560
и за опасностите од неа.
15:37
The bad news is that
nobody has a feasible plan
nobody has a feasible plan
259
925227
2718
Лошата вест е што никој
нема оддржлив план,
нема оддржлив план,
15:39
for escaping history as usual.
260
927969
2134
како да се избегнат
историските случувања.
историските случувања.
15:43
So it's clear to me
that we need some ideas
that we need some ideas
261
931299
2611
Јасно ми е дека ни требаат идеи
15:45
outside the box
of conventional state graph --
of conventional state graph --
262
933934
3490
надвор од вообичаените
конвенционалните шеми-
конвенционалните шеми-
15:49
indeed, from another page
or another space --
or another space --
263
937919
3128
од друга страна, од друго место.
15:54
which is what brings me to TED today
264
942707
2222
Тоа е причината што дојдов на ТЕД
15:56
and which brings me to a request.
265
944953
2698
и што ме тера да упатам молба.
16:01
This audience includes many
of the most creative minds on the planet,
of the most creative minds on the planet,
266
949326
5369
Во оваа публика има
многу креативни умови,
многу креативни умови,
16:06
who get up in the morning and think
267
954719
1683
станувате наутро и размислувате
16:08
not only about how to manage
the world we have,
the world we have,
268
956426
2745
не само за тоа како да
го управувате светот кој го имаме
го управувате светот кој го имаме
16:11
but how to create worlds that should be.
269
959195
2374
туку како да создадете
свет каков што сакаме.
свет каков што сакаме.
16:14
So I'm hopeful that as this sinks in
and as you reflect on it,
and as you reflect on it,
270
962633
5119
Се надевам откако ова
ќе ви легне и ќе размислите,
ќе ви легне и ќе размислите,
16:19
some of you are going to have
some bold ideas, actually some wild ideas,
some bold ideas, actually some wild ideas,
271
967776
4029
некои од вас ќе имаат смели идеи,
всушност дрски идеи
всушност дрски идеи
16:23
that when we find, will make
a difference in this space.
a difference in this space.
272
971829
3260
кои ќе направат промени
таму каде што сме.
таму каде што сме.
16:27
And just to remind you if you do,
273
975498
2412
Само да ве потсетам, ако ги имате,
16:29
this won't be the first time.
274
977934
1611
нема да биде првпат.
16:32
Let me remind you of what happened
right after World War II.
right after World War II.
275
980518
2962
Да ве потсетам што се случи
веднаш по Втората Светска Војна.
веднаш по Втората Светска Војна.
16:36
A remarkable group of Americans
and Europeans and others,
and Europeans and others,
276
984875
3619
Една значителна група
Американци, Европејци и други,
Американци, Европејци и други,
16:40
not just from government, but from
the world of culture and business,
the world of culture and business,
277
988518
3741
не само луѓе од владата туку
и од областа на уметноста и бизнисот,
и од областа на уметноста и бизнисот,
16:44
engaged in a collective
surge of imagination.
surge of imagination.
278
992283
3067
во зедништво осмислија
една колективна замисла.
една колективна замисла.
16:48
And what they imagined
and what they created
and what they created
279
996498
2920
Тие замислија и создадоа
16:51
was a new international order,
280
999442
2374
еден нов меѓународен поредок,
16:54
the order that's allowed you and me
to live our lives, all of our lives,
to live our lives, all of our lives,
281
1002711
3786
поредок кој ни дозволува на сите
да го живееме сопствениот живот
да го живееме сопствениот живот
16:58
without great power war
282
1006521
1729
без војни на големите сили
17:01
and with more prosperity
than was ever seen before on the planet.
than was ever seen before on the planet.
283
1009307
3229
и со напредок кој досега
не е виден на планетава.
не е виден на планетава.
17:05
So, a remarkable story.
284
1013804
1670
Исклучителна приказна.
17:08
Interestingly, every pillar of this
project that produced these results,
project that produced these results,
285
1016041
5890
Интересно е што секој столб од
овој проект кој ги даде тие резултати,
овој проект кој ги даде тие резултати,
17:13
when first proposed,
286
1021955
1590
кога првпат беше прикажан,
17:15
was rejected by the foreign
policy establishment
policy establishment
287
1023569
2691
светските политички влади го одбија
17:18
as naive or unrealistic.
288
1026284
3148
велејќи дека е наивен и нереален.
17:21
My favorite is the Marshall Plan.
289
1029919
1984
Мојот омилен е Маршаловиот план.
17:24
After World War II,
Americans felt exhausted.
Americans felt exhausted.
290
1032838
2698
По Втората Светска Војна,
Американците беа истоштени.
Американците беа истоштени.
17:27
They had demobilized 10 million troops,
291
1035560
2018
Имаа демобилизирано 10 милиони трупи,
17:29
they were focused on
an urgent domestic agenda.
an urgent domestic agenda.
292
1037602
3181
беа фокусирани на домашните,
неодложни планови.
неодложни планови.
17:32
But as people began to appreciate
how devastated Europe was
how devastated Europe was
293
1040807
4196
Но,кога луѓето почнаа да согледуваат
колку е уништена Европа
колку е уништена Европа
17:37
and how aggressive Soviet communism was,
294
1045027
2754
и колку агресивен е комунизмот во Русија,
17:39
Americans eventually decided
to tax themselves
to tax themselves
295
1047805
3920
Американците одлучија да се оданочат:
17:43
a percent and a half of GDP
every year for four years
every year for four years
296
1051749
3813
еден и пол процент од БДП годишно
во траење од 4 години
во траење од 4 години
17:47
and send that money to Europe
to help reconstruct these countries,
to help reconstruct these countries,
297
1055586
3858
и парите да се испраќаат на Европа за да
се помогне во обновување на земјите,
се помогне во обновување на земјите,
17:51
including Germany and Italy,
298
1059468
2849
вклучувајчи ги Германија и Италија
17:54
whose troops had just
been killing Americans.
been killing Americans.
299
1062341
2507
чии трупи убивале Американци.
17:57
Amazing.
300
1065737
1150
Неверојатно!
17:59
This also created the United Nations.
301
1067792
2334
Така се создадоа Обединетите Нации.
18:02
Amazing.
302
1070150
1150
Неверојатно!
18:03
The Universal Declaration of Human Rights.
303
1071896
2986
Универзалната декларација
за човековите права.
за човековите права.
18:06
The World Bank.
304
1074906
1301
Светската Банка.
18:08
NATO.
305
1076231
1185
Нато.
18:09
All of these elements of an order
for peace and prosperity.
for peace and prosperity.
306
1077440
3901
Сите овие се деловите
на поредокот за мир и напредок.
на поредокот за мир и напредок.
18:13
So, in a word, what we need
to do is do it again.
to do is do it again.
307
1081365
3305
Значи,треба повторно да го направиме
тоа што еднаш го направивме.
тоа што еднаш го направивме.
18:17
And I think now we need a surge
of imagination, creativity,
of imagination, creativity,
308
1085919
5159
Сега ни е потребен нов бран,
нова замисла и креативност
нова замисла и креативност
18:23
informed by history,
309
1091102
2170
поткрепени од минатото,
18:26
for, as the philosopher
Santayana reminded us,
Santayana reminded us,
310
1094077
4485
бидејќи, како што нѐ потсетува
фолозофот Сантајана,
фолозофот Сантајана,
18:30
in the end, only those
who refuse to study history
who refuse to study history
311
1098586
4056
на крај, само оние кои одбиваат
да ја учат историјата
да ја учат историјата
18:34
are condemned to repeat it.
312
1102666
1588
се проколнати да ја повторуваат.
18:37
Thank you.
313
1105087
1159
Ви благодарам!
18:38
(Applause)
314
1106270
3931
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Graham Allison - Political scientist, professorGraham Allison is a leading analyst of US national security and defense policy with a special interest in China, nuclear weapons and decision-making.
Why you should listen
Graham Allison is the Douglas Dillon Professor of Government at the Harvard Kennedy School and the best-selling author of Destined for War: Can America and China Escape Thucydides's Trap? Founding Dean of the Harvard Kennedy School, he has served as Assistant Secretary of Defense and advised the Secretaries of Defense under every president from Reagan to Obama.
Graham Allison | Speaker | TED.com