TED2015
Dan Ariely: How equal do we want the world to be? You'd be surprised
Дан Ариели: Бид хэр эрх тэгш байхыг хүсдэг вэ? Та гайхах болно
Filmed:
Readability: 3.3
1,928,125 views
Нийгмийн тэгш бус байдал ихсэж байна гэсэн мэдээ сонсоод бид бүгд тавгүйцдэг. Гэхдээ яагаад? Дан Ариели бидний шударга, тэгш эрхийн төсөөллийн талаарх цоо шинэ, гайхмаар судалгаагаа дэлгэхдээ тэр нь бодит байдалтай хэрхэн уялдаж байгааг харуулав.
Dan Ariely - Behavioral economist
The dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why. Full bio
The dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
It would be nice to be
objective in life,
objective in life,
0
926
2645
Ер нь амьдралд олон талаар
00:15
in many ways.
1
3571
2022
бодитой ханддаг бол сайхан.
00:17
The problem is that we have
these color-tinted glasses
these color-tinted glasses
2
5593
3378
Даанч асуудал нь бид
00:20
as we look at all kinds of situations.
3
8971
4679
солонгорсон шилээр амьдралыг хардаг.
00:25
For example, think about
something as simple as beer.
something as simple as beer.
4
13650
3716
Жишээ нь хамгийн энгийн жишээ
шар айргийг аваад үзье.
шар айргийг аваад үзье.
Хэрвээ би танд хэдэн шар айраг өгөөд
00:29
If I gave you a few beers to taste
5
17366
2182
00:31
and I asked you to rate them
on intensity and bitterness,
on intensity and bitterness,
6
19548
3808
хэр их гашуун, чанга байгаагаар нь
дүгнээд эрэмбэл гэвэл
дүгнээд эрэмбэл гэвэл
00:35
different beers would occupy
different space.
different space.
7
23356
3697
бүгд өөр өөр байр эзлэх байх.
00:39
But what if we tried
to be objective about it?
to be objective about it?
8
27053
2757
Гэхдээ бид үүнд жоохон
бодитой хандвал яах бол?
бодитой хандвал яах бол?
00:41
In the case of beer,
it would be very simple.
it would be very simple.
9
29810
2160
Шар айрагны жишээн дээр бол маш энгийн.
00:43
What if we did a blind taste?
10
31970
2152
Хэрвээ бид харахгүйгээр
амталгаа хийвэл яах бол?
амталгаа хийвэл яах бол?
00:46
Well, if we did the same thing,
you tasted the same beer,
you tasted the same beer,
11
34122
2724
Таныг нүдээ боогоод
яг ижил шар айрагнуудыг
яг ижил шар айрагнуудыг
00:48
now in the blind taste,
things would look slightly different.
things would look slightly different.
12
36846
3971
эрэмбэл гэвэл хариу нь
өмнөхөөсөө арай л өөр харагдана
өмнөхөөсөө арай л өөр харагдана
00:52
Most of the beers will go into one place.
13
40817
2222
Ихэнх нь ижил үнэлгээ авна.
00:55
You will basically not
be able to distinguish them,
be able to distinguish them,
14
43039
2445
Ерөнхийдөө та тэдгээр
шар айргыг ялгаж чадахгүй
шар айргыг ялгаж чадахгүй
00:57
and the exception, of course,
will be Guinness.
will be Guinness.
15
45484
3089
Гэхдээ мэдээж Guinness-ийг бол ялгана.
01:00
(Laughter)
16
48573
2228
(Инээд)
01:02
Similarly, we can think about physiology.
17
50801
2786
Бие махбод ч үүнтэй адил.
Хүн өөрийн биеэс ямар нэг зүйл
хүсч хүлээвэл яах бол?
хүсч хүлээвэл яах бол?
01:05
What happens when people expect
something from their physiology?
something from their physiology?
18
53587
3042
01:08
For example, we sold people
pain medications.
pain medications.
19
56629
2508
Жишээлбэл бид хүмүүст эм зарсан гэе.
01:11
Some people, we told them
the medications were expensive.
the medications were expensive.
20
59137
2739
Зарим хүмүүст эмийг үнэтэй гэж хэлсэн.
01:13
Some people, we told them it was cheap.
21
61876
1881
Нөгөө хэсэгт нь эмийг хямдхан гэж хэлсэн.
01:15
And the expensive
pain medication worked better.
pain medication worked better.
22
63757
2972
Үнэтэй эм нь илүү үйлчилсэн,
01:18
It relieved more pain from people,
23
66729
2554
өвчнийг илүү намдаасан.
Учир нь бидний хүлээлт
бие махбодыг өөрчилж чаддаг.
бие махбодыг өөрчилж чаддаг.
01:21
because expectations
do change our physiology.
do change our physiology.
24
69283
3504
01:24
And of course, we all know that in sports,
25
72787
2062
Мэдээж спортын хувьд
01:26
if you are a fan of a particular team,
26
74849
1818
хэрвээ та аливаа нэг багийн дэмжигч бол
01:28
you can't help but see the game
27
76667
2369
өөрийн эрхгүй дэмждэг багийнхаа өнцгөөс
01:31
develop from the perspective of your team.
28
79036
3505
тоглолтыг үзэх болно.
Эдгээр бүх жишээнүүд нь
"урьдаас таамагласан төсөөлөл, хүлээлт нь
"урьдаас таамагласан төсөөлөл, хүлээлт нь
01:34
So all of those are cases in which
our preconceived notions
our preconceived notions
29
82541
4176
бидний ертөнцийг тодорхойлдог"
гэдгийг харуулж байна.
гэдгийг харуулж байна.
01:38
and our expectations color our world.
30
86717
3440
01:42
But what happened
in more important questions?
in more important questions?
31
90157
3402
Гэхдээ илүү чухал асуултууд яасан бэ?
01:45
What happened with questions
that had to do with social justice?
that had to do with social justice?
32
93559
3552
Нийгмийн шударга байдалтай
холбоотой асуудлууд яасан бэ?
холбоотой асуудлууд яасан бэ?
01:49
So we wanted to think about
what is the blind tasting version
what is the blind tasting version
33
97111
3405
Тэгэхээр бид нэг зүйлийн талаар
бодож үзэх хэрэгтэй.
бодож үзэх хэрэгтэй.
Тэгш бус байдлын сохор амталгааны
хэлбэр нь ямар байх вэ?
хэлбэр нь ямар байх вэ?
01:52
for thinking about inequality?
34
100516
3065
01:55
So we started looking at inequality,
35
103581
2299
Тэгээд бид тэгш бус байдлын талаар
01:57
and we did some large-scale surveys
36
105880
1950
маш том хэмжээний судалгааг
01:59
around the U.S. and other countries.
37
107830
2554
АНУ болон бусад оронд хийсэн.
02:02
So we asked two questions:
38
110384
1951
Бид 2 асуулт асуусан.
02:04
Do people know what kind of
level of inequality we have?
level of inequality we have?
39
112335
3366
Бид хэр их ялгаатай амьдарч
байгаагаа мэддэг үү?
байгаагаа мэддэг үү?
02:07
And then, what level of inequality
do we want to have?
do we want to have?
40
115701
4111
Мөн бид хэр их ялгаатай байхыг
хүсэж байна вэ?
хүсэж байна вэ?
02:11
So let's think about the first question.
41
119812
2414
Эхний асуултыг харцгаая.
02:14
Imagine I took all the people in the U.S.
42
122226
2113
За нэг зүйлийг төсөөл,
АНУ-н бүх хүнийг аваад
АНУ-н бүх хүнийг аваад
02:16
and I sorted them from
the poorest on the right
the poorest on the right
43
124339
2925
хамгийн ядууг нь баруун талд
02:19
to the richest on the left,
44
127264
2392
хамгийн баянг нь зүүн талд
байхаар эрэмбэлсэн
байхаар эрэмбэлсэн
02:21
and then I divided them into five buckets:
45
129656
2662
дараа нь тэдгээр хүмүүсийг
5 бүлэг болгон хуваасан:
5 бүлэг болгон хуваасан:
02:24
the poorest 20 percent,
the next 20 percent,
the next 20 percent,
46
132318
2298
хамгийн ядуу 20 хувь,
түүний дараагийн 20 хувь,
түүний дараагийн 20 хувь,
02:26
the next, the next,
and the richest 20 percent.
and the richest 20 percent.
47
134616
2856
дараах 20 хувь гэх мэт
хамгийн баян 20 хувь.
хамгийн баян 20 хувь.
Тэгээд би нэг зүйл асууя:
Та эдгээр 5 бүлэг тус бүр
Та эдгээр 5 бүлэг тус бүр
02:29
And then I asked you to tell me
how much wealth do you think
how much wealth do you think
48
137472
2996
нийт хөрөнгийн хэдэн хувийг эзэмшиж
байгаа гэж бодож байна вэ?
байгаа гэж бодож байна вэ?
02:32
is concentrated in each of those buckets.
49
140468
2949
02:35
So to make it simpler,
imagine I ask you to tell me,
imagine I ask you to tell me,
50
143417
2461
Асуултыг арай хялбар болгоё л доо.
02:37
how much wealth do you think
is concentrated
is concentrated
51
145878
2260
Таны бодлоор хамгийн доод талын 2 бүлэг
буюу хамгийн ядуу 40%-д
буюу хамгийн ядуу 40%-д
02:40
in the bottom two buckets,
52
148138
2260
нийт хөрөнгийн хэдэн хувь нь
харъяалагдаж байгаа вэ?
харъяалагдаж байгаа вэ?
02:42
the bottom 40 percent?
53
150398
2261
02:44
Take a second. Think about it
and have a number.
and have a number.
54
152659
2692
Түр зур төсөөлөөд, тоо бодож ол.
02:47
Usually we don't think.
55
155351
1904
Ер нь ихэнхдээ бид боддоггүй
02:49
Think for a second,
have a real number in your mind.
have a real number in your mind.
56
157255
2485
Түр зур тунгаагаад үз,
нэг тоо дотроо бод.
нэг тоо дотроо бод.
02:51
You have it?
57
159740
1625
Олсон уу?
02:53
Okay, here's what lots
of Americans tell us.
of Americans tell us.
58
161365
3065
За, америкчуудын хэлснээр бол
02:56
They think that the bottom 20 percent
59
164430
1927
тэдний бодлоор хамгийн ядуу 20 хувь нь
02:58
has about 2.9 percent of the wealth,
60
166357
2322
нийт хөрөнгийн 2.9 %-г эзэмшдэг,
03:00
the next group has 6.4,
61
168679
2183
дараагийн бүлэг нь 6.4 %,
03:02
so together it's slightly more than nine.
62
170862
2507
тэгэхээр энэ нь нийтдээ
9 %-с бага зэрэг илүү байна.
9 %-с бага зэрэг илүү байна.
03:05
The next group, they say, has 12 percent,
63
173369
3413
3 дахь бүлэг нь 12%,
03:08
20 percent,
64
176782
1649
20%,
03:10
and the richest 20 percent, people think
has 58 percent of the wealth.
has 58 percent of the wealth.
65
178431
4644
хамгийн баян бүлэг нь нийт хөрөнгийн
58 %-г эзэмшдэг гэж хүмүүс боддог.
58 %-г эзэмшдэг гэж хүмүүс боддог.
03:15
You can see how this relates
to what you thought.
to what you thought.
66
183075
3135
Энэ таны бодолтой хэр
ойролцоо байгааг харж болно.
ойролцоо байгааг харж болно.
Харин бодит байдал
ямар байна вэ?
ямар байна вэ?
03:18
Now, what's reality?
67
186210
1741
03:19
Reality is slightly different.
68
187951
1811
Бодит байдал арай ондоо байна.
03:21
The bottom 20 percent
has 0.1 percent of the wealth.
has 0.1 percent of the wealth.
69
189762
3813
хамгийн ядуу 20 % нь
нийт хөрөнгийн 0.1 %-г эзэмшдэг,
нийт хөрөнгийн 0.1 %-г эзэмшдэг,
03:25
The next 20 percent
has 0.2 percent of the wealth.
has 0.2 percent of the wealth.
70
193575
3251
дараагийн 20 % нь 0.2 %-г эзэмшдэг.
03:28
Together, it's 0.3.
71
196826
2113
Энэ 2 бүлэг нийлээд 0.3
03:30
The next group has 3.9,
72
198939
3529
3 дах бүлэг нь 3.9,
03:34
11.3,
73
202468
2183
11.3,
03:36
and the richest group
has 84-85 percent of the wealth.
has 84-85 percent of the wealth.
74
204651
5741
хамгийн баян бүлэг нь
хөрөнгийн 84-85 %г эзэмшиж байна.
хөрөнгийн 84-85 %г эзэмшиж байна.
03:42
So what we actually have
and what we think we have
and what we think we have
75
210392
2966
Тэгэхээр бидний төсөөлөл
болон бодит байдал
болон бодит байдал
03:45
are very different.
76
213358
1973
нилээд ялгаатай нь харагдаж байна.
03:47
What about what we want?
77
215331
2090
Харин бид юу гэж хүсдэг вэ?
03:49
How do we even figure this out?
78
217421
1997
Үүнийг ер нь яаж мэдэх вэ?
03:51
So to look at this,
79
219418
1411
Үүнийг харахын тулд
03:52
to look at what we really want,
80
220829
1578
бид яг юу хүсэж
байгаагаа харахын тулд,
байгаагаа харахын тулд,
03:54
we thought about
the philosopher John Rawls.
the philosopher John Rawls.
81
222407
3065
бид философч Жон Роулсын талаар бодсон.
03:57
If you remember John Rawls,
82
225472
1835
Хэрвээ та Жон Роулсыг
санаж байгаа бол,
санаж байгаа бол,
03:59
he had this notion
of what's a just society.
of what's a just society.
83
227307
3250
тэрэнд шудрага нийгмийн
талаар нэг үзэл байсан.
талаар нэг үзэл байсан.
04:02
He said a just society
84
230557
1482
Тэр хэлэхдээ:
"Шудрага нийгэм гэдэг бол хэрвээ та
үүний талаар бүгдийг мэдэж байсан бол
үүний талаар бүгдийг мэдэж байсан бол
04:04
is a society that if
you knew everything about it,
you knew everything about it,
85
232039
2715
04:06
you would be willing
to enter it in a random place.
to enter it in a random place.
86
234754
2433
та аль ч хэсэгт нь ороход
бэлэн байх байсан юм"
бэлэн байх байсан юм"
Гайхамшигтай тодорхойлолт.
04:09
And it's a beautiful definition,
87
237187
1524
Учир нь хэрвээ та баян бол
баячуудыг арай их мөнгөтэй,
баячуудыг арай их мөнгөтэй,
04:10
because if you're wealthy,
you might want the wealthy
you might want the wealthy
88
238711
2478
04:13
to have more money, the poor to have less.
89
241189
2037
ядуусыг бүр бага мөнгөтэй
байлгахыг хүснэ.
байлгахыг хүснэ.
04:15
If you're poor, you might
want more equality.
want more equality.
90
243226
2109
Хэрвээ та ядуу бол
илүү тэгш байдлыг хүснэ.
илүү тэгш байдлыг хүснэ.
04:17
But if you're going
to go into that society
to go into that society
91
245335
2004
Гэхдээ хэрвээ та нийгмийн аль хэсэгт
04:19
in every possible situation,
and you don't know,
and you don't know,
92
247339
3320
хамаарагдахаа мэдэхгүй бол
04:22
you have to consider all the aspects.
93
250659
2206
та бүх боломжийг
тооцох хэрэгтэй болно.
тооцох хэрэгтэй болно.
04:24
It's a little bit like blind tasting
in which you don't know
in which you don't know
94
252865
2926
Энэ нь 1 талаараа
сохор амталгаатай төстэй.
сохор амталгаатай төстэй.
04:27
what the outcome will be
when you make a decision,
when you make a decision,
95
255791
2670
Та ямар үр дүн гарахыг нь
мэдэхгүйгээр сонголт хийнэ,
мэдэхгүйгээр сонголт хийнэ,
04:30
and Rawls called this
the "veil of ignorance."
the "veil of ignorance."
96
258461
3715
Жон Роулс үүнийг
"мэдлэггүйн халхавч" гэж нэрлэсэн.
"мэдлэггүйн халхавч" гэж нэрлэсэн.
04:34
So, we took another group,
a large group of Americans,
a large group of Americans,
97
262176
3607
Бид дахиад нэг хэсэг Америкчуудыг аваад,
04:37
and we asked them the question
in the veil of ignorance.
in the veil of ignorance.
98
265783
2755
тэднээс мэдлэггүйн халхавчын
асуултыг асуусан.
асуултыг асуусан.
04:40
What are the characteristics of a country
that would make you want to join it,
that would make you want to join it,
99
268538
4110
Та аль ч бүлэгт багтаж магадгүй
гэдгээ мэдсэн ч
гэдгээ мэдсэн ч
харьяа болохыг хүссэн улсын тань
ямар онцлог шинж илүү чухал вэ?
ямар онцлог шинж илүү чухал вэ?
04:44
knowing that you could end
randomly at any place?
randomly at any place?
100
272648
3158
04:47
And here is what we got.
101
275806
1479
Энэ бидний авсан хариулт.
04:49
What did people want to give
to the first group,
to the first group,
102
277285
2259
Хүмүүс хамгийн ядуу буюу эхний 20 хувьд
04:51
the bottom 20 percent?
103
279544
2183
хэдийг өгөх байсан бэ?
04:53
They wanted to give them
about 10 percent of the wealth.
about 10 percent of the wealth.
104
281727
2694
Хүмүүс тэдэнд нийт хөрөнгийн
10%-г өгөхийг хүссэн.
10%-г өгөхийг хүссэн.
04:56
The next group, 14 percent of the wealth,
105
284421
2600
Дараагийн бүлэгт нийт хөрөнгийн 14 %-г,
04:59
21, 22 and 32.
106
287021
5363
дараагийнхд нь 21
22, тэгээд 32.
Бидний судалгаанд орсон хүмүүсийн 1 нь ч
бүрэн тэгш байдлыг хүсээгүй.
бүрэн тэгш байдлыг хүсээгүй.
05:04
Now, nobody in our sample
wanted full equality.
wanted full equality.
107
292384
3506
05:07
Nobody thought that socialism
is a fantastic idea in our sample.
is a fantastic idea in our sample.
108
295890
4433
Хэн ч социализмыг
гайхалтай санаа гэж үзээгүй.
гайхалтай санаа гэж үзээгүй.
Энэ юу гэсэн үг вэ гэхээр
05:12
But what does it mean?
109
300323
1288
бид хэр ихийг эзэмшдэг
талаарх бидний төсөөлөл
талаарх бидний төсөөлөл
05:13
It means that we have this knowledge gap
110
301611
2038
05:15
between what we have
and what we think we have,
and what we think we have,
111
303649
2658
болон бодит байдлын хооронд
мэдлэгийн том ялгаа байна.
мэдлэгийн том ялгаа байна.
05:18
but we have at least as big a gap
between what we think is right
between what we think is right
112
306307
3715
Гэхдээ бидний эзэмшвэл зохих
хэмжээ болон
хэмжээ болон
05:22
to what we think we have.
113
310022
2798
төсөөллийн хооронд
төдий чинээний ялгаа байна.
төдий чинээний ялгаа байна.
05:24
Now, we can ask these questions,
by the way, not just about wealth.
by the way, not just about wealth.
114
312820
3192
Бид эдгээр асуултыг хөрөнгө мөнгөнөөс
05:28
We can ask it about other things as well.
115
316012
2415
өөр зүйлийн талаар ч бас асуусан.
05:30
So for example, we asked people
from different parts of the world
from different parts of the world
116
318427
4203
Жишээ нь: бид дэлхийн өнцөг булан бүрийн
05:34
about this question,
117
322630
1718
ондоо хүмүүсээс эдгээрийг асуусан,
05:36
people who are liberals and conservatives,
118
324348
2343
либерал болон консерватив
хүмүүсээс асуусан.
хүмүүсээс асуусан.
05:38
and they gave us basically
the same answer.
the same answer.
119
326691
2044
Тэд ерөнхийдөө ижил хариулт өгсөн.
Баян болон ядуугаас асуусан
05:40
We asked rich and poor,
they gave us the same answer,
they gave us the same answer,
120
328735
2482
бас л ижил хариулт өгсөн.
05:43
men and women,
121
331217
1301
эрчүүд болон эмэгтэйчүүд,
05:44
NPR listeners and Forbes readers.
122
332518
2693
NPR-н сосгогчид болон
Forbes сэтгүүлийн уншигчид,
Forbes сэтгүүлийн уншигчид,
05:47
We asked people in England,
Australia, the U.S. --
Australia, the U.S. --
123
335211
3229
Бид Их Британи, Австрали,
Америк хүмүүсээс асуусан
Америк хүмүүсээс асуусан
05:50
very similar answers.
124
338440
1717
мөн л ижил хариултууд.
05:52
We even asked different
departments of a university.
departments of a university.
125
340157
2771
Бид бүр их сургуулийн
өөр тэнхимийн оюутнуудаас асуусан.
өөр тэнхимийн оюутнуудаас асуусан.
05:54
We went to Harvard and we checked
almost every department,
almost every department,
126
342928
2758
Бид Харвардруу очоод бараг
бүх тэнхимээс асуусан.
бүх тэнхимээс асуусан.
Үнэндээ, цөөн хэд нь
баян хэсэгт ихийг
баян хэсэгт ихийг
05:57
and in fact, from Harvard Business School,
127
345686
2012
ядуу хэсэгт багийг
өгөхийг хүссэн
өгөхийг хүссэн
05:59
where a few people wanted the wealthy
to have more and the [poor] to have less,
to have more and the [poor] to have less,
128
347698
3712
Харвардын бизнесийн сургуульд ч гэсэн
хариулт нь гайхмаар ижилхэн байсан.
06:03
the similarity was astonishing.
129
351410
2540
06:05
I know some of you went
to Harvard Business School.
to Harvard Business School.
130
353950
2824
Би та нарын зарим нь тэнд
сурсаныг мэдэж байна.
сурсаныг мэдэж байна.
06:08
We also asked this question
about something else.
about something else.
131
356774
3346
Бид өөр сэдвийн талаар
мөн энэ асуултыг асуусан.
мөн энэ асуултыг асуусан.
Компанийн захирал чадваргүй ажилчиндаа
06:12
We asked, what about the ratio
of CEO pay to unskilled workers?
of CEO pay to unskilled workers?
132
360120
4969
өгөх цалингийн хувьд ямар байх бол?
06:17
So you can see what
people think is the ratio,
people think is the ratio,
133
365089
3157
Та хүмүүсийн бодлоор хэд байдаг вэ
гэдгийг харж байна.
гэдгийг харж байна.
06:20
and then we can ask the question,
what do they think should be the ratio?
what do they think should be the ratio?
134
368246
3901
Тэгээд бид тэднээс таны бодлоор хэд байх
ёстой вэ гэж асуусан.
ёстой вэ гэж асуусан.
06:24
And then we can ask, what is reality?
135
372147
2627
Дараа нь бодит байдал ямар вэ
гэж асуусан.
гэж асуусан.
06:26
What is reality? And you could say,
well, it's not that bad, right?
well, it's not that bad, right?
136
374774
3278
Үнэнэдээ ямар байгаа вэ?
Та тийм ч муу биш байна,
Та тийм ч муу биш байна,
06:30
The red and the yellow
are not that different.
are not that different.
137
378052
2153
улаан болон шарын хооронд
нээх их зөрүү алга гэж хэлэх байх.
нээх их зөрүү алга гэж хэлэх байх.
06:32
But the fact is, it's because
I didn't draw them on the same scale.
I didn't draw them on the same scale.
138
380205
3920
Учир нь би тэднийг ижил
хэмжээсээр зураагүй л дээ.
хэмжээсээр зураагүй л дээ.
06:38
It's hard to see, there's yellow
and blue in there.
and blue in there.
139
386105
3910
Тэнд улаан болон цэнхэр байгаа гэдгийг
харахад ч хэцүү байна.
харахад ч хэцүү байна.
06:42
So what about other outcomes of wealth?
140
390015
2345
Бусад хөрөнгийн үр дүн ямар бол?
06:44
Wealth is not just about wealth.
141
392360
1695
Баялаг гэдэг бол
зөвхөн хөрөнгө биш.
зөвхөн хөрөнгө биш.
06:46
We asked, what about things like health?
142
394055
2624
Бусад эрүүл мэнд хувьд
ямар вэ гэж асуусан.
ямар вэ гэж асуусан.
06:48
What about availability
of prescription medication?
of prescription medication?
143
396679
4133
Жороор олгогдох эмийн хүртээмж ямар вэ?
06:52
What about life expectancy?
144
400812
2020
Дундаж наслалт?
06:54
What about life expectancy of infants?
145
402832
2415
Нярайн наслалт?
06:57
How do we want this to be distributed?
146
405247
2345
Үүнийг хэрхэн хуваарилах вэ?
06:59
What about education for young people?
147
407592
2809
Залуусын боловсрол ямар байх бол?
07:02
And for older people?
148
410401
1870
Мөн өндөр настнуудын хувьд?
07:04
And across all of those things,
what we learned was that people
what we learned was that people
149
412271
2983
Эдгээрээс бид хүмүүс
хөрөнгийн тэгш бус байдлыг
хөрөнгийн тэгш бус байдлыг
07:07
don't like inequality of wealth,
150
415254
3158
хүсдэггүй гэдгийг ойлгосон.
07:10
but there's other things where inequality,
which is an outcome of wealth,
which is an outcome of wealth,
151
418412
3506
Түүнээс илүү бид хөрөнгөөс
үүдсэн бусад зүйлсийн
үүдсэн бусад зүйлсийн
07:13
is even more aversive to them:
152
421918
2043
тэгш бус байдлыг бүр ч
илүү дургүйцдэг.
илүү дургүйцдэг.
07:15
for example, inequality
in health or education.
in health or education.
153
423961
3971
Жишээ нь: эрүүл мэнд болон
боловсролын тэгш бус байдал.
боловсролын тэгш бус байдал.
Мөн бид хүмүүс
тэгш бус байдал нь
тэгш бус байдал нь
07:19
We also learned that people
are particularly open
are particularly open
154
427932
2461
бага дэмжлэг авдаг хэсэгтэй
холбогдсон тохиолдолд
холбогдсон тохиолдолд
07:22
to changes in equality
when it comes to people
when it comes to people
155
430393
2554
асуудалд илүү нээлттэй
ханддагыг харсан.
ханддагыг харсан.
07:24
who have less agency --
156
432947
2044
07:26
basically, young kids and babies,
157
434991
2345
Голдуу балчир хүүхдүүд
болон нярай.
болон нярай.
07:29
because we don't think of them
as responsible for their situation.
as responsible for their situation.
158
437336
4667
Учир нь бид тэднийг үүрэг хүлээх
чадваргүй гэж үздэг.
чадваргүй гэж үздэг.
07:34
So what are some lessons from this?
159
442003
2345
Үүнээс бид юу сурж болох вэ?
07:36
We have two gaps:
160
444348
1160
Бидэнд 2 ялгаа байна.
07:37
We have a knowledge gap
and we have a desirability gap
and we have a desirability gap
161
445508
2580
Мэдлэгийн ялгаа болон хүслийн ялгаа.
07:40
And the knowledge gap
is something that we think about,
is something that we think about,
162
448088
2622
Мэдлэгийн ялгаа нь
бидний бодож явдаг зүйл.
бидний бодож явдаг зүйл.
07:42
how do we educate people?
163
450710
1370
Хүмүүсийг хэрхэн сургах вэ?
07:44
How do we get people to think
differently about inequality
differently about inequality
164
452080
2716
Тэгш бус байдал болон эрүүл мэнд,
боловсрол, атаа жөтөө
боловсрол, атаа жөтөө
07:46
and the consequences of inequality
in terms of health, education,
in terms of health, education,
165
454796
3762
гэмт хэргийн хэмжээ зэргийг хамаарсан
тэгш бус байдлын үр дүнгийн талаарх
тэгш бус байдлын үр дүнгийн талаарх
07:50
jealousy, crime rate, and so on?
166
458558
2391
хүмүүсийн бодлыг хэрхэн өөрчлөх вэ?
07:52
Then we have the desirability gap.
167
460949
1881
Тэгээд хүслийн ялгаа байна.
07:54
How do we get people to think differently
about what we really want?
about what we really want?
168
462830
3823
Бид яг юу хүсэж байгаа талаарх
хүмүүсийн бодлыг хэрхэн өөрчлөх вэ?
хүмүүсийн бодлыг хэрхэн өөрчлөх вэ?
07:58
You see, the Rawls definition,
the Rawls way of looking at the world,
the Rawls way of looking at the world,
169
466653
3375
Роулсын тодорхойлолтонд,
ертөнцийг харах өнцөг
ертөнцийг харах өнцөг
08:02
the blind tasting approach,
170
470028
1742
сохор амталгааны арга нь
08:03
takes our selfish motivation
out of the picture.
out of the picture.
171
471770
2925
бидний аминч сэдлийг үгүй хийдэг.
08:06
How do we implement that
to a higher degree
to a higher degree
172
474695
2577
Бид хэрхэн үүнийг илүү өндөр түвшинд,
08:09
on a more extensive scale?
173
477272
2624
илүү өргөн далайцтай хэрэгжүүлэх вэ?
08:11
And finally, we also have an action gap.
174
479896
2856
Эцэст нь бидэнд
үйл ажиллагааны ялгаа байна.
үйл ажиллагааны ялгаа байна.
Бид хэрхэн эдгээрийг бодолцож,
бодит зүйл хийх вэ?
бодит зүйл хийх вэ?
08:14
How do we take these things
and actually do something about it?
and actually do something about it?
175
482752
2949
08:17
I think part of the answer
is to think about people
is to think about people
176
485701
2902
Миний бодлоор хариултын нэг хэсэг нь
08:20
like young kids and babies
that don't have much agency,
that don't have much agency,
177
488603
3112
тусламж, дэмжлэггүй хүүхдэд болон
багачуудыг бодоход орших байх.
багачуудыг бодоход орших байх.
08:23
because people seem to be
more willing to do this.
more willing to do this.
178
491715
3808
Учир нь хүмүүс үүнийг хийхэд
илүү бэлэн гэж санагдсан.
илүү бэлэн гэж санагдсан.
08:27
To summarize, I would say,
next time you go to drink beer or wine,
next time you go to drink beer or wine,
179
495523
5270
Эцэст нь та дараагийн удаа шар айраг,
дарс уухаар гарахдаа
дарс уухаар гарахдаа
08:32
first of all, think about, what is it
in your experience that is real,
in your experience that is real,
180
500793
4087
хамгийн түрүүнд таны
амьдралын аль нь бодит
амьдралын аль нь бодит
08:36
and what is it in your experience
that is a placebo effect
that is a placebo effect
181
504880
3274
мөн аль нь төсөөлөл, хүлээлтээс үүссэн
тайвшруулах нөлөө вэ
гэдгийг бодоод үзээрэй.
гэдгийг бодоод үзээрэй.
08:40
coming from expectations?
182
508154
1604
08:41
And then think about what it also means
for other decisions in your life,
for other decisions in your life,
183
509758
3529
Тэгээд таны гаргасан шийдвэр болон
бодлогын асуудлууд
бодлогын асуудлууд
08:45
and hopefully also for policy questions
184
513287
2075
бид бүхэнд хэрхэн нөлөөлж байгааг
бодоод үзээрэй.
бодоод үзээрэй.
08:47
that affect all of us.
185
515362
1305
08:48
Thanks a lot.
186
516667
1727
Маш их баярлалаа.
08:50
(Applause)
187
518394
2337
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Dan Ariely - Behavioral economistThe dismal science of economics is not as firmly grounded in actual behavior as was once supposed. In "Predictably Irrational," Dan Ariely told us why.
Why you should listen
Dan Ariely is a professor of psychology and behavioral economics at Duke University and a founding member of the Center for Advanced Hindsight. He is the author of the bestsellers Predictably Irrational, The Upside of Irrationality, and The Honest Truth About Dishonesty -- as well as the TED Book Payoff: The Hidden Logic that Shapes Our Motivations.
Through his research and his (often amusing and unorthodox) experiments, he questions the forces that influence human behavior and the irrational ways in which we often all behave.
Dan Ariely | Speaker | TED.com