TEDMED 2017
Frans de Waal: The surprising science of alpha males
Frans de Waal: Zaskakujące strategie samców alfa
Filmed:
Readability: 3.8
3,105,367 views
Prymatolog Frans de Waal w nieoczywisty sposób pokazuje przywileje i koszty bycia samcem alfa. Podkreśla strategie występujące zarówno u szympansów, jak i u ludzi. Jego badania odkrywają całą gamę cech samców alfa - jak hojność, empatia, zdolność utrzymania spokoju w grupie - i rzucają światło na rolę odgrywaną przez weteranów polityki wśród ludzi. "Ktoś, kto jest duży, silny, zastrasza i obraża innych niekoniecznie jest samcem alfa" mówi de Waal.
Frans de Waal - Primatologist
Frans de Waal studies primate social behavior -- how they fight and reconcile, share and cooperate. Full bio
Frans de Waal studies primate social behavior -- how they fight and reconcile, share and cooperate. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Well, I have known
many alpha males in my life,
many alpha males in my life,
0
720
2880
W życiu poznałem wiele samców alfa,
00:16
chimpanzee alpha males,
1
4520
1560
szympansów.
00:19
and I'm going to talk
about what an alpha male is,
about what an alpha male is,
2
7000
3416
Opowiem wam, co oznacza być samcem alfa.
00:22
because I think we can all learn
a lot from our close relatives
a lot from our close relatives
3
10440
4016
Sądzę, że możemy się dużo od nich nauczyć
00:26
where we have alpha males.
4
14480
2096
o samcach dominujących.
00:28
And as an example, I want to give you
Amos, a male that I knew
Amos, a male that I knew
5
16600
4456
Przykładem niech będzie
dobrze znany mi Amos,
dobrze znany mi Amos,
00:33
who was a young male
and he was alpha male,
and he was alpha male,
6
21080
2216
młody, bardzo popularny samiec alfa.
00:35
he was very popular,
7
23320
1416
00:36
but he got sick
8
24760
2096
Pewnego razu zachorował i stracił pozycję.
00:38
and he lost his position because,
you know, chimpanzee males
you know, chimpanzee males
9
26880
3176
Wiecie, że samce szympansów
00:42
they can spot from a mile away
if you are weak
if you are weak
10
30080
2856
potrafią wyczuć słabość z odległości.
00:44
and they went for him,
11
32960
1376
Zaatakowali go, stracił pozycję.
00:46
and he lost his position,
and then he got sicker and sicker
and then he got sicker and sicker
12
34360
2976
Potem zaczęło mu się pogarszać.
00:49
until at some point we had to isolate him.
13
37360
2896
Do tego stopnia,
że musieliśmy go odizolować.
że musieliśmy go odizolować.
00:52
The group lived on a grassy island,
14
40280
3736
Stado żyło na trawiastej wyspie,
00:56
and we had to isolate him in a cage,
15
44040
2336
więc musieliśmy go umieścić w klatce.
00:58
but we cracked open the cage
so that the rest of the chimps
so that the rest of the chimps
16
46400
2816
Wejście było uchylone tak, że reszta grupy
01:01
still had access to him.
17
49240
1496
miała do niego dostęp.
01:02
And what happened was most touching.
18
50760
2136
Ich reakcja była wzruszająca.
01:04
Other chimps would bring food to him,
19
52920
2776
Inne szympansy przynosiły mu jedzenie,
01:07
they would bring wood wool to him,
20
55720
1936
gałęzie i liście,
01:09
which is this thing that they use
to sleep in and build nests out of,
to sleep in and build nests out of,
21
57680
3536
na których śpią i budują z nich gniazda.
01:13
and females would put
the wood wool behind his back.
the wood wool behind his back.
22
61240
2856
Samice wkładały to za jego plecy,
01:16
He was leaning heavily against the wall,
23
64120
1936
żeby wygodnie oparł się o ścianę.
01:18
and the way we do with pillows
to patients in a hospital,
to patients in a hospital,
24
66080
4376
Tak jak poprawiamy poduszki
chorym w szpitalu,
chorym w szpitalu,
wkładały mu liście za plecy.
01:22
they were putting
that stuff behind his back.
that stuff behind his back.
25
70480
2136
Myślałem wtedy,
01:24
And I thought, this is the way
to go for an alpha male.
to go for an alpha male.
26
72640
3376
że tak się traktuje samca alfa.
01:28
He was loved and respected,
and everyone was taking care of him,
and everyone was taking care of him,
27
76040
3976
Cieszył się szacunkiem,
więc każdy o niego dbał.
więc każdy o niego dbał.
01:32
and this is not always how it goes,
28
80040
1696
Ale nie jest to regułą,
01:33
because some males don't answer well
when they lose their position.
when they lose their position.
29
81760
3696
ponieważ niektóre samce
źle reagują na stratę pozycji.
źle reagują na stratę pozycji.
01:37
So Amos was an example
of a male who was liked as a leader,
of a male who was liked as a leader,
30
85480
5176
Amos był przykładem dowódcy
lubianego przez grupę.
lubianego przez grupę.
01:42
and I think the term alpha male,
if you look it up on the internet,
if you look it up on the internet,
31
90680
3416
Jeśli wpiszecie w przeglądarkę
frazę: "samiec alfa"
frazę: "samiec alfa"
01:46
you will find all these business books
that tell you how to be an alpha male,
that tell you how to be an alpha male,
32
94120
3656
znajdziecie dużo porad,
jak wygryźć innych w drodze na szczyt
jak wygryźć innych w drodze na szczyt
i dać im do zrozumienia, kto tu rządzi.
01:49
and what they mean
is how to beat up others
is how to beat up others
33
97800
2376
01:52
and beat them over the head
and let them know that you are boss
and let them know that you are boss
34
100200
2976
Powiedzieć im: "Nie zadzieraj ze mną".
01:55
and don't mess with me and so on.
35
103200
1736
01:56
And basically an alpha male
for them is a bully.
for them is a bully.
36
104960
2800
Dlatego myślimy, że samiec alfa to agresor
02:00
And I really don't like
that kind of description,
that kind of description,
37
108880
3616
Bardzo tego nie lubię,
bo częściowo odpowiadam
bo częściowo odpowiadam
02:04
because I am actually partly responsible
for the term "alpha male"
for the term "alpha male"
38
112520
4216
za definicję tego pojęcia.
Ponieważ napisałem książkę
"Chimpanzee Politics",
"Chimpanzee Politics",
02:08
because I wrote this book
"Chimpanzee Politics,"
"Chimpanzee Politics,"
39
116760
2256
02:11
which was recommended by Newt Gingrich
to freshmen congressmen.
to freshmen congressmen.
40
119040
5456
która została polecona przez
Newta Gingricha nowym kongresmenom.
Newta Gingricha nowym kongresmenom.
02:16
I don't know what good it did,
but he recommended that book to them,
but he recommended that book to them,
41
124520
3736
Nie wiem dlaczego, ale została polecona.
02:20
and after that the term
"alpha male" became very popular.
"alpha male" became very popular.
42
128280
2880
I termin "samiec alfa" stał się popularny.
02:24
But I think it is used
in a mischaracterization.
in a mischaracterization.
43
132480
3256
Ale jest używany opacznie.
02:27
It's used in a very superficial way
44
135760
2336
Nadużywa się go w błędnym znaczeniu.
02:30
that doesn't relate
to what a real alpha male is.
to what a real alpha male is.
45
138120
2576
Pominięte są faktyczne cechy samca alfa.
02:32
And so I'm here to explain what that is.
46
140720
2456
Dlatego chcę to dzisiaj wyjaśnić.
02:35
The term itself goes back
actually much further.
actually much further.
47
143200
2656
Cofnijmy się do badań nad wilkami
02:37
It goes back to the '40s and '50s,
research on wolves,
research on wolves,
48
145880
3696
z lat 40. i 50., kiedy to powstała
bardzo prosta definicja.
02:41
and basically the definition
is very simple.
is very simple.
49
149600
2096
Dominujący samiec w grupie to samiec alfa.
02:43
The highest ranking male
is the alpha male.
is the alpha male.
50
151720
2016
02:45
The highest ranking female
is the alpha female.
is the alpha female.
51
153760
2256
Dominująca samica - to samica alfa.
02:48
Every primate group
has one alpha male, one alpha female,
has one alpha male, one alpha female,
52
156040
3856
U naczelnych w każdej grupie
jest jeden samiec i jedna samica alfa.
jest jeden samiec i jedna samica alfa.
02:51
not more than that, there's only one.
53
159920
2056
Nie więcej.
02:54
And I will explain how that goes.
54
162000
2200
Wyjaśnię dlaczego.
02:57
So first, the body language.
55
165240
2216
Po pierwsze: język ciała.
02:59
What you see here is two male chimpanzees
who are the same size,
who are the same size,
56
167480
4056
Widzimy dwóch samców tej samej wielkości.
Jeden z nich jest wyprostowany,
trzyma w ręku kamień.
trzyma w ręku kamień.
03:03
but one is walking upright,
has his hair up,
has his hair up,
57
171560
2416
03:06
has a big rock in his hand,
and he's the alpha male.
and he's the alpha male.
58
174000
2576
To jest samiec alfa.
03:08
The other male is pant-grunting to him,
59
176600
2456
Drugi prezentuje postawę uległą,
jakby się kłaniał.
jakby się kłaniał.
03:11
is being submissive to him
and bowing for him,
and bowing for him,
60
179080
3056
Taki rytuał obserwujemy
kilka razy w ciągu dnia.
kilka razy w ciągu dnia.
03:14
and that is the sort of ritual they need
to go through many times a day
to go through many times a day
61
182160
3376
Muszą go powtarzać,
03:17
in order to have a stable relationship.
62
185560
1880
jeśli nie chcą zakłócić swoich relacji.
03:20
I'll show you a video from the field.
63
188400
2856
Pokażę wam teraz nagranie.
03:23
What you will see here
is a female pant-grunting to an alpha male
is a female pant-grunting to an alpha male
64
191280
3536
Zobaczycie poddańcze zachowanie samicy
03:26
and you will see how that goes.
65
194840
1480
względem samca alfa.
Samica ustępuje przed
zbliżającym się samcem.
zbliżającym się samcem.
03:29
The male is approaching,
66
197120
1416
03:30
she grunts at him.
67
198560
1336
Chrząka na niego.
03:31
(Chimpanzee grunts)
68
199920
1496
(chrząkanie szympansa)
03:33
He has all his hair up
69
201440
2216
Samiec ma nastroszoną sierść
03:35
and he displays.
70
203680
1320
i się popisuje.
03:39
I'm actually standing far too close.
71
207240
2376
Stałem stanowczo za blisko.
03:41
A chimpanzee is far stronger than I am,
72
209640
3016
Szympans był dużo silniejszy ode mnie
03:44
and I just was not very prudent,
this particular video.
this particular video.
73
212680
3816
i nie byłoby rozsądne dłużej tam zostać.
03:48
So what you saw him do
74
216520
3136
Na pokazanym fragmencie widać,
03:51
is he was lifting himself up
and standing on two legs,
and standing on two legs,
75
219680
2976
że samiec się podciąga
i staje na dwóch nogach,
i staje na dwóch nogach,
03:54
and putting his arms out.
76
222680
1256
rozstawiając szeroko ręce.
03:55
That's called the bipedal swagger.
77
223960
1656
Nazywamy tą postawę "dwunożnym kozakiem".
03:57
It's a very common posture
in high-ranking males,
in high-ranking males,
78
225640
2736
Jest ona popularna u wysokich rangą samców
04:00
and it's very recognizable
because humans do this kind of stuff.
because humans do this kind of stuff.
79
228400
3056
i jest rozpoznawalna również wśród ludzi.
04:03
(Laughter)
80
231480
1216
(Śmiech)
04:04
Humans do this all the time.
81
232720
1360
Ludzie robią to ciągle.
04:07
And what I really like
about this particular picture
about this particular picture
82
235240
3376
To co lubię najbardziej tym zdjęciu,
04:10
is the two old guys to the side.
83
238640
2120
to ci panowie po bokach.
To bardzo w stylu szympansów.
04:13
This is very chimpanzee.
84
241480
1736
Często widzimy starego samca
04:15
In chimpanzees,
85
243240
1376
04:16
we have usually old males
who are over the hill,
who are over the hill,
86
244640
3176
ponad innymi, który już
nie może być osobnikiem alfa,
nie może być osobnikiem alfa,
04:19
who cannot be alpha male
themselves anymore,
themselves anymore,
87
247840
3016
ale ustala strategie i koalicje
04:22
but they start playing games
and forming coalitions,
and forming coalitions,
88
250880
2816
04:25
and behind the backs of others.
89
253720
1896
za plecami innych.
04:27
And they become extremely influential,
90
255640
1855
Jest bardzo wpływowy
i można odnieść wrażenie,
i można odnieść wrażenie,
04:29
and you may actually have old males
91
257519
2097
że stary samiec może więcej
04:31
who are more influential
than the alpha male himself.
than the alpha male himself.
92
259640
3336
niż samiec alfa.
04:35
Just as an example,
93
263000
1616
Przykład:
04:36
the three males
that I used to work with most
that I used to work with most
94
264640
2416
Trzy samce, z którymi pracowałem
04:39
at the Dutch zoo long ago, where I worked,
95
267080
2456
w Dutch Zoo lata temu.
04:41
and the middle male here
is a 17-year-old alpha male.
is a 17-year-old alpha male.
96
269560
4336
Ten środkowy to 17-letni samiec alfa.
04:45
The male who is grooming
on the side is twice as old,
on the side is twice as old,
97
273920
4336
Ten, którego iska, jest dwa razy starszy
04:50
and this old male has made him the leader.
98
278280
2776
i to on wypromował młodego przywódcę.
04:53
So you can imagine that that old male
has an enormous amount of power,
has an enormous amount of power,
99
281080
3336
Stąd wiemy, że starszy
ma władzę nad innymi.
ma władzę nad innymi.
04:56
because he has made
the alpha male alpha male.
the alpha male alpha male.
100
284440
2336
Wypromował obecnego samca alfa.
04:58
The male on the right
101
286800
1656
Samiec z prawej strony
05:00
is individually the strongest male.
102
288480
2456
jest najsilniejszą jednostką.
05:02
In captivity, you can test it out,
103
290960
2736
W niewoli można to ławo zaobserwować.
05:05
and you can know that this male
has no trouble with either one.
has no trouble with either one.
104
293720
3576
Dałby radę każdemu z samców z osobna.
05:09
He has only trouble
with the combination of the two.
with the combination of the two.
105
297320
2736
Ma z nimi problem,
kiedy działają wspólnie.
kiedy działają wspólnie.
05:12
And so the coalition formation
that goes on in chimpanzee society
that goes on in chimpanzee society
106
300080
4176
W świecie szympansów koalicje
05:16
makes it much more complex than you think.
107
304280
2056
są bardziej złożone niż myślimy.
05:18
It means, for example,
108
306360
1816
Oznacza to przykładowo,
05:20
that the smallest male in a group
can be the alpha male.
can be the alpha male.
109
308200
2976
że najmniejszy samiec
w grupie może być przywódcą.
w grupie może być przywódcą.
05:23
You don't need to be
the biggest and strongest male.
the biggest and strongest male.
110
311200
2456
Nie musi być największy czy najsilniejszy.
05:25
The smallest male, if he has
the right friends and keeps them happy,
the right friends and keeps them happy,
111
313680
3696
Najmniejszy, jeśli utrzymuje
dobre stosunki z innymi
dobre stosunki z innymi
05:29
or he has female support,
112
317400
1496
albo ma wsparcie samic,
05:30
he can be the alpha male.
113
318920
2336
może stać się samcem alfa.
05:33
So the coalition system
makes everything complex,
makes everything complex,
114
321280
3456
Koalicja sprawia, że wszystko działa.
05:36
and I'm always waiting here in the US
115
324760
2376
Zawsze czekam na wybory wstępne w USA,
05:39
for the primaries,
the end of the primaries,
the end of the primaries,
116
327160
2096
a raczej na ich końcówkę,
05:41
because that's a moment
where you need to demonstrate unity.
where you need to demonstrate unity.
117
329280
3776
bo to ten moment,
kiedy pokazujesz koalicję.
kiedy pokazujesz koalicję.
05:45
Now let me first show you
how the unity is shown in chimpanzees.
how the unity is shown in chimpanzees.
118
333080
3576
Najpierw zobaczmy,
jak ją okazują szympansy.
jak ją okazują szympansy.
05:48
What you see here is two males on the left
119
336680
2256
Po lewej widzimy dwa samce stojące razem.
05:50
who are standing together.
120
338960
1256
Widzimy również eksponowane kły.
05:52
You also see the big
canine teeth that they have.
canine teeth that they have.
121
340240
2376
05:54
And they're standing together and they
demonstrate to the rest of the group,
demonstrate to the rest of the group,
122
342640
3576
Stoją razem i mówią reszcie grupy:
05:58
"We are together. We are a unit."
123
346240
2576
"Jesteśmy razem. Wspieramy się".
06:00
The males on the right
are walking together in synchrony.
are walking together in synchrony.
124
348840
2936
Samce po prawej
poruszają się synchronicznie.
poruszają się synchronicznie.
06:03
That's another way of demonstrating
that you are together.
that you are together.
125
351800
2816
Kolejny sposób na pokazanie porozumienia.
06:06
And so demonstrating unity
is extremely important
is extremely important
126
354640
3216
Demonstrowanie jedności jest ważne
w systemie koalicyjnym.
w systemie koalicyjnym.
06:09
in a coalition system,
127
357880
1616
Wracając do wyborów,
06:11
and as I said, in the primaries
always I'm waiting for that moment
always I'm waiting for that moment
128
359520
3136
zawsze na nie czekam,
bo wtedy dwóch członków tej samej partii,
06:14
because then you have
two members of the same party
two members of the same party
129
362680
2976
którzy walczą ze sobą na co dzień,
06:17
who have been fighting with each other,
130
365680
1896
w pewnym momencie
muszą stanąć ramię w ramię.
muszą stanąć ramię w ramię.
06:19
and they need to come
together at some moment.
together at some moment.
131
367600
2416
06:22
And it leads to very awkward situations.
132
370040
2936
I mamy niezręczną sytuację.
06:25
People who don't like each other
need to embrace each other
need to embrace each other
133
373000
2816
Ludzie, którzy się nie lubią,
muszą podać sobie dłonie
muszą podać sobie dłonie
06:27
and stand together,
134
375840
1256
i stanąć razem.
06:29
and that's absolutely essential
for the unity of the party,
for the unity of the party,
135
377120
3496
Jest to kluczowe
dla zachowania spójności partii.
dla zachowania spójności partii.
06:32
and if you don't do that,
the party may fall apart.
the party may fall apart.
136
380640
2536
Jeśli tego nie zrobią,
partia może się rozpaść.
partia może się rozpaść.
06:35
And so if it doesn't go well,
like in this particular case --
like in this particular case --
137
383200
2896
Jeżeli coś pójdzie nie tak, jak tutaj...
06:38
(Laughter)
138
386120
1296
(Śmiech)
06:39
then the party is in deep doo-doo
139
387440
1776
wtedy partia ma problem.
06:41
because they have not demonstrated unity.
140
389240
2560
Ponieważ nie pokazali zjednoczenia.
06:44
So that's a very important part
of the coalition system,
of the coalition system,
141
392320
3056
Jest to bardzo ważna część tego systemu
06:47
and that's something that we share
between humans and chimpanzees.
between humans and chimpanzees.
142
395400
3360
i jest to coś, co dzielimy z szympansami.
06:51
Now, how do you become an alpha male?
143
399920
3216
Jak stać się samcem alfa?
06:55
First of all, you need to be
impressive and intimidating
impressive and intimidating
144
403160
3696
Po pierwsze trzeba imponować innym,
popisywać się wigorem przy każdej okazji,
06:58
and demonstrate your vigor on occasion
145
406880
1936
07:00
and show that you are very strong,
146
408840
1620
demonstrować siłę.
07:02
and there's all sorts
of ways of doing that.
of ways of doing that.
147
410484
2492
Jest wiele różnych sposobów, by to robić.
07:05
But other things that you need to do
is you need to be generous.
is you need to be generous.
148
413000
3056
Nie można również zapominać
o wspaniałomyślności.
o wspaniałomyślności.
07:08
So, for example,
males who go on a campaign
males who go on a campaign
149
416080
2576
Przykładowo samiec,
który zamierza obalić lidera,
07:10
to dethrone the leader,
150
418680
1256
07:11
which may take two or three months
151
419960
2496
co może zająć mu trochę czasu,
07:14
where they're testing
all the coalitions in the group,
all the coalitions in the group,
152
422480
2656
bo musi sprawdzić wytrzymałość sojuszy,
07:17
they also become extremely generous.
153
425160
1936
również staje się bardzo szczodry.
07:19
They share food very easily with everyone.
154
427120
2080
Bardzo chętnie dzieli się
jedzeniem ze stadem
jedzeniem ze stadem
07:21
Or they start to tickle
the babies of the females.
the babies of the females.
155
429800
3016
albo zaczyna się bawić z młodymi.
07:24
They're normally, male chimpanzees,
not particularly interested in infants,
not particularly interested in infants,
156
432840
3536
Samce na co dzień
nie są zainteresowane dziećmi,
nie są zainteresowane dziećmi,
07:28
but when they are campaigning like that,
157
436400
2176
ale jeśli okazują takie zachowania,
07:30
they get very interested in infants
and they tickle them,
and they tickle them,
158
438600
2696
zaczynają się nimi interesować, łaskotać,
07:33
and they try to curry favor
with the females.
with the females.
159
441320
2296
wkradają się w laski samic.
07:35
(Laughter)
160
443640
1016
(Śmiech)
07:36
So in humans, of course,
161
444680
1256
Wśród ludzi zawsze intrygują mnie
07:37
I am always intrigued
by these men who are candidates
by these men who are candidates
162
445960
3016
kandydaci do wyborów, którzy trzymają
dzieci w górze - jak tutaj.
dzieci w górze - jak tutaj.
07:41
and hold babies up like this.
163
449000
1416
Niekoniecznie
jest to lubiane przez dzieci.
jest to lubiane przez dzieci.
07:42
This is not particularly
something that babies like --
something that babies like --
164
450440
2576
07:45
(Laughter)
165
453040
1016
(Śmiech)
07:46
but since it is a signal
to the rest of the world,
to the rest of the world,
166
454080
2576
Ale jest to sygnał dla reszty świata,
07:48
they need to hold them in the air.
167
456680
2016
muszą je podnosić do góry.
07:50
And I was really intrigued by,
168
458720
2376
Bardzo mnie zainteresowała kobieta
07:53
when we had a female candidate
in the last election,
in the last election,
169
461120
2816
startująca w ostatnich wyborach.
07:55
the way she held babies
was more like this,
was more like this,
170
463960
2336
Trzymała dziecko w ten sposób,
07:58
which is what babies really like.
171
466320
2096
co dzieci bardzo lubią.
08:00
But she of course
didn't need to send the message
didn't need to send the message
172
468440
2336
Ona oczywiście nie musiała udowadniać,
08:02
that she could hold a baby
without dropping it,
without dropping it,
173
470800
2216
że potrafi bezpiecznie trzymać dziecko,
08:05
which was what the man was doing.
174
473040
1976
co starał się udowodnić mężczyzna.
08:07
So this is a very common tactic,
175
475040
1856
Jak widać jest to popularna taktyka,
08:08
and male chimpanzees,
176
476920
1976
również u szympansów, które poświęcają
08:10
they spend a lot of time
currying favor with all sorts of parties
currying favor with all sorts of parties
177
478920
3696
dużo czasu na tworzenie sojuszy,
08:14
when they are campaigning.
178
482640
1400
kiedy chcą konkurować z samcem alfa.
08:17
Now, what are the privileges and the costs
179
485320
3936
A jakie są przywileje i koszty
08:21
of being an alpha male?
180
489280
1680
bycia samcem alfa?
08:23
The biggest privilege is females.
181
491960
2376
Największym przywilejem są samice.
08:26
Food is really irrelevant.
182
494360
1536
Jedzenie jest nieistotne.
08:27
Male chimpanzees
can go a week without food
can go a week without food
183
495920
2776
Samce mogą tygodniami nie jeść,
08:30
if there's a female in estrus
and they're sexually interested in her.
and they're sexually interested in her.
184
498720
3256
gdy w okolicy jest samica w rui
i są nią zainteresowane.
i są nią zainteresowane.
Jedzenie jest podrzędne
w stosunku do seksu.
w stosunku do seksu.
08:34
Food is secondary to sex.
185
502000
2256
08:36
And so the male chimpanzees --
186
504280
1776
Biolodzy ewolucyjni
oczywiście mają wytłumaczenie.
oczywiście mają wytłumaczenie.
08:38
and we evolutionary biologists, of course,
we have an explanation for this,
we have an explanation for this,
187
506080
4016
Dla samców szympansów
08:42
is that sex leads to reproduction,
188
510120
2696
ważniejsza jest reprodukcja,
08:44
and reproductive success
is the measure of evolution.
is the measure of evolution.
189
512840
2536
która jest miarą sukcesu ewolucyjnego.
08:47
That's how everything evolves.
190
515400
1735
Jest przyczyną ewolucji.
08:49
And so if males can enhance
their reproductive success
their reproductive success
191
517159
2777
Jeśli samce mogą zwiększyć
sukces reprodukcji
sukces reprodukcji
przez wyższą pozycję w stadzie,
08:51
by being high ranking,
192
519960
1416
08:53
you get automatically the ambition
to be high ranking in the males.
to be high ranking in the males.
193
521400
3936
oczywiście chcą zostać samcem alfa.
08:57
So that's the privilege.
194
525360
1680
Tyle o przywilejach. Teraz koszty.
09:00
The costs, one cost is of course
195
528040
3816
Po pierwsze musisz podtrzymywać
09:03
that you need to keep your partners happy.
196
531880
2056
zadowolenie partnerów sojuszu.
09:05
So if you come to power
with the support of an old male,
with the support of an old male,
197
533960
3856
Jeśli w dojściu do władzy
pomógł stary samiec,
pomógł stary samiec,
09:09
you need to let that old male
mate with females.
mate with females.
198
537840
3016
musisz pozwolić mu obcować z samicami.
09:12
If you don't do that,
that old male is going to get mad at you,
that old male is going to get mad at you,
199
540880
3040
Jeśli tego nie zrobisz, wścieknie się
09:15
and you're going to lose him as a partner.
200
543960
2016
i utracisz jego poparcie.
09:18
So there's a transaction going on.
201
546000
2096
Także musisz o tym pamiętać.
09:20
If you become alpha male this way,
you need to keep your partners happy.
you need to keep your partners happy.
202
548120
3936
Jeśli to jest droga do władzy,
musisz zadowalać sojuszników.
09:24
And so that's one of the costs.
203
552080
1496
To jest jeden z kosztów.
09:25
The second cost is that
everyone wants your position.
everyone wants your position.
204
553600
3416
Kolejny to konkurencja innych samców.
09:29
Alpha male position
is a very important position,
is a very important position,
205
557040
2856
Pozycja samca alfa jest bardzo pożądana
09:31
and everyone wants to take it from you,
206
559920
2176
i każdy chce cię wygryźć,
09:34
and so you constantly
have to watch your back.
have to watch your back.
207
562120
2176
więc musisz być ostrożny.
09:36
You have to be extremely vigilant.
208
564320
1656
Stać się czujny.
09:38
For example, you have to
disrupt the coalitions of others
disrupt the coalitions of others
209
566000
2696
Musisz zburzyć koalicje innych samców,
09:40
and that's what male
chimpanzees do quite a bit.
chimpanzees do quite a bit.
210
568720
2256
co często się zdarza wśród szympansów.
09:43
Divide and rule strategies, they have.
211
571000
2096
Stosują strategię "dziel i rządź".
09:45
And so that's a very stressful situation,
and we actually have data on this.
and we actually have data on this.
212
573120
4336
Jest to bardzo stresujące
i mamy na to dowód.
i mamy na to dowód.
09:49
The data comes from the field,
213
577480
1896
Zebraliśmy dane od pawianów,
09:51
from baboons not chimpanzees in this case,
214
579400
2616
tym razem nie szympansów.
09:54
where they did fecal samples
on the baboons
on the baboons
215
582040
2496
Pobraliśmy próbki kału
09:56
and they analyzed them
for glucocorticoids.
for glucocorticoids.
216
584560
2696
i zbadaliśmy zawartość glikokortykoidów.
09:59
And what you see here is a graph
217
587280
2296
Na wykresie widać zależność:
10:01
where you see that the lower ranking
the male baboon is,
the male baboon is,
218
589600
3936
im niższa pozycja samca w stadzie,
10:05
the higher is his cortisol level
219
593560
2136
tym wyższy poziom kortyzolu
10:07
in the feces,
220
595720
1256
w kale.
10:09
but the alpha male, as you see,
221
597000
2336
Jednak samiec alfa
ma taki sam poziom kortyzolu,
ma taki sam poziom kortyzolu,
10:11
has just as high a level
as the lowest-ranking males,
as the lowest-ranking males,
222
599360
3136
jak najniższe rangą samce.
10:14
and so you may think that being alpha male
is nice and dandy and is wonderful,
is nice and dandy and is wonderful,
223
602520
4496
Wydaje się, że bycie samcem alfa
to coś wspaniałego,
to coś wspaniałego,
10:19
but it's actually
a very stressful position,
a very stressful position,
224
607040
2576
jednak jest to bardzo stresująca pozycja
10:21
and we can demonstrate
that physiologically.
that physiologically.
225
609640
2120
z psychologicznego punktu widzenia.
10:25
Now, what are the obligations?
226
613240
2576
Teraz trochę o zobowiązaniach.
10:27
And here, for me,
it gets really interesting,
it gets really interesting,
227
615840
2496
Tu zaczyna się robić ciekawie.
10:30
and it deviates very much
from your typical image of the alpha male.
from your typical image of the alpha male.
228
618360
4240
Widzimy rozbieżność z typowym
obrazem samca alfa.
obrazem samca alfa.
10:35
The alpha male
has two sorts of obligations.
has two sorts of obligations.
229
623880
2240
Ma on dwa rodzaje zobowiązań.
10:38
One is to keep the peace in the group.
230
626760
1976
Jedno to trzymanie porządku w grupie.
10:40
We call that the control role,
231
628760
1456
Mówimy, że sprawuje kontrolę,
10:42
to control fights in the group,
232
630240
1736
pilnuje, by nie było walk.
10:44
and the second is to be the most empathic,
233
632000
2376
Drugie zobowiązanie
jest bardziej empatyczne,
jest bardziej empatyczne,
10:46
the consoler in chief, basically,
of the nation, so to speak.
of the nation, so to speak.
234
634400
2920
jest głównym pocieszycielem grupy.
10:49
So first of all, keeping the peace.
235
637800
1936
Po pierwsze utrzymuje spokój.
10:51
This is a male who stops a fight
between two females.
between two females.
236
639760
2936
Mamy tu samca rozdzielającego samice.
10:54
Two females on the left and the right
237
642720
1816
Dwie samice po lewej i po prawej
10:56
have been screaming and yelling
at each other over food,
at each other over food,
238
644560
2620
kłóciły się o jedzenie,
10:59
because food is very
important for the females,
important for the females,
239
647204
2492
bo jedzenie jest bardzo ważne dla samic.
11:01
and so he stops the fight between them
and stands between them like this.
and stands between them like this.
240
649720
3696
Więc stanął między nimi,
jak widać na zdjęciu.
jak widać na zdjęciu.
11:05
And it's very interesting to me
that alpha males, when they do this,
that alpha males, when they do this,
241
653440
3191
Co ciekawe w takich sytuacjach samiec afa
11:08
they become impartial.
242
656655
1240
nie opowiada się za żadną ze stron.
11:10
They don't support their mom
or their best buddy.
or their best buddy.
243
658480
2576
Nie wspiera mamy
czy najlepszego znajomego.
czy najlepszego znajomego.
11:13
No, no, they stop fights,
244
661080
2616
Nie, po prostu zatrzymuje walkę.
11:15
and they come up
for the underdog in general.
for the underdog in general.
245
663720
2136
Żadna strona konfliktu nie wygrywa.
11:17
And this makes them
extremely popular in the group,
extremely popular in the group,
246
665880
3176
Przyczynia się to do popularności samca,
11:21
because they provide security
247
669080
1976
ponieważ ochrania również
11:23
for the lowest-ranking
members of the group.
members of the group.
248
671080
2496
osobniki niższe rangą.
11:25
And so they become impartial,
249
673600
1816
I one też się stają bezstronne,
11:27
which is an unusual condition
for a chimpanzee to be in,
for a chimpanzee to be in,
250
675440
2656
co jest nietypowe dla szympansów,
11:30
because they're usually
very fond of their friends and so on,
very fond of their friends and so on,
251
678120
2976
bo na ogół wspierają przyjaciół.
11:33
and these alpha males
who are good at this,
who are good at this,
252
681120
2056
Charyzmatyczny samiec alfa
11:35
they can be very effective
at keeping the peace in the group.
at keeping the peace in the group.
253
683200
2896
może z łatwością utrzymać spokój w grupie.
11:38
And the second thing they do
is they show empathy for others.
is they show empathy for others.
254
686120
3256
Kolejną sprawą
jest okazywanie empatii innym.
jest okazywanie empatii innym.
11:41
Now, I do an enormous amount
of research on empathy,
of research on empathy,
255
689400
2736
Obecnie prowadzę dużo badań nad empatią,
11:44
and I don't have time to go into it,
256
692160
1736
ale nie ma czasu się w to zagłębiać.
11:45
but empathy is nowadays a topic
that we study in rodents and dogs
that we study in rodents and dogs
257
693920
4056
Badania takie prowadzi się na gryzoniach,
psach, słoniach, naczelnych
11:50
and elephants and primates,
258
698000
2096
11:52
all sorts of animals.
259
700120
1240
i na wszystkich innych zwierzętach.
11:54
And what you see here is two bonobos.
260
702160
2656
Tu widzimy dwie samice bonobo.
11:56
The one in front
261
704840
2176
Ta odwrócona plecami
11:59
has been beaten up in a fight.
262
707040
1456
została pobita w walce.
12:00
The one in the back puts
her arms around her and consoles her.
her arms around her and consoles her.
263
708520
3296
Druga otacza ją ramionami i pociesza.
12:03
This is also actually how we measure
empathy in young children,
empathy in young children,
264
711840
3656
Tak możemy sprawdzić
empatię małych dzieci,
empatię małych dzieci,
12:07
by looking at how they respond
to distressed individuals.
to distressed individuals.
265
715520
3496
przez obserwowanie
jak reagują na krzywdę innych.
jak reagują na krzywdę innych.
12:11
And high-ranking males,
they do a lot of this.
they do a lot of this.
266
719040
2296
Wysoko postawione samce
często tak reagują,
często tak reagują,
12:13
High-ranking males provide an enormous
amount of comfort in the group,
amount of comfort in the group,
267
721360
4416
zapewniając grupie komfort.
12:17
and they go to places
where there are earthquakes
where there are earthquakes
268
725800
2416
Odwiedzają miejsca zniszczone
trzęsieniami ziemi
trzęsieniami ziemi
12:20
or hurricanes
269
728240
2056
czy huraganami,
12:22
and they provide comfort.
270
730320
1616
by okazać wsparcie.
12:23
The pope does this.
The presidents do this.
The presidents do this.
271
731960
2136
Papież tak robi, prezydent.
12:26
All the leaders in the world
have to do this job.
have to do this job.
272
734120
2336
Każdy lider musi to robić.
12:28
The queen does it and so on.
273
736480
1816
Również królowa.
12:30
They all have to do this job,
274
738320
1416
Oni wszyscy muszą to robić,
12:31
so providing consolation,
and that's a very important task.
and that's a very important task.
275
739760
3376
by zapewnić wsparcie, to bardzo ważne.
12:35
And males who are good at these two,
276
743160
2016
Samce zapewniające obie te rzeczy:
12:37
keeping the peace and providing comfort,
277
745200
2416
spokój w grupie i komfort,
12:39
they become extremely popular leaders,
278
747640
2016
stają się popularnymi przywódcami,
12:41
and there's actually
some self-interest involved in it.
some self-interest involved in it.
279
749680
2816
ale mają w tym też swój interes.
12:44
They don't do it just for the group,
280
752520
1816
Nie robią tego tylko dla innych,
12:46
because it also stabilizes their position.
281
754360
2200
to również stabilizuje ich pozycję.
12:49
The more popular
a male becomes as alpha male
a male becomes as alpha male
282
757400
2816
Im bardziej samiec alfa
stanie się popularny
stanie się popularny
12:52
and the more the rest of them
respects them and looks up to them,
respects them and looks up to them,
283
760240
4696
i im bardziej inni będą go wspierać,
tym bardziej ich pozycja
będzie ugruntowana
będzie ugruntowana
12:56
the better their position is defended
284
764960
1816
12:58
in case it's going to be
challenged by somebody else,
challenged by somebody else,
285
766800
2496
w momencie starcia z konkurencją.
13:01
because then, of course, the whole group
is going to support that male
is going to support that male
286
769320
3296
Oczywiście wszyscy
będą wspierać tego samca,
będą wspierać tego samca,
13:04
because they want to keep
a leader who is good for them.
a leader who is good for them.
287
772640
2656
chcąc utrzymać dobrego lidera.
13:07
So the group is usually very supportive
of males who are good leaders,
of males who are good leaders,
288
775320
3366
Grupa głównie wspiera dobrych przywódców,
13:10
and it's not supportive at all of bullies.
289
778700
2276
a nie tych agresywnych.
13:13
And when bullies lose their position,
290
781000
1816
Gdy agresor zostanie pokonany,
13:14
they may end up
in a very bad situation there.
in a very bad situation there.
291
782840
2200
może znaleźć się w nieciekawej sytuacji.
13:17
This is data actually
on the consolation behavior.
on the consolation behavior.
292
785840
2536
Tu mamy dane z zachowań współczujących.
13:20
This is data on consolation
in chimpanzees,
in chimpanzees,
293
788400
2936
Z zachowań u szympansów.
13:23
and you see for the medium-
and low-ranking individuals,
and low-ranking individuals,
294
791360
3136
Widzimy u średnio i nisko
postawionych osobników,
postawionych osobników,
że samice wykazują
więcej współczucia niż samce.
więcej współczucia niż samce.
13:26
the females do more of it than the males.
295
794520
2056
13:28
This is basically the whole community.
296
796600
2056
Jest tak w całej społeczności.
13:30
And this is true for all
the mammal studies on empathy
the mammal studies on empathy
297
798680
2896
Odnosi się to do wszystkich ssaków,
13:33
is that females
have more of it than males.
have more of it than males.
298
801600
2336
że samice są bardziej współczujące.
13:35
But look at the alpha male.
299
803960
1616
Proszę spojrzeć na samca alfa.
13:37
The alpha male does
far more than anybody else.
far more than anybody else.
300
805600
2456
On się angażuje najbardziej ze wszystkich.
13:40
And so that's the data on alpha males
being the consoler in chief, basically.
being the consoler in chief, basically.
301
808080
5080
Według danych jest najbardziej
współczującą jednostką w stadzie.
współczującą jednostką w stadzie.
13:46
The last thing I want to say
is something about alpha females.
is something about alpha females.
302
814440
2920
Na koniec chciałem omówić rolę samic alfa.
13:50
This is a picture of Mama,
the alpha female in the Arnhem zoo
the alpha female in the Arnhem zoo
303
818080
3456
Na zdjęciu widzimy Mamę,
samicę alfa z zoo w Arnhem,
samicę alfa z zoo w Arnhem,
gdzie pracowałem.
13:53
where I used to work,
304
821560
1216
Zdjęcie to jest wszędzie
w internecie.
w internecie.
13:54
who is now all over the internet,
305
822800
1616
13:56
I think a hundred million
clicks at the moment,
clicks at the moment,
306
824440
2216
Film, na którym umiera w wieku 59 lat,
13:58
for a video of her dying at the age of 59,
307
826680
2496
ma sto tysięcy wyświetleń
14:01
which happened last year.
308
829200
1576
tylko w tym roku.
14:02
And Mama was an absolute
centrum of the group.
centrum of the group.
309
830800
2856
Mama była centrum grupy.
14:05
So she was not physically capable
of dominating the males.
of dominating the males.
310
833680
4416
Fizycznie nie była zdolna
zdominować samców.
zdominować samców.
14:10
She ranked below the males,
but she was the center of the community,
but she was the center of the community,
311
838120
3896
Miała niższą rangę niż samce,
jednak była centrum społeczeństwa.
jednak była centrum społeczeństwa.
14:14
and if there was big trouble
in the community,
in the community,
312
842040
2176
Jeśli były problemy w grupie,
14:16
everyone would end up in the arms of Mama.
313
844240
2296
każdy chciał trafić w jej ramiona.
14:18
And so she was a very important figure.
314
846560
2216
Była ważną postacią.
14:20
And so I don't want to minimize
the position of alpha females
the position of alpha females
315
848800
3176
Dlatego nie chcę pomijać roli samic alfa
14:24
in the chimpanzee group.
316
852000
1376
w grupie szympansów.
14:25
And then we have a species
that is equally close to us
that is equally close to us
317
853400
3376
Jest to gatunek
blisko spokrewniony z nami,
blisko spokrewniony z nami,
tak jak i bonobo, które często pomijamy.
14:28
as the chimpanzee, the bonobo.
318
856800
1456
14:30
We often forget about the bonobo,
but the bonobos have a matriarchal society
but the bonobos have a matriarchal society
319
858280
4696
W ich stadach panuje matriarchat,
a osobnikiem dominującym
a osobnikiem dominującym
14:35
and the alpha individual
is a female, generally.
is a female, generally.
320
863000
4536
jest samica.
14:39
Generally, it's a female
who is at the top of the community,
who is at the top of the community,
321
867560
2856
Stoi ona na czele grupy.
Mamy mniej danych na temat,
jak to się dzieje, że są na tej pozycji,
jak to się dzieje, że są na tej pozycji,
14:42
and we know much less
about how this is done
about how this is done
322
870440
2096
14:44
and how they get to that position,
and what they do with it,
and what they do with it,
323
872560
2856
i jak się zachowują.
14:47
because we know much less
about bonobos in general.
about bonobos in general.
324
875440
2856
Ogólnie wiemy dużo mniej o bonobo.
14:50
But I do want to emphasize
325
878320
1336
Chcę podkreślić,
14:51
that the alpha in a group
doesn't need to be a male,
doesn't need to be a male,
326
879680
3456
że przewodnikiem stada
nie musi być samiec,
nie musi być samiec,
14:55
and that actually in one
of our close relatives, it is a female.
of our close relatives, it is a female.
327
883160
3080
i że w grupie blisko spokrewnionej
z nami są to samice.
z nami są to samice.
14:59
So the message I want to leave you with
328
887160
2456
Myśl, z którą chcę was zostawić to:
15:01
is that if you are looking
at men in our society
at men in our society
329
889640
4280
jeśli widzicie mężczyznę w społeczeństwie,
15:07
who are the boss of, let's say,
330
895680
1496
który jest liderem
15:09
a family or a business
or Washington or whatever,
or Washington or whatever,
331
897200
3696
rodziny, biznesu,
Waszyngtonu, obojętne czego,
Waszyngtonu, obojętne czego,
15:12
you call them alpha male,
332
900920
2376
i nazywacie go samcem alfa,
pamiętajcie, by nie obrażać szympansów
15:15
you should not insult chimpanzees
333
903320
2336
15:17
by using the wrong label.
334
905680
1736
przez błędną interpretację tego pojęcia.
15:19
(Laughter)
335
907440
1216
(Śmiech)
15:20
You should not call a bully an alpha male.
336
908680
2480
Nie nazywajcie agresora samcem alfa.
15:23
Someone who is big and strong
and intimidates and insults everyone
and intimidates and insults everyone
337
911960
3616
Ktoś kto jest duży, silny,
budzi strach i obraża innych
budzi strach i obraża innych
15:27
is not necessarily an alpha male.
338
915600
1616
niekoniecznie jest samcem alfa.
Samiec alfa posiada
bogaty wachlarz umiejętności.
bogaty wachlarz umiejętności.
15:29
An alpha male has all sorts of qualities,
339
917240
2056
15:31
and I have seen bully
alpha males in chimpanzees,
alpha males in chimpanzees,
340
919320
2976
Widziałem agresywnych liderów
wśród szympansów.
wśród szympansów.
15:34
they do occur,
341
922320
1256
To się zdarza,
15:35
but most of the ones that we have
342
923600
2736
ale większość posiada
15:38
have leadership capacities
343
926360
1936
umiejętności przywódcze
15:40
and are integrated in their community,
344
928320
2016
i jest częścią społeczeństwa.
15:42
and, like Amos at the end,
345
930360
1776
Tak jak Amos
15:44
they are loved and respected,
346
932160
1776
są kochani i szanowani.
15:45
and so it's a very different situation
than you may think.
than you may think.
347
933960
2736
Jest to sytuacja,
której mogliście się nie spodziewać.
której mogliście się nie spodziewać.
15:48
And I thank you.
348
936720
1256
Dziękuję za uwagę.
15:50
(Applause)
349
938000
3720
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Frans de Waal - PrimatologistFrans de Waal studies primate social behavior -- how they fight and reconcile, share and cooperate.
Why you should listen
Dutch/American biologist and ethologist Frans de Waal draws parallels between primate and human behavior, from peacemaking and morality to culture. Looking at human society through the lens of animal behavior, de Waal's first book, Chimpanzee Politics (1982), compares the schmoozing and scheming of chimpanzees involved in power struggles with that of human politicians. Named one of the 100 Most Influential People Today by Time Magazine, de Waal has written hundreds of peer-reviewed scientific articles, and his popular books have been translated in over 20 languages. He is a professor in Emory University's psychology department and Director of the Living Links Center at the Yerkes National Primate Research Center, in Atlanta. His next book is on animal and human emotions, entitled Mama's Last Hug (Norton, 2019).
Frans de Waal | Speaker | TED.com