TEDMED 2017
Frans de Waal: The surprising science of alpha males
Frans de Waal: Alfa erkeklerin şaşırtıcı bilimi
Filmed:
Readability: 3.8
3,105,367 views
''Alfa erkek'' temalı bu çok ilginç konuşmasında Primatolog Frans de Waal, bir yandan insanların ve primatların liderlerini seçme prensipleri arasında benzerlikler kurarken diğer yandan da güç sahibi olmanın imtiyazlarını ve sonuçlarını irdeliyor. Araştırması alfa erkeklere ilişkin beklenmeyen sonuçlar ortaya koyuyor: cömertlik, empati ve hatta barışı koruma. Ayrıca politikacıların hüç hırsına da ışık tutumuş oluyor. Waal'a göre ''Büyük, güçlü ve başkalarını korkutan ve inciten bir kimse, alfa erkek demek değildir.''
Frans de Waal - Primatologist
Frans de Waal studies primate social behavior -- how they fight and reconcile, share and cooperate. Full bio
Frans de Waal studies primate social behavior -- how they fight and reconcile, share and cooperate. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Well, I have known
many alpha males in my life,
many alpha males in my life,
0
720
2880
Hayatım boyunca
pek çok alfa erkek tanıdım;
pek çok alfa erkek tanıdım;
00:16
chimpanzee alpha males,
1
4520
1560
alfa erkek şempanzeler
00:19
and I'm going to talk
about what an alpha male is,
about what an alpha male is,
2
7000
3416
ve alfa erkeğin ne olduğu
hakkında konuşacağım
hakkında konuşacağım
00:22
because I think we can all learn
a lot from our close relatives
a lot from our close relatives
3
10440
4016
çünkü bence hepimiz, alfa erkeklere
sahip yakın akrabalarımızdan
sahip yakın akrabalarımızdan
00:26
where we have alpha males.
4
14480
2096
bu konuda çok şey öğrenebiliriz.
00:28
And as an example, I want to give you
Amos, a male that I knew
Amos, a male that I knew
5
16600
4456
Örnek olarak tanıdığım bir tanesi
Amos'ı örnek vereyim,
Amos'ı örnek vereyim,
00:33
who was a young male
and he was alpha male,
and he was alpha male,
6
21080
2216
genç ve alfa bir erkek,
00:35
he was very popular,
7
23320
1416
oldukça popülerdi,
00:36
but he got sick
8
24760
2096
ama hastalandı
00:38
and he lost his position because,
you know, chimpanzee males
you know, chimpanzee males
9
26880
3176
ve konumunu kaybetti
çünkü erkek şempanzeler
çünkü erkek şempanzeler
00:42
they can spot from a mile away
if you are weak
if you are weak
10
30080
2856
bir 1 km öteden zayıf
düştüğünüzü anlarlar,
düştüğünüzü anlarlar,
00:44
and they went for him,
11
32960
1376
dolayısıyla üzerine geldiler,
00:46
and he lost his position,
and then he got sicker and sicker
and then he got sicker and sicker
12
34360
2976
o da konumunu kaybetti
ve gitgide daha da hastalandı,
ve gitgide daha da hastalandı,
00:49
until at some point we had to isolate him.
13
37360
2896
ve biz de onu izole etmek zorunda kaldık.
00:52
The group lived on a grassy island,
14
40280
3736
Bu grup çok yeşil bir adada yaşıyordu
00:56
and we had to isolate him in a cage,
15
44040
2336
ve onu bir kafesin içine
almak zorunda kaldık
almak zorunda kaldık
00:58
but we cracked open the cage
so that the rest of the chimps
so that the rest of the chimps
16
46400
2816
ama kafesin bir yanını açık bıraktık ki
diğer şempanzeler ona ulaşabilsin.
01:01
still had access to him.
17
49240
1496
01:02
And what happened was most touching.
18
50760
2136
Sonra yaşananlar çok etkileyiciydi.
01:04
Other chimps would bring food to him,
19
52920
2776
Diğer şempanzeler ona yiyecek,
01:07
they would bring wood wool to him,
20
55720
1936
ahşap korunak getiriyorlardı,
01:09
which is this thing that they use
to sleep in and build nests out of,
to sleep in and build nests out of,
21
57680
3536
üzerinde uyumak ve yuva yapmak için
kullandıkları şeylerden.
kullandıkları şeylerden.
01:13
and females would put
the wood wool behind his back.
the wood wool behind his back.
22
61240
2856
Dişiler de bu korunakları
arkasına yerleştiriyordu.
arkasına yerleştiriyordu.
01:16
He was leaning heavily against the wall,
23
64120
1936
Sıkı bir şekilde duvara dayanıyordu
01:18
and the way we do with pillows
to patients in a hospital,
to patients in a hospital,
24
66080
4376
ve tıpkı bizim yatan bir hastamıza
yastıklarla yaptığımız gibi
yastıklarla yaptığımız gibi
01:22
they were putting
that stuff behind his back.
that stuff behind his back.
25
70480
2136
bu şeylerle sırtını besliyorlardı.
01:24
And I thought, this is the way
to go for an alpha male.
to go for an alpha male.
26
72640
3376
İşte bir alfa erkeğe bu şekilde
muamele edilir, diye düşündüm.
muamele edilir, diye düşündüm.
01:28
He was loved and respected,
and everyone was taking care of him,
and everyone was taking care of him,
27
76040
3976
Seviliyor ve saygı duyuluyordu,
herkes de onunla ilgileniyordu,
herkes de onunla ilgileniyordu,
01:32
and this is not always how it goes,
28
80040
1696
ancak her zaman böyle olmuyor
01:33
because some males don't answer well
when they lose their position.
when they lose their position.
29
81760
3696
çünkü alfa erkekler konumlarını
kaybettiklerinde iyi tepki vermiyorlar.
kaybettiklerinde iyi tepki vermiyorlar.
01:37
So Amos was an example
of a male who was liked as a leader,
of a male who was liked as a leader,
30
85480
5176
Amos liderken sevilen bir alfa örneğiydi
01:42
and I think the term alpha male,
if you look it up on the internet,
if you look it up on the internet,
31
90680
3416
ve alfa erkek terimine
internetten baktığınızda
internetten baktığınızda
01:46
you will find all these business books
that tell you how to be an alpha male,
that tell you how to be an alpha male,
32
94120
3656
size nasıl alfa olacağınızı anlatan
işletme kitaplarıyla karşılaşırsınız
işletme kitaplarıyla karşılaşırsınız
01:49
and what they mean
is how to beat up others
is how to beat up others
33
97800
2376
ve genelde başkalarını
yenmek üzerinedirler;
yenmek üzerinedirler;
01:52
and beat them over the head
and let them know that you are boss
and let them know that you are boss
34
100200
2976
başkalarını yenip onlara patron
olduğunuzu nasıl gösterirsiniz
olduğunuzu nasıl gösterirsiniz
01:55
and don't mess with me and so on.
35
103200
1736
ve benimle uğraşmaya kalkma, gibi.
01:56
And basically an alpha male
for them is a bully.
for them is a bully.
36
104960
2800
Yani temel olarak alfa erkeği
bir zorba olarak tanımlıyorlar
bir zorba olarak tanımlıyorlar
02:00
And I really don't like
that kind of description,
that kind of description,
37
108880
3616
ve ben bu tanımlamayı hiç sevmiyorum
02:04
because I am actually partly responsible
for the term "alpha male"
for the term "alpha male"
38
112520
4216
çünkü ''alfa erkek'' teriminden
kısmen ben sorumluyum,
kısmen ben sorumluyum,
çünkü ''Chimpanzee Politics''
kitabını ben yazdım,
kitabını ben yazdım,
02:08
because I wrote this book
"Chimpanzee Politics,"
"Chimpanzee Politics,"
39
116760
2256
02:11
which was recommended by Newt Gingrich
to freshmen congressmen.
to freshmen congressmen.
40
119040
5456
kitap, Newt Gingrich tarafından
yeni meclis üyelerine tavsiye edildi.
yeni meclis üyelerine tavsiye edildi.
02:16
I don't know what good it did,
but he recommended that book to them,
but he recommended that book to them,
41
124520
3736
Ne işe yaradı bilmiyorum
ama onlara bu kitabı tavsiye etti
ama onlara bu kitabı tavsiye etti
02:20
and after that the term
"alpha male" became very popular.
"alpha male" became very popular.
42
128280
2880
ve ''alfa erkek'' teriminin popülerlik
kazanması da böyle oldu.
kazanması da böyle oldu.
02:24
But I think it is used
in a mischaracterization.
in a mischaracterization.
43
132480
3256
Ama yanlış bir sınıflandırmada
kullanıldığı kanısındayım.
kullanıldığı kanısındayım.
02:27
It's used in a very superficial way
44
135760
2336
Üstünkörü bir şekilde kullanılıyor
02:30
that doesn't relate
to what a real alpha male is.
to what a real alpha male is.
45
138120
2576
ve gerçek bir alfanın
ne anlama geldiğinigöstermiyor.
ne anlama geldiğinigöstermiyor.
02:32
And so I'm here to explain what that is.
46
140720
2456
Ben de ne olduğunu
anlatmak için buradayım.
anlatmak için buradayım.
02:35
The term itself goes back
actually much further.
actually much further.
47
143200
2656
Bu terimin kendisi
çok daha eskiye dayanıyor.
çok daha eskiye dayanıyor.
02:37
It goes back to the '40s and '50s,
research on wolves,
research on wolves,
48
145880
3696
40'lı ve 50'li yıllarda kurtlar üzerinde
yapılan araştırmalara dayanıyor
yapılan araştırmalara dayanıyor
02:41
and basically the definition
is very simple.
is very simple.
49
149600
2096
ve aslında tanım çok basit.
02:43
The highest ranking male
is the alpha male.
is the alpha male.
50
151720
2016
En yüksek kıdeme sahip erkek alfa erkeği.
02:45
The highest ranking female
is the alpha female.
is the alpha female.
51
153760
2256
En yüksek kıdeme sahip
dişi de alfa dişisi.
dişi de alfa dişisi.
02:48
Every primate group
has one alpha male, one alpha female,
has one alpha male, one alpha female,
52
156040
3856
Her primat grubunda bir alfa erkeği,
bir de alfa dişisi olur,
bir de alfa dişisi olur,
02:51
not more than that, there's only one.
53
159920
2056
bir taneden fazla olmaz.
02:54
And I will explain how that goes.
54
162000
2200
Bunun nasıl olduğunu açıklayacağım.
02:57
So first, the body language.
55
165240
2216
Öncelikle beden dili.
02:59
What you see here is two male chimpanzees
who are the same size,
who are the same size,
56
167480
4056
Burada aynı boyutlarda
iki erkek şempanze görüyorsunuz,
iki erkek şempanze görüyorsunuz,
03:03
but one is walking upright,
has his hair up,
has his hair up,
57
171560
2416
biri dik pozisyonda yürüyor,
tüyleri havaya kalkmış,
tüyleri havaya kalkmış,
03:06
has a big rock in his hand,
and he's the alpha male.
and he's the alpha male.
58
174000
2576
elinde büyük bir taş var
ve alfa erkek kendisi.
ve alfa erkek kendisi.
03:08
The other male is pant-grunting to him,
59
176600
2456
Diğer erkek onu selamlayan
bir ses çıkarıyor,
bir ses çıkarıyor,
03:11
is being submissive to him
and bowing for him,
and bowing for him,
60
179080
3056
otoritesini kabul ediyor
ve onun önünde eğiliyor,
ve onun önünde eğiliyor,
03:14
and that is the sort of ritual they need
to go through many times a day
to go through many times a day
61
182160
3376
dengeli bir ilişki yürütebilmek için
03:17
in order to have a stable relationship.
62
185560
1880
bu ritüeli her gün
birkaç kez tekrarlamaları gerek.
birkaç kez tekrarlamaları gerek.
03:20
I'll show you a video from the field.
63
188400
2856
Size ortamlarından bir video göstereyim.
03:23
What you will see here
is a female pant-grunting to an alpha male
is a female pant-grunting to an alpha male
64
191280
3536
Burada bir dişinin bir alfa erkeğini
03:26
and you will see how that goes.
65
194840
1480
nasıl selamladığını göreceksiniz.
03:29
The male is approaching,
66
197120
1416
Erkek ona doğru yaklaşıyor,
03:30
she grunts at him.
67
198560
1336
dişi onu selamlıyor.
03:31
(Chimpanzee grunts)
68
199920
1496
(Şempanze ses çıkarıyor)
03:33
He has all his hair up
69
201440
2216
Tüm tüyleri kalkmış durumda
03:35
and he displays.
70
203680
1320
ve kendini gösteriyor.
03:39
I'm actually standing far too close.
71
207240
2376
Aslında aşırı yakın duruyorum.
03:41
A chimpanzee is far stronger than I am,
72
209640
3016
Şempanzeler benden çok daha güçlü,
03:44
and I just was not very prudent,
this particular video.
this particular video.
73
212680
3816
bu videoyu çekerken
çok ihtiyatlı olduğum söylenemez.
çok ihtiyatlı olduğum söylenemez.
03:48
So what you saw him do
74
216520
3136
Erkeğin yaptığını gördüğünüz şey
03:51
is he was lifting himself up
and standing on two legs,
and standing on two legs,
75
219680
2976
iki ayağu üzerinde durarak
kendini daha uzun göstermek
kendini daha uzun göstermek
03:54
and putting his arms out.
76
222680
1256
ve kollarını yana açmak.
03:55
That's called the bipedal swagger.
77
223960
1656
Buna iki ayaklı gösteriş deniyor.
03:57
It's a very common posture
in high-ranking males,
in high-ranking males,
78
225640
2736
Kıdemli erkekler arasında
oldukça yaygın bir duruş
oldukça yaygın bir duruş
04:00
and it's very recognizable
because humans do this kind of stuff.
because humans do this kind of stuff.
79
228400
3056
ve çok da bilinen bir şey
çünkü insanlar da benzerini yapıyor.
çünkü insanlar da benzerini yapıyor.
04:03
(Laughter)
80
231480
1216
(Kahkahalar)
04:04
Humans do this all the time.
81
232720
1360
İnsanlar bunu her zaman yapıyor.
04:07
And what I really like
about this particular picture
about this particular picture
82
235240
3376
Bu resimde gerçekten sevdiğim şey
04:10
is the two old guys to the side.
83
238640
2120
yan taraftaki iki olgun adam.
04:13
This is very chimpanzee.
84
241480
1736
Şempanzeler de böyle.
04:15
In chimpanzees,
85
243240
1376
Şempanzelerde
04:16
we have usually old males
who are over the hill,
who are over the hill,
86
244640
3176
genellikle yaşlı erkekler olur,
04:19
who cannot be alpha male
themselves anymore,
themselves anymore,
87
247840
3016
kendileri artık alfa olamayacaklardır
04:22
but they start playing games
and forming coalitions,
and forming coalitions,
88
250880
2816
ama oyunlar oynayarak
başkalarının sırtından
başkalarının sırtından
04:25
and behind the backs of others.
89
253720
1896
koalisyon kurarlar.
04:27
And they become extremely influential,
90
255640
1855
Sonra inanılmaz etkili hâle gelirler,
04:29
and you may actually have old males
91
257519
2097
bizim dünyamızda da
04:31
who are more influential
than the alpha male himself.
than the alpha male himself.
92
259640
3336
alfanın kendisinden daha etkili olan
olgun erkeklerimiz var.
olgun erkeklerimiz var.
04:35
Just as an example,
93
263000
1616
Bir örnek vereyim,
04:36
the three males
that I used to work with most
that I used to work with most
94
264640
2416
birlikte en çok çalıştığım üç erkek,
04:39
at the Dutch zoo long ago, where I worked,
95
267080
2456
uzun zaman önce çalıştığım
Dutch hayvanat bahçesinde,
Dutch hayvanat bahçesinde,
04:41
and the middle male here
is a 17-year-old alpha male.
is a 17-year-old alpha male.
96
269560
4336
ortadaki erkek 17 yaşında bir alfa.
04:45
The male who is grooming
on the side is twice as old,
on the side is twice as old,
97
273920
4336
Yan tarafta tüylerini düzelten erkek
ondan iki kat daha büyük
ondan iki kat daha büyük
04:50
and this old male has made him the leader.
98
278280
2776
ve bu yaşlı erkek onu lider yaptı.
04:53
So you can imagine that that old male
has an enormous amount of power,
has an enormous amount of power,
99
281080
3336
Anlayacağınız üzere yaşlı erkeğin
inanılmaz bir gücü var,
inanılmaz bir gücü var,
04:56
because he has made
the alpha male alpha male.
the alpha male alpha male.
100
284440
2336
çünkü alfayı o alfa yaptı.
04:58
The male on the right
101
286800
1656
Sağ taraftaki erkek ise
05:00
is individually the strongest male.
102
288480
2456
tek başına en güçlü erkek.
05:02
In captivity, you can test it out,
103
290960
2736
Doğada olmadıklarında
bunu test edebiliyorsunuz,
bunu test edebiliyorsunuz,
05:05
and you can know that this male
has no trouble with either one.
has no trouble with either one.
104
293720
3576
bu erkeğin diğer ikisiyle hiçbir
sorun yaşamadığını görebilirsiniz.
sorun yaşamadığını görebilirsiniz.
05:09
He has only trouble
with the combination of the two.
with the combination of the two.
105
297320
2736
Yalnızca diğer ikisi birlikteyken
onlarla sorun yaşıyor.
onlarla sorun yaşıyor.
05:12
And so the coalition formation
that goes on in chimpanzee society
that goes on in chimpanzee society
106
300080
4176
Yani şempanze topluluğundaki
koalisyonun oluşması da
koalisyonun oluşması da
05:16
makes it much more complex than you think.
107
304280
2056
sandığınızdan çok daha karmaşık.
05:18
It means, for example,
108
306360
1816
Bir örnek vereyim,
05:20
that the smallest male in a group
can be the alpha male.
can be the alpha male.
109
308200
2976
bir gruptaki en küçük erkek
alfa erkek olabilir.
alfa erkek olabilir.
05:23
You don't need to be
the biggest and strongest male.
the biggest and strongest male.
110
311200
2456
En büyük ve en güçlü olmanıza gerek yok.
05:25
The smallest male, if he has
the right friends and keeps them happy,
the right friends and keeps them happy,
111
313680
3696
En küçük erkeğin doğru arkadaşları varsa
ve onları memnun ediyorsa
ve onları memnun ediyorsa
05:29
or he has female support,
112
317400
1496
ya da dişi desteği varsa
05:30
he can be the alpha male.
113
318920
2336
alfa erkeği olmasında bir engel yok.
05:33
So the coalition system
makes everything complex,
makes everything complex,
114
321280
3456
Bu koalisyon sistemi
her şeyi karıştırıyor,
her şeyi karıştırıyor,
05:36
and I'm always waiting here in the US
115
324760
2376
ben de ABD'de her zaman
05:39
for the primaries,
the end of the primaries,
the end of the primaries,
116
327160
2096
seçimlerin sona ermesini
merakla bekliyorum,
merakla bekliyorum,
05:41
because that's a moment
where you need to demonstrate unity.
where you need to demonstrate unity.
117
329280
3776
çünkü birliktelik göstermeniz
gereken bir an oluyor.
gereken bir an oluyor.
05:45
Now let me first show you
how the unity is shown in chimpanzees.
how the unity is shown in chimpanzees.
118
333080
3576
Şempanzelerin nasıl birliktelik
gösterdiğini size göstereyim.
gösterdiğini size göstereyim.
05:48
What you see here is two males on the left
119
336680
2256
Burada sol tarafta birlikte duran
05:50
who are standing together.
120
338960
1256
iki erkek görüyorsunuz.
05:52
You also see the big
canine teeth that they have.
canine teeth that they have.
121
340240
2376
Hatta büyük köpek
dişlerini de görebilirsiniz.
dişlerini de görebilirsiniz.
05:54
And they're standing together and they
demonstrate to the rest of the group,
demonstrate to the rest of the group,
122
342640
3576
Birlikte duruyorlar ve grubun
geri kalanını temsil ediyorlar:
geri kalanını temsil ediyorlar:
05:58
"We are together. We are a unit."
123
346240
2576
''Birlikteyiz. Hep beraberiz.''
06:00
The males on the right
are walking together in synchrony.
are walking together in synchrony.
124
348840
2936
Sağ taraftaki erkekler
senkron içinde yürüyorlar.
senkron içinde yürüyorlar.
06:03
That's another way of demonstrating
that you are together.
that you are together.
125
351800
2816
Birlikte olduğunuzu göstermenin
başka bir yolu daha var.
başka bir yolu daha var.
06:06
And so demonstrating unity
is extremely important
is extremely important
126
354640
3216
Bir koalisyon sisteminde
birliktelik göstermek
birliktelik göstermek
06:09
in a coalition system,
127
357880
1616
aşırı derecede önemli,
06:11
and as I said, in the primaries
always I'm waiting for that moment
always I'm waiting for that moment
128
359520
3136
dediğim gibi, seçimlerde de
her zaman o anu bekliyorum
her zaman o anu bekliyorum
06:14
because then you have
two members of the same party
two members of the same party
129
362680
2976
çünkü aynı partiden olup
06:17
who have been fighting with each other,
130
365680
1896
birbiriyle tartışan iki kişi oluyor
06:19
and they need to come
together at some moment.
together at some moment.
131
367600
2416
ve bir noktada birliktelik
göstermeleri gerek.
göstermeleri gerek.
06:22
And it leads to very awkward situations.
132
370040
2936
Tabii bu da sıkıntılı
durumlara yol açıyor.
durumlara yol açıyor.
06:25
People who don't like each other
need to embrace each other
need to embrace each other
133
373000
2816
Birbirini sevmeyen insanlar
birbirlerine kucak açıyor
birbirlerine kucak açıyor
ve birlikte hareket ediyorlar,
06:27
and stand together,
134
375840
1256
06:29
and that's absolutely essential
for the unity of the party,
for the unity of the party,
135
377120
3496
bir partinin bütünlüğü için
çok önemli bir etken
çok önemli bir etken
06:32
and if you don't do that,
the party may fall apart.
the party may fall apart.
136
380640
2536
ve eğer bunu yapmazsanız
parti yıkılabilir.
parti yıkılabilir.
06:35
And so if it doesn't go well,
like in this particular case --
like in this particular case --
137
383200
2896
Burada olduğu gibi
eğer işler yolunda gitmezse...
eğer işler yolunda gitmezse...
06:38
(Laughter)
138
386120
1296
(Kahkahalar)
06:39
then the party is in deep doo-doo
139
387440
1776
o zaman partinin işi bitti demektir
06:41
because they have not demonstrated unity.
140
389240
2560
çünkü bütünlük göstermediler.
06:44
So that's a very important part
of the coalition system,
of the coalition system,
141
392320
3056
Yani koalisyon sisteminde bu çok önemli
06:47
and that's something that we share
between humans and chimpanzees.
between humans and chimpanzees.
142
395400
3360
ve insanlar ve şempanzelerde
bu durum benzer.
bu durum benzer.
06:51
Now, how do you become an alpha male?
143
399920
3216
Peki nasıl alfa oluyorsunuz?
06:55
First of all, you need to be
impressive and intimidating
impressive and intimidating
144
403160
3696
Etkileyici ve taviz vermiyor
olmanız lazım,
olmanız lazım,
06:58
and demonstrate your vigor on occasion
145
406880
1936
ara sıra kudretinizi göstereceksiniz
07:00
and show that you are very strong,
146
408840
1620
ve güçlü olduğunuz görünecek.
07:02
and there's all sorts
of ways of doing that.
of ways of doing that.
147
410484
2492
Bunu yapmanın pek çok yolu var.
07:05
But other things that you need to do
is you need to be generous.
is you need to be generous.
148
413000
3056
Ancak bunun yanında
cömert olmanız da gerek.
cömert olmanız da gerek.
07:08
So, for example,
males who go on a campaign
males who go on a campaign
149
416080
2576
Lideri yerinden etmek için
karar kılmış erkekleri örnek verelim,
07:10
to dethrone the leader,
150
418680
1256
07:11
which may take two or three months
151
419960
2496
bunu yapmak iki üç ay sürebilir
07:14
where they're testing
all the coalitions in the group,
all the coalitions in the group,
152
422480
2656
çünkü grutaki tüm koalisyonları
test ediyor olacaklar,
test ediyor olacaklar,
07:17
they also become extremely generous.
153
425160
1936
ayrıca çok cömert olmaları da lazım.
07:19
They share food very easily with everyone.
154
427120
2080
Bu süreçte herkesle yiyecek paylaşırlar.
07:21
Or they start to tickle
the babies of the females.
the babies of the females.
155
429800
3016
Dişilerin bebekleriyle oynarlar.
07:24
They're normally, male chimpanzees,
not particularly interested in infants,
not particularly interested in infants,
156
432840
3536
Erkek şempanzeler genellikle
yavrulara pek ilgili olmaz
yavrulara pek ilgili olmaz
07:28
but when they are campaigning like that,
157
436400
2176
ama konu siyaset yapmaya geldiğinde
07:30
they get very interested in infants
and they tickle them,
and they tickle them,
158
438600
2696
yavrulara çok ilgili olur,
onlarla oyun oynarlar
onlarla oyun oynarlar
07:33
and they try to curry favor
with the females.
with the females.
159
441320
2296
ve dişilere yalakalık yaparlar.
07:35
(Laughter)
160
443640
1016
(Kahkahalar)
07:36
So in humans, of course,
161
444680
1256
Biz insanlarda da
07:37
I am always intrigued
by these men who are candidates
by these men who are candidates
162
445960
3016
aday olup bebekleri kucaklayan erkekler
07:41
and hold babies up like this.
163
449000
1416
her zaman ilgimi çekmiştir.
07:42
This is not particularly
something that babies like --
something that babies like --
164
450440
2576
Bu, bebeklerin sevdiği bir şey değil...
07:45
(Laughter)
165
453040
1016
(Kahkahalar)
07:46
but since it is a signal
to the rest of the world,
to the rest of the world,
166
454080
2576
ama dünyanın geri kalanına
mesaj vermek için
mesaj vermek için
07:48
they need to hold them in the air.
167
456680
2016
onları böyle havaya kaldırmaları gerek.
07:50
And I was really intrigued by,
168
458720
2376
Bu benim gerçekten ilgimi çekiyordu,
07:53
when we had a female candidate
in the last election,
in the last election,
169
461120
2816
son seçimlerde bir kadın adayımız vardı
07:55
the way she held babies
was more like this,
was more like this,
170
463960
2336
ve bebeği tutuş şekli daha çok böyleydi,
07:58
which is what babies really like.
171
466320
2096
böyle tutunca hoşlarına gidiyor.
08:00
But she of course
didn't need to send the message
didn't need to send the message
172
468440
2336
Ama kadının amacı dünyaya mesaj verip
bebeği düşürmeden
tutabileceğini göstermek değildi,
tutabileceğini göstermek değildi,
08:02
that she could hold a baby
without dropping it,
without dropping it,
173
470800
2216
08:05
which was what the man was doing.
174
473040
1976
adam tam da bunu yapıyordu.
08:07
So this is a very common tactic,
175
475040
1856
Bu çok yaygın bir taktik,
08:08
and male chimpanzees,
176
476920
1976
erkek şempanzeler de
08:10
they spend a lot of time
currying favor with all sorts of parties
currying favor with all sorts of parties
177
478920
3696
siyaset yaptıklarında
her tür grupla vakit geçirerek
her tür grupla vakit geçirerek
08:14
when they are campaigning.
178
482640
1400
yalakalık yapıyorlar.
08:17
Now, what are the privileges and the costs
179
485320
3936
Peki bir alfa erkek olmanın
08:21
of being an alpha male?
180
489280
1680
imtiyazları ve sonuçları ne?
08:23
The biggest privilege is females.
181
491960
2376
En büyük imtiyaz dişiler.
08:26
Food is really irrelevant.
182
494360
1536
Yiyecek pek ilgili değil.
08:27
Male chimpanzees
can go a week without food
can go a week without food
183
495920
2776
Çiftleşme döneminde
ve ilgilendikleri bir dişi olduğunda
ve ilgilendikleri bir dişi olduğunda
08:30
if there's a female in estrus
and they're sexually interested in her.
and they're sexually interested in her.
184
498720
3256
erkek şempanzelere
yemek yemeden bir hafta geçirebilir.
yemek yemeden bir hafta geçirebilir.
08:34
Food is secondary to sex.
185
502000
2256
Seks, yiyecekten daha ağır basıyor.
08:36
And so the male chimpanzees --
186
504280
1776
Erkek şempanzeler de...
08:38
and we evolutionary biologists, of course,
we have an explanation for this,
we have an explanation for this,
187
506080
4016
tabii ki biz evrimsel biyologların
buna dair açıklaması var,
buna dair açıklaması var,
08:42
is that sex leads to reproduction,
188
510120
2696
seks üreme için gereklidir,
08:44
and reproductive success
is the measure of evolution.
is the measure of evolution.
189
512840
2536
üremedeki başarı evrimin ölçüsüdür.
08:47
That's how everything evolves.
190
515400
1735
Her şey bu şekilde evrilir.
08:49
And so if males can enhance
their reproductive success
their reproductive success
191
517159
2777
Yani erkekler kıdemleri sayesinde
üreme başarısını artırıyorlarsa
08:51
by being high ranking,
192
519960
1416
08:53
you get automatically the ambition
to be high ranking in the males.
to be high ranking in the males.
193
521400
3936
otomatik olarak erkekler arasındaki
kıdem hırsına kapılıyorlar.
kıdem hırsına kapılıyorlar.
08:57
So that's the privilege.
194
525360
1680
İşte imtiyaz bu.
09:00
The costs, one cost is of course
195
528040
3816
Sonuçlarına gelince...
09:03
that you need to keep your partners happy.
196
531880
2056
biri tabii ki partnerlerinizi
memnun tutmak.
memnun tutmak.
09:05
So if you come to power
with the support of an old male,
with the support of an old male,
197
533960
3856
Yaşlı bir erkeğin desteğiyle
bu güce sahip olursanız
bu güce sahip olursanız
09:09
you need to let that old male
mate with females.
mate with females.
198
537840
3016
o yaşlı erkeğin dişilerle
çiftleşmesini sağlamanız gerek.
çiftleşmesini sağlamanız gerek.
09:12
If you don't do that,
that old male is going to get mad at you,
that old male is going to get mad at you,
199
540880
3040
Bunu yapmazsanız
o yaşlı erkek size kızacak
o yaşlı erkek size kızacak
09:15
and you're going to lose him as a partner.
200
543960
2016
ve partner olarak onu kaybedeceksiniz.
09:18
So there's a transaction going on.
201
546000
2096
Yani ortada bir anlaşma var.
09:20
If you become alpha male this way,
you need to keep your partners happy.
you need to keep your partners happy.
202
548120
3936
Bu şekilde alfa olursanız
ortaklarınızı memnun etmeniz lazım.
ortaklarınızı memnun etmeniz lazım.
09:24
And so that's one of the costs.
203
552080
1496
İşte sonuçlardan biri bu.
09:25
The second cost is that
everyone wants your position.
everyone wants your position.
204
553600
3416
İkinci bir sonuç da
herkesin konumunuzda gözü olması.
herkesin konumunuzda gözü olması.
09:29
Alpha male position
is a very important position,
is a very important position,
205
557040
2856
Alfa erkek pozisyonu
çok önemli bir pozisyon
çok önemli bir pozisyon
09:31
and everyone wants to take it from you,
206
559920
2176
ve herkes bunu elinizden almak ister.
09:34
and so you constantly
have to watch your back.
have to watch your back.
207
562120
2176
O yüzden sürekli
arkanızı kollamanız gerek.
arkanızı kollamanız gerek.
09:36
You have to be extremely vigilant.
208
564320
1656
Aşırı dikkatli olmanız lazım.
09:38
For example, you have to
disrupt the coalitions of others
disrupt the coalitions of others
209
566000
2696
Örneğin başkalarının
koalisyonlarını bozmanız lazım
koalisyonlarını bozmanız lazım
09:40
and that's what male
chimpanzees do quite a bit.
chimpanzees do quite a bit.
210
568720
2256
ve erkek şempanzeler
bunu oldukça sık yapıyor.
bunu oldukça sık yapıyor.
09:43
Divide and rule strategies, they have.
211
571000
2096
Stratejilerini bozarak onları bölüyor.
09:45
And so that's a very stressful situation,
and we actually have data on this.
and we actually have data on this.
212
573120
4336
Yani oldukça stresli bir durum,
bu konuda verilerimiz var.
bu konuda verilerimiz var.
09:49
The data comes from the field,
213
577480
1896
Vahşi doğadan edinilen veriler,
09:51
from baboons not chimpanzees in this case,
214
579400
2616
şempanzeler değil ama babunlardan,
09:54
where they did fecal samples
on the baboons
on the baboons
215
582040
2496
babunlardan dışkı örneği topluyorlar
09:56
and they analyzed them
for glucocorticoids.
for glucocorticoids.
216
584560
2696
ve glukokortikoid
olup olmadığına bakıyorlar.
olup olmadığına bakıyorlar.
09:59
And what you see here is a graph
217
587280
2296
Buradaki grafikte gördüğünüz
10:01
where you see that the lower ranking
the male baboon is,
the male baboon is,
218
589600
3936
erkek babunun kıdemi ne kadar düşükse
10:05
the higher is his cortisol level
219
593560
2136
dışkıdaki kortizol seviyesi
10:07
in the feces,
220
595720
1256
o derecede yüksek,
10:09
but the alpha male, as you see,
221
597000
2336
bir de alfa erkeğe bir bakalım,
10:11
has just as high a level
as the lowest-ranking males,
as the lowest-ranking males,
222
599360
3136
düşük kıdemli erkeklerle aynı seviyede,
10:14
and so you may think that being alpha male
is nice and dandy and is wonderful,
is nice and dandy and is wonderful,
223
602520
4496
yani alfa olmanın harika bir şey
olduğunu düşünebilirsiniz,
olduğunu düşünebilirsiniz,
10:19
but it's actually
a very stressful position,
a very stressful position,
224
607040
2576
ama aslında oldukça stresli bir konum
10:21
and we can demonstrate
that physiologically.
that physiologically.
225
609640
2120
ve bunu fizyolojik
olarak da gösterebiliyoruz.
olarak da gösterebiliyoruz.
10:25
Now, what are the obligations?
226
613240
2576
Zorunluluklar neler?
10:27
And here, for me,
it gets really interesting,
it gets really interesting,
227
615840
2496
Bu aşamayı hep ilginç bulmuşumdur,
10:30
and it deviates very much
from your typical image of the alpha male.
from your typical image of the alpha male.
228
618360
4240
aklınıza yerleşmiş klasik alfa algısından
o kadar çok farklılık gösteriyor ki.
o kadar çok farklılık gösteriyor ki.
10:35
The alpha male
has two sorts of obligations.
has two sorts of obligations.
229
623880
2240
Alfa erkeğin iki zorunluluğu var.
10:38
One is to keep the peace in the group.
230
626760
1976
Birincisi grupta barışı sağlamak.
10:40
We call that the control role,
231
628760
1456
Buna kontrol görevi diyoruz,
10:42
to control fights in the group,
232
630240
1736
gruptaki kavgalar kontrol ediliyor.
10:44
and the second is to be the most empathic,
233
632000
2376
İkincisi de empati kurmak,
10:46
the consoler in chief, basically,
of the nation, so to speak.
of the nation, so to speak.
234
634400
2920
tıpkı bir milletin barış elçisi gibi.
10:49
So first of all, keeping the peace.
235
637800
1936
Öncelikle barışı sağlamak.
10:51
This is a male who stops a fight
between two females.
between two females.
236
639760
2936
İki dişi arasındaki
kavgayı durduran bir erkek.
kavgayı durduran bir erkek.
10:54
Two females on the left and the right
237
642720
1816
Sağ ve sol taraftaki iki dişi
10:56
have been screaming and yelling
at each other over food,
at each other over food,
238
644560
2620
yiyecek yüzünden birbirlerine
bağırıp çağırıyorlar,
bağırıp çağırıyorlar,
10:59
because food is very
important for the females,
important for the females,
239
647204
2492
çünkü yiyecek dişiler için çok önemli,
11:01
and so he stops the fight between them
and stands between them like this.
and stands between them like this.
240
649720
3696
alfa erkek kavgayı durdurup
aralarında bu şekilde duruyor.
aralarında bu şekilde duruyor.
11:05
And it's very interesting to me
that alpha males, when they do this,
that alpha males, when they do this,
241
653440
3191
Aslında çok ilginç,
alfa erkekleri bunu yaptıklarında
alfa erkekleri bunu yaptıklarında
11:08
they become impartial.
242
656655
1240
tarafsız oluyorlar.
11:10
They don't support their mom
or their best buddy.
or their best buddy.
243
658480
2576
Annelerini veya en iyi
arkadaşlarını savunmuyorlar.
arkadaşlarını savunmuyorlar.
11:13
No, no, they stop fights,
244
661080
2616
Kavgaları durduruyorlar
11:15
and they come up
for the underdog in general.
for the underdog in general.
245
663720
2136
ve genelde zayıf olanlara
destek çıkıyorlar.
destek çıkıyorlar.
11:17
And this makes them
extremely popular in the group,
extremely popular in the group,
246
665880
3176
Bu da onları grupta
oldukça popüler yapıyor,
oldukça popüler yapıyor,
11:21
because they provide security
247
669080
1976
çünkü grubun en düşük kıdemli üyeleri için
11:23
for the lowest-ranking
members of the group.
members of the group.
248
671080
2496
güvence sağlıyorlar.
11:25
And so they become impartial,
249
673600
1816
Tarafsız olduklarından bahsettim,
11:27
which is an unusual condition
for a chimpanzee to be in,
for a chimpanzee to be in,
250
675440
2656
şempanzeler için pek de
alışılmış bir durum değil,
alışılmış bir durum değil,
11:30
because they're usually
very fond of their friends and so on,
very fond of their friends and so on,
251
678120
2976
çünkü arkadaşlarına çok düşkün olurlar vs.
11:33
and these alpha males
who are good at this,
who are good at this,
252
681120
2056
ve bu konuda iyi olan alfa erkekler
11:35
they can be very effective
at keeping the peace in the group.
at keeping the peace in the group.
253
683200
2896
gruptaki barışı sağlamakta da
çok etkili olabiliyorlar.
çok etkili olabiliyorlar.
11:38
And the second thing they do
is they show empathy for others.
is they show empathy for others.
254
686120
3256
Yaptıkları ikinci şey de
diğerlerin için empati kurmak.
diğerlerin için empati kurmak.
11:41
Now, I do an enormous amount
of research on empathy,
of research on empathy,
255
689400
2736
Empati üzerine inanılmaz
çok araştırma yapıyorum,
çok araştırma yapıyorum,
11:44
and I don't have time to go into it,
256
692160
1736
bunun derinine inecek zamanımız yok
11:45
but empathy is nowadays a topic
that we study in rodents and dogs
that we study in rodents and dogs
257
693920
4056
ama empati bugünlerde
kemirgenlerde, köpeklerde, fillerde,
kemirgenlerde, köpeklerde, fillerde,
11:50
and elephants and primates,
258
698000
2096
primatlarda ve daha birçok hayvan türünde
11:52
all sorts of animals.
259
700120
1240
üzerinde çalıştığımız bir konu oldu.
11:54
And what you see here is two bonobos.
260
702160
2656
Burada iki bonobo görüyorsunuz.
11:56
The one in front
261
704840
2176
Ön taraftaki
11:59
has been beaten up in a fight.
262
707040
1456
bir kavgada yenilmiş.
12:00
The one in the back puts
her arms around her and consoles her.
her arms around her and consoles her.
263
708520
3296
Arkada duran da kollarını
ona sarmış, onu teselli ediyor.
ona sarmış, onu teselli ediyor.
12:03
This is also actually how we measure
empathy in young children,
empathy in young children,
264
711840
3656
Çocuklarda da empatiyi
bu şekilde ölçüyoruz,
bu şekilde ölçüyoruz,
12:07
by looking at how they respond
to distressed individuals.
to distressed individuals.
265
715520
3496
sıkıntılı bireylere nasıl
tepki verdiklerini inceleyerek.
tepki verdiklerini inceleyerek.
12:11
And high-ranking males,
they do a lot of this.
they do a lot of this.
266
719040
2296
Kıdemli erkekler bunu çok sık yapıyor.
12:13
High-ranking males provide an enormous
amount of comfort in the group,
amount of comfort in the group,
267
721360
4416
Kıdemli erkekler grupta inanılmaz
seviyede teselli sağlıyorlar,
seviyede teselli sağlıyorlar,
12:17
and they go to places
where there are earthquakes
where there are earthquakes
268
725800
2416
deprem, fırtına gibi afetlerin yaşandığı
12:20
or hurricanes
269
728240
2056
yerlere gidiyorlar
12:22
and they provide comfort.
270
730320
1616
ve tesellide bulunuyorlar.
12:23
The pope does this.
The presidents do this.
The presidents do this.
271
731960
2136
Papa da aynını yapıyor.
Devlet başkanları da.
Devlet başkanları da.
12:26
All the leaders in the world
have to do this job.
have to do this job.
272
734120
2336
Dünyadaki tüm liderler
bu işi yapmak zorunda.
bu işi yapmak zorunda.
12:28
The queen does it and so on.
273
736480
1816
Kraliçe de yapıyor.
12:30
They all have to do this job,
274
738320
1416
Bu işten hepsi sorumlu,
12:31
so providing consolation,
and that's a very important task.
and that's a very important task.
275
739760
3376
yani tesellide bulunmak
çok önemli bir görev.
çok önemli bir görev.
12:35
And males who are good at these two,
276
743160
2016
Bu iki konuda iyi olan erkekler,
12:37
keeping the peace and providing comfort,
277
745200
2416
barış ve teselli konusunda,
12:39
they become extremely popular leaders,
278
747640
2016
inanılmaz popülr liderlere dönüşüyorlar.
12:41
and there's actually
some self-interest involved in it.
some self-interest involved in it.
279
749680
2816
İşin içinde bireysel çıkar da var.
12:44
They don't do it just for the group,
280
752520
1816
Bunu yalnızca grup için yapmıyorlar,
12:46
because it also stabilizes their position.
281
754360
2200
bunu yapmak konumlarını sağlamlaştırıyor.
12:49
The more popular
a male becomes as alpha male
a male becomes as alpha male
282
757400
2816
Bir erkek, alfa olarak
ne kadar popüler olursa
ne kadar popüler olursa
12:52
and the more the rest of them
respects them and looks up to them,
respects them and looks up to them,
283
760240
4696
geri kalanlar da o derece
ona saygı duyuyor ve imreniyor,
ona saygı duyuyor ve imreniyor,
12:56
the better their position is defended
284
764960
1816
konumları o derece savunma kazanıyor,
12:58
in case it's going to be
challenged by somebody else,
challenged by somebody else,
285
766800
2496
çünkü başka bir tanesi tarafından
meydan okunabilir,
meydan okunabilir,
13:01
because then, of course, the whole group
is going to support that male
is going to support that male
286
769320
3296
böyle bir durumda tüm grup
o erkeği savunacak
o erkeği savunacak
13:04
because they want to keep
a leader who is good for them.
a leader who is good for them.
287
772640
2656
çünkü kendileri için
iyi olan bir lider isterler.
iyi olan bir lider isterler.
13:07
So the group is usually very supportive
of males who are good leaders,
of males who are good leaders,
288
775320
3366
Yani grup iyi lider olan erkeklere
genellikle destek çıkıyor
genellikle destek çıkıyor
13:10
and it's not supportive at all of bullies.
289
778700
2276
ve zorbalara kesinlikle arka çıkmıyor.
13:13
And when bullies lose their position,
290
781000
1816
Zorbalar konumlarını kaybettiklerinde
13:14
they may end up
in a very bad situation there.
in a very bad situation there.
291
782840
2200
kendilerini çok kötü
bir durumun içinde bulabilirler.
bir durumun içinde bulabilirler.
13:17
This is data actually
on the consolation behavior.
on the consolation behavior.
292
785840
2536
Bu verilerde teselli
davranışını görüyorsunuz.
davranışını görüyorsunuz.
13:20
This is data on consolation
in chimpanzees,
in chimpanzees,
293
788400
2936
Şempanzeler arasındaki teselli,
13:23
and you see for the medium-
and low-ranking individuals,
and low-ranking individuals,
294
791360
3136
orta ve düşük kıdemli olanlara bir bakın,
13:26
the females do more of it than the males.
295
794520
2056
dişiler bunu erkeklerden daha çok yapıyor.
13:28
This is basically the whole community.
296
796600
2056
Aslında tüm topluluğu kapsıyor.
Bu durum memelilerde empati üzerine
yapılan tüm araştırmalarda geçerli,
yapılan tüm araştırmalarda geçerli,
13:30
And this is true for all
the mammal studies on empathy
the mammal studies on empathy
297
798680
2896
13:33
is that females
have more of it than males.
have more of it than males.
298
801600
2336
dişiler erkeklerden
daha çok empati sahibi.
daha çok empati sahibi.
13:35
But look at the alpha male.
299
803960
1616
Ancak alfa erkeğe bir bakın.
13:37
The alpha male does
far more than anybody else.
far more than anybody else.
300
805600
2456
Alfa erkek diğer herkesten
daha çok empati kuruyor.
daha çok empati kuruyor.
13:40
And so that's the data on alpha males
being the consoler in chief, basically.
being the consoler in chief, basically.
301
808080
5080
Yani temelde barış elçisi görevindeki
alfa erkeklere ait veriler.
alfa erkeklere ait veriler.
13:46
The last thing I want to say
is something about alpha females.
is something about alpha females.
302
814440
2920
Bahsetmek istediğim son şey
alfa dişiler hakkında.
alfa dişiler hakkında.
13:50
This is a picture of Mama,
the alpha female in the Arnhem zoo
the alpha female in the Arnhem zoo
303
818080
3456
Mama'nın bir resmi,
Arnhem Hayvanat Bahçesi'nde alfa dişi,
Arnhem Hayvanat Bahçesi'nde alfa dişi,
13:53
where I used to work,
304
821560
1216
orada çalışıyordum,
13:54
who is now all over the internet,
305
822800
1616
şimdi internette çok izleniyor,
13:56
I think a hundred million
clicks at the moment,
clicks at the moment,
306
824440
2216
59 yaşında hayatını
kaybederken çekilmiş videosu
kaybederken çekilmiş videosu
13:58
for a video of her dying at the age of 59,
307
826680
2496
sanırım şu an 100 bin kez izlendi,
14:01
which happened last year.
308
829200
1576
bu geçen seneydi.
14:02
And Mama was an absolute
centrum of the group.
centrum of the group.
309
830800
2856
Mama kesinlikle grubun merkeziydi.
14:05
So she was not physically capable
of dominating the males.
of dominating the males.
310
833680
4416
Erkekleri domine edecek
fiziksel kapasitede değildi.
fiziksel kapasitede değildi.
14:10
She ranked below the males,
but she was the center of the community,
but she was the center of the community,
311
838120
3896
Erkeklerden kıdemde aşağıdaydı
ama yine de yopluluğun merkeziydi
ama yine de yopluluğun merkeziydi
14:14
and if there was big trouble
in the community,
in the community,
312
842040
2176
ve toplulukta bir sorun olduğunda
14:16
everyone would end up in the arms of Mama.
313
844240
2296
herkes soluğu Mama'nın kollarında alırdı.
14:18
And so she was a very important figure.
314
846560
2216
Oldukça önemli bir figürdü.
14:20
And so I don't want to minimize
the position of alpha females
the position of alpha females
315
848800
3176
Bu yüzden şempanze gruplarında
alfa dişilerin konumunu
minimize etmek istemiyorum.
minimize etmek istemiyorum.
14:24
in the chimpanzee group.
316
852000
1376
14:25
And then we have a species
that is equally close to us
that is equally close to us
317
853400
3376
Bir de bize eşit derecede
yakın bir tür var,
yakın bir tür var,
şempanze, bonobo örneği.
14:28
as the chimpanzee, the bonobo.
318
856800
1456
14:30
We often forget about the bonobo,
but the bonobos have a matriarchal society
but the bonobos have a matriarchal society
319
858280
4696
Bonoboları unutuyoruz
ama ana erkil bir topluluk yapılar var
ama ana erkil bir topluluk yapılar var
14:35
and the alpha individual
is a female, generally.
is a female, generally.
320
863000
4536
ve genellikle dişiler alfa oluyor.
14:39
Generally, it's a female
who is at the top of the community,
who is at the top of the community,
321
867560
2856
Genelde topluluğun başında bir dişi var
14:42
and we know much less
about how this is done
about how this is done
322
870440
2096
ve bunu nasıl yaptıkları,
o konuma nasıl geldikleri
o konuma nasıl geldikleri
14:44
and how they get to that position,
and what they do with it,
and what they do with it,
323
872560
2856
ve işi nasıl yürüttükleri hakkında
çok daha az şey biliyoruz.
çok daha az şey biliyoruz.
14:47
because we know much less
about bonobos in general.
about bonobos in general.
324
875440
2856
çünkü bonobolar hakkında
çok az şey biliyoruz.
çok az şey biliyoruz.
14:50
But I do want to emphasize
325
878320
1336
Ama şunu vurgulamak istiyorum,
14:51
that the alpha in a group
doesn't need to be a male,
doesn't need to be a male,
326
879680
3456
bir gruptaki alfa
erkek olmak zorunda değil
erkek olmak zorunda değil
14:55
and that actually in one
of our close relatives, it is a female.
of our close relatives, it is a female.
327
883160
3080
ve en yakın akrabalarımızdan
birinde alfa bir dişi.
birinde alfa bir dişi.
14:59
So the message I want to leave you with
328
887160
2456
Yani vermek istediğim mesaj şu,
15:01
is that if you are looking
at men in our society
at men in our society
329
889640
4280
toplumumuzdaki erkeklere baktığınız zaman
15:07
who are the boss of, let's say,
330
895680
1496
diyelim ki
15:09
a family or a business
or Washington or whatever,
or Washington or whatever,
331
897200
3696
bir ailenin veya bir şirketin,
hatta Washington'ın lideri diyelim,
hatta Washington'ın lideri diyelim,
15:12
you call them alpha male,
332
900920
2376
onu alfa olarak görüyorsunuz,
15:15
you should not insult chimpanzees
333
903320
2336
yanlış etiket kullanarak
15:17
by using the wrong label.
334
905680
1736
şempanzelere hakaret etmeyin.
15:19
(Laughter)
335
907440
1216
(Kahkahalar)
15:20
You should not call a bully an alpha male.
336
908680
2480
Bir zorbayı alfa kabul edemezsiniz.
15:23
Someone who is big and strong
and intimidates and insults everyone
and intimidates and insults everyone
337
911960
3616
Büyük ve güçlü olan ve herkesi
korkutan ve inciten bir kişi
korkutan ve inciten bir kişi
15:27
is not necessarily an alpha male.
338
915600
1616
alfa demek değildir.
15:29
An alpha male has all sorts of qualities,
339
917240
2056
Bir alfa erkeğin pek çok niteliği var,
15:31
and I have seen bully
alpha males in chimpanzees,
alpha males in chimpanzees,
340
919320
2976
şempanzelere arasında da zorbalar gördüm,
15:34
they do occur,
341
922320
1256
olduğu oluyor,
15:35
but most of the ones that we have
342
923600
2736
ama rastladıklarımızın çoğu
15:38
have leadership capacities
343
926360
1936
liderlik yetilerine sahip
15:40
and are integrated in their community,
344
928320
2016
ve toplulukla bütünleşmişler,
15:42
and, like Amos at the end,
345
930360
1776
işin sonunda Amos gibi
15:44
they are loved and respected,
346
932160
1776
saygı duyuluyor ve seviliyorlar,
15:45
and so it's a very different situation
than you may think.
than you may think.
347
933960
2736
yani sandığınızdan çok farklı bir durum.
15:48
And I thank you.
348
936720
1256
Teşekkür ederim.
15:50
(Applause)
349
938000
3720
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Frans de Waal - PrimatologistFrans de Waal studies primate social behavior -- how they fight and reconcile, share and cooperate.
Why you should listen
Dutch/American biologist and ethologist Frans de Waal draws parallels between primate and human behavior, from peacemaking and morality to culture. Looking at human society through the lens of animal behavior, de Waal's first book, Chimpanzee Politics (1982), compares the schmoozing and scheming of chimpanzees involved in power struggles with that of human politicians. Named one of the 100 Most Influential People Today by Time Magazine, de Waal has written hundreds of peer-reviewed scientific articles, and his popular books have been translated in over 20 languages. He is a professor in Emory University's psychology department and Director of the Living Links Center at the Yerkes National Primate Research Center, in Atlanta. His next book is on animal and human emotions, entitled Mama's Last Hug (Norton, 2019).
Frans de Waal | Speaker | TED.com