ABOUT THE SPEAKER
Jon Mooallem - Writer
Jon Mooallem is the author of "Wild Ones: A Sometimes Dismaying, Weirdly Reassuring Story About Looking at People Looking at Animals in America."

Why you should listen

What do we see when we look at wild animals -- do we respond to human-like traits, or thrill to the idea of their utter unfamiliarity? Jon Mooallem's book, Wild Ones , examines our relationship with wild animals both familiar and feral, telling stories of the North American environmental movement from its unlikely birth, and following three species who've come to symbolize our complicated relationship with whatever "nature" even means anymore.

Mooallem has written about everything from the murder of Hawaiian monk seals, to Idahoan utopians, to the world’s most famous ventriloquist, to the sad, secret history of the invention of the high five. A recent piece, "American Hippopotamus," was an Atavist story on, really, a plan in 1910 to jumpstart the hippopotamus ranching industry in America.

More profile about the speaker
Jon Mooallem | Speaker | TED.com
TED2014

Jon Mooallem: How the teddy bear taught us compassion

Jon Mooallem: Dziwna historia pluszowego misia i co mówi ona o naszych relacjach ze zwierzętami

Filmed:
1,148,716 views

W 1902 roku prezydent Teodor Roosevelt, według legendy, ocalił życie czarnego niedźwiedzia, co spowodowało szaleństwo na zabawkę - pluszowego misia, nazwaną po angielsku "misiem Teddy'ego". Pisarz Jon Mooallem zanurza się w tej historii i skłania nas do zastanowienia nad sposobem, w jaki historie, które opowiadamy o dzikich zwierzętach mają prawdziwe konsekwencje dla szans poszczególnych gatunków na przeżycie, jak również dla środowiska naturalnego jako całości.
- Writer
Jon Mooallem is the author of "Wild Ones: A Sometimes Dismaying, Weirdly Reassuring Story About Looking at People Looking at Animals in America." Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So it was the fallspadek of 1902,
0
960
2559
To było jesienią 1902 roku.
00:15
and PresidentPrezydent TheodoreTeodor RooseveltRoosevelt
1
3519
1918
Prezydent Teodor Roosevelt
00:17
neededpotrzebne a little breakprzerwa from the WhiteBiały HouseDom,
2
5437
1780
potrzebował odpoczynku od Białego Domu.
00:19
so he tookwziął a trainpociąg to MississippiMissisipi
3
7217
2378
Ruszył więc pociągiem do Mississippi,
00:21
to do a little blackczarny bearNiedźwiedź huntingpolowanie outsidena zewnątrz of a townmiasto
4
9595
2128
aby polować na niedźwiedzie
00:23
callednazywa SmedesSmedes.
5
11723
2187
w okolicach miasta Smedes.
Pierwszego dnia nie zobaczyli
żadnego niedźwiedzia,
00:25
The first day of the huntpolowanie,
they didn't see a singlepojedynczy bearNiedźwiedź,
6
13910
2060
00:27
so it was a bigduży bummerBummer for everyonekażdy,
7
15970
1520
co było dużym rozczarowaniem.
00:29
but the seconddruga day, the dogspsy corneredosaczony one
8
17490
2844
Drugiego dnia psy osaczyły jednego,
00:32
after a really long chaseChase, but by that pointpunkt,
9
20334
2400
po naprawdę długim pościgu.
Wcześniej jednak prezydent już zrezygnował
00:34
the presidentprezydent had givendany up
10
22734
1444
00:36
and goneodszedł back to campobóz for lunchlunch,
11
24178
1742
i wrócił do obozu na lunch.
00:37
so his huntingpolowanie guideprzewodnik crackedpęknięty the animalzwierzę
12
25920
2611
Jego przewodnik uderzył zwierzę
w głowę kolbą karabinu,
00:40
on the topTop of the headgłowa with the buttTyłek of his riflekarabin,
13
28531
2668
po czym przywiązał je do drzewa
00:43
and then tiedprzywiązane it up to a treedrzewo
14
31199
1708
00:44
and startedRozpoczęty tootingTooting away on his bugleDąbrówka
15
32907
2612
i zaczął dąć w róg,
00:47
to call RooseveltRoosevelt back so he could have the honorhonor
16
35519
2039
wołając Roosevelta, aby miał zaszczyt
00:49
of shootingstrzelanie it.
17
37558
1516
zastrzelenia niedźwiedzia.
00:51
The bearNiedźwiedź was a femalePłeć żeńska.
18
39074
2357
To była samica.
00:53
It was dazedoszołomiony, injuredranny,
19
41431
2576
Była oszołomiona, ranna,
00:56
severelysurowo underweightniedowaga, a little mangy-lookingparszywy patrząc,
20
44007
3647
wyraźnie wychudzona,
wyglądała raczej nędznie.
00:59
and when RooseveltRoosevelt saw this animalzwierzę
21
47654
2067
Kiedy Roosevelt zobaczył zwierzę
01:01
tiedprzywiązane up to the treedrzewo,
22
49721
1622
przywiązane do drzewa
01:03
he just couldn'tnie mógł bringprzynieść himselfsamego siebie to fireogień at it.
23
51343
1799
nie potrafił zdecydować się na strzał.
01:05
He feltczułem like that would go againstprzeciwko his codekod
24
53142
2151
Czuł, że byłoby to wbrew jego zasadom
01:07
as a sportsmansportowca.
25
55293
1966
jako sportowca.
01:09
A fewkilka daysdni laterpóźniej, the scenescena was memorializedupamiętnione
26
57259
2701
Kilka dni później w Waszyngtonie
ta scena została upamiętniona
01:11
in a politicalpolityczny cartoonrysunek back in WashingtonWaszyngton.
27
59960
3035
w politycznym dowcipie rysunkowym
pod tytułem "Wytyczanie
granicy w Mississippi".
01:14
It was callednazywa "DrawingRysunek a LineLinia in MississippiMissisipi,"
28
62995
2121
01:17
and it showedpokazał RooseveltRoosevelt with
his gunpistolet down and his armramię out,
29
65116
2379
Roosevelt, z opuszczoną bronią
i wyciągniętą ręką,
01:19
sparingsparing the bear'sBear's life,
30
67495
1637
darował życie niedźwiedziowi.
01:21
and the bearNiedźwiedź was sittingposiedzenie on its hindHind legsnogi
31
69132
1526
Niedźwiedź siedział na tylnych łapach
01:22
with these two bigduży, frightenedprzerażony, wideszeroki eyesoczy
32
70658
2038
z dużymi, przerażonymi oczami
01:24
and little earsuszy prickedstojące up at the topTop of its headgłowa.
33
72696
2130
i uszami nadstawionymi na czubku głowy.
01:26
It lookedspojrzał really helplessbezradny, like you just wanted to
34
74826
1508
Wyglądał bezradnie,
01:28
sweepzamiatać it up into your armsramiona
35
76334
1700
chciałoby się przytulić go
01:30
and reassureuspokoić it.
36
78034
1216
i uspokoić.
01:31
It wouldn'tnie have lookedspojrzał familiarznajomy at the time,
37
79250
1466
Wtedy nie wyglądał znajomo,
01:32
but if you go looking for the cartoonrysunek now,
38
80716
2068
ale jeśli teraz popatrzy się na rysunek,
01:34
you recognizerozpoznać the animalzwierzę right away:
39
82784
2736
można od razu rozpoznać to zwierzę.
01:37
It's a teddyTeddy bearNiedźwiedź.
40
85520
1954
To pluszowy miś.
01:39
And this is how the teddyTeddy bearNiedźwiedź was bornurodzony.
41
87474
1621
Tak narodził się pluszowy miś.
01:41
EssentiallyZasadniczo, toymakerszabawek tookwziął
the bearNiedźwiedź from the cartoonrysunek,
42
89095
2508
Twórcy zabawek
posłużyli się misiem z rysunku,
01:43
turnedobrócony it into a plushPlush toyzabawka, and then namedo imieniu it
43
91603
1600
przerobili go na pluszową zabawkę
01:45
after PresidentPrezydent RooseveltRoosevelt -- Teddy'sTeddy's bearNiedźwiedź.
44
93203
3194
i nazwali w języku angielskim
po Roosevelcie "misiem Teddy'ego".
01:48
And I do feel a little ridiculousśmieszny
45
96397
2144
Czuję się nieco dziwnie,
01:50
that I'm up here on this stageetap
46
98541
2935
stojąc tu, na tej scenie,
01:53
and I'm choosingwybór to use my time
47
101476
1418
i poświęcając swój czas
01:54
to tell you about a 100-year-old-roczny storyfabuła
48
102894
2268
na przedstawienie wam
100-letniej historyjki
01:57
about the inventionwynalazek of a squishysquishy kid'sDzieci toyzabawka,
49
105162
3098
o wynalezieniu
miękkiej zabawki dla dzieci.
02:00
but I'd arguespierać się that the inventionwynalazek of the teddyTeddy bearNiedźwiedź,
50
108260
3960
Ale śmiem twierdzić,
że w historyjce o pluszowym misiu
02:04
insidewewnątrz that storyfabuła is a more importantważny storyfabuła,
51
112220
2961
kryje się ważniejsza historia o tym,
02:07
a storyfabuła about how dramaticallydramatycznie our ideaspomysły
52
115181
2228
jak nasze wyobrażenie o naturze
02:09
about natureNatura can changezmiana,
53
117409
1596
może się radykalnie zmienić.
02:11
and alsorównież about how, on the planetplaneta right now,
54
119005
3340
Oraz o tym jak obecnie,
na naszej planecie,
02:14
the storieshistorie that we tell
55
122345
2096
opowiadane przez nas historie
02:16
are dramaticallydramatycznie changingwymiana pieniędzy natureNatura.
56
124441
2268
radykalnie zmieniają swoją naturę.
Pomyślcie o pluszowym misiu.
02:18
Because think about the teddyTeddy bearNiedźwiedź.
57
126709
1532
Gdy patrzymy wstecz,
wydaje się nam on czymś oczywistym,
02:20
For us, in retrospectpatrząc wstecz, it feelsczuje like an obviousoczywisty fitdopasowanie,
58
128241
2505
bo niedźwiedzie są urocze i miłe.
02:22
because bearsniedźwiedzie are so cuteładny and cuddlyprzytulanki,
59
130746
1503
02:24
and who wouldn'tnie want to give
one to theirich kidsdzieciaki to playgrać with,
60
132249
2472
Kto nie chciałby dać takiego misia
dzieciom do zabawy?
02:26
but the truthprawda is that in 1902,
61
134721
2532
Ale prawda jest taka, że w 1902 roku
niedźwiedzie nie były urocze i milusie.
02:29
bearsniedźwiedzie weren'tnie były cuteładny and cuddlyprzytulanki.
62
137253
1628
02:30
I mean, they lookedspojrzał the samepodobnie,
63
138881
1301
Wyglądały tak samo,
ale nikt tak o nich nie myślał.
02:32
but no one thought of them that way.
64
140182
1133
02:33
In 1902, bearsniedźwiedzie were monsterspotworów.
65
141315
2846
W 1902 roku niedźwiedzie były potworami.
02:36
BearsNiedźwiedzie were something that frickin'frickin' terrifiedprzerażony kidsdzieciaki.
66
144161
3324
Niedźwiedzie były czymś,
co przerażało dzieci.
W tamtym momencie, dla całych pokoleń,
02:39
For generationspokolenia at that pointpunkt,
67
147485
1660
02:41
the bearNiedźwiedź had been a shorthandskrót for all the dangerniebezpieczeństwo
68
149145
3273
niedźwiedź był uosobieniem
niebezpieczeństwa,
02:44
that people were encounteringnapotykają on the frontiergranica,
69
152418
1759
które ludzie napotykali na granicy,
02:46
and the federalfederalny governmentrząd was actuallytak właściwie
70
154177
1368
a rząd federalny faktycznie
02:47
systematicallysystematycznie exterminatingeksterminacji bearsniedźwiedzie
71
155545
2285
systematycznie tępił niedźwiedzie
02:49
and lots of other predatorsdrapieżniki too,
72
157830
1253
i inne drapieżniki,
02:51
like coyoteskojoty and wolvesWilki.
73
159083
1850
jak kojoty i wilki.
02:52
These animalszwierzęta, they were beingistota demonizeddemonizować.
74
160933
1848
Te zwierzęta były demonizowane.
02:54
They were callednazywa murderersmorderców
75
162781
1298
Nazywane były mordercami,
02:56
because they killedzabity people'sludzie livestockżywy inwentarz.
76
164079
2156
bo zabijały zwierzęta należące do ludzi.
02:58
One governmentrząd biologistbiolog, he explainedwyjaśnione this
77
166235
2538
Jeden z rządowych biologów wyjaśnił
tę wojnę ze zwierzętami,
takimi jak niedźwiedź,
03:00
warwojna on animalszwierzęta like the bearNiedźwiedź by sayingpowiedzenie
78
168773
2180
03:02
that they no longerdłużej had a placemiejsce
79
170953
2390
mówiąc, że nie było dla nich już miejsca
03:05
in our advancingpostęp civilizationcywilizacja,
80
173343
2246
w naszej rozwijającej się cywilizacji.
03:07
and so we were just clearingCzyszczenie them out of the way.
81
175589
3728
Dlatego usuwaliśmy je z drogi.
03:11
In one 10-year-rok periodokres, closeblisko to halfpół a millionmilion wolvesWilki
82
179317
3766
W jednym 10-letnim okresie,
blisko pół miliona wilków
03:15
had been slaughteredubite.
83
183083
1207
zostało wybitych.
03:16
The grizzlyGrizzly would soonwkrótce be wipedotarła out
84
184290
1857
Grizli wkrótce został wytępiony
03:18
from 95 percentprocent of its originaloryginalny territoryterytorium,
85
186147
3433
z 95% swojego pierwotnego terytorium.
03:21
and whereasnatomiast oncepewnego razu there had been 30 millionmilion bisonBizon
86
189580
3222
Dawniej 30 milionów bizonów
03:24
movingw ruchu acrossprzez the plainsrówniny, and you would have
87
192802
1618
przemierzało równiny.
03:26
these storieshistorie of trainspociągi havingmający to stop
88
194420
1708
Mówiono o pociągach,
które zatrzymywały się
03:28
for fourcztery or fivepięć hoursgodziny so that these thickgruby,
89
196128
1988
na 4 czy 5 godzin, żeby te ociężałe,
03:30
livingżycie riversrzeki of the animalszwierzęta could pourwlać over the tracksutwory,
90
198116
3328
żywe potoki zwierząt
mogły się przelać przez tory.
03:33
now, by 1902, there were maybe
lessmniej than 100 left in the wilddziki.
91
201444
5359
Natomiast około 1902 roku
na wolności żyło mniej niż 100 sztuk.
03:38
And so what I'm sayingpowiedzenie is, the teddyTeddy bearNiedźwiedź was bornurodzony
92
206803
3037
Chcę powiedzieć więc,
że pluszowy miś narodził się
03:41
into the middleśrodkowy of this great spasmskurcz of exterminationzagłady,
93
209840
3524
w momencie wielkiej fali zagłady
03:45
and you can see it as a signznak that
94
213364
1546
i można to odczytać jako znak,
03:46
maybe some people deepgłęboki down
95
214910
1640
że może niektórzy, w głębi duszy,
03:48
were startingstartowy to feel conflictedkonflikt about all that killingzabicie.
96
216550
4066
zaczęli się sprzeciwiać zabijaniu.
03:52
AmericaAmeryka still hatedznienawidzony the bearNiedźwiedź and fearedobawiać się it,
97
220616
3028
Ameryka wciąż nienawidziła
niedźwiedzia i bała się go,
03:55
but all of a suddennagły, AmericaAmeryka alsorównież wanted
98
223644
1556
ale też nagle Ameryka chciała
03:57
to give the bearNiedźwiedź a great bigduży huguścisk.
99
225200
2886
mocno uściskać niedźwiedzia.
04:00
So this is something that I've been really
curiousciekawy about in the last fewkilka yearslat.
100
228086
2229
To jest coś, co mnie
interesuje od paru lat.
04:02
How do we imaginewyobrażać sobie animalszwierzęta,
101
230315
1674
Jak sobie wyobrażamy zwierzęta,
04:03
how do we think and feel about them,
102
231989
1598
jak o nich myślimy
04:05
and how do theirich reputationsreputacji get writtenpisemny
103
233587
2476
i jak opinie o nich powstają,
04:08
and then rewrittenprzepisany in our mindsumysły?
104
236063
2256
a następnie zmieniają się
w naszych umysłach?
04:10
We're here livingżycie in the eyeoko of a great stormburza
105
238319
2844
Żyjemy oto w centrum
wielkiej fali wymierania,
04:13
of extinctionwygaśnięcie where halfpół the speciesgatunki on the planetplaneta
106
241163
2852
kiedy to połowa gatunków
na naszej planecie
04:16
could be goneodszedł by the endkoniec of the centurystulecie,
107
244015
2152
może zniknąć do końca wieku.
04:18
and so why is it that we come to careopieka about
108
246167
1534
Dlaczego zaczynamy
04:19
some of those speciesgatunki and not othersinni?
109
247701
2870
dbać o jedne gatunki, a o inne nie?
04:22
Well, there's a newNowy fieldpole, a relativelystosunkowo newNowy fieldpole
110
250571
2130
Istnieje relatywnie nowa dziedzina nauki,
04:24
of socialspołeczny sciencenauka that startedRozpoczęty looking at
111
252701
1446
która zaczęła badać te zagadnienia
04:26
these questionspytania and tryingpróbować to unpackrozpakować the powerfulpotężny
112
254147
2168
i stara się wyjaśniać te silne
04:28
and sometimesczasami prettyładny schizophrenicschizofreniczny relationshipsrelacje
113
256315
1732
i czasami dosyć schizofreniczne relacje,
04:30
that we have to animalszwierzęta,
114
258047
2121
które mamy ze zwierzętami.
04:32
and I spentwydany a lot of time looking throughprzez
115
260168
1441
Spędziłem dużo czasu
04:33
theirich academicakademicki journalsczasopism,
116
261609
2024
przeglądając czasopisma naukowe
04:35
and all I can really say is that theirich findingsustalenia
117
263633
1806
i mogę powiedzieć, że ich odkrycia
04:37
are astonishinglyzadziwiająco wide-rangingszerokie.
118
265439
1986
mają zadziwiająco szeroki zasięg.
04:39
So some of my favoritesUlubione includezawierać that
119
267425
1826
Niektóre z moich ulubionych mówią,
04:41
the more televisiontelewizja a personosoba
watcheszegarki in UpstateUpstate NewNowy YorkYork,
120
269251
2641
że im więcej telewizji ogląda
ktoś z północy stanu Nowy Jork,
04:43
the more he or she is afraidprzestraszony
121
271892
1653
tym bardziej boi się
04:45
of beingistota attackedzaatakowany by a blackczarny bearNiedźwiedź.
122
273545
1697
ataku niedźwiedzia czarnego.
04:47
If you showpokazać a tigerTygrys to an AmericanAmerykański,
123
275242
2788
Jeśli pokaże się tygrysa Amerykaninowi,
04:50
they're much more likelyprawdopodobne to assumezałożyć that it's femalePłeć żeńska
124
278030
2110
jest skłonny uznać,
04:52
and not malemęski.
125
280140
1260
że to samica, a nie samiec.
04:53
In a studybadanie where a fakeimitacja snakewąż
126
281400
1768
Gdy sztuczny wąż i żółw leżały na poboczu,
04:55
and a fakeimitacja turtleŻółw were put on the sidebok of the roadDroga,
127
283168
1985
04:57
driversSterowniki hittrafienie the snakewąż much
more oftenczęsto than the turtleŻółw,
128
285153
2252
kierowcy przejeżdżali węża
częściej niż żółwia,
04:59
and about threetrzy percentprocent of
driversSterowniki who hittrafienie the fakeimitacja animalszwierzęta
129
287405
2064
a 3% tych, którzy przejechali zwierzęta,
05:01
seemedwydawało się to do it on purposecel, powód.
130
289469
2278
sprawiało wrażenie, że było to celowo.
05:03
WomenKobiety are more likelyprawdopodobne than menmężczyźni to get a
131
291747
2590
Kobiety, częściej niż mężczyźni,
05:06
"magicalmagiczny feelinguczucie" when they see dolphinsDelfiny in the surfSurf.
132
294337
3035
miewają "magiczne odczucie",
kiedy widzą delfiny na falach.
05:09
Sixty-eightSześćdziesiąt osiem percentprocent of mothersmatki with
133
297372
1812
68% matek
05:11
"highwysoki feelingsuczucia of entitlementuprawnienie and self-esteempoczucie własnej wartości"
134
299184
3380
z "wysokim poczuciem
zasług i własnej wartości"
05:14
identifiedzidentyfikowane with the dancingtaniec catskoty
135
302564
1645
utożsamia się z tańczącymi kotami
05:16
in a commercialReklama w telewizji for PurinaPurina. (LaughterŚmiech)
136
304209
2465
w jednej z reklam
karmy dla zwierząt. (Śmiech)
05:18
AmericansAmerykanie considerrozważać lobstershomary
137
306674
1685
Amerykanie uważają homary
05:20
more importantważny than pigeonsgołębie
138
308359
1296
za ważniejsze niż gołębie,
05:21
but alsorównież much, much stupidergłupszy.
139
309655
2186
ale również o wiele głupsze.
Dzikie indyki są postrzegane jako nieco
bardziej niebezpieczne niż wydry morskie,
05:23
WildDziki turkeysindyki are seenwidziany as only slightlynieco
more dangerousniebezpieczny than seamorze otterswydry,
140
311841
2996
05:26
and pandaspandy are twicedwa razy as lovablekochane as ladybugsBiedronki.
141
314837
5173
a pandy jako dwa razy
bardziej rozkoszne niż biedronki.
05:32
So some of this is physicalfizyczny, right?
142
320010
1433
Częściowo chodzi o fizyczność.
05:33
We tendzmierzać to sympathizewspółczuję more
with animalszwierzęta that look like us,
143
321443
2623
Solidaryzujemy się ze zwierzętami,
które wyglądają jak my,
zwłaszcza jak dzieci:
05:36
and especiallyszczególnie that resembleprzypominają humanczłowiek babiesdzieci,
144
324066
1630
05:37
so with bigduży, forward-facingprzodem eyesoczy
145
325696
1427
z dużymi oczami
05:39
and circularokólnik facestwarze,
146
327123
1262
i z okrągłymi buziami,
05:40
kinduprzejmy of a roly-polykulka posturepostawa.
147
328385
1734
o figurze grubaska.
05:42
This is why, if you get a ChristmasBoże Narodzenie cardkarta from, like,
148
330119
2035
Dlatego, gdy dostajecie kartki świąteczne
05:44
your great auntciocia in MinnesotaMinnesota,
149
332154
1140
od ciotki z Minnesoty,
jest tam kędzierzawe pisklę pingwina,
05:45
there's usuallyzazwyczaj a fuzzyzamazany penguinPingwin chickpisklę on it,
150
333294
1573
05:46
and not something like a GlacierLodowiec BayBay wolfWilk spiderpająk.
151
334867
2712
a nie pająk z rodziny pogońcowatych
z Parku Glacer Bay.
05:49
But it's not all physicalfizyczny, right?
152
337579
2669
Ale nie wszystko jest związane
z fizycznością, prawda?
05:52
There's a culturalkulturalny dimensionwymiar to
how we think about animalszwierzęta,
153
340248
3184
W naszym myśleniu o zwierzętach
jest wymiar kulturalny.
05:55
and we're tellingwymowny storieshistorie about these animalszwierzęta,
154
343432
1880
Nasze historie o zwierzętach,
05:57
and like all storieshistorie,
155
345312
1358
jak wszystkie opowiadania,
05:58
they are shapedw kształcie by the timesczasy and the placesmiejsca
156
346670
2073
są ukształtowane przez czas i miejsce,
w którym opowiadamy.
06:00
in whichktóry we're tellingwymowny them.
157
348743
876
06:01
So think about that momentza chwilę
158
349619
1474
Pomyślcie ponownie o tej chwili
06:03
back in 1902 again where a ferociousokrutny bearNiedźwiedź
159
351093
2918
w 1902 roku, kiedy dziki niedźwiedź
06:06
becamestał się a teddyTeddy bearNiedźwiedź.
160
354011
1433
stał się pluszowym misiem.
06:07
What was the contextkontekst?
Well, AmericaAmeryka was urbanizingurbanizing.
161
355444
3067
Jaki był kontekst?
Ameryka urbanizowała się.
Po raz pierwszy prawie większość ludzi
mieszkała w miastach,
06:10
For the first time, nearlyprawie a
majoritywiększość of people livedPerscyativestwo recyrodycyjcystwo recyrodycyjcystwo recyrodycyj in citiesmiasta,
162
358511
2759
06:13
so there was a growingrozwój distancedystans
betweenpomiędzy us and natureNatura.
163
361270
2436
powiększał się więc dystans
między nami a przyrodą.
06:15
There was a safebezpieczny spaceprzestrzeń where we could
164
363706
1792
Pojawiła się bezpieczna przestrzeń,
06:17
reconsiderponowne rozpatrzenie the bearNiedźwiedź and romanticizeromantyzowania it.
165
365498
2674
gdzie mogliśmy spojrzeć
na niedźwiedzia na nowo.
06:20
NatureNatura could only startpoczątek to
seemwydać się this pureczysty and adorableUrocza
166
368172
2734
Przyroda mogła wydawać się
tak czysta i zachwycająca,
06:22
because we didn't have to be afraidprzestraszony of it anymorejuż.
167
370906
2754
gdyż już nie musieliśmy się jej obawiać.
06:25
And you can see that cyclecykl playinggra out
168
373660
1525
Ten cykl rozgrywa się w kółko
06:27
again and again with all kindsrodzaje of animalszwierzęta.
169
375185
2162
w stosunku do wszystkich zwierząt.
06:29
It seemswydaje się like we're always stuckutknął betweenpomiędzy
170
377347
1876
Wydaje się, że zawsze
06:31
demonizingdemonizowanie a speciesgatunki and wantingbrakujący to wipewycierać it out,
171
379223
2407
demonizujemy gatunki i chcemy je zgładzić,
06:33
and then when we get very closeblisko to doing that,
172
381630
1580
a gdy prawie to się nam udaje,
06:35
empathizingempathizing with it as an underdogsłabszego
173
383210
2537
współczujemy im jako przegranym
06:37
and wantingbrakujący to showpokazać it compassionwspółczucie.
174
385747
2525
i chcemy okazać współczucie.
06:40
So we exertwywierać our powermoc,
175
388272
1798
Okazujemy więc siłę,
06:42
but then we're unsettledniespokojne
176
390070
1444
a później jesteśmy niespokojni
06:43
by how powerfulpotężny we are.
177
391514
2775
z powodu naszej mocy.
06:46
So for exampleprzykład, this is one of
178
394289
2124
To jest na przykład jeden
06:48
probablyprawdopodobnie thousandstysiące of letterslisty and drawingsrysunki
179
396413
2637
z prawdopodobnie tysiąca
listów i rysunków,
jakie dzieci wysłały do Busha,
06:51
that kidsdzieciaki sentwysłane to the BushBush administrationadministracja,
180
399050
1544
błagając o ochronę niedźwiedzia polarnego
06:52
beggingżebranie it to protectochraniać the polarpolarny bearNiedźwiedź
181
400594
1711
w ustawie o zagrożonych gatunkach.
06:54
underpod the EndangeredZagrożone SpeciesGatunki ActUstawy,
182
402305
1267
06:55
and these were sentwysłane back in the mid-Środek-2000s,
183
403572
2508
Wysłano je na początku XXI wieku,
06:58
when awarenessświadomość of climateklimat
changezmiana was suddenlynagle surgingrosnących.
184
406080
2153
gdy nagle wzrosła
świadomość zmian klimatu.
Wciąż widzieliśmy obraz
smutnego niedźwiedzia
07:00
We kepttrzymane seeingwidzenie that imageobraz of a polarpolarny bearNiedźwiedź
185
408233
1329
07:01
strandedosierocone on a little icelód floekrze
186
409562
1418
siedzącego na małym odłamku kry.
07:02
looking really moroseposępny.
187
410980
1347
07:04
I spentwydany daysdni looking throughprzez these filespliki.
188
412327
1764
Kilka dni przeglądałem te zbiory.
07:06
I really love them. This one'sswoje my favoriteulubiony.
189
414091
2159
Uwielbiam je. To jest mój ulubiony.
07:08
If you can see, it's a polarpolarny bearNiedźwiedź that's drowningutonięcie
190
416250
2111
Jeśli widać dobrze, to tonący niedźwiedź,
07:10
and then it's alsorównież beingistota eatenjeść simultaneouslyrównocześnie
191
418361
2415
który jest jednocześnie zjadany
07:12
by a lobsterHomar and a sharkrekin.
192
420776
2704
przez homara i rekina.
To przysłało dziecko o imieniu Fritz
07:15
This one cameoprawa ołowiana witrażu from a kiddziecko namedo imieniu FritzFritz,
193
423480
1712
i dało odpowiedź na zmiany klimatu.
07:17
and he's actuallytak właściwie got a solutionrozwiązanie to climateklimat changezmiana.
194
425192
1694
07:18
He's got it all workedpracował out to an ethanol-basedna bazie etanolu solutionrozwiązanie.
195
426886
1846
Rozwiązanie oparte jest na etanolu.
07:20
He saysmówi, "I feel badzły about the polarpolarny bearsniedźwiedzie.
196
428732
2650
Mówi: "Współczuję niedźwiedziom polarnym.
07:23
I like polarpolarny bearsniedźwiedzie.
197
431382
2112
Lubię niedźwiedzie polarne.
07:25
EveryoneKażdy can use cornkukurydza juicesok for carssamochody. From FritzFritz."
198
433494
5786
Wszyscy mogą używać soku z kukurydzy
do samochodów. Nadesłał Fritz".
07:31
So 200 yearslat agotemu, you would have ArcticArctic explorersodkrywcy
199
439280
2995
Tak więc 200 lat temu
badacze Arktyki napisaliby
07:34
writingpisanie about polarpolarny bearsniedźwiedzie leapingskaczący into theirich boatsłodzie
200
442275
2308
o niedźwiedziach polarnych
wskakujących do łodzi
i usiłujących ich pożreć,
07:36
and tryingpróbować to devourpożreć them,
201
444583
1243
07:37
even if they litoświetlony the bearNiedźwiedź on fireogień,
202
445826
1667
nawet jeśli je podpalali.
Ale te dzieci nie tak postrzegają
niedźwiedzie polarne.
07:39
but these kidsdzieciaki don't see the polarpolarny bearNiedźwiedź that way,
203
447493
2180
07:41
and actuallytak właściwie they don't even see the polarpolarny bearNiedźwiedź
204
449673
1790
Nie postrzegają ich nawet tak,
07:43
the way that I did back in the '80s.
205
451463
1760
jak ja w latach 80.
Myśleliśmy o tych zwierzętach,
07:45
I mean, we thought of these animalszwierzęta
206
453223
1120
07:46
as mysterioustajemniczy and terrifyingprzerażający lordspanów of the ArcticArctic.
207
454343
2866
jako o tajemniczych i przerażających
władcach Arktyki.
07:49
But look now how quicklyszybko that climateklimat changezmiana
208
457209
2320
Ale popatrzcie, jak szybko zmiany klimatu
07:51
has flippedodwrócenie the imageobraz of the animalzwierzę in our mindsumysły.
209
459529
2886
zmieniły ich obraz w naszych umysłach.
07:54
It's goneodszedł from that bloodthirstykrwiożercze man-killerczłowiek zabójca
210
462415
2440
Z żądnych krwi zabójców ludzi,
07:56
to this delicatedelikatny, drowningutonięcie victimofiara,
211
464855
3074
zmieniły się w delikatne, tonące ofiary.
07:59
and when you think about it, that's kinduprzejmy of
212
467929
1513
Jeśli się nad tym zastanowić,
08:01
the conclusionwniosek to the storyfabuła
213
469442
1981
to jest wniosek z opowieści,
08:03
that the teddyTeddy bearNiedźwiedź startedRozpoczęty tellingwymowny back in 1902,
214
471423
3302
którą rozpoczęła się
od niedźwiedzia w 1902 roku.
08:06
because back then, AmericaAmeryka had more or lessmniej
215
474725
2890
Wtedy Ameryka mniej więcej
podbiła już swoją część kontynentu.
08:09
conqueredpodbili its sharedzielić of the continentkontynent.
216
477615
1315
08:10
We were just gettinguzyskiwanie around to
217
478930
1303
Zbliżaliśmy się do wybicia
08:12
polishingpolerowanie off these last wilddziki predatorsdrapieżniki.
218
480233
2018
tych dzikich drapieżników.
08:14
Now, society'sspołeczeństwa reachdosięgnąć has expandedrozszerzony
219
482251
2554
Obecnie ekspansja społeczeństwa
sięgnęła szczytów świata
08:16
all the way to the topTop of the worldświat,
220
484805
2060
08:18
and it's madezrobiony even these, the mostwiększość remotezdalny,
221
486865
2294
i sprawiła, że nawet najbardziej odległe,
08:21
the mostwiększość powerfulpotężny bearsniedźwiedzie on the planetplaneta,
222
489159
2032
najpotężniejsze niedźwiedzie na świecie,
08:23
seemwydać się like adorableUrocza and blamelessbez winy victimsofiary.
223
491191
3499
wyglądają jak urocze i niewinne ofiary.
08:26
But you know, there's alsorównież a
postscriptPostScript to the teddyTeddy bearNiedźwiedź storyfabuła
224
494690
2891
Ale jest również postscriptum
do historii pluszowego misia,
08:29
that not a lot of people talk about.
225
497581
1637
o którym mówi niewiele osób.
08:31
We're going to talk about it,
226
499218
1783
Porozmawiamy o tym,
08:33
because even thoughchociaż it didn't really take long
227
501001
2173
bo chociaż nie minęło dużo czasu
08:35
after Roosevelt'sRoosevelta huntpolowanie in 1902
228
503174
1800
od polowania Roosevelta w 1902 roku
08:36
for the toyzabawka to becomestają się a full-blownpełnowymiarową crazeszał,
229
504974
1977
do wybuchu szaleństwa na punkcie zabawki,
08:38
mostwiększość people figuredwzorzysty it was a fadFAD,
230
506951
2501
większość ludzi uznało ją
za chwilową modę,
08:41
it was a sortsortować of sillygłupi politicalpolityczny noveltynowość itempozycja
231
509452
2232
za niedorzeczną nowinkę polityczną.
Sądzili, że przeminie,
gdy prezydent zakończy kadencję.
08:43
and it would go away oncepewnego razu the presidentprezydent left officegabinet,
232
511684
2242
08:45
and so by 1909, when Roosevelt'sRoosevelta successornastępca,
233
513926
3797
Tak więc, w 1909 roku,
kiedy następca Roosevelta,
08:49
WilliamWilliam HowardHoward TaftTaft,
234
517723
1425
William Howard Taft,
08:51
was gettinguzyskiwanie readygotowy to be inauguratedInauguracja,
235
519148
1408
szykował się na zaprzysiężenie,
08:52
the toyzabawka industryprzemysł was on the huntpolowanie
236
520556
1932
przemysł zabawkarski poszukiwał
08:54
for the nextNastępny bigduży thing.
237
522488
2827
następnego przeboju.
08:57
They didn't do too well.
238
525315
2257
Nie wyszło im za dobrze.
08:59
That JanuaryStycznia, TaftTaft was the guestGości of honorhonor
239
527572
2599
W styczniu Taft był honorowym gościem
09:02
at a banquetbankiet in AtlantaAtlanta,
240
530171
1439
na bankiecie w Atlancie
09:03
and for daysdni in advancepostęp,
241
531610
1869
i już na wiele dni naprzód
wielką sensacją stało się menu.
09:05
the bigduży newsAktualności was the menumenu.
242
533479
1445
09:06
They were going to be servingporcja him
243
534924
1086
Miano podać prezydentowi
09:08
a SouthernPołudniowej specialtyspecjalistyczna, a delicacyprzysmak, really,
244
536010
2064
specjalność Południa, prawdziwy przysmak
09:10
callednazywa possumPossum and taterskartoszkę.
245
538074
2906
o nazwie "opos z ziemniakami".
To opos pieczony w całości
09:12
So you would have a wholecały opossumOPOS
246
540980
2602
na kołderce ze słodkich ziemniaków.
09:15
roastedpieczony on a bedłóżko of sweetSłodkie potatoesziemniaki,
247
543582
1365
09:16
and then sometimesczasami they'doni by leavepozostawiać
248
544947
1447
Czasem zostawiano jego wielki ogon,
09:18
the bigduży tailogon on it like a bigduży, meatymięsisty noodlemakaron.
249
546394
3484
jakby był to makaron.
09:21
The one broughtprzyniósł to Taft'sTaft tablestół
250
549878
1679
Okaz zaserwowany na stole Tafta
09:23
weighedważył 18 poundsfunty.
251
551557
3185
ważył 8 kg.
09:26
So after dinnerobiad, the orchestraOrkiestra startedRozpoczęty to playgrać,
252
554742
2704
Po kolacji orkiestra zaczęła grać,
09:29
and the guestsgoście burstrozerwanie into songpiosenka,
253
557446
1840
goście zanurzyli się w muzyce
09:31
and all of a suddennagły, TaftTaft was surprisedzaskoczony
254
559286
1624
i nagle, ku zaskoczeniu Tafta,
09:32
with the presentationprezentacja of a giftprezent
255
560910
1722
lokalni działacze pokazali prezent.
09:34
from a groupGrupa of locallokalny supportersZwolennicy,
256
562632
1892
Była to zabawka, pluszowy opos,
09:36
and this was a stuffednadziewany opossumOPOS toyzabawka,
257
564524
2436
09:38
all beady-eyedpaciorkowatych oczach and bald-earedłysy Gacek,
258
566960
2210
z oczami jak paciorki i łysymi uszkami.
09:41
and it was a newNowy productprodukt they were puttingwprowadzenie forwardNaprzód
259
569170
2700
Ten produkt przedstawiono
09:43
to be the WilliamWilliam TaftTaft presidency'sprezydencji answerodpowiedź
260
571870
2722
jako odpowiedź prezydentury Tafta
09:46
to TeddyTeddy Roosevelt'sRoosevelta teddyTeddy bearNiedźwiedź.
261
574592
3548
na pluszowego misia Roosevelta.
09:50
They were callingpowołanie it the "billymenażka possumPossum."
262
578140
4446
Nazwali go "szczurek Billy'ego".
09:54
WithinW ramach 24 hoursgodziny, the GeorgiaGruzja BillyBilly PossumPossum CompanyFirma
263
582586
3850
W przeciągu 24 godzin przedsiębiorstwo
Szczurek Billy'ego z Georgii
09:58
was up and runningbieganie, brokeringpośrednictwo w handlu dealsoferty
264
586436
1550
działało pełną parą, negocjowało umowy
09:59
for these things nationwideogólnonarodowy,
265
587986
1600
na dostawę na cały kraj,
10:01
and the LosLos AngelesAngeles TimesRazy announcedogłosił,
266
589586
1598
a Los Angeles Times ogłosił bardzo pewnie:
10:03
very confidentlyufnie, "The teddyTeddy bearNiedźwiedź
267
591184
1952
"Pluszowy miś zszedł na dalszy plan,
10:05
has been relegatedspadł to a seatsiedzenie in the reartylny,
268
593136
2526
10:07
and for fourcztery yearslat, possiblymożliwie eightosiem,
269
595662
2598
a przez najbliższe cztery, może osiem lat
10:10
the childrendzieci of the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa
270
598260
1954
dzieci w Stanach Zjednoczonych
10:12
will playgrać with billymenażka possumPossum."
271
600214
3232
będą się bawić szczurkiem Billy'ego".
10:15
So from that pointpunkt, there was a fitdopasowanie of opossumOPOS fevergorączka.
272
603446
2124
Od tego momentu
zaczął się szał na szczurka.
10:17
There were billymenażka possumPossum postcardskartki pocztowe, billymenażka possumPossum pinsszpilki,
273
605570
2468
Były pocztówki i broszki ze szczurkiem,
10:20
billymenażka possumPossum pitchersDzbanki for your creamkrem at coffeeKawa time.
274
608038
2162
dzbanki na śmietankę do kawy
ze szczurkiem.
10:22
There were smallermniejszy billymenażka possumspossums on a stickkij
275
610200
1730
Były małe szczurki Billy'ego na patyku,
10:23
that kidsdzieciaki could wavefala around like flagsflagi.
276
611930
2942
którymi dzieci mogły machać jak flagą.
10:26
But even with all this marketingmarketing,
277
614872
1918
Ale nawet przy całym tym marketingu,
10:28
the life of the billymenażka possumPossum
278
616790
2030
życie szczurka Billy'ego
10:30
turnedobrócony out to be just patheticallyżałośnie briefkrótki.
279
618820
3184
okazało się żałośnie krótkie.
10:34
The toyzabawka was an absoluteabsolutny flopflop,
280
622004
2043
Zabawka była zupełną klapą
10:36
and it was almostprawie completelycałkowicie forgottenzapomniany
281
624047
1579
i zupełnie o niej zapomniano
10:37
by the endkoniec of the yearrok,
282
625626
1368
przed końcem roku.
10:38
and what that meansznaczy is that the billymenażka possumPossum
283
626994
2092
Oznacza to, że szczurek Billy'ego
nie przetrwał do Bożego Narodzenia,
10:41
didn't even make it to ChristmastimeBożego Narodzenia,
284
629086
1500
10:42
whichktóry when you think about it is
285
630586
1040
co, jeśli się zastanowić,
10:43
a specialspecjalny sortsortować of tragedytragedia for a toyzabawka.
286
631626
3849
jest szczególną tragedią dla zabawki.
10:47
So we can explainwyjaśniać that failureniepowodzenie two wayssposoby.
287
635475
1923
Możemy dwojako wyjaśnić porażkę.
10:49
The first, well, it's prettyładny obviousoczywisty.
288
637398
2190
Pierwsze wyjaśnienie jest oczywiste.
10:51
I'm going to go aheadprzed siebie and say it out loudgłośny anywaytak czy inaczej:
289
639588
1888
I tak powiem to głośno:
10:53
OpossumsOposy are hideousohydny. (LaughterŚmiech)
290
641476
2861
Oposy są ohydne. (Śmiech)
10:56
But maybe more importantlyco ważne is that
291
644337
2663
Ale może ważniejsze jest to,
10:59
the storyfabuła of the billymenażka possumPossum was all wrongźle,
292
647000
2690
że historia szczurka Billy'ego
była niewłaściwa,
11:01
especiallyszczególnie comparedporównywane
293
649690
1531
zwłaszcza w porównaniu
11:03
to the backstoryFabuła of the teddyTeddy bearNiedźwiedź.
294
651221
2081
z kulisami historii o pluszowym misiu.
11:05
Think about it: for mostwiększość of
human'sczłowieka evolutionaryewolucyjny historyhistoria,
295
653302
2242
Pomyślcie, w prawie całej
ludzkiej ewolucji,
11:07
what's madezrobiony bearsniedźwiedzie impressiveimponujący to us
296
655544
2325
zupełna niezależność niedźwiedzi od nas
11:09
has been theirich completekompletny independenceniezależność from us.
297
657869
2172
wywoływała ogromne wrażenie.
11:12
It's that they liverelacja na żywo these parallelrównolegle liveszyje
298
660041
2585
Prowadziły równoległe życie
11:14
as menaceszagrożeń and competitorskonkurenci.
299
662626
2505
będąc zagrożeniem i przeciwnikami.
11:17
By the time RooseveltRoosevelt wentposzedł huntingpolowanie in MississippiMissisipi,
300
665131
2355
W czasie polowania
Roosevelta w Mississippi
11:19
that staturewzrost was beingistota crushedzgnieciony,
301
667486
1978
ich pozycja była miażdżona,
11:21
and the animalzwierzę that he had ropedroped to a treedrzewo
302
669464
2238
a zwierzę, które przywiązał do drzewa,
11:23
really was a symbolsymbol for all bearsniedźwiedzie.
303
671702
2301
było symbolem wszystkich niedźwiedzi.
11:26
WhetherCzy those animalszwierzęta livedPerscyativestwo recyrodycyjcystwo recyrodycyjcystwo recyrodycyj or diedzmarły now
304
674003
2427
Teraz kwestia życia i śmierci
11:28
was entirelycałkowicie up to the compassionwspółczucie
305
676430
3010
zależała wyłącznie od litości
11:31
or the indifferenceobojętność of people.
306
679440
2417
lub obojętności ludzi.
11:33
That said something really ominouszłowieszczy
307
681857
1824
Było to złowieszcze
11:35
about the futureprzyszłość of bearsniedźwiedzie,
308
683681
2682
dla przyszłości niedźwiedzi,
11:38
but it alsorównież said something very
unsettlingniepokojące about who we'dpoślubić becomestają się,
309
686363
3137
ale niepokoiło też, kim się staniemy,
11:41
if the survivalprzetrwanie of even an animalzwierzę like that
310
689500
2442
jeśli kwestia przetrwania
nawet takiego zwierzęcia
11:43
was up to us now.
311
691942
2289
zależała teraz od nas.
11:46
So now, a centurystulecie laterpóźniej, if you're at all
312
694231
2080
Teraz, po upływie wieku, jeśli choć trochę
11:48
payingintratny attentionUwaga to what's
happeningwydarzenie in the environmentśrodowisko,
313
696311
2200
zwracacie uwagę na środowisko,
11:50
you feel that discomfortdyskomfort so much more intenselyintensywnie.
314
698511
3678
macie o wiele większe
poczucie dyskomfortu.
11:54
We're livingżycie now in an agewiek of what scientistsnaukowcy
315
702189
2822
Żyjemy w czasach, które naukowcy
11:57
have startedRozpoczęty to call "conservationochrona relianceReliance,"
316
705011
2210
zaczęli nazywać "zależność od ochrony".
11:59
and what that termsemestr meansznaczy is that we'vemamy disruptedzakłócony
317
707221
2190
Oznacza to, że tak
zniszczyliśmy środowisko,
12:01
so much that natureNatura can't possiblymożliwie
standstoisko on its ownwłasny anymorejuż,
318
709411
3164
że nie może już funkcjonować samodzielnie,
12:04
and mostwiększość endangeredzagrożone speciesgatunki
319
712575
1702
a gatunki najbardziej zagrożone
12:06
are only going to surviveprzetrwać
320
714277
1772
przeżyją tylko,
12:08
if we stayzostać out there in the landscapekrajobraz
321
716049
2118
jeśli pozostaniemy na horyzoncie,
12:10
rigggingriggging the worldświat around them in theirich favorprzysługa.
322
718167
2496
manipulując na świecie na ich korzyść.
12:12
So we'vemamy goneodszedł hands-onpraktyczne
323
720663
1856
Zaangażowaliśmy się
12:14
and we can't ever take our handsręce off,
324
722519
2438
i już nigdy nie będziemy mogli
trzymać się z dala,
12:16
and that's a hellpiekło of a lot of work.
325
724957
1893
a to wymaga mnóstwa pracy.
12:18
Right now, we're trainingtrening condorskondory
326
726850
3079
Właśnie szkolimy kondory,
żeby nie siadały na kablach elektrycznych.
12:21
not to perchokoń on powermoc lineskwestia.
327
729929
1952
12:23
We teachnauczać whoopingkoklusz cranesŻurawie
to migratemigrować southpołudnie for the winterzimowy
328
731881
2713
Uczymy żurawie krzykliwe,
żeby na zimę migrowały na południe
12:26
behindza little ultra-lightultralekki airplanessamoloty.
329
734594
2299
za małymi, ultralekkimi samolotami.
12:28
We're out there feedingkarmienie plagueplaga vaccineszczepionka to ferretsfretki.
330
736893
3309
Fretkom podajemy szczepionkę na dżumę.
12:32
We monitormonitor pygmypigmej rabbitskróliki with dronestrutnie.
331
740202
4350
Monitorujemy króliki za pomocą dronów.
12:36
So we'vemamy goneodszedł from annihilatingunicestwienia speciesgatunki
332
744552
3317
Od unicestwiania gatunków przeszliśmy
12:39
to micromanagingmicromanaging the survivalprzetrwanie of a lot of speciesgatunki
333
747869
3504
do niekończącego się mikrozarządzania
przetrwaniem wielu gatunków,
12:43
indefinitelyw sposób nieokreślony, and whichktóry oneste?
334
751373
1942
ale których?
12:45
Well, the oneste that we'vemamy told
335
753315
1192
Tych, o których opowiedzieliśmy
12:46
compellingprzekonujące storieshistorie about,
336
754507
1624
fascynujące historie,
12:48
the oneste we'vemamy decidedzdecydowany oughtpowinni to stickkij around.
337
756131
3215
tych, o których zadecydowaliśmy,
że powinny pozostać w pobliżu.
12:51
The linelinia betweenpomiędzy conservationochrona and domesticationudomowienie
338
759346
3574
Granica pomiędzy ochroną a udomowieniem
12:54
is blurredniewyraźne.
339
762920
2025
nie jest jasna.
12:56
So what I've been sayingpowiedzenie is that the storieshistorie
340
764945
1852
Historie o dzikich zwierzętach
są tak subiektywne,
12:58
that we tell about wilddziki animalszwierzęta are so subjectivesubiektywny
341
766797
2623
13:01
they can be irrationalirracjonalny
342
769420
1162
że mogą być irracjonalne,
13:02
or romanticizedidealizowane or sensationalizedsensację.
343
770582
2184
wyidealizowane lub z nutką sensacji.
13:04
SometimesCzasami they just have
nothing to do with the factsfakty.
344
772766
2749
Czasem nie mają nic wspólnego
z rzeczywistością.
13:07
But in a worldświat of conservationochrona relianceReliance,
345
775515
3250
Ale w świecie zależności od ochrony
13:10
those storieshistorie have very realreal consequenceskonsekwencje,
346
778765
2206
takie historie mają rzeczywiste skutki,
13:12
because now, how we feel about an animalzwierzę
347
780971
2428
ponieważ teraz nasz stosunek do zwierzęcia
wpływa na jego przetrwanie bardziej,
13:15
affectsma wpływ its survivalprzetrwanie
348
783399
1630
13:17
more than anything that you readczytać about
349
785029
2360
niż to, co można przeczytać
13:19
in ecologyekologia textbookspodręczniki.
350
787389
2049
w podręcznikach ekologii.
13:21
StorytellingOpowiadanie matterssprawy now.
351
789438
2402
Teraz opowiadanie historii ma znaczenie.
13:23
EmotionEmocje matterssprawy.
352
791840
1533
Liczą się uczucia.
13:25
Our imaginationwyobraźnia has becomestają się an ecologicalekologiczny forcesiła.
353
793373
5652
Nasza wyobraźnia
stała się siłą w ekologii.
Może pluszowy miś wypalił
częściowo dlatego,
13:31
And so maybe the teddyTeddy bearNiedźwiedź workedpracował in partczęść
354
799025
1937
13:32
because the legendlegenda of RooseveltRoosevelt
355
800962
2691
że legenda o Roosevelcie
13:35
and that bearNiedźwiedź in MississippiMissisipi
356
803653
2055
i niedźwiedziu w Mississippi
13:37
was kinduprzejmy of like an allegoryAlegoria
357
805708
1460
była jak alegoria
wielkiej odpowiedzialności,
13:39
of this great responsibilityodpowiedzialność that societyspołeczeństwo
358
807168
2093
13:41
was just beginningpoczątek to facetwarz up to back then.
359
809261
2694
przed którą stanęło wtedy społeczeństwo.
13:43
It would be anotherinne 71 yearslat
360
811955
2420
Zajęło to następne 71 lat, zanim przeszła
13:46
before the EndangeredZagrożone SpeciesGatunki ActUstawy was passedminęło,
361
814375
1854
ustawa o zagrożonych gatunkach zwierząt.
13:48
but really, here'soto jest its wholecały ethosetos
362
816229
2330
Ale tak naprawdę tu jest jej cały etos,
13:50
boiledgotowane down into something like a scenescena
363
818559
1954
skondensowany jakby w scence,
13:52
you'dty byś see in a stainedWitraż glassszkło windowokno.
364
820513
2346
którą zobaczylibyście w witrażu.
13:54
The bearNiedźwiedź is a helplessbezradny victimofiara tiedprzywiązane to a treedrzewo,
365
822859
2992
Niedźwiedź jest bezradną ofiarą
przywiązaną do drzewa,
13:57
and the presidentprezydent of the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa
366
825851
2551
a prezydent Stanów Zjednoczonych
14:00
decidedzdecydowany to showpokazać it some mercymiłosierdzie.
367
828402
2392
decyduje się pokazać litość.
14:02
Thank you.
368
830794
2646
Dziękuję.
14:05
(ApplauseAplauz)
369
833440
1714
(Brawa)
14:07
[IllustrationsIlustracje by WendyWendy MacNaughtonMacNaughton]
370
835154
2413
[Rysunki Wendy MacNaughton]
Translated by Ewa Wesolowska
Reviewed by Karolina Zielińska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jon Mooallem - Writer
Jon Mooallem is the author of "Wild Ones: A Sometimes Dismaying, Weirdly Reassuring Story About Looking at People Looking at Animals in America."

Why you should listen

What do we see when we look at wild animals -- do we respond to human-like traits, or thrill to the idea of their utter unfamiliarity? Jon Mooallem's book, Wild Ones , examines our relationship with wild animals both familiar and feral, telling stories of the North American environmental movement from its unlikely birth, and following three species who've come to symbolize our complicated relationship with whatever "nature" even means anymore.

Mooallem has written about everything from the murder of Hawaiian monk seals, to Idahoan utopians, to the world’s most famous ventriloquist, to the sad, secret history of the invention of the high five. A recent piece, "American Hippopotamus," was an Atavist story on, really, a plan in 1910 to jumpstart the hippopotamus ranching industry in America.

More profile about the speaker
Jon Mooallem | Speaker | TED.com