TED2018
Charles C. Mann: How will we survive when the population hits 10 billion?
Charles C. Mann: Jak przetrwamy, gdy populacja sięgnie 10 miliardów ludzi?
Filmed:
Readability: 5
2,753,413 views
Szacuje się, że do roku 2050 na Ziemi będzie 10 miliardów ludzi. Jak zapewnić wszystkim podstawowe środki do życia, jednocześnie zapobiegając skutkom zmian klimatu? W błyskotliwej i mądrej prelekcji dziennikarz naukowy Charles C. Mann dzieli rozwiązania tego problemu na dwa obozy - czarodziei i proroków - oraz przedstawia swój autorski sposób na przetrwanie.
Charles C. Mann - Science journalist
Charles C. Mann calls himself "a fella who tries to find out interesting things and tell others about them." Full bio
Charles C. Mann calls himself "a fella who tries to find out interesting things and tell others about them." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Jak się mamy?
00:12
How are we doing?
0
698
1150
00:14
No, no, no, by that, I meant,
1
2650
1565
Chcę przez to powiedzieć
00:16
how are we, homo sapiens "we" ...
2
4239
1681
"my" jako gatunek "homo sapiens"...
00:17
(Laughter)
3
5944
1008
(Śmiech)
00:18
doing as a species?
4
6976
1151
jak się mamy?
00:20
(Laughter)
5
8151
1010
(Śmiech)
00:21
Now the typical way
to answer that question is this.
to answer that question is this.
6
9185
2451
Typowa odpowiedź wygląda tak.
00:23
You choose some measure
of human physical well-being:
of human physical well-being:
7
11660
3125
Wybiera się jakąś miarę dobrobytu,
00:26
average longevity,
average calories per day,
average calories per day,
8
14809
2698
średnią długość życia,
dzienną porcję kalorii,
dzienną porcję kalorii,
00:29
average income, overall population,
that sort of thing,
that sort of thing,
9
17531
2642
średni dochód, liczbę ludności
00:32
and draw a graph of its value over time.
10
20197
2910
i rysuje wykres wartości w czasie.
00:35
In almost every case,
you get the same result.
you get the same result.
11
23131
2466
Prawie zawsze otrzymamy
taki sam wykres.
taki sam wykres.
00:37
The line skitters along
at a low level for millennia,
at a low level for millennia,
12
25621
2691
Wartości utrzymują się na niskim poziomie,
00:40
then rockets up exponentially
in the 19th and 20th century.
in the 19th and 20th century.
13
28336
3436
by nagle wystrzelić w górę
w XIX i XX wieku.
w XIX i XX wieku.
00:44
Or choose a measure of consumption:
14
32535
2621
Albo mierzymy konsumpcję:
00:47
consumption of energy,
consumption of fresh water,
consumption of fresh water,
15
35180
2349
zużycie energii, wody
00:49
consumption of the world's photosynthesis,
16
37553
2071
globalną konsumpcję tlenu
00:51
and draw a graph of its value over time.
17
39648
2222
i rysujemy wykres na przestrzeni lat.
00:53
In the same way, the line skitters along
at a low level for millennia,
at a low level for millennia,
18
41894
4072
Linia znowu utrzymuje się na dole,
00:57
then rockets up exponentially
in the 19th and 20th century.
in the 19th and 20th century.
19
45990
4008
a potem gwałtownie skacze
w XIX i XX wieku.
w XIX i XX wieku.
01:02
Biologists have a word for this: outbreak.
20
50731
2346
W biologii nazywa się to eksplozją.
01:05
An outbreak is when
a population or species
a population or species
21
53894
2613
Eksplozja jest wtedy,
gdy dana populacja lub gatunek
gdy dana populacja lub gatunek
01:08
exceeds the bounds of natural selection.
22
56531
2055
przekracza próg selekcji naturalnej,
01:10
Natural selection ordinarily
keeps populations and species
keeps populations and species
23
58610
3016
która ma za zadanie utrzymać je w ryzach.
01:13
within roughly defined limits.
24
61650
1682
01:16
Pests, parasites, lack of resources
prevent them from expanding too much.
prevent them from expanding too much.
25
64130
4211
Szkodniki i pasożyty nie rozmnażają się
w zubożonym środowisku.
w zubożonym środowisku.
01:20
But every now and then,
a species escapes its bounds.
a species escapes its bounds.
26
68365
3439
Czasami gatunek wymyka się spod kontroli,
jak korona cierniowa,
rozgwiazda z Oceanu Indyjskiego,
rozgwiazda z Oceanu Indyjskiego,
01:24
Crown-of-thorns starfish
in the Indian Ocean,
in the Indian Ocean,
27
72116
2392
01:26
zebra mussels in the Great Lakes,
spruce budworm here in Canada.
spruce budworm here in Canada.
28
74532
3580
małże racicznice w Wielkich Jeziorach,
zwójka w Kanadzie.
zwójka w Kanadzie.
01:30
Populations explode,
a hundredfold, a thousandfold,
a hundredfold, a thousandfold,
29
78136
3143
Następuje eksplozja w skali
setek, tysięcy, milionów.
setek, tysięcy, milionów.
01:33
a millionfold.
30
81303
1206
01:35
So here's a fundamental
lesson from biology:
lesson from biology:
31
83023
2542
Biologia dała nam lekcje:
01:37
outbreaks in nature don't end well.
32
85589
2188
eksplozje nie kończą się dobrze.
01:40
(Laughter)
33
88126
1150
(Śmiech)
01:41
Put a couple of protozoa
into a petri dish full of nutrient goo.
into a petri dish full of nutrient goo.
34
89660
3920
Umieśćmy kilka pierwotniaków
w szalce Petriego pełnej pożywki.
w szalce Petriego pełnej pożywki.
01:46
In their natural habitat, soil or water,
their environment constrains them.
their environment constrains them.
35
94276
3872
W glebie lub wodzie pierwotniaki
ogranicza ilość pokarmu.
ogranicza ilość pokarmu.
01:50
In the petri dish, they have
an ocean of breakfast
an ocean of breakfast
36
98896
2375
W szalce Petriego mają go dużo
01:53
and no natural enemies.
37
101295
1366
i żadnych wrogów.
01:54
They eat and reproduce, eat and reproduce,
38
102685
2508
Jedzą i rozmnażają się,
01:57
until bang, they hit
the edge of the petri dish,
the edge of the petri dish,
39
105217
2259
aż nagle uderzają o krawędź naczynia,
01:59
at which point they either
drown in their own waste,
drown in their own waste,
40
107500
2435
i wtedy giną we własnych odchodach,
02:01
starve from lack of resources, or both.
41
109959
1905
umierają z głodu lub jedno i drugie.
02:03
The outbreak ends, always, badly.
42
111888
2708
Eksplozja zawsze źle się kończy.
02:06
Now, from the viewpoint of biology,
43
114953
2433
Z biologicznego punktu widzenia
02:09
you and I are not fundamentally different
than the protozoa in the petri dish.
than the protozoa in the petri dish.
44
117410
3942
nie różnimy się od pierwotniaków
w szalce Petriego.
w szalce Petriego.
02:13
We're not special.
45
121884
1587
Nie jesteśmy wyjątkowi.
02:17
All the things that we, in our vanity,
think make us different --
think make us different --
46
125598
3136
To, co uważamy za wyjątkowe,
02:20
art, science, technology, and so forth,
they don't matter.
they don't matter.
47
128758
2766
jak sztuka, nauka, technologia,
jest bez znaczenia.
jest bez znaczenia.
Nasza populacja eksploduje,
02:23
We're an outbreak species,
48
131548
1269
w końcu trafimy na ściankę
naczynia laboratoryjnego.
naczynia laboratoryjnego.
02:24
we're going to hit the edge
of the petri dish, simple as that.
of the petri dish, simple as that.
49
132841
3455
02:28
Well, the obvious question:
Is this actually true?
Is this actually true?
50
136320
2857
Nasuwa się pytanie: czy to prawda?
02:31
Are we in fact doomed
to hit the edge of the petri dish?
to hit the edge of the petri dish?
51
139766
2667
Czy jesteśmy skazani na ścianę?
02:34
I'd like to set aside
this question for a moment
this question for a moment
52
142457
2269
Zostawię to pytanie na później,
02:36
and ask you guys another one.
53
144750
1524
teraz zadam inne.
02:38
If we are going to escape biology,
how are we going to do it?
how are we going to do it?
54
146298
3071
Jeśli mamy uciec przed biologią,
jak tego dokonamy?
jak tego dokonamy?
02:42
In the year 2050,
55
150242
1588
W roku 2050
02:43
there will be almost
10 billion people in the world,
10 billion people in the world,
56
151854
2495
będzie na świecie prawie
10 miliardów ludzi.
10 miliardów ludzi.
02:46
and all of those people will want
the things that you and I want:
the things that you and I want:
57
154373
3139
Wszyscy będą mieć podobne potrzeby:
02:49
nice cars, nice clothes, nice homes,
58
157536
3277
fajny samochód, ubrania, domy,
02:52
the odd chunk of Toblerone.
59
160837
1523
kawałek Toblerone.
02:55
I mean, think of it:
Toblerone for 10 billion people.
Toblerone for 10 billion people.
60
163064
2491
Pomyślcie: Toblerone dla 10 miliardów.
02:57
How are we going to do this?
61
165579
1573
Jak to zrobimy?
02:59
How are we going to feed everybody,
get water to everybody,
get water to everybody,
62
167176
2840
Jak nakarmić wszystkich,
zapewnić wodę, prąd,
zapewnić wodę, prąd,
03:02
provide power to everybody,
avoid the worst impacts of climate change?
avoid the worst impacts of climate change?
63
170040
3389
złagodzić efekty zmian klimatu?
03:05
I'm a science journalist,
64
173453
1777
Jestem dziennikarzem naukowym.
03:07
and I've been asking these questions
to researchers for years,
to researchers for years,
65
175254
3339
Od lat zadaję te pytania naukowcom.
03:10
and in my experience, their answers
fall into two broad categories,
fall into two broad categories,
66
178617
3977
Odpowiedzi dzielą ich na dwie kategorie:
03:14
which I call "wizards" and "prophets."
67
182618
1959
"czarodziejów" i "proroków".
03:16
Wizards, techno-whizzes,
68
184994
1814
Czarodzieje, techno-czarownicy,
03:18
believe that science and technology,
properly applied,
properly applied,
69
186832
2808
wierzą, że nauka i technologia,
odpowiednio zastosowane,
odpowiednio zastosowane,
03:21
will let us produce
our way out of our dilemmas.
our way out of our dilemmas.
70
189664
2624
pozwolą nam wyprodukować
sposób na problemy.
sposób na problemy.
03:24
"Be smart, make more," they say.
71
192312
1677
"Mądrzy produkują więcej" mówią.
03:26
"That way, everyone can win."
72
194013
1651
"W ten sposób każdy zyska".
03:28
Prophets believe close to the opposite.
73
196537
2182
Prorocy są innego zdania.
03:31
They see the world as governed
by fundamental ecological processes
by fundamental ecological processes
74
199790
4091
Widzą świat uzależniony
od procesów ekologicznych,
od procesów ekologicznych,
03:35
with limits that we
transgress to our peril.
transgress to our peril.
75
203905
2758
których limity przekraczamy
ku własnej zgubie.
ku własnej zgubie.
03:39
"Use less, conserve," they say.
76
207206
2016
"Zużywaj mniej, oszczędzaj" - mówią.
03:41
"Otherwise, everybody's going to lose."
77
209246
2071
"Inaczej wszyscy stracimy".
03:44
Wizards and prophets have been
butting their heads together for decades,
butting their heads together for decades,
78
212261
3428
Czarodzieje i prorocy ścierają się od lat.
03:47
but they both believe that technology
is key to a successful future.
is key to a successful future.
79
215713
3683
Obydwie grupy wierzą, że technologia
jest kluczem do sukcesu.
jest kluczem do sukcesu.
03:51
The trouble is, they envision
different types of technology
different types of technology
80
219420
3047
Problem w tym, że inaczej ją widzą
03:54
and different types of futures.
81
222491
1778
i mają różne wizje przyszłości.
03:56
Wizards envision a world of glittering,
hyperefficient megacities
hyperefficient megacities
82
224995
5133
Czarodzieje wyobrażają sobie
superwydajne megamiasta
superwydajne megamiasta
04:02
surrounded by vast tracts
of untouched nature,
of untouched nature,
83
230152
2962
otoczone połaciami nietkniętej natury,
04:05
economies that have
transitioned from atoms to bits,
transitioned from atoms to bits,
84
233138
2620
ekonomie, które przeszły cyfryzację,
04:07
dematerialized capitalist societies
85
235782
2041
kapitalistyczne społeczeństwa
odrzucające materializm
odrzucające materializm
04:09
that no longer depend
on exploiting nature.
on exploiting nature.
86
237847
2229
niezależne od zasobów naturalnych.
04:12
Energy, to wizards,
comes from compact nuclear plants;
comes from compact nuclear plants;
87
240755
2642
Energia pochodzi z elektrowni atomowych,
04:15
food from low-footprint farms
with ultraproductive,
with ultraproductive,
88
243421
2842
jedzenie z lokalnych farm
o małym wpływie na środowisko,
o małym wpływie na środowisko,
04:18
genetically modified crops
tended by robots;
tended by robots;
89
246287
2808
zrobotyzowane, ultra wydajne,
genetycznie modyfikowane uprawy,
genetycznie modyfikowane uprawy,
04:21
water from high-throughput
desalination plants,
desalination plants,
90
249119
2516
woda z wysoko przepustowych
jednostek odsalających,
jednostek odsalających,
04:23
which means we no longer
exploit rivers and aquifers.
exploit rivers and aquifers.
91
251659
3126
bez nadużywania rzek i warstw wodonośnych.
04:27
Wizards envision all 10 billion of us
92
255208
1834
Czarodzieje widzą 10 miliardów ludzi
04:29
packed into ultradense
but walkable megacities,
but walkable megacities,
93
257066
2643
w tłocznych megamiastach,
04:31
an urbanized world
of maximum human aspiration
of maximum human aspiration
94
259733
2674
zurbanizowany świat
zmaksymalizowanych dążeń
zmaksymalizowanych dążeń
04:34
and maximum human liberty.
95
262431
1428
i wolności.
04:36
Now, prophets object to every bit of this.
96
264557
3508
Prorocy odrzucają to wszystko.
04:40
You can't dematerialize
food and water, they point out.
food and water, they point out.
97
268089
3155
Nie da się scyfryzować jedzenia i wody,
04:43
They say, you can't eat bits,
98
271557
2136
nie nakarmią nas bity.
04:45
and industrial agriculture has already
given us massive soil erosion,
given us massive soil erosion,
99
273717
3524
Rolnictwo intensywne
zwiększa erozję gleby,
zwiększa erozję gleby,
04:49
huge coastal dead zones
and ruined soil microbiomes.
and ruined soil microbiomes.
100
277265
2921
niszczy obszary wybrzeża
i mikrobiomy glebowe.
i mikrobiomy glebowe.
04:52
And you wizards, you want more of this?
101
280210
1947
Czarodzieje chcą tego jeszcze więcej?
04:54
And those giant desalination plants?
102
282181
2418
A wielkie jednostki odsalające?
04:56
You know they generate
equally giant piles of toxic salt
equally giant piles of toxic salt
103
284623
2969
Tworzą równie wielkie
góry toksycznej soli,
góry toksycznej soli,
04:59
that are basically
impossible to dispose of.
impossible to dispose of.
104
287616
2268
której ciężko się pozbyć.
05:02
And those megacities you like?
105
290424
2184
A megamiasta?
05:04
Can you name me
an actually existing megacity
an actually existing megacity
106
292632
3065
Czy znacie chociaż jedno,
05:07
that really exists in the world today,
except for possibly Tokyo,
except for possibly Tokyo,
107
295721
3224
które naprawdę istnieje, może poza Tokio,
05:10
that isn't a cesspool
of corruption and inequality?
of corruption and inequality?
108
298969
3079
i nie jest bagnem korupcji i nierówności?
05:15
Instead, prophets pray for a world
of smaller, interconnected communities,
of smaller, interconnected communities,
109
303055
6636
Prorocy pragną małych,
współzależnych społeczności,
współzależnych społeczności,
05:21
closer to the earth,
110
309715
2166
bliżej natury,
05:23
a more agrarian world
of maximum human connection
of maximum human connection
111
311905
3017
rolniczego świata maksymalnej współpracy,
05:26
and reduced corporate control.
112
314946
1903
znikomych wpływów korporacji.
05:30
More people live
in the countryside in this vision,
in the countryside in this vision,
113
318142
2731
W tej wizji więcej ludzi mieszka na wsi,
05:32
with power provided by neighborhood-scale
solar and wind installations
solar and wind installations
114
320897
3341
słońce i wiatr dają energię osiedlom,
05:36
that disappear into the background.
115
324262
1809
a instalacji prawie nie widać.
05:38
Prophets don't generate water
from giant desalination plants.
from giant desalination plants.
116
326698
3706
Prorocy nie czerpią wody
z jednostek odsalających.
z jednostek odsalających.
05:44
They capture it from rainfall,
117
332044
2508
Dostarcza jej deszcz,
05:46
and they reuse and recycle it endlessly.
118
334576
2469
używa się jej wielokrotnie.
05:49
And the food comes
from small-scale networks of farms
from small-scale networks of farms
119
337069
4420
Żywność pochodzi z sieci
niewielkich gospodarstw,
niewielkich gospodarstw,
05:53
that focus on trees and tubers
120
341513
1906
które uprawiają drzewa i bulwy
05:55
rather than less productive cereals
like wheat and rice.
like wheat and rice.
121
343443
3738
zamiast mało wydajnej pszenicy i ryżu.
06:01
Above all, though, prophets envision
people changing their habits.
people changing their habits.
122
349286
3699
Przede wszystkim prorocy widzą
zmiany w ludzkich nawykach.
zmiany w ludzkich nawykach.
06:05
They don't drive to work,
they take their renewable-powered train.
they take their renewable-powered train.
123
353009
3110
Zamiast samochodów - ekologiczne pociągi.
06:08
They don't take 30-minute
hot showers every morning.
hot showers every morning.
124
356143
2507
Koniec 30-minutowych pryszniców.
06:10
They eat, you know,
like Michael Pollan says,
like Michael Pollan says,
125
358674
2461
Jak mówi Michael Pollan,
06:13
real food, mostly plants, not too much.
126
361159
3895
wygra prawdziwe jedzenie,
głównie rośliny, z umiarem.
głównie rośliny, z umiarem.
06:17
Above all, prophets say
submitting to nature's restraints
submitting to nature's restraints
127
365825
3508
Prorocy wyznają
podporządkowanie prawom natury.
podporządkowanie prawom natury.
06:21
leads to a freer, more democratic,
healthier way of life.
healthier way of life.
128
369357
4848
To prowadzi do swobodnego,
demokratycznego, zdrowego życia.
demokratycznego, zdrowego życia.
06:26
Now, wizards regard all this as hooey.
129
374967
2490
Czarodzieje uważają to za bzdury.
06:29
They see it as a recipe for narrowness,
regression, and global poverty.
regression, and global poverty.
130
377481
3468
Mówią, że to przepis na regresję i biedę.
06:34
Prophet-style agriculture, they say,
only extends the human footprint
only extends the human footprint
131
382314
3318
Rolnictwo, jakie widzą czarodzieje,
zwiększy nasz wpływ na środowisko
zwiększy nasz wpływ na środowisko
06:37
and shunts more people
into low-wage agricultural labor.
into low-wage agricultural labor.
132
385656
3048
i zmusza do nieopłacalnej pracy na roli.
06:40
Those neighborhood-run solar facilities,
133
388728
1931
Lokalne instalacje słoneczne
06:42
they sound great,
134
390683
1764
brzmią świetnie,
06:44
but they depend on a technology
that doesn't exist yet.
that doesn't exist yet.
135
392471
2705
ale ta technologia jeszcze nie istnieje.
06:47
They're a fantasy.
136
395200
1354
To fantazje.
06:49
And recycling water? It's a brake
on growth and development.
on growth and development.
137
397012
2826
Recykling wody?
To hamowanie wzrostu i postępu.
To hamowanie wzrostu i postępu.
06:51
Above all, though, wizards object
to the prophets' emphasis
to the prophets' emphasis
138
399862
3483
Przede wszystkim czarodzieje odrzucają
06:55
on wide-scale social engineering,
139
403369
2038
inżynierię społeczną na szeroką skalę,
06:57
which they see as deeply anti-democratic.
140
405431
2438
którą uważają za niedemokratyczną.
07:01
If the history of the last two centuries
was one of unbridled growth,
was one of unbridled growth,
141
409105
3904
Ostatnie wieki cechował
niepohamowany wzrost,
niepohamowany wzrost,
07:05
the history of the coming century
may well be the choice we make
may well be the choice we make
142
413033
3185
ale teraz będzie trzeba
wybrać jedną ze ścieżek.
wybrać jedną ze ścieżek.
07:08
as a species between these two paths.
143
416242
2215
07:11
These are the arguments that will be
resolved, in one way or another,
resolved, in one way or another,
144
419021
3897
Rozwiązanie tych problemów
spadnie na nasze dzieci,
spadnie na nasze dzieci,
07:14
by our children's generation,
145
422942
1464
07:16
the generation that will come
into the world of 10 billion.
into the world of 10 billion.
146
424430
2816
pokolenie świata 10 miliardów ludzi.
07:19
Now, but wait, by this point,
biologists should be rolling their eyes
biologists should be rolling their eyes
147
427270
3262
W tym momencie biolodzy
wywracają oczami tak głośno,
wywracają oczami tak głośno,
07:22
so loud you can barely hear me speak.
148
430556
1886
że ledwo mnie słychać.
07:24
They should be saying,
all of this, wizards, prophets,
all of this, wizards, prophets,
149
432466
3697
Mówią, że to wszystko,
czarodzieje, prorocy - to mrzonki.
czarodzieje, prorocy - to mrzonki.
07:28
it's a pipe dream.
150
436187
1352
07:29
It doesn't matter which illusory path
you think you're taking.
you think you're taking.
151
437563
4168
Nieważne, którą ścieżkę sobie wyobrazisz.
07:34
Outbreaks in nature don't end well.
152
442736
2436
Eksplozje nie kończą się dobrze.
07:37
I mean, you think the protozoa
see the edge of the petri dish approaching
see the edge of the petri dish approaching
153
445196
3476
Myślicie, że na widok krawędzi
pierwotniaki mówią:
pierwotniaki mówią:
07:40
and say, "Hey guys,
time to change society"?
time to change society"?
154
448696
2095
"Hej, chłopaki, czas coś zmienić"?
07:42
No. They just let her rip.
155
450815
2158
Nie. Robią swoje.
07:44
That's what life does,
and we're part of life.
and we're part of life.
156
452997
2531
Takie jest życie, a my jego częścią.
07:47
We'll do the same thing. Deal with it.
157
455552
2119
Też tak zrobimy.
07:50
Well, if you're a follower of Darwin,
you have to take this into consideration.
you have to take this into consideration.
158
458242
5647
Zwolennicy teorii Darwina
muszą to wziąć pod uwagę.
muszą to wziąć pod uwagę.
07:56
I mean, the basic counterargument
boils down to: "We're special."
boils down to: "We're special."
159
464500
3723
Podstawowy kontrargument brzmi:
"Jesteśmy wyjątkowi".
"Jesteśmy wyjątkowi".
08:00
How lame is that?
160
468762
1259
Brzmi kiepsko.
08:02
(Laughter)
161
470045
1491
(Śmiech)
08:03
I mean, we can accumulate
and share knowledge
and share knowledge
162
471560
2120
Mamy wiedzę. Możemy się nią dzielić,
używać jak drogowskazu.
używać jak drogowskazu.
08:05
and use it to guide our future.
163
473704
1824
08:07
Well, are we actually doing this?
164
475552
1724
Robimy to?
08:09
Is there any evidence that we're actually
using our accumulated, shared knowledge
using our accumulated, shared knowledge
165
477300
4777
Czy używamy wiedzy, by zapewnić
sobie długotrwały dobrobyt?
sobie długotrwały dobrobyt?
08:15
to guarantee our long-term prosperity?
166
483514
2008
08:18
It's pretty easy to say no.
167
486093
1667
Wyraźnie widać, że nie.
08:20
If you're a wizard,
168
488398
907
Czarodzieje wierzą, że wydajne
modyfikowane uprawy
modyfikowane uprawy
08:21
and you believe that hyperproductive,
genetically engineered crops
genetically engineered crops
169
489321
3438
to klucz do zaspokojenia głodu,
08:24
are key to feeding everyone
in tomorrow's world,
in tomorrow's world,
170
492783
2363
08:27
you have to worry that 20 years
171
495170
2785
ale martwią się, że przez 20 lat
08:29
of scientists demonstrating
that they are safe to consume
that they are safe to consume
172
497979
2722
dowody naukowe nie zdołały
przekonać konsumentów.
przekonać konsumentów.
08:32
has failed to convince the public
to embrace this technology.
to embrace this technology.
173
500725
2906
08:35
If you're a prophet
174
503655
1314
Prorocy wierzą,
08:36
and you believe that key to solving
today's growing shortage of fresh water
today's growing shortage of fresh water
175
504993
4477
że kluczem do powstrzymania
niedoboru wody jest oszczędzanie.
niedoboru wody jest oszczędzanie.
08:41
is to stop wasting it,
176
509494
1951
08:43
you have to worry
that cities around the world,
that cities around the world,
177
511469
2897
Martwią się, że bogate i biedne miasta
08:46
in rich places as well as poor,
178
514390
1800
08:48
routinely lose a quarter
or more of their water
or more of their water
179
516214
2587
zwykle tracą jedną czwartą wody
przez dziurawe i zanieczyszczone rury.
przez dziurawe i zanieczyszczone rury.
08:50
to leaky and contaminated pipes.
180
518825
2135
08:53
I mean, Cape Town, just a little
while ago, almost ran out of water.
while ago, almost ran out of water.
181
521515
3529
Niedawno w Cape Town prawie zabrało wody.
08:57
Cape Town loses a third
of its water to leaky pipes.
of its water to leaky pipes.
182
525068
2567
Wycieka im 1/3 wody.
08:59
This problem has been
getting worse for decades,
getting worse for decades,
183
527659
2317
Ten problem rośnie
i nic się z tym nie robi.
i nic się z tym nie robi.
09:02
and remarkably little
has been done about it.
has been done about it.
184
530000
2595
09:04
If you're a wizard, and you think
that clean, abundant,
that clean, abundant,
185
532619
3249
Czarodzieje myślą, że liczne
elektrownie jądrowe to rozwiązanie.
elektrownie jądrowe to rozwiązanie.
09:07
carbon-free nuclear power
is key to fighting climate change,
is key to fighting climate change,
186
535892
2869
09:10
then you have to worry
187
538785
1241
Martwią się, że ludzie
nie chcą ich budować.
nie chcą ich budować.
09:12
that the public willingness
to build nukes is going down.
to build nukes is going down.
188
540050
2770
09:15
If you're a prophet, and you think
that the solution to the same problem
that the solution to the same problem
189
543455
3436
Prorocy, którzy wierzą,
że rozwiązanie problemu
że rozwiązanie problemu
09:18
is these neighborhood-run solar facilities
shuttling power back and forth,
shuttling power back and forth,
190
546915
3578
leży w osiedlowych panelach solarnych,
09:22
you have to worry that no nation
anywhere in the world
anywhere in the world
191
550517
2754
martwią się, że żaden naród
09:25
has devoted anything like the resources
necessary to develop this technology
necessary to develop this technology
192
553295
3969
nie poczynił kroków,
by rozwinąć tę technologię
by rozwinąć tę technologię
09:29
and deploy it in the time that we need it.
193
557288
2503
i wdrożyć ją na czas.
09:31
And if you're on either side,
wizard or prophet,
wizard or prophet,
194
559815
2338
Zarówno czarodzieje jak i prorocy
09:34
you have to worry that, despite
the massive alarm about climate change,
the massive alarm about climate change,
195
562177
4548
boją się, że mimo wrzawy
wokół zmian klimatu,
wokół zmian klimatu,
09:38
the amount of energy generated every year
from fossil fuels has gone up
from fossil fuels has gone up
196
566749
3953
ilość energii pozyskiwanej
z paliw kopalnych wzrosła
z paliw kopalnych wzrosła
09:42
by about 30 percent
since the beginning of this century.
since the beginning of this century.
197
570726
3331
o 30 procent w tym wieku.
09:46
So, still think we're different
than the protozoa?
than the protozoa?
198
574443
3317
I co, nadal różnimy się od pierwotniaków?
09:50
Still think we're special?
199
578498
2270
Nadal jesteśmy wyjątkowi?
09:54
Actually, it's even worse than that.
200
582392
2563
Właściwie jesteśmy gorsi.
09:56
(Laughter)
201
584979
2588
(Śmiech)
09:59
We're not in the streets.
202
587591
1251
Nie wyszliśmy na ulice.
10:00
No seriously, if there's a difference
between us and the protozoa,
between us and the protozoa,
203
588866
3175
Jedyne co nas różni od pierwotniaków,
10:04
a difference that matters,
204
592065
1542
w istotny sposób,
10:05
it's not just our art and science
and technology and so forth --
and technology and so forth --
205
593631
3077
to nie sztuka, nauka, technologia,
10:08
it's that we can yell and scream,
we can go out into the streets,
we can go out into the streets,
206
596732
3231
ale fakt, że możemy krzyczeć i protestować
10:11
and, over time,
change the way society works,
change the way society works,
207
599987
2118
i z biegiem czasu zmienić sposób myślenia,
10:14
but we're not doing it.
208
602129
1254
ale tego nie robimy.
10:15
Wizards have been arguing
literally for decades
literally for decades
209
603407
2424
Czarodzieje od dziesiątek lat dowodzą,
10:17
that nuclear power is key
to resolving climate change.
to resolving climate change.
210
605855
4976
że energia atomowa jest kluczem
do rozwiązania zmian klimatu,
do rozwiązania zmian klimatu,
10:24
But the first pro-nuke march in history
occurred less than two years ago,
occurred less than two years ago,
211
612174
4229
ale pierwszy marsz pronuklearny
był niecałe 2 lata temu
był niecałe 2 lata temu
10:28
and it was dwarfed by the anti-nuke
marches of the past.
marches of the past.
212
616427
3262
i do pięt nie dorastał dawnym
marszom anty-nuklearnym.
marszom anty-nuklearnym.
10:31
Prophets have been arguing,
again literally for decades,
again literally for decades,
213
619713
3126
Prorocy od dziesiątek lat twierdzą,
10:34
that conservation is key
to keeping freshwater supplies
to keeping freshwater supplies
214
622863
3763
że konserwacja jest kluczem
do utrzymania zasobów wody
do utrzymania zasobów wody
10:38
without destroying the ecosystems
that generate those freshwater supplies.
that generate those freshwater supplies.
215
626650
3835
bez niszczenia ekosystemów,
które jej dostarczają.
które jej dostarczają.
10:42
But in the history of humankind,
there has never been a street
there has never been a street
216
630509
2911
W historii ludzkości nie było protestu
10:45
full of angry protesters
waving signs about leaky pipes.
waving signs about leaky pipes.
217
633444
2917
przeciwko cieknącym rurom.
10:48
In fact, most of the political
activity in this sphere
activity in this sphere
218
636985
3598
Polityka w tej sferze opiera się
na walkach proroków z czarodziejami,
na walkach proroków z czarodziejami,
10:52
has been wizards and prophets
fighting each other, protesting each other
fighting each other, protesting each other
219
640607
3491
10:56
rather than recognizing that they are,
fundamentally, on the same side.
fundamentally, on the same side.
220
644122
3738
zamiast na akceptacji faktu,
że są po jednej stronie.
że są po jednej stronie.
10:59
After all, these people are concerned
about the same thing:
about the same thing:
221
647884
3407
Dręczy ich to samo.
11:03
How are we going to make our way
in the world of 10 billion?
in the world of 10 billion?
222
651315
3597
Jak sobie poradzimy,
kiedy będzie nas 10 miliardów?
kiedy będzie nas 10 miliardów?
11:06
The first step towards generating
that necessary social movement,
that necessary social movement,
223
654936
3134
Pierwszy krok ku stworzeniu
potrzebnego ruchu społecznego,
potrzebnego ruchu społecznego,
11:10
creating that critical mass and getting
that yelling and screaming going
that yelling and screaming going
224
658094
3444
który zacznie krzyczeć
i protestować, jest oczywisty.
i protestować, jest oczywisty.
11:13
seems obvious:
wizards and prophets join together.
wizards and prophets join together.
225
661562
2361
Czarodzieje i prorocy
powinni połączyć siły.
powinni połączyć siły.
11:15
But how are you going to do this,
given the decades of hostility?
given the decades of hostility?
226
663947
3150
Tylko jak, biorąc pod uwagę
całe wieki antagonizmu?
całe wieki antagonizmu?
11:19
One way might be this:
227
667121
1174
Może tak:
11:20
Each side agrees to accept
the fundamental premises of the other.
the fundamental premises of the other.
228
668319
4349
każda ze stron zaakceptuje
podstawowe założenia drugiej.
podstawowe założenia drugiej.
11:25
Accept that nuclear power
is safe and carbon-free,
is safe and carbon-free,
229
673837
3397
Przyjmiemy, że energia atomowa
jest bezpieczna i czysta,
jest bezpieczna i czysta,
11:29
and that uranium mines
can be hideously dirty
can be hideously dirty
230
677258
2547
a kopalnie uranu obrzydliwie brudne;
11:31
and that putting large volumes
of toxic waste on rickety trains
of toxic waste on rickety trains
231
679829
4325
przewożenie odpadów toksycznych
rozklekotanymi pociągami
rozklekotanymi pociągami
11:36
and shuttling them around
the countryside is a terrible idea.
the countryside is a terrible idea.
232
684178
3007
przez tereny wiejskie to zły pomysł.
11:40
To me, this leads rather quickly
to a vision of small,
to a vision of small,
233
688122
3533
Uważam, że zmiany poprowadzą nas ku małym,
11:43
neighborhood scale, temporary nukes,
234
691679
2668
tymczasowym elektrowniom jądrowym,
11:46
nuclear power as a bridge technology
while we develop and deploy renewables.
while we develop and deploy renewables.
235
694371
3620
dopóki nie nauczymy się
wykorzystywać surowców naturalnych,
wykorzystywać surowców naturalnych,
11:50
Or accept that genetically
modified crops are safe
modified crops are safe
236
698015
3701
albo zaakceptujemy,
że modyfikowane uprawy są bezpieczne,
że modyfikowane uprawy są bezpieczne,
11:53
and that industrial agriculture
has caused huge environmental problems.
has caused huge environmental problems.
237
701740
3691
a rolnictwo przemysłowe
szkodzi środowisku.
szkodzi środowisku.
11:57
To me, this leads rather quickly
to a vision of plant scientists
to a vision of plant scientists
238
705455
4250
Rodzi się wizja naukowców-roślinoznawców
12:01
devoting much more of their attention
to tree and tuber crops,
to tree and tuber crops,
239
709729
3147
skupionych na drzewach i bulwach,
12:04
which can be much more
productive than cereals,
productive than cereals,
240
712900
3008
co jest bardziej wydajne niż uprawa zbóż,
12:07
use much less water than cereals,
and cause much less erosion than cereals.
and cause much less erosion than cereals.
241
715932
3761
zmniejszy pobór wody oraz erozję.
12:11
These are just ideas
from a random journalist.
from a random journalist.
242
719717
2187
To pomysły zwykłego dziennikarza.
12:13
I'm sure there's a hundred better ones
right here in this room.
right here in this room.
243
721928
3054
Pewnie jest tu sto lepszych.
12:17
The main point is,
244
725006
1151
Chodzi o to,
12:18
wizards and prophets working together
have many paths to success.
have many paths to success.
245
726181
3999
że współpraca czarodziei i proroków
prowadzi do sukcesu.
prowadzi do sukcesu.
12:22
And success would mean
much more than mere survival,
much more than mere survival,
246
730204
2672
Sukces oznacza więcej niż przetrwanie.
12:24
important though that is.
247
732900
1251
12:26
I mean, if humankind somehow
survives its own outbreak,
survives its own outbreak,
248
734175
2985
Jeśli ludzkość przetrwa własną eksplozję,
12:29
if we get food to everybody,
get water to everybody,
get water to everybody,
249
737184
2442
jeśli uda się zapewnić
wszystkim jedzenie, wodę,
wszystkim jedzenie, wodę,
12:31
get power to everybody,
250
739650
1157
energię,
12:32
if we avoid the worst effects
of climate change,
of climate change,
251
740831
4097
zapobiec drastycznym zmianom klimatu,
12:36
if we somehow safeguard the biome,
252
744952
2059
zachowamy biom,
12:39
it would be amazing.
253
747035
1230
to będzie niesamowite.
12:41
It would say, I think,
254
749405
1781
Będzie dowodem,
12:43
even to a hardened cynic like me,
255
751210
2159
nawet dla zatwardziałego cynika jak ja,
12:45
maybe we really are special.
256
753393
1451
że jednak jesteśmy wyjątkowi.
12:47
Thank you.
257
755615
1151
Dziękuję.
12:48
(Applause)
258
756790
7000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Charles C. Mann - Science journalistCharles C. Mann calls himself "a fella who tries to find out interesting things and tell others about them."
Why you should listen
Twenty years ago, on the day his daughter was born, Charles C. Mann suddenly realized that by the time she reaches his age, there will be almost ten billion people in the world. How is that going to work? How are we going to feed everybody, get water to everybody, get power to everybody and avoid the worst impacts of climate change? Is there any hope we can do all of this?
As a science journalist, Mann has been asking these questions to researchers for years. His TED2018 talk is his best effort to explain the kind of answers he gets, and what they mean -- all in 12 minutes.
Mann is the author of 1491: New Revelations of the Americas Before Columbus, 1493: Uncovering the New World Columbus Created and his latest, The Wizard and the Prophet: Two Remarkable Scientists and Their Dueling Visions to Shape Tomorrow's World.
Charles C. Mann | Speaker | TED.com