TED2018
Charles C. Mann: How will we survive when the population hits 10 billion?
Charles C. Mann: Nüfus 10 milyarı bulduğunda nasıl hayatta kalacağız
Filmed:
Readability: 5
2,753,413 views
2050 yılına kadar dünyada 10 milyar insan yaşayacağı tahmin ediliyor. İklim değişikliğinin en kötü etkilerinden kaçınmaya çalışırken insanlara temel ihtiyaçlarını nasıl sağlayacağız? Bilgelikle dolu bu konuşmada bilim gazetecisi Charles C. Mann bir yandan hayatta kalmak için kendi çözümünü paylaşırken diğer yandan önerilen çözümleri masaya yatırıyor ve yanıtların iki kategoriye ayrıldığını söylüyor: büyücüler ve kahinler.
Charles C. Mann - Science journalist
Charles C. Mann calls himself "a fella who tries to find out interesting things and tell others about them." Full bio
Charles C. Mann calls himself "a fella who tries to find out interesting things and tell others about them." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
How are we doing?
0
698
1150
Nasılsınız?
00:14
No, no, no, by that, I meant,
1
2650
1565
Hayır, hayır, demek istediğim...
00:16
how are we, homo sapiens "we" ...
2
4239
1681
homo sapien olarak...
00:17
(Laughter)
3
5944
1008
(Kahkahalar)
00:18
doing as a species?
4
6976
1151
''biz'' nasılız?
00:20
(Laughter)
5
8151
1010
(Kahkahalar)
00:21
Now the typical way
to answer that question is this.
to answer that question is this.
6
9185
2451
Bu soru genellikle
şu şekilde cevaplanıyor.
şu şekilde cevaplanıyor.
00:23
You choose some measure
of human physical well-being:
of human physical well-being:
7
11660
3125
İnsan fiziksel refahına ilişkin
bir ölçüm seçiyorsunuz:
bir ölçüm seçiyorsunuz:
00:26
average longevity,
average calories per day,
average calories per day,
8
14809
2698
ortalama ömür süresi,
günlük ortalama kalori,
günlük ortalama kalori,
00:29
average income, overall population,
that sort of thing,
that sort of thing,
9
17531
2642
ortalama gelir, ortalama nüfus,
bu tür şeyler,
bu tür şeyler,
00:32
and draw a graph of its value over time.
10
20197
2910
sonra zaman içindeki durumunu
grafikle gösteriyorsunuz.
grafikle gösteriyorsunuz.
00:35
In almost every case,
you get the same result.
you get the same result.
11
23131
2466
Neredeyse her zaman
aynı sonucu alıyorsunuz.
aynı sonucu alıyorsunuz.
00:37
The line skitters along
at a low level for millennia,
at a low level for millennia,
12
25621
2691
Yüz binlerce yıl grafik çizgisi
tekdüze ilerliyor,
tekdüze ilerliyor,
00:40
then rockets up exponentially
in the 19th and 20th century.
in the 19th and 20th century.
13
28336
3436
sonra 19 ve 20. yüzyılda
inanılmaz şekilde yukarı çıkıyor.
inanılmaz şekilde yukarı çıkıyor.
00:44
Or choose a measure of consumption:
14
32535
2621
Veya bir tüketim ölçümü seçiyoruz:
00:47
consumption of energy,
consumption of fresh water,
consumption of fresh water,
15
35180
2349
enerji tüketimi, içme suyu tüketimi,
00:49
consumption of the world's photosynthesis,
16
37553
2071
dünya fotosentezi tüketimi gibi
00:51
and draw a graph of its value over time.
17
39648
2222
ve zaman içindeki değeri için bir grafik.
00:53
In the same way, the line skitters along
at a low level for millennia,
at a low level for millennia,
18
41894
4072
Aynı şekilde, bin yıl boyunca
çizgi çok hafif bir yükseliş gösterirken
çizgi çok hafif bir yükseliş gösterirken
00:57
then rockets up exponentially
in the 19th and 20th century.
in the 19th and 20th century.
19
45990
4008
19 ve 20. yüzyılda
inanılmaz bir yükseliş gösteriyor.
inanılmaz bir yükseliş gösteriyor.
01:02
Biologists have a word for this: outbreak.
20
50731
2346
Biyologlar buna salgın diyor.
01:05
An outbreak is when
a population or species
a population or species
21
53894
2613
Bir popülasyon veya tür
doğal seçilimin sınırlarını aştığında
salgın gerçekleşiyor.
salgın gerçekleşiyor.
01:08
exceeds the bounds of natural selection.
22
56531
2055
01:10
Natural selection ordinarily
keeps populations and species
keeps populations and species
23
58610
3016
Doğal seçilim, popülasyon ve türleri
01:13
within roughly defined limits.
24
61650
1682
kabaca tanımlı sınırlar içinde tutuyor.
01:16
Pests, parasites, lack of resources
prevent them from expanding too much.
prevent them from expanding too much.
25
64130
4211
Böcekler, parazitler, kaynak eksiklikleri
aşırı yayılmalarını önler.
aşırı yayılmalarını önler.
01:20
But every now and then,
a species escapes its bounds.
a species escapes its bounds.
26
68365
3439
Ancak arada sırada
bir tür sınırlarını aşar.
bir tür sınırlarını aşar.
01:24
Crown-of-thorns starfish
in the Indian Ocean,
in the Indian Ocean,
27
72116
2392
Hint Okyanusu'nda
Acanthaster planci denizyıldızı,
Acanthaster planci denizyıldızı,
01:26
zebra mussels in the Great Lakes,
spruce budworm here in Canada.
spruce budworm here in Canada.
28
74532
3580
Büyük Göller'deki zebra midyeleri,
Kanada'daki spruce kurdu.
Kanada'daki spruce kurdu.
01:30
Populations explode,
a hundredfold, a thousandfold,
a hundredfold, a thousandfold,
29
78136
3143
Popülasyonlar patlama yapar,
yüzlerce, binlerce
yüzlerce, binlerce
01:33
a millionfold.
30
81303
1206
hatta milyonlarca katı.
01:35
So here's a fundamental
lesson from biology:
lesson from biology:
31
83023
2542
Biyolojiden temel bir ders:
01:37
outbreaks in nature don't end well.
32
85589
2188
doğada salgınlar
hiçbir zaman iyi sonuçlanmaz.
hiçbir zaman iyi sonuçlanmaz.
01:40
(Laughter)
33
88126
1150
(Kahkahalar)
01:41
Put a couple of protozoa
into a petri dish full of nutrient goo.
into a petri dish full of nutrient goo.
34
89660
3920
İki tane tek hücreliyi
besin dolu bir petri kabına koyun.
besin dolu bir petri kabına koyun.
01:46
In their natural habitat, soil or water,
their environment constrains them.
their environment constrains them.
35
94276
3872
Toprak veya su, doğal habitatlarında
çevre onları kısıtlar.
çevre onları kısıtlar.
01:50
In the petri dish, they have
an ocean of breakfast
an ocean of breakfast
36
98896
2375
Bir petri kabında ise
kahvaltı ziyafeti içindeler
kahvaltı ziyafeti içindeler
01:53
and no natural enemies.
37
101295
1366
ve doğal hiçbir düşman yok.
01:54
They eat and reproduce, eat and reproduce,
38
102685
2508
Tekrar tekrar beslenip ürerler,
01:57
until bang, they hit
the edge of the petri dish,
the edge of the petri dish,
39
105217
2259
petri kabının kenarına kadar çoğalırlar,
01:59
at which point they either
drown in their own waste,
drown in their own waste,
40
107500
2435
bu noktada
ya kendi atıkları içinde boğulacaklar,
ya kendi atıkları içinde boğulacaklar,
ya açlıktan ya da her ikisinden ölecekler.
02:01
starve from lack of resources, or both.
41
109959
1905
02:03
The outbreak ends, always, badly.
42
111888
2708
Salgın her zaman kötü sonuçlanıyor.
02:06
Now, from the viewpoint of biology,
43
114953
2433
Biyoloji bakış açısıyla
02:09
you and I are not fundamentally different
than the protozoa in the petri dish.
than the protozoa in the petri dish.
44
117410
3942
bizler petri kabındaki tek hücreliden
temel olarak farklı değiliz.
temel olarak farklı değiliz.
02:13
We're not special.
45
121884
1587
Özel değiliz.
02:17
All the things that we, in our vanity,
think make us different --
think make us different --
46
125598
3136
Bizi farklı kıldığını
düşündüğümüz tüm o gösteriş,
düşündüğümüz tüm o gösteriş,
02:20
art, science, technology, and so forth,
they don't matter.
they don't matter.
47
128758
2766
sanat, bilim, teknoloji...
Bunların bir önemi yok.
Bunların bir önemi yok.
02:23
We're an outbreak species,
48
131548
1269
Biz de salgın bir türüz,
02:24
we're going to hit the edge
of the petri dish, simple as that.
of the petri dish, simple as that.
49
132841
3455
biz de o petri kabının
kenarına dayanacağız, bu kadar basit.
kenarına dayanacağız, bu kadar basit.
02:28
Well, the obvious question:
Is this actually true?
Is this actually true?
50
136320
2857
Apaçık şöyle soruyorsunuz:
Bu gerçekten doğru mu?
Bu gerçekten doğru mu?
02:31
Are we in fact doomed
to hit the edge of the petri dish?
to hit the edge of the petri dish?
51
139766
2667
Petri kabının kenarına
dayanmaya mahkum muyuz?
dayanmaya mahkum muyuz?
02:34
I'd like to set aside
this question for a moment
this question for a moment
52
142457
2269
Bu soruyu şimdilik bir kenara bırakıp
02:36
and ask you guys another one.
53
144750
1524
başka bir soru sormak istiyorum.
02:38
If we are going to escape biology,
how are we going to do it?
how are we going to do it?
54
146298
3071
Eğer biyolojiden kaçacaksak
bunu nasıl yapacağız?
bunu nasıl yapacağız?
02:42
In the year 2050,
55
150242
1588
2050 yılında,
02:43
there will be almost
10 billion people in the world,
10 billion people in the world,
56
151854
2495
dünyada neredeyse 10 milyar insan olacak
02:46
and all of those people will want
the things that you and I want:
the things that you and I want:
57
154373
3139
ve bu insanların her biri
bizim istediğimiz şeyleri isteyecek:
bizim istediğimiz şeyleri isteyecek:
02:49
nice cars, nice clothes, nice homes,
58
157536
3277
güzel arabalar, kıyafetler, güzel evler,
02:52
the odd chunk of Toblerone.
59
160837
1523
Toblerone'un büyük parçası.
02:55
I mean, think of it:
Toblerone for 10 billion people.
Toblerone for 10 billion people.
60
163064
2491
Bir düşünün:
10 milyar insan için Toblerone.
10 milyar insan için Toblerone.
02:57
How are we going to do this?
61
165579
1573
Bunu nasıl yapacağız?
02:59
How are we going to feed everybody,
get water to everybody,
get water to everybody,
62
167176
2840
Herkesi nasıl besleyeceğiz,
herkese nasıl su sağlayacağız,
herkese nasıl su sağlayacağız,
03:02
provide power to everybody,
avoid the worst impacts of climate change?
avoid the worst impacts of climate change?
63
170040
3389
herkese elektrik sağlayıp
iklim değişikliğinden nasıl kaçınacağız?
iklim değişikliğinden nasıl kaçınacağız?
03:05
I'm a science journalist,
64
173453
1777
Ben bilim gazetecisiyim
03:07
and I've been asking these questions
to researchers for years,
to researchers for years,
65
175254
3339
ve bu soruları araştırmacılara
yıllardır soruyorum,
yıllardır soruyorum,
03:10
and in my experience, their answers
fall into two broad categories,
fall into two broad categories,
66
178617
3977
tecrübeme göre yanıtları
iki sınıfa ayrılıyor,
iki sınıfa ayrılıyor,
03:14
which I call "wizards" and "prophets."
67
182618
1959
bunlar ''büyücüler'' ve ''kahinler.''
03:16
Wizards, techno-whizzes,
68
184994
1814
Büyücüler, teknoloji guruları
03:18
believe that science and technology,
properly applied,
properly applied,
69
186832
2808
düzgün bir şekilde uygulandığında
bilim ve teknolojinin
bilim ve teknolojinin
03:21
will let us produce
our way out of our dilemmas.
our way out of our dilemmas.
70
189664
2624
bizi bu ikilemden kurtaracağına inanıyor.
03:24
"Be smart, make more," they say.
71
192312
1677
''Zeki olun, daha fazlasını yapın.
03:26
"That way, everyone can win."
72
194013
1651
Bu sayede herkes kazanır.''
03:28
Prophets believe close to the opposite.
73
196537
2182
Kahinler bunun neredeyse
tam zıttına inanıyor.
tam zıttına inanıyor.
03:31
They see the world as governed
by fundamental ecological processes
by fundamental ecological processes
74
199790
4091
Onlara göre dünya, çiğneyerek
sonumuzu getirdiğimiz sınırlarla dolu
sonumuzu getirdiğimiz sınırlarla dolu
03:35
with limits that we
transgress to our peril.
transgress to our peril.
75
203905
2758
temel ekolojik süreçler
tarafından yönetiliyor.
tarafından yönetiliyor.
03:39
"Use less, conserve," they say.
76
207206
2016
''Daha az kullan, sakla.''
03:41
"Otherwise, everybody's going to lose."
77
209246
2071
''Yoksa herkes kaybedecek.''
03:44
Wizards and prophets have been
butting their heads together for decades,
butting their heads together for decades,
78
212261
3428
Büyücüler ve kahinler uzun yıllardır
birbirileriyle çatışıyorlar
birbirileriyle çatışıyorlar
03:47
but they both believe that technology
is key to a successful future.
is key to a successful future.
79
215713
3683
ama iki grup da teknolojiyi
başarılı bir gelecek için önemli buluyor.
başarılı bir gelecek için önemli buluyor.
03:51
The trouble is, they envision
different types of technology
different types of technology
80
219420
3047
Sorun şu ki bahsettikleri
teknoloji ve gelecekler
teknoloji ve gelecekler
03:54
and different types of futures.
81
222491
1778
birbirinden çok farklı.
03:56
Wizards envision a world of glittering,
hyperefficient megacities
hyperefficient megacities
82
224995
5133
Büyücüler pırıldayan
süper etkili mega şehirler tasvir ediyor,
süper etkili mega şehirler tasvir ediyor,
04:02
surrounded by vast tracts
of untouched nature,
of untouched nature,
83
230152
2962
hiç dokunulmamış
dev doğa alanlarıyla kaplı,
dev doğa alanlarıyla kaplı,
04:05
economies that have
transitioned from atoms to bits,
transitioned from atoms to bits,
84
233138
2620
atomlardan parçalara
geçiş yapmış ekonomiler,
geçiş yapmış ekonomiler,
04:07
dematerialized capitalist societies
85
235782
2041
artık doğayı sömüremeyecek
04:09
that no longer depend
on exploiting nature.
on exploiting nature.
86
237847
2229
kapitalist toplumları ortadan kaldırmış.
04:12
Energy, to wizards,
comes from compact nuclear plants;
comes from compact nuclear plants;
87
240755
2642
Büyücüler için enerji
nükleer santrallerden gelecek;
nükleer santrallerden gelecek;
04:15
food from low-footprint farms
with ultraproductive,
with ultraproductive,
88
243421
2842
yiyecekler, robotların ilgilendiği
süper verimli,
süper verimli,
04:18
genetically modified crops
tended by robots;
tended by robots;
89
246287
2808
GDO'lu ekinler yetiştiren
küçük çaplı çiftliklerden;
küçük çaplı çiftliklerden;
04:21
water from high-throughput
desalination plants,
desalination plants,
90
249119
2516
su ise çok verimli tuzdan
arındırma tesislerinden gelecek,
arındırma tesislerinden gelecek,
04:23
which means we no longer
exploit rivers and aquifers.
exploit rivers and aquifers.
91
251659
3126
yani artık nehir ve yer altı
su havzalarını sömürmeyeceğiz.
su havzalarını sömürmeyeceğiz.
04:27
Wizards envision all 10 billion of us
92
255208
1834
Büyücülere göre 10 milyar birey
04:29
packed into ultradense
but walkable megacities,
but walkable megacities,
93
257066
2643
süper yoğunluklu ama yürünebilir
mega şehirlerde olacak,
mega şehirlerde olacak,
04:31
an urbanized world
of maximum human aspiration
of maximum human aspiration
94
259733
2674
en üst insan beklentisi
ve en üst insan özgürlüğüne dair
ve en üst insan özgürlüğüne dair
04:34
and maximum human liberty.
95
262431
1428
şehirleşmiş bir dünya.
04:36
Now, prophets object to every bit of this.
96
264557
3508
Kahinler bunun
her kısmına karşı çıkıyorlar.
her kısmına karşı çıkıyorlar.
04:40
You can't dematerialize
food and water, they point out.
food and water, they point out.
97
268089
3155
Onlara göre yiyecek ve suyu
görünmez kılamayız.
görünmez kılamayız.
04:43
They say, you can't eat bits,
98
271557
2136
Küçük parçalar yiyemeyiz
04:45
and industrial agriculture has already
given us massive soil erosion,
given us massive soil erosion,
99
273717
3524
ve endüstriyel tarım zaten bize
dev bir toprak erozyonuna mal oldu,
dev bir toprak erozyonuna mal oldu,
04:49
huge coastal dead zones
and ruined soil microbiomes.
and ruined soil microbiomes.
100
277265
2921
dev kıyısal ölü bölgeler
ve mahvolmuş toprak mikrobiyonları.
ve mahvolmuş toprak mikrobiyonları.
04:52
And you wizards, you want more of this?
101
280210
1947
Büyücüler,
daha fazlasını mı istiyorsunuz?
daha fazlasını mı istiyorsunuz?
04:54
And those giant desalination plants?
102
282181
2418
Peki ya o tuzdan arındırma tesisleri?
04:56
You know they generate
equally giant piles of toxic salt
equally giant piles of toxic salt
103
284623
2969
Aynı ölçüde dev miktarlarda
toksit tuz üretiyorlar
toksit tuz üretiyorlar
04:59
that are basically
impossible to dispose of.
impossible to dispose of.
104
287616
2268
ve bundan kurtulmak imkânsız.
05:02
And those megacities you like?
105
290424
2184
O mega şehirlere ne demeli?
05:04
Can you name me
an actually existing megacity
an actually existing megacity
106
292632
3065
Şu an bana dünyada Tokyo dışında
05:07
that really exists in the world today,
except for possibly Tokyo,
except for possibly Tokyo,
107
295721
3224
yozlaşma ve eşitsizlik çukuru olmamış
05:10
that isn't a cesspool
of corruption and inequality?
of corruption and inequality?
108
298969
3079
tek bir mega şehir söyleyebilir misiniz?
05:15
Instead, prophets pray for a world
of smaller, interconnected communities,
of smaller, interconnected communities,
109
303055
6636
Kahinler daha küçük, birbirine bağlı
topluluklar için dua ediyorlar,
topluluklar için dua ediyorlar,
05:21
closer to the earth,
110
309715
2166
toprağa daha yakın,
05:23
a more agrarian world
of maximum human connection
of maximum human connection
111
311905
3017
insan etkileşiminin en üst düzey olduğu
daha tarımsal bir dünya
daha tarımsal bir dünya
05:26
and reduced corporate control.
112
314946
1903
ve azalmış kurumsal kontrol.
05:30
More people live
in the countryside in this vision,
in the countryside in this vision,
113
318142
2731
Bu versiyonda çok daha fazla insan
kırsal alanda yaşıyor,
kırsal alanda yaşıyor,
05:32
with power provided by neighborhood-scale
solar and wind installations
solar and wind installations
114
320897
3341
mahalle çapında
uzaktan bakınca gözden kaybolan
uzaktan bakınca gözden kaybolan
05:36
that disappear into the background.
115
324262
1809
güneş ve rüzgar enerjisi sistemleri var,
05:38
Prophets don't generate water
from giant desalination plants.
from giant desalination plants.
116
326698
3706
Kahinler dev tuzdan arıtma
tesislerinden su elde etmezler.
tesislerinden su elde etmezler.
05:44
They capture it from rainfall,
117
332044
2508
Suyu yağmurdan elde ederler
05:46
and they reuse and recycle it endlessly.
118
334576
2469
ve sonsuza kadar bunu geri dönüştürürler.
05:49
And the food comes
from small-scale networks of farms
from small-scale networks of farms
119
337069
4420
Yiyecek ise ağaç ve yumru köklere dayanan
05:53
that focus on trees and tubers
120
341513
1906
küçük ölçekli çiftlik ağlarından geliyor,
05:55
rather than less productive cereals
like wheat and rice.
like wheat and rice.
121
343443
3738
buğday ve pirinç gibi
daha az verimli tahıllardan değil.
daha az verimli tahıllardan değil.
06:01
Above all, though, prophets envision
people changing their habits.
people changing their habits.
122
349286
3699
Hepsinden ötesi kahinler, insanların
alışkanlıklarını değiştirdiğini öngörüyor.
alışkanlıklarını değiştirdiğini öngörüyor.
06:05
They don't drive to work,
they take their renewable-powered train.
they take their renewable-powered train.
123
353009
3110
İşe arabayla gitmiyorlar,
yenilenebilir elektrikli trene biniyorlar.
yenilenebilir elektrikli trene biniyorlar.
06:08
They don't take 30-minute
hot showers every morning.
hot showers every morning.
124
356143
2507
Her sabah 30 dakika
sıcak duş almıyorlar.
sıcak duş almıyorlar.
06:10
They eat, you know,
like Michael Pollan says,
like Michael Pollan says,
125
358674
2461
Michael Pollan'ın
söylediği gibi yemek yiyorlar:
söylediği gibi yemek yiyorlar:
06:13
real food, mostly plants, not too much.
126
361159
3895
gerçek besin, çoğu bitki
ve çok fazla değil.
ve çok fazla değil.
06:17
Above all, prophets say
submitting to nature's restraints
submitting to nature's restraints
127
365825
3508
Dahası, kahinlere göre
doğanın kısıtlamalarına uyum sağlamak
doğanın kısıtlamalarına uyum sağlamak
06:21
leads to a freer, more democratic,
healthier way of life.
healthier way of life.
128
369357
4848
daha özgür, demokratik ve sağlıklı
bir yaşam şekline yön veriyor.
bir yaşam şekline yön veriyor.
06:26
Now, wizards regard all this as hooey.
129
374967
2490
Büyücüler tüm bunları
boş laf olarak görüyor.
boş laf olarak görüyor.
06:29
They see it as a recipe for narrowness,
regression, and global poverty.
regression, and global poverty.
130
377481
3468
Bunun darlık, gerileme ve küresel
yoksulluğa yol açacağı kanısındalar.
yoksulluğa yol açacağı kanısındalar.
06:34
Prophet-style agriculture, they say,
only extends the human footprint
only extends the human footprint
131
382314
3318
Onlara göre kahin tarzı tarım
sadece insan alanını kapsıyor
sadece insan alanını kapsıyor
06:37
and shunts more people
into low-wage agricultural labor.
into low-wage agricultural labor.
132
385656
3048
ve daha çok insanı düşük ücretli
tarımsal işçiliğe çekiyorlar.
tarımsal işçiliğe çekiyorlar.
06:40
Those neighborhood-run solar facilities,
133
388728
1931
Mahalle yönetimli güneş tesisleri ise,
06:42
they sound great,
134
390683
1764
kulağa harika gelse de
06:44
but they depend on a technology
that doesn't exist yet.
that doesn't exist yet.
135
392471
2705
şu an var olmayan
bir teknolojiye dayanıyorlar.
bir teknolojiye dayanıyorlar.
06:47
They're a fantasy.
136
395200
1354
Bu bir fantezi.
06:49
And recycling water? It's a brake
on growth and development.
on growth and development.
137
397012
2826
Peki ya geri dönüşümlü su?
Büyüme ve gelişme için bir fren.
Büyüme ve gelişme için bir fren.
06:51
Above all, though, wizards object
to the prophets' emphasis
to the prophets' emphasis
138
399862
3483
Bunların da ötesinde büyücüler,
kahinlerin geniş çaplı sosyal mühendislik
vurgusuna itiraz ediyorlar,
vurgusuna itiraz ediyorlar,
06:55
on wide-scale social engineering,
139
403369
2038
06:57
which they see as deeply anti-democratic.
140
405431
2438
bunu aşırı demokrasi karşıtı
olarak görüyorlar.
olarak görüyorlar.
07:01
If the history of the last two centuries
was one of unbridled growth,
was one of unbridled growth,
141
409105
3904
Son iki yüzyıllık tarih
dizginlenmemiş bir büyümeyse
dizginlenmemiş bir büyümeyse
07:05
the history of the coming century
may well be the choice we make
may well be the choice we make
142
413033
3185
gelecek yüzyılın tarihi de
bu iki yol arasında tür olarak
yaptığımız seçimlerden ibaret olabilir.
yaptığımız seçimlerden ibaret olabilir.
07:08
as a species between these two paths.
143
416242
2215
07:11
These are the arguments that will be
resolved, in one way or another,
resolved, in one way or another,
144
419021
3897
Bunlar bir şekilde
çocuklarımızın nesli tarafından
çocuklarımızın nesli tarafından
07:14
by our children's generation,
145
422942
1464
çözümlenecek olan sorular,
07:16
the generation that will come
into the world of 10 billion.
into the world of 10 billion.
146
424430
2816
10 milyarlık bir dünyaya
gelecek olan nesil.
gelecek olan nesil.
07:19
Now, but wait, by this point,
biologists should be rolling their eyes
biologists should be rolling their eyes
147
427270
3262
Ama durun, bu noktada biyologlar
bu durumu öylesine kınayacaklar ki
bu durumu öylesine kınayacaklar ki
07:22
so loud you can barely hear me speak.
148
430556
1886
benim sesimi duyan olmayacak.
07:24
They should be saying,
all of this, wizards, prophets,
all of this, wizards, prophets,
149
432466
3697
Bunların hepsini söyleyecekler,
büyücü ve kahin senaryolarını...
büyücü ve kahin senaryolarını...
07:28
it's a pipe dream.
150
436187
1352
bu boş bir hayal.
07:29
It doesn't matter which illusory path
you think you're taking.
you think you're taking.
151
437563
4168
Hangi hayali yola
koyulduğunuzun bir önemi yok.
koyulduğunuzun bir önemi yok.
07:34
Outbreaks in nature don't end well.
152
442736
2436
Doğada salgınlar iyi sonuçlanmaz.
07:37
I mean, you think the protozoa
see the edge of the petri dish approaching
see the edge of the petri dish approaching
153
445196
3476
Tek hücreli, petri kabının kenarının
yaklaştığını fark edip şöyle demiyor:
yaklaştığını fark edip şöyle demiyor:
07:40
and say, "Hey guys,
time to change society"?
time to change society"?
154
448696
2095
''Hey millet, toplumu değiştirme zamanı''
07:42
No. They just let her rip.
155
450815
2158
Hayır, delip geçmesine izin veriyorlar.
07:44
That's what life does,
and we're part of life.
and we're part of life.
156
452997
2531
Çünkü hayat böyle
ve biz de hayatın bir parçasıyız.
ve biz de hayatın bir parçasıyız.
07:47
We'll do the same thing. Deal with it.
157
455552
2119
Aynısını biz de yapacağız.
Bununla yüzleşin.
Bununla yüzleşin.
07:50
Well, if you're a follower of Darwin,
you have to take this into consideration.
you have to take this into consideration.
158
458242
5647
Darwin'in takipçilerindenseniz
bunu hesaba katmanız lazım.
bunu hesaba katmanız lazım.
07:56
I mean, the basic counterargument
boils down to: "We're special."
boils down to: "We're special."
159
464500
3723
Temel karşı yaklaşım dönüp dolaşıp
şuna geliyor: ''Biz özeliz.''
şuna geliyor: ''Biz özeliz.''
08:00
How lame is that?
160
468762
1259
Ne kadar saçma.
08:02
(Laughter)
161
470045
1491
(Gülme sesleri)
08:03
I mean, we can accumulate
and share knowledge
and share knowledge
162
471560
2120
Bilgiyi toplayabilir, paylaşabilir
ve bunu geleceğimiz için kullanabiliriz.
08:05
and use it to guide our future.
163
473704
1824
08:07
Well, are we actually doing this?
164
475552
1724
Ama bunu gerçekten yapıyor muyuz?
08:09
Is there any evidence that we're actually
using our accumulated, shared knowledge
using our accumulated, shared knowledge
165
477300
4777
Birikmiş ve paylaşılmış bilgilerimizi
uzun vadeli refahımızı garantilemek için
uzun vadeli refahımızı garantilemek için
08:15
to guarantee our long-term prosperity?
166
483514
2008
kullandığımıza dair hiçbir kanıt var mı?
08:18
It's pretty easy to say no.
167
486093
1667
Hayır demek çok kolay.
08:20
If you're a wizard,
168
488398
907
Eğer büyücüyseniz
08:21
and you believe that hyperproductive,
genetically engineered crops
genetically engineered crops
169
489321
3438
ve süper üretken, GDO'lu ekinlerin
yarının dünyasında
yarının dünyasında
08:24
are key to feeding everyone
in tomorrow's world,
in tomorrow's world,
170
492783
2363
herkesi doyurmak için
kilit olduğu kanısındaysanız
kilit olduğu kanısındaysanız
08:27
you have to worry that 20 years
171
495170
2785
şunu bilin ki bu ürünlerin tüketiminin
güvenli olduğuna dair
güvenli olduğuna dair
08:29
of scientists demonstrating
that they are safe to consume
that they are safe to consume
172
497979
2722
bilim insanlarının 20 yıllık çalışması
08:32
has failed to convince the public
to embrace this technology.
to embrace this technology.
173
500725
2906
insanlara bu teknolojiyi kabul ettiremedi.
08:35
If you're a prophet
174
503655
1314
Eğer kahinseniz
08:36
and you believe that key to solving
today's growing shortage of fresh water
today's growing shortage of fresh water
175
504993
4477
ve bugünün içme suyu kıtlığını çözmek için
onu boşa harcamaktan vazgeçmemiz
gerektiğini düşünüyorsanız
gerektiğini düşünüyorsanız
08:41
is to stop wasting it,
176
509494
1951
08:43
you have to worry
that cities around the world,
that cities around the world,
177
511469
2897
şunu bilin ki tüm dünyada şehirler,
08:46
in rich places as well as poor,
178
514390
1800
hem zengin hem de yoksul yerler,
08:48
routinely lose a quarter
or more of their water
or more of their water
179
516214
2587
sızıntılı veya kirli borular sebebiyle
sularının bir çeyreğini
rutin olarak kaybediyorlar.
rutin olarak kaybediyorlar.
08:50
to leaky and contaminated pipes.
180
518825
2135
08:53
I mean, Cape Town, just a little
while ago, almost ran out of water.
while ago, almost ran out of water.
181
521515
3529
Kısa bir süre önce Cape Town
neredeyse susuz kaldı.
neredeyse susuz kaldı.
08:57
Cape Town loses a third
of its water to leaky pipes.
of its water to leaky pipes.
182
525068
2567
Cape Town sızan borulardan
suyunun 1/3'ünü kaybediyor.
suyunun 1/3'ünü kaybediyor.
08:59
This problem has been
getting worse for decades,
getting worse for decades,
183
527659
2317
Bu sorun yıllardır daha kötüye gidiyor
09:02
and remarkably little
has been done about it.
has been done about it.
184
530000
2595
ve konuyla ilgili
şaşırtıcı derecede az şey yapıldı.
şaşırtıcı derecede az şey yapıldı.
09:04
If you're a wizard, and you think
that clean, abundant,
that clean, abundant,
185
532619
3249
Eğer büyücüyseniz ve o temiz,
bol, karbonsuz nükleer enerjinin
bol, karbonsuz nükleer enerjinin
09:07
carbon-free nuclear power
is key to fighting climate change,
is key to fighting climate change,
186
535892
2869
iklim değişikliği savaşında
kilit olduğu kanısındaysanız
kilit olduğu kanısındaysanız
09:10
then you have to worry
187
538785
1241
şunu bilmelisiniz ki
09:12
that the public willingness
to build nukes is going down.
to build nukes is going down.
188
540050
2770
halkın nükleer enerji isteği
giderek azalıyor.
giderek azalıyor.
09:15
If you're a prophet, and you think
that the solution to the same problem
that the solution to the same problem
189
543455
3436
Eğer kahinseniz ve aynı soruna
yönelik çözümünüz
yönelik çözümünüz
09:18
is these neighborhood-run solar facilities
shuttling power back and forth,
shuttling power back and forth,
190
546915
3578
elektriği oradan oraya taşıyan
mahalle yönetimli güneş tesisleri ise
mahalle yönetimli güneş tesisleri ise
09:22
you have to worry that no nation
anywhere in the world
anywhere in the world
191
550517
2754
bilin ki dünyada hiçbir millet
09:25
has devoted anything like the resources
necessary to develop this technology
necessary to develop this technology
192
553295
3969
böyle bir teknoloji geliştirmek
ve gerektiğinde kullanmak adına
ve gerektiğinde kullanmak adına
09:29
and deploy it in the time that we need it.
193
557288
2503
hiçbir kaynak temininde bulunmadı.
09:31
And if you're on either side,
wizard or prophet,
wizard or prophet,
194
559815
2338
Büyücü veya kahin,
her iki taraftaysanız
her iki taraftaysanız
09:34
you have to worry that, despite
the massive alarm about climate change,
the massive alarm about climate change,
195
562177
4548
şunu da hesaba katın ki
devasa iklim değişikliği tehditine rağmen
devasa iklim değişikliği tehditine rağmen
09:38
the amount of energy generated every year
from fossil fuels has gone up
from fossil fuels has gone up
196
566749
3953
fosil yakıtlarından kaynaklı
yıllık enerji üretimi miktarı
yıllık enerji üretimi miktarı
09:42
by about 30 percent
since the beginning of this century.
since the beginning of this century.
197
570726
3331
bu yüzyılın başından bu yana
yaklaşık yüzde 30 arttı.
yaklaşık yüzde 30 arttı.
09:46
So, still think we're different
than the protozoa?
than the protozoa?
198
574443
3317
Hâlâ tek hücrelilerden farklı olduğumuzu
düşünüyor musunuz?
düşünüyor musunuz?
09:50
Still think we're special?
199
578498
2270
Hâlâ özel olduğumuzu düşünüyor musunuz?
09:54
Actually, it's even worse than that.
200
582392
2563
Aslında ondan da kötüyüz.
09:56
(Laughter)
201
584979
2588
(Kahkahalar)
09:59
We're not in the streets.
202
587591
1251
Sokaklarda değiliz.
10:00
No seriously, if there's a difference
between us and the protozoa,
between us and the protozoa,
203
588866
3175
Gerçekten, eğer tek hücreliler
ve bizim aramızda bir fark varsa,
ve bizim aramızda bir fark varsa,
10:04
a difference that matters,
204
592065
1542
kayda değer bir fark,
10:05
it's not just our art and science
and technology and so forth --
and technology and so forth --
205
593631
3077
bu fark bizim sanatımız,
bilim ve teknolojimiz değil,
bilim ve teknolojimiz değil,
10:08
it's that we can yell and scream,
we can go out into the streets,
we can go out into the streets,
206
596732
3231
sokaklara çıkabiliyor
ve çığlık atabiliyor olmamız
ve çığlık atabiliyor olmamız
10:11
and, over time,
change the way society works,
change the way society works,
207
599987
2118
ve zamanla toplumun
işleyişini değiştirebiliriz
işleyişini değiştirebiliriz
10:14
but we're not doing it.
208
602129
1254
ama bunu yapmıyoruz.
10:15
Wizards have been arguing
literally for decades
literally for decades
209
603407
2424
Büyücüler uzun yıllardır
10:17
that nuclear power is key
to resolving climate change.
to resolving climate change.
210
605855
4976
nükleer enerjinin iklim değişikliğinde
kilit rol oynadığını düşünüyor.
kilit rol oynadığını düşünüyor.
10:24
But the first pro-nuke march in history
occurred less than two years ago,
occurred less than two years ago,
211
612174
4229
Ancak tarihin ilk nükleer yanlısı yürüyüşü
iki yıldan kısa bir süre önce oldu
iki yıldan kısa bir süre önce oldu
10:28
and it was dwarfed by the anti-nuke
marches of the past.
marches of the past.
212
616427
3262
ve geçmişteki nükleer karşıtı
yürüyüşlerin yanında çok küçük kaldı.
yürüyüşlerin yanında çok küçük kaldı.
10:31
Prophets have been arguing,
again literally for decades,
again literally for decades,
213
619713
3126
Kahinler de uzun yıllardır
10:34
that conservation is key
to keeping freshwater supplies
to keeping freshwater supplies
214
622863
3763
içme suyu kaynaklarını koruma yolunun
10:38
without destroying the ecosystems
that generate those freshwater supplies.
that generate those freshwater supplies.
215
626650
3835
içme suyu yaratan ekosistemleri
mahvetmemek olduğunu söylüyor.
mahvetmemek olduğunu söylüyor.
10:42
But in the history of humankind,
there has never been a street
there has never been a street
216
630509
2911
Ancak insanlık tarihinde bir kez bile
10:45
full of angry protesters
waving signs about leaky pipes.
waving signs about leaky pipes.
217
633444
2917
sokaklarda sızan borular konusunda
sinirli protescular olmadı.
sinirli protescular olmadı.
10:48
In fact, most of the political
activity in this sphere
activity in this sphere
218
636985
3598
Bu konudaki tek siyasi aktivite
10:52
has been wizards and prophets
fighting each other, protesting each other
fighting each other, protesting each other
219
640607
3491
büyücü ve kahinlerin birbirleriyle
kavga edip birbirlerini protesto etmesi,
kavga edip birbirlerini protesto etmesi,
10:56
rather than recognizing that they are,
fundamentally, on the same side.
fundamentally, on the same side.
220
644122
3738
aslında temel olarak
aynı fikirde olduklarını görmemeleri.
aynı fikirde olduklarını görmemeleri.
10:59
After all, these people are concerned
about the same thing:
about the same thing:
221
647884
3407
Ne de olsa bu insanlar
aynı şey için endişe ediyorlar:
aynı şey için endişe ediyorlar:
11:03
How are we going to make our way
in the world of 10 billion?
in the world of 10 billion?
222
651315
3597
On milyon nüfuslu bir dünyada
nasıl yaşayabileceğiz?
nasıl yaşayabileceğiz?
11:06
The first step towards generating
that necessary social movement,
that necessary social movement,
223
654936
3134
O gerekli sosyal hareketi sağlamak,
o önemli topluluğu bir araya getirmek
o önemli topluluğu bir araya getirmek
11:10
creating that critical mass and getting
that yelling and screaming going
that yelling and screaming going
224
658094
3444
ve bağırıp çağırmalarını sağlamak için
gerekli ilk adım çok açık:
gerekli ilk adım çok açık:
11:13
seems obvious:
wizards and prophets join together.
wizards and prophets join together.
225
661562
2361
büyücü ve kahinler bir araya gelecek.
11:15
But how are you going to do this,
given the decades of hostility?
given the decades of hostility?
226
663947
3150
Peki bunca yıllık düşmanlık varken
bunu nasıl yapacaksınız?
bunu nasıl yapacaksınız?
11:19
One way might be this:
227
667121
1174
Bir yolu şu olabilir:
11:20
Each side agrees to accept
the fundamental premises of the other.
the fundamental premises of the other.
228
668319
4349
Her bir taraf diğerinin
temel yaklaşımını kabul edecek.
temel yaklaşımını kabul edecek.
11:25
Accept that nuclear power
is safe and carbon-free,
is safe and carbon-free,
229
673837
3397
Nükleer enerjinin güvenli ve karbonsuz
olduğu kabul edilecek,
olduğu kabul edilecek,
11:29
and that uranium mines
can be hideously dirty
can be hideously dirty
230
677258
2547
uranyum madenlerinin
korkunç kirli olduğu da
korkunç kirli olduğu da
11:31
and that putting large volumes
of toxic waste on rickety trains
of toxic waste on rickety trains
231
679829
4325
ve o külüstür trenlere
büyük miktarda toksik atık koyup
büyük miktarda toksik atık koyup
11:36
and shuttling them around
the countryside is a terrible idea.
the countryside is a terrible idea.
232
684178
3007
onları kırsal alanlarda dolaştırmanın
berbat bir fikir olduğunu da.
berbat bir fikir olduğunu da.
11:40
To me, this leads rather quickly
to a vision of small,
to a vision of small,
233
688122
3533
Bana göre bu oldukça hızlı bir şekilde
11:43
neighborhood scale, temporary nukes,
234
691679
2668
küçük, mahalle ölçekli,
geçici nükleer enerjinin
geçici nükleer enerjinin
11:46
nuclear power as a bridge technology
while we develop and deploy renewables.
while we develop and deploy renewables.
235
694371
3620
biz yenilenebilir kaynaklar yaparken
köprü olarak kullanılmasını sağlar.
köprü olarak kullanılmasını sağlar.
11:50
Or accept that genetically
modified crops are safe
modified crops are safe
236
698015
3701
Veya genetiği değiştirilmiş ekinlerin
güvenli olduğu kabul edilecek,
güvenli olduğu kabul edilecek,
11:53
and that industrial agriculture
has caused huge environmental problems.
has caused huge environmental problems.
237
701740
3691
endüstriyel tarımın
dev çevre sorunlarına yol açtığı da.
dev çevre sorunlarına yol açtığı da.
11:57
To me, this leads rather quickly
to a vision of plant scientists
to a vision of plant scientists
238
705455
4250
Bence bu hızlı bir şekilde
bitki bilimcilerin
bitki bilimcilerin
12:01
devoting much more of their attention
to tree and tuber crops,
to tree and tuber crops,
239
709729
3147
ağaç ve yumru kök ekinlerine
çok dafa fazla dikkat vermesini sağlar,
çok dafa fazla dikkat vermesini sağlar,
12:04
which can be much more
productive than cereals,
productive than cereals,
240
712900
3008
bu da tahıllardan çok daha verimli olur,
12:07
use much less water than cereals,
and cause much less erosion than cereals.
and cause much less erosion than cereals.
241
715932
3761
tahıllara göre daha az su kullanılır
ve tahıllardan çok daha az erozyon olur.
ve tahıllardan çok daha az erozyon olur.
12:11
These are just ideas
from a random journalist.
from a random journalist.
242
719717
2187
Bunlar yalnızca bir gazetecinden fikirler.
12:13
I'm sure there's a hundred better ones
right here in this room.
right here in this room.
243
721928
3054
Burada, bu salonda yüzlerce
daha iyi fikir olduğundan eminim.
daha iyi fikir olduğundan eminim.
12:17
The main point is,
244
725006
1151
Asıl nokta şu ki
12:18
wizards and prophets working together
have many paths to success.
have many paths to success.
245
726181
3999
büyücü ve kahinler birlikte çalıştığında
başarıya ulaşacakları çok yol var.
başarıya ulaşacakları çok yol var.
12:22
And success would mean
much more than mere survival,
much more than mere survival,
246
730204
2672
Başarı da sadece hayatta kalmaktan
çok daha fazlası demek,
çok daha fazlası demek,
12:24
important though that is.
247
732900
1251
bu oldukça önemli.
12:26
I mean, if humankind somehow
survives its own outbreak,
survives its own outbreak,
248
734175
2985
İnsan türü kendi salgınına karşın
bir şekilde hayatta kalırsa,
bir şekilde hayatta kalırsa,
12:29
if we get food to everybody,
get water to everybody,
get water to everybody,
249
737184
2442
herkese yiyecek ve su sağlanırsa,
12:31
get power to everybody,
250
739650
1157
herkese elekrik sağlanırsa,
12:32
if we avoid the worst effects
of climate change,
of climate change,
251
740831
4097
iklim değişikliğinin
en kötü etkilerinden kaçınırsak,
en kötü etkilerinden kaçınırsak,
12:36
if we somehow safeguard the biome,
252
744952
2059
bir şekilde biyomu güvence altına alırsak
12:39
it would be amazing.
253
747035
1230
bu harika olurdu.
12:41
It would say, I think,
254
749405
1781
Benim gibi katı bir kötümser için bile
12:43
even to a hardened cynic like me,
255
751210
2159
sanırım şöyle demek doğru olurdu:
12:45
maybe we really are special.
256
753393
1451
Belki de gerçekten özeliz.
12:47
Thank you.
257
755615
1151
Teşekkürler.
12:48
(Applause)
258
756790
7000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Charles C. Mann - Science journalistCharles C. Mann calls himself "a fella who tries to find out interesting things and tell others about them."
Why you should listen
Twenty years ago, on the day his daughter was born, Charles C. Mann suddenly realized that by the time she reaches his age, there will be almost ten billion people in the world. How is that going to work? How are we going to feed everybody, get water to everybody, get power to everybody and avoid the worst impacts of climate change? Is there any hope we can do all of this?
As a science journalist, Mann has been asking these questions to researchers for years. His TED2018 talk is his best effort to explain the kind of answers he gets, and what they mean -- all in 12 minutes.
Mann is the author of 1491: New Revelations of the Americas Before Columbus, 1493: Uncovering the New World Columbus Created and his latest, The Wizard and the Prophet: Two Remarkable Scientists and Their Dueling Visions to Shape Tomorrow's World.
Charles C. Mann | Speaker | TED.com