TED2011
Daniel Tammet: Different ways of knowing
Daniel Tammet:Bilmenin farklı yolları
Filmed:
Readability: 3.3
2,246,769 views
Daniel Tammet'in dilsel, sayısal ve görsel sinestezisi var- yani onun, kelime, sayı ve renk algısı; dünyayı yeni bir yolla algılamayı ve anlamayı sağlayacak şekilde harmanlanmıştır. "Mavi Bir Günde Doğmuştu"nun yazarı Daniel Tammet , sanatını ve dillere duyduğu tutkuyu, parlak zihnine atılan bu kısacık bakışla paylaşıyor.
Daniel Tammet - Linguist, educator
Daniel Tammet is the author of "Born on a Blue Day," about his life with high-functioning autistic savant syndrome. He runs the language-learning site Optimnem, and his new book is "Embracing the Wide Sky: A Tour Across the Horizons of the Mind." Full bio
Daniel Tammet is the author of "Born on a Blue Day," about his life with high-functioning autistic savant syndrome. He runs the language-learning site Optimnem, and his new book is "Embracing the Wide Sky: A Tour Across the Horizons of the Mind." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm a savant,
0
0
2000
Ben bir dahiyim
00:17
or more precisely,
1
2000
2000
ya da daha açıkçası,
00:19
a high-functioning
2
4000
2000
yüksek- işlevli
00:21
autistic savant.
3
6000
2000
bir otistik dahiyim.
00:23
It's a rare condition.
4
8000
2000
Bu nadir bir durumdur.
00:25
And rarer still when accompanied,
5
10000
3000
Hele ki, benim durumumda olduğu gibi
00:28
as in my case,
6
13000
2000
öz-farkındalık
00:30
by self-awareness
7
15000
2000
ve lisan hakimiyetiyle
00:32
and a mastery of language.
8
17000
3000
beraber olması daha da nadirdir.
00:35
Very often when I meet someone
9
20000
3000
Sıklıkla biriyle tanıştığımda
00:38
and they learn this about me,
10
23000
2000
ve hakkımda bunu öğrendiklerinde
00:40
there's a certain kind of awkwardness.
11
25000
3000
belli bir tuhaflık oluyor.
00:43
I can see it in their eyes.
12
28000
3000
Bunu gözlerinde görebiliyorum.
00:46
They want to ask me something.
13
31000
3000
Bana birşeyler sormak istiyorlar.
00:49
And in the end, quite often,
14
34000
2000
Ve sonunda, çoğu zaman,
00:51
the urge is stronger than they are
15
36000
3000
bu dürtü onlardan kuvvetli çıkıyor
00:54
and they blurt it out:
16
39000
2000
ve söyleyiveriyorlar:
00:56
"If I give you my date of birth,
17
41000
2000
"Sana doğum tarihimi versem,
00:58
can you tell me what day of the week I was born on?"
18
43000
2000
haftanın hangi gününde doğduğumu bana söyleyebilir misin?"
01:00
(Laughter)
19
45000
3000
(Gülüşmeler)
01:03
Or they mention cube roots
20
48000
3000
Ya da küp köklerden bahsediyorlar
01:06
or ask me to recite a long number or long text.
21
51000
4000
veya uzun bir sayıyı ya da uzun bir metni ezberden okumamı istiyorlar.
01:10
I hope you'll forgive me
22
55000
2000
Umarım, eğer bugün size
01:12
if I don't perform
23
57000
3000
bir çeşit tek kişilik dahi şovu
01:15
a kind of one-man savant show for you today.
24
60000
4000
sergilemezsem beni affedin.
01:19
I'm going to talk instead
25
64000
3000
Bunun yerine,
01:22
about something
26
67000
2000
doğum günleri ve küpköklerden
01:24
far more interesting
27
69000
2000
çok daha ilginç bir şey hakkında,
01:26
than dates of birth or cube roots --
28
71000
3000
biraz daha derin
01:29
a little deeper
29
74000
2000
ve benim zihnime, işten daha yakın
01:31
and a lot closer, to my mind, than work.
30
76000
3000
birşey hakkında konuşacağım.
01:34
I want to talk to you briefly
31
79000
2000
Sizinle kısaca
01:36
about perception.
32
81000
3000
algılama hakkında konuşmak istiyorum.
01:39
When he was writing the plays and the short stories
33
84000
3000
Ona isim kazandıracak
01:42
that would make his name,
34
87000
2000
oyunları ve kısa öyküleri yazarken
01:44
Anton Chekhov kept a notebook
35
89000
3000
Anton Chekhov
01:47
in which he noted down
36
92000
2000
çevresindeki dünya hakkında
01:49
his observations
37
94000
2000
gözlemlerini,
01:51
of the world around him --
38
96000
2000
diğer insanların kaçırmış göründüğü
01:53
little details
39
98000
2000
küçük detayları
01:55
that other people seem to miss.
40
100000
3000
not ettiği bir defter tuttu
01:58
Every time I read Chekhov
41
103000
3000
Chekhov'u ve onun insan hayatına
02:01
and his unique vision of human life,
42
106000
4000
benzersiz bakışını her okuduğumda ,
02:05
I'm reminded of why I too
43
110000
2000
ben de neden bir yazar olduğumu
02:07
became a writer.
44
112000
2000
hatırlarım.
02:09
In my books,
45
114000
2000
Kitaplarımda,
02:11
I explore the nature of perception
46
116000
2000
algının doğasını
02:13
and how different kinds of perceiving
47
118000
3000
ve algılamanın farklı türlerinin,
02:16
create different kinds of knowing
48
121000
2000
bilmenin ve anlamanın farklı türlerini
02:18
and understanding.
49
123000
3000
nasıl yarattığını keşfediyorum.
02:23
Here are three questions
50
128000
2000
İşte, çalışmalarımdan çıkarılmış
02:25
drawn from my work.
51
130000
2000
üç tane soru.
02:27
Rather than try to figure them out,
52
132000
2000
Bunları çözmeyi denemek yerine,
02:29
I'm going to ask you to consider for a moment
53
134000
3000
sizden bir dakikalığına
02:32
the intuitions
54
137000
2000
onlara baktığınızda
02:34
and the gut instincts
55
139000
2000
aklınızdan ve kalbinizden geçen
02:36
that are going through your head and your heart
56
141000
2000
sezgiler ve içgüdülerini
02:38
as you look at them.
57
143000
3000
düşünmenizi isteyeceğim.
02:41
For example, the calculation:
58
146000
3000
Örneğin, hesap yapma.
02:44
can you feel where on the number line
59
149000
2000
Çözümün sayı çizgisinin neresine düşebileceğini
02:46
the solution is likely to fall?
60
151000
3000
hissedebiliyor musunuz?
02:49
Or look at the foreign word and the sounds:
61
154000
3000
Veya yabancı sözcüğe ve seslere bakın.
02:52
can you get a sense of the range of meanings
62
157000
2000
Size doğru gelen anlamların çeşitliliğini
02:54
that it's pointing you towards?
63
159000
3000
sezebiliyormusunuz?
02:57
And in terms of the line of poetry,
64
162000
3000
Ve şiir dizeleri konusunda ,
03:00
why does the poet use the word hare
65
165000
2000
neden şair 'rabbit' (tavşan) yerine
03:02
rather than rabbit?
66
167000
3000
'hare' (tavşan) kelimesini kullandı?
03:06
I'm asking you to do this
67
171000
2000
Sizden bunu yapmanızı istiyorum
03:08
because I believe our personal perceptions, you see,
68
173000
4000
çünkü, kişisel algılarımızın, gördüğünüz gibi,
03:12
are at the heart
69
177000
2000
bilgiyi edinmemizin tam kalbinde
03:14
of how we acquire knowledge.
70
179000
2000
yer aldığına inanıyorum.
03:16
Aesthetic judgments,
71
181000
2000
Soyut düşünme yerine,
03:18
rather than abstract reasoning,
72
183000
3000
estetik yargılar
03:21
guide and shape the process
73
186000
2000
tüm bildiklerimizi bilmemizi sağlayan
03:23
by which we all come to know
74
188000
3000
sürece rehberlik eder
03:26
what we know.
75
191000
2000
ve şekillendirir.
03:28
I'm an extreme example of this.
76
193000
3000
Ben bunun çok uç bir örneğiyim.
03:31
My worlds of words and numbers
77
196000
3000
Benim sayı ve kelimeler dünyam
03:34
blur with color, emotion
78
199000
2000
renk, duygu ve kişilikle
03:36
and personality.
79
201000
2000
harmanlanmıştır.
03:38
As Juan said,
80
203000
2000
Juan'ın dediği gibi
03:40
it's the condition that scientists call synesthesia,
81
205000
3000
bu, bilim adamlarının sinestezi dedikleri ,
03:43
an unusual cross-talk
82
208000
2000
duyular arasında
03:45
between the senses.
83
210000
3000
sıradışı bir bağlantı durumudur.
03:51
Here are the numbers one to 12
84
216000
2000
İşte 1'den 12'ye rakamlar
03:53
as I see them --
85
218000
2000
benim gördüğüm halleriyle-
03:55
every number with its own shape and character.
86
220000
4000
her rakam kendine ait şekil ve karakteriyle birlikte.
03:59
One is a flash of white light.
87
224000
2000
Bir , beyaz bir ışık parlaması.
04:01
Six is a tiny and very sad black hole.
88
226000
5000
Altı, küçük ve çok üzgün bir kara delik.
04:06
The sketches are in black and white here,
89
231000
3000
Çizimler burada siyah-beyaz
04:09
but in my mind they have colors.
90
234000
2000
ama benim zihnimde renkleri var.
04:11
Three is green.
91
236000
2000
Üç, yeşil.
04:13
Four is blue.
92
238000
2000
Dört, mavi.
04:15
Five is yellow.
93
240000
3000
Beş,sarı.
04:20
I paint as well.
94
245000
2000
Ben aynı zamanda resim yapıyorum.
04:22
And here is one of my paintings.
95
247000
3000
İşte resimlerimden bir tanesi.
04:25
It's a multiplication of two prime numbers.
96
250000
4000
Bu, iki asal sayının çarpımı.
04:29
Three-dimensional shapes
97
254000
2000
Üç boyutlu şekiller
04:31
and the space they create in the middle
98
256000
3000
ve ortada oluşturdukları alan
04:34
creates a new shape,
99
259000
2000
yeni bir şekil yaratıyor,
04:36
the answer to the sum.
100
261000
3000
işlemin sonucunu.
04:39
What about bigger numbers?
101
264000
2000
Peki ya daha büyük sayılar?
04:41
Well you can't get much bigger than Pi,
102
266000
4000
Şey ,matematik sabiti Pi'den
04:45
the mathematical constant.
103
270000
2000
daha büyüğünü bulamazsınız.
04:47
It's an infinite number --
104
272000
2000
Bu sonsuz bir sayı--
04:49
literally goes on forever.
105
274000
2000
gerçekten sonsuza dek gider.
04:51
In this painting that I made
106
276000
2000
Pi sayısının
04:53
of the first 20 decimals of Pi,
107
278000
4000
ilk 20 ondalığını yaptığım bu resimde,
04:57
I take the colors
108
282000
2000
renkleri ,
04:59
and the emotions and the textures
109
284000
3000
duyguları ve dokuları alıyor,
05:02
and I pull them all together
110
287000
2000
ve onları dalgalanan sayısal bir
05:04
into a kind of rolling numerical landscape.
111
289000
5000
manzara içinde biraraya getiriyorum.
05:09
But it's not only numbers that I see in colors.
112
294000
3000
Ancak, sadece sayıları renkli görmüyorum.
05:12
Words too, for me,
113
297000
2000
Kelimelerin de , benim için,
05:14
have colors and emotions
114
299000
2000
renkleri ve duyguları
05:16
and textures.
115
301000
2000
ve dokuları var.
05:18
And this is an opening phrase
116
303000
2000
Ve bu da "Lolita" romanından
05:20
from the novel "Lolita."
117
305000
2000
bir açılış ifadesi.
05:22
And Nabokov was himself synesthetic.
118
307000
4000
Ve Nabokov'un kendisi de sinestetik idi.
05:26
And you can see here
119
311000
2000
Ve burada
05:28
how my perception of the sound L
120
313000
3000
benim L sesini algılayışımın
05:31
helps the alliteration
121
316000
2000
alliterasyonun ortaya çıkmasına
05:33
to jump right out.
122
318000
3000
nasıl yardım ettiğini görebilirsiniz.
05:36
Another example:
123
321000
2000
Başka bir örnek:
05:38
a little bit more mathematical.
124
323000
2000
biraz daha matematiksel.
05:40
And I wonder if some of you will notice
125
325000
2000
Ve merak ediyorum acaba içinizden biri
05:42
the construction of the sentence
126
327000
2000
"The Great Gatsby" den alınan bu cümlenin
05:44
from "The Great Gatsby."
127
329000
3000
yapısını farkedecek mi.
05:48
There is a procession of syllables --
128
333000
3000
Bir hece dizisi var--
05:51
wheat, one;
129
336000
2000
wheat, bir ;
05:53
prairies, two;
130
338000
2000
prairies, iki;
05:55
lost Swede towns, three --
131
340000
3000
lost Swede towns, üç--
05:58
one, two, three.
132
343000
2000
bir, iki, üç.
06:00
And this effect is very pleasant on the mind,
133
345000
4000
Ve bu zihinde çok hoş bir etki yapıyor,
06:04
and it helps the sentence
134
349000
2000
ve cümlenin
06:06
to feel right.
135
351000
3000
doğru hissettirmesini sağlıyor.
06:09
Let's go back to the questions
136
354000
2000
Haydi size bir dakika önce gösterdiğim
06:11
I posed you a moment ago.
137
356000
3000
sorulara geri dönelim.
06:14
64 multiplied by 75.
138
359000
3000
64 çarpı 75.
06:17
If some of you play chess,
139
362000
3000
Eğer satranç oynayanınız varsa ,
06:20
you'll know that 64
140
365000
2000
bileceksiniz ki 64
06:22
is a square number,
141
367000
3000
bir tam kare sayıdır,
06:25
and that's why chessboards,
142
370000
2000
ve bu nedenle satranç tahtalarının,
06:27
eight by eight,
143
372000
2000
sekize sekiz,
06:29
have 64 squares.
144
374000
3000
64 karesi vardır.
06:32
So that gives us a form
145
377000
2000
Yani, bu bize gözümüzde
06:34
that we can picture, that we can perceive.
146
379000
3000
canlandırabileceğimiz, algılayabileceğimiz bir şekil verir.
06:37
What about 75?
147
382000
3000
Peki ya 75?
06:40
Well if 100,
148
385000
2000
Eğer 100,
06:42
if we think of 100 as being like a square,
149
387000
3000
Eğer 100'ü bir kare olarak düşünürsek,
06:45
75 would look like this.
150
390000
3000
75 böyle görünürdü.
06:48
So what we need to do now
151
393000
2000
Şimdi yapmamız gereken
06:50
is put those two pictures
152
395000
2000
zihnimizde bu iki resmi
06:52
together in our mind --
153
397000
2000
biraraya koymak--
06:54
something like this.
154
399000
3000
işte böyle birşey.
06:57
64 becomes 6,400.
155
402000
4000
64; 6400 olur.
07:01
And in the right-hand corner,
156
406000
4000
Ve sağ köşede ,
07:05
you don't have to calculate anything.
157
410000
2000
hiç birşey hesaplamak zorunda değilsiniz.
07:07
Four across, four up and down --
158
412000
2000
Dörde dört ; yukarı ve aşağı--
07:09
it's 16.
159
414000
3000
sonuç 16.
07:12
So what the sum is actually asking you to do
160
417000
2000
Yani işlemin sizden asıl yapmanızı istediği
07:14
is 16,
161
419000
2000
16,
07:16
16, 16.
162
421000
3000
16, 16
07:19
That's a lot easier
163
424000
2000
Bu, size okulda öğrettikleri matematikten
07:21
than the way that the school taught you to do math, I'm sure.
164
426000
3000
daha kolay, eminim.
07:24
It's 16, 16, 16, 48,
165
429000
2000
Bu, 16,16,16; 48,
07:26
4,800 --
166
431000
2000
4800--
07:28
4,800,
167
433000
2000
4800,
07:30
the answer to the sum.
168
435000
3000
işlemin cevabı.
07:33
Easy when you know how.
169
438000
2000
Nasıl yapıldığını bildiğinizde kolay.
07:35
(Laughter)
170
440000
3000
(Gülüşmeler)
07:38
The second question was an Icelandic word.
171
443000
3000
İkinci soru İzlandaca bir kelime idi.
07:41
I'm assuming there are not many people here
172
446000
3000
Burada İzlandaca konuşan fazla kimse
07:44
who speak Icelandic.
173
449000
2000
olmadığını farzediyorum.
07:46
So let me narrow the choices down to two.
174
451000
3000
Seçenekleri ikiye indirmeme izin verin.
07:51
Hnugginn:
175
456000
2000
Hnugginn:
07:53
is it a happy word,
176
458000
2000
mutlu bir kelime mi,
07:55
or a sad word?
177
460000
2000
hüzünlü bir kelime mi?
07:57
What do you say?
178
462000
2000
Ne dersiniz ?
08:00
Okay.
179
465000
2000
Tamam.
08:02
Some people say it's happy.
180
467000
2000
Bazı insanlar mutlu bir kelime olduğunu söylerler.
08:04
Most people, a majority of people,
181
469000
2000
birçok insan, insanların çoğunluğu,
08:06
say sad.
182
471000
2000
hüzünlü olduğunu söylüyor.
08:08
And it actually means sad.
183
473000
4000
Ve aslında hüzünlü anlamına gelir.
08:12
(Laughter)
184
477000
3000
(Gülüşmeler)
08:15
Why do, statistically,
185
480000
3000
Neden, istatistiksel olarak,
08:18
a majority of people
186
483000
2000
insanların çoğu
08:20
say that a word is sad, in this case,
187
485000
2000
bir kelimenin ,buradaki durumda, hüzünlü olduğunu
08:22
heavy in other cases?
188
487000
3000
başka durumlarda, ağır olduğunu söylerler.
08:25
In my theory, language evolves in such a way
189
490000
3000
Benim teorime göre ,dil öyle bir yolla gelişir ki,
08:28
that sounds match,
190
493000
2000
sesler,
08:30
correspond with, the subjective,
191
495000
3000
dinleyicinin
08:33
with the personal,
192
498000
2000
öznel ve kişisel
08:35
intuitive experience
193
500000
2000
sezgi deneyimlerine uyar,
08:37
of the listener.
194
502000
2000
eşleşir.
08:40
Let's have a look at the third question.
195
505000
3000
Haydi üçüncü soruya bir bakalım.
08:44
It's a line from a poem by John Keats.
196
509000
3000
John Keats'in şiirinden bir dize.
08:47
Words, like numbers,
197
512000
3000
Kelimeler , sayılar gibi,
08:50
express fundamental relationships
198
515000
3000
nesnelerle dünyamızı oluşturan
08:53
between objects
199
518000
2000
olaylar ve güçler
08:55
and events and forces
200
520000
2000
arasındaki esas ilişkileri
08:57
that constitute our world.
201
522000
2000
ifade eder.
08:59
It stands to reason that we, existing in this world,
202
524000
3000
Şu mantıklıdır ki, bu dünyada var olan bizler,
09:02
should in the course of our lives
203
527000
2000
hayatlarımız süresince
09:04
absorb intuitively those relationships.
204
529000
3000
sezgisel olarak bu ilişkileri absorbe etmekteyizdir.
09:07
And poets, like other artists,
205
532000
3000
Ve şairler, diğer sanatçılar gibi,
09:10
play with those intuitive understandings.
206
535000
3000
bu sezgiye dayalı anlayışlarla oynarlar.
09:13
In the case of hare,
207
538000
3000
'Hare' olayına gelince,
09:16
it's an ambiguous sound in English.
208
541000
2000
İngilizce'de birden çok çağrışımı olan bir kelimedir.
09:18
It can also mean the fibers that grow from a head.
209
543000
3000
Aynı zamanda başınızda büyüyen lifler anlamına da gelebilir.
09:21
And if we think of that --
210
546000
2000
Ve düşünürsek--
09:23
let me put the picture up --
211
548000
2000
resmi koymama izin verin--
09:25
the fibers represent vulnerability.
212
550000
3000
lifler kırılganlığı temsil eder.
09:29
They yield to the slightest movement
213
554000
3000
En hafif bir harekete boyun eğerler,
09:32
or motion or emotion.
214
557000
3000
veya devinime veya duyguya.
09:35
So what you have is an atmosphere
215
560000
4000
Yani, bir kırılganlık ve gerginlik
09:39
of vulnerability and tension.
216
564000
2000
atmosferi elde etmiş oldunuz.
09:41
The hare itself, the animal --
217
566000
2000
Tavşanın (hare) kendisi--
09:43
not a cat, not a dog, a hare --
218
568000
3000
bir kedi değil, köpek değil--
09:46
why a hare?
219
571000
2000
neden bir tavşan (hare)?
09:48
Because think of the picture --
220
573000
2000
Çünkü, resmi düşünün,
09:50
not the word, the picture.
221
575000
2000
kelimeyi değil , resmi.
09:52
The overlong ears,
222
577000
2000
Aşırı uzun kulaklar,
09:54
the overlarge feet,
223
579000
2000
aşırı büyük ayaklar,
09:56
helps us to picture, to feel intuitively,
224
581000
3000
topallamanın ve ürpermenin ne demek olduğunu
09:59
what it means to limp
225
584000
3000
sezgisel olarak zihnimizde
10:02
and to tremble.
226
587000
3000
canlandırmamıza yardım eder.
10:05
So in these few minutes,
227
590000
2000
Umarım bu birkaç dakikada,
10:07
I hope I've been able to share
228
592000
2000
sizinle, benim açımdan bakınca görünenlerin
10:09
a little bit of my vision of things
229
594000
3000
birazını paylaşabilmişimdir
10:12
and to show you
230
597000
3000
ve size
10:15
that words can have colors and emotions,
231
600000
3000
kelimelerin, renkleri ve duyguları;
10:18
numbers, shapes and personalities.
232
603000
3000
sayıların, şekilleri ve kişilikleri olduğunu gösterebilmişimdir.
10:21
The world is richer,
233
606000
2000
Dünya, sıklıkla göründüğünden
10:23
vaster
234
608000
2000
daha zengin
10:25
than it too often seems to be.
235
610000
3000
daha geniştir.
10:28
I hope that I've given you the desire
236
613000
3000
Umarım sizlere dünyayı yeni gözlerle
10:31
to learn to see the world with new eyes.
237
616000
3000
görmeyi öğrenme isteğini verebilmişimdir.
10:34
Thank you.
238
619000
2000
Teşekkürler.
10:36
(Applause)
239
621000
11000
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Daniel Tammet - Linguist, educatorDaniel Tammet is the author of "Born on a Blue Day," about his life with high-functioning autistic savant syndrome. He runs the language-learning site Optimnem, and his new book is "Embracing the Wide Sky: A Tour Across the Horizons of the Mind."
Why you should listen
Daniel Tammet is a writer, linguist and educator. He is the creator of Optimnem, a website that has provided language learning instruction to thousands around the globe. His 2006 memoir Born on a Blue Day describes his life with high-functioning autistic savant syndrome; his new book, Embracing the Wide Sky: A Tour Across the Horizons of the Mind, is a personal and scientific exploration of how the brain works and the differences and similarities between savant and non-savant minds.
Tammet set a European record on March 14, 2004, when he recited the mathematical constant pi (3.141...) to 22,514 decimal places from memory in a time of 5 hours, 9 minutes.
Daniel Tammet | Speaker | TED.com