TEDxManchester
Helen Czerski: The fascinating physics of everyday life
Helen Czerski: Günlük yaşamın büyüleyici fiziği
Filmed:
Readability: 3.4
1,600,477 views
Fizik sadece gösterişli bir laboratuvarda gerçekleşmez -- yağlı ekmeği masadan ittiğinizde veya birkaç üzüm tanesini limonataya attığınızda veya dökülen kahvenin kurumasını izlerken gerçekleşir. Fizikçi Helen Czerski, mutfağınızda bulunan gündelik şeyleri kullanmaya aşina olabileceğiniz çeşitli konseptleri sunarken çok enteresan bir akşam yemeği davetlisi olacaksınız.
Helen Czerski - Physicist
Dr. Helen Czerski investigates the physics of ocean bubbles and spends a lot of time sharing the big scientific ideas hidden in the small objects around us. Full bio
Dr. Helen Czerski investigates the physics of ocean bubbles and spends a lot of time sharing the big scientific ideas hidden in the small objects around us. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
As you heard, I'm a physicist.
0
1786
1699
Az önce duyduğunuz gibi
ben bir fizikçiyim
ben bir fizikçiyim
00:15
And I think the way we talk about physics
needs a little modification.
needs a little modification.
1
3509
3985
ve bence fiziği anlatma yöntemimizin
biraz değiştirilmesi gerekiyor.
biraz değiştirilmesi gerekiyor.
00:19
I am from just down the road here;
I don't live here anymore.
I don't live here anymore.
2
7518
3361
Buralıyım, yolun biraz aşağısından
fakat artık burada yaşamıyorum.
fakat artık burada yaşamıyorum.
00:22
But coming from round here means
that I have a northern nana,
that I have a northern nana,
3
10903
4507
Ama buralıysan, bu Kuzeyli
bir ninen var demektir,
bir ninen var demektir,
00:27
my mum's mom.
4
15434
1167
annemim annesi.
00:28
And Nana is very bright;
she hasn't had much formal education,
she hasn't had much formal education,
5
16625
4027
Ninem çok zekidir,
fazla okumadı
fazla okumadı
00:32
but she's sharp.
6
20676
1168
ama zehir gibi.
00:33
And when I was a second-year undergraduate
studying physics at Cambridge,
studying physics at Cambridge,
7
21868
4078
Bir gün, Cambridge'de ikinci sınıftayken
00:37
I remember spending an afternoon
at Nana's house in Urmston
at Nana's house in Urmston
8
25970
4843
ninemin Urmston'daki evinde
00:42
studying quantum mechanics.
9
30837
1382
kuantum fiziği çalışıyordum.
00:44
And I had these folders
open in front of me
open in front of me
10
32243
2291
Önümde açık bazı dosyalar
vardı, hani şu şeyle,
vardı, hani şu şeyle,
00:46
with this, you know,
hieroglyphics -- let's be honest.
hieroglyphics -- let's be honest.
11
34558
2898
dürüst olayım, o çivi yazısı gibi
şeylerle doluydu.
şeylerle doluydu.
00:49
And Nana came along,
and she looked at this folder,
and she looked at this folder,
12
37480
4704
Ninem geldi, dosyaya baktı
00:54
and she said, "What's that?"
13
42208
1591
ve "Nedir bu?" diye sordu.
00:56
I said, "It's quantum mechanics, Nana."
14
44537
2642
Ben de "Bu kuantum mekaniği nine" dedim.
00:59
And I tried to explain something
about what was on the page.
about what was on the page.
15
47203
4806
Ona sayfadaki şeyler hakkında
açıklama yapmaya çalıştım.
açıklama yapmaya çalıştım.
01:04
It was to do with the nucleus
and Einstein A and B coefficients.
and Einstein A and B coefficients.
16
52033
3989
Çekirdekler ve Einstein A ve B
katsayılarıyla ilgili bir şeydi.
katsayılarıyla ilgili bir şeydi.
01:08
And Nana looked very impressed.
17
56046
1790
Sanki dikkatini çekmişti
01:10
And then she said, "Oh.
18
58593
1310
ve şöyle dedi, "Hımm,
01:13
What can you do when you know that?"
19
61053
2000
"Öğrendiğinde bu ne işine yarayacak?"
01:15
(Laughter)
20
63077
2000
(Kahkahalar)
01:19
"Don't know, ma'am."
21
67495
1229
"Bilmem hanımefendi"
01:20
(Laughter)
22
68748
1064
(Kahkahalar)
01:21
I think I said something about computers,
23
69836
2000
Sanırım bilgisayarlar gibi
bir şey dedim,
bir şey dedim,
01:23
because it was all
I could think of at the time.
I could think of at the time.
24
71860
3078
o anda aklıma bir tek o gelmişti.
01:26
But you can broaden that question out,
because it's a very good question --
because it's a very good question --
25
74962
3644
Fakat, bu soruyu genişletebiliriz çünkü
çok güzel bir soru --
çok güzel bir soru --
01:30
"What can you do when you know that?"
when "that" is physics?
when "that" is physics?
26
78630
2902
"Öğrendiğinde bu ne işine yarayacak?"
"Bu" fizik olduğunda?
"Bu" fizik olduğunda?
01:33
And I've come to realize that when
we talk about physics in society
we talk about physics in society
27
81556
3468
Fark ettim ki toplumda fizikten ve
01:37
and our sort of image of it,
28
85048
1402
imajından bahsettiğimizde
01:38
we don't include the things
that we can do when we know that.
that we can do when we know that.
29
86474
3152
onunla yapabileceğimiz
şeyleri dâhil etmiyoruz.
şeyleri dâhil etmiyoruz.
01:41
Our perception of what physics is
needs a bit of a shift.
needs a bit of a shift.
30
89650
2713
Fiziğe dair bakışımızın
biraz değişmesi gerek.
biraz değişmesi gerek.
01:44
Not only does it need a bit of a shift,
31
92387
1904
Değişime ihtiyacı olmasının yanı sıra
01:46
but sharing this different perspective
matters for our society,
matters for our society,
32
94315
5556
farklı perspektifleri paylaşmak
toplumumuz için önemli,
toplumumuz için önemli,
01:51
and I'm not just saying that
because I'm a physicist and I'm biased
because I'm a physicist and I'm biased
33
99895
3208
bunu taraflı bir fizikçi ve dünyanın
en önemli insanları olduğumuzu
en önemli insanları olduğumuzu
düşündüğümden söylemiyorum.
01:55
and I think we're the most
important people in the world.
important people in the world.
34
103127
2767
Gerçekten.
01:57
Honest.
35
105918
1151
Yani, fiziğin imajı -- dürüst olalım
bir imaj sorunumuz var,
bir imaj sorunumuz var,
01:59
So, the image of physics -- we've got
an image problem, let's be honest --
an image problem, let's be honest --
36
107093
3642
02:02
it hasn't moved on much from this.
37
110759
1814
çok fazla değişmedi.
02:04
This is a very famous photograph
that's from the Solvay Conference in 1927.
that's from the Solvay Conference in 1927.
38
112597
4132
Bu 1927'deki Solvay Konferansı'ndan
çok ünlü bir fotoğraf.
çok ünlü bir fotoğraf.
02:08
This is when the great minds
of physics were grappling
of physics were grappling
39
116753
4245
Bu fiziğin büyük zihinlerinin
02:13
with the nature of determinism
40
121022
2246
determinizmin doğasıyla boğuştuğu
02:15
and what it means
only to have a probability
only to have a probability
41
123292
2080
ve bir parçacığın bir yerde
olma olasılığının
olma olasılığının
02:17
that a particle might be somewhere,
42
125396
1711
ne anlama geldiğiyle ve
gerçek olup olmadığıyla
gerçek olup olmadığıyla
02:19
and whether any of it was real.
43
127131
1582
uğraştığı zamanlar.
02:20
And it was all very difficult.
44
128737
1467
Tüm bunlar çok zordu.
Fark ederseniz hepsi takım elbiseli
ciddi görünümlü adamlar.
ciddi görünümlü adamlar.
02:22
And you'll notice they're all
very stern-looking men in suits.
very stern-looking men in suits.
45
130228
2963
02:25
Marie Curie -- I keep maybe saying,
"Marie Antoinette,"
"Marie Antoinette,"
46
133215
2910
Marie Curie -- belki de
"Marie Antoinette," demeliyim
"Marie Antoinette," demeliyim
02:28
which would be a turn-up for the books --
47
136149
1964
ki bu şaşırtıcı olurdu--
Marie Curie, aşağıda soldan üçüncü
02:30
Marie Curie, third from the left
on the bottom there,
on the bottom there,
48
138137
2596
fotoğrafa alındı fakat herkes
gibi giyinmesi gerekmişti.
gibi giyinmesi gerekmişti.
02:32
she was allowed in,
but had to dress like everybody else.
but had to dress like everybody else.
49
140757
2715
(Kahkahalar)
02:35
(Laughter)
50
143496
1025
02:36
So, this is what physics is like --
there's all these kinds of hieroglyphics,
there's all these kinds of hieroglyphics,
51
144545
3890
Yani fizik böyle bir şey --
orada tüm hiyeroglif çeşitleri var,
orada tüm hiyeroglif çeşitleri var,
02:40
these are to do with waves and particles.
52
148459
2173
dalga ve parçacıklarla ilgili.
02:42
That is an artist's impression
of two black holes colliding,
of two black holes colliding,
53
150656
3180
Bu bir sanatçının iki karadelik
çarpışması yorumu,
çarpışması yorumu,
02:45
which makes it look
worth watching, to be honest.
worth watching, to be honest.
54
153860
2288
ki bu da onu
izlemeye değer kılıyor.
izlemeye değer kılıyor.
Orada olanlar için risk değerlendirmesi
yazmadığım için memnunum
yazmadığım için memnunum
02:48
I'm glad I didn't have to write
the risk assessment
the risk assessment
55
156172
2392
02:50
for whatever was going on there.
56
158588
1532
Olay şu: Bu fiziğin imajı, öyle değil mi?
02:52
The point is: this is
the image of physics, right?
the image of physics, right?
57
160144
2353
Garip ve zor,
biraz garip giyinen tuhaf
insanlar tarafından icra edilir.
insanlar tarafından icra edilir.
02:54
It's weird and difficult,
58
162521
1199
02:55
done by slightly strange people
dressed in a slightly strange way.
dressed in a slightly strange way.
59
163744
3124
Ulaşılmazdır, farklı bir yerde
02:58
It's inaccessible, it's somewhere else
60
166892
2001
ve temelde, neden umrumda olsun ki?
03:00
and fundamentally, why should I care?
61
168917
1810
03:03
And the problem with that
is that I'm a physicist,
is that I'm a physicist,
62
171250
4269
Buradaki sorun şu ki,
ben bir fizikçiyim
ben bir fizikçiyim
03:07
and I study this.
63
175543
1473
ve bunun üzerine çalışıyorum.
03:09
This -- this is my job, right?
64
177040
2286
Bu benim işim, öyle değil mi?
Atmosfer ve okyanus arasındaki
arayüz üzerine çalışıyorum.
arayüz üzerine çalışıyorum.
03:11
I study the interface
between the atmosphere and the ocean.
between the atmosphere and the ocean.
65
179350
3700
03:15
The atmosphere is massive,
the ocean is massive,
the ocean is massive,
66
183074
2288
Atmosfer kocaman, okyanus kocaman
ve onları birleştiren ince tabaka
03:17
and the thin layer
that joins them together
that joins them together
67
185386
2101
çok önemli
03:19
is really important,
68
187511
1162
çünkü bir şeylerin kocaman bir hazneden
diğerine gittiği yer orası.
diğerine gittiği yer orası.
03:20
because that's where things go
from one huge reservoir to the other.
from one huge reservoir to the other.
69
188697
3217
Deniz yüzeyini görebilirsiniz --
videoyu çeken benim--
videoyu çeken benim--
03:23
You can see that the sea surface --
that was me who took this video --
that was me who took this video --
70
191938
3714
dalgaların ortalama boyu bu arada
10 metre civarındaydı.
10 metre civarındaydı.
03:27
the average height of those waves
by the way, was 10 meters.
by the way, was 10 meters.
71
195676
3135
03:30
So this is definitely physics
happening here --
happening here --
72
198835
2495
Yani burada olan şey kesinlikle fizik--
03:33
there's lots of things --
this is definitely physics.
this is definitely physics.
73
201354
2548
birçok şey var -- bu kesinlikle fizik.
Fakat yine de bu fiziğe ilişkin
kültürel algımızda yer almamakta
kültürel algımızda yer almamakta
03:35
And yet it's not included
in our cultural perception of physics,
in our cultural perception of physics,
74
203926
3550
03:39
and that bothers me.
75
207500
1826
ve bu beni rahatsız ediyor.
03:41
So what is included
in our cultural perception of physics?
in our cultural perception of physics?
76
209350
3328
Fiziğe kültürel bakışta neler yer almakta?
03:44
Because I'm a physicist,
there has to be a graph, right?
there has to be a graph, right?
77
212702
2810
Fizikçi olduğuma göre
bir grafik olmalı, değil mi?
bir grafik olmalı, değil mi?
Buna izin veriliyor.
03:47
That's allowed.
78
215536
1156
03:48
We've got time along the bottom here,
from very fast things there,
from very fast things there,
79
216716
4261
Aşağıda zaman eksenimiz var,
ordaki çok hızlı şeylerden,
ordaki çok hızlı şeylerden,
03:53
to things that take a long time over here.
80
221001
3441
burdaki uzun zaman alan şeylere kadar.
03:56
Small things at the bottom,
big things up there.
big things up there.
81
224466
2495
Aşağıda ufak şeyler,
büyük şeyler yukarıda.
büyük şeyler yukarıda.
Yani, bizim var olan fiziğe ilişkin
kültürel algımız bu şekilde.
kültürel algımız bu şekilde.
03:58
So, our current cultural image
of physics looks like this.
of physics looks like this.
82
226985
3025
04:02
There's quantum mechanics
down in that corner,
down in that corner,
83
230034
2521
Kuantum fiziği aşağıdaki şu köşede,
04:04
it's very small, it's very weird,
84
232579
2000
bayağı küçük, bayağı garip,
04:06
it happens very quickly,
85
234603
2001
çok çabuk oluyor
04:08
and it's a long way down
in the general ...
in the general ...
86
236628
3281
ve genel olarak oldukça aşağılarda
04:11
on the scale of anything that matters
for everyday life.
for everyday life.
87
239933
2834
ölçek olarak günlük hayatta önemli olan
şeyleri aldığımızda.
şeyleri aldığımızda.
04:14
And then there's cosmology,
which is up there;
which is up there;
88
242791
2332
Sonra kozmoloji var, yukarıda
çok büyük, çok uzak,
04:17
very large, very far away,
89
245147
1311
04:18
also very weird.
90
246482
2000
ve yine bayağı garip.
04:20
And if you go to some places
91
248506
2000
Bazı yerlere giderseniz
04:22
like black holes
in the beginning of the universe,
in the beginning of the universe,
92
250530
3064
evrenin başlangıcındaki karadelikler gibi,
arkada birleşirler.
arkada birleşirler.
04:25
we know that these are frontiers
in physics, right?
in physics, right?
93
253618
3002
Bunların fizikte öncüler olduğunu
biliyoruz, değil mi?
biliyoruz, değil mi?
Bu alanlarda yeni fizik keşiflerinde
bulunmak için
bulunmak için
04:28
There's lots of work being done
to discover new physics
to discover new physics
94
256644
2755
04:31
in these places.
95
259423
1426
çok çalışma yapılmakta.
04:33
But the thing is, you will notice
there's a very large gap in the middle.
there's a very large gap in the middle.
96
261317
3517
Fark edeceksiniz ki, ortada çok büyük bir
boşluk var.
boşluk var.
04:36
And in that gap, there are many things.
97
264858
2158
O boşlukta bir sürü şey var.
04:39
There are planets and toasts
and volcanoes and clouds
and volcanoes and clouds
98
267040
2643
Gezegenler, tostlar, volkanlar, bulutlar,
klarnetler, baloncuklar, yunuslar
04:41
and clarinets and bubbles and dolphins
99
269707
2137
ve günlük hayatı oluşturan
her türlü şey.
her türlü şey.
04:43
and all sorts of things
that make up our everyday life.
that make up our everyday life.
100
271868
3259
04:47
And these are also run by physics,
you'd be surprised --
you'd be surprised --
101
275151
3113
Bunlar da şaşıracaksınız ama
fizikçiler tarafından çalışılmakta
fizikçiler tarafından çalışılmakta
04:50
there is physics in the middle,
it's just that nobody talks about it.
it's just that nobody talks about it.
102
278288
3299
- fizik işin tam ortasında ama kimse
bundan bahsetmiyor.
bundan bahsetmiyor.
04:53
And the thing about all of these
is that they all run
is that they all run
103
281611
3971
İşin doğrusu bunların hepsi
04:57
on a relatively small number
of physical laws,
of physical laws,
104
285606
3531
az sayıda fizik kanunlarınca işliyor,
05:01
things like Newton's laws of motion,
105
289161
1878
Newton'un hareket kanunu,
05:03
thermodynamics,
106
291063
1163
termodinamik,
05:04
some rotational dynamics.
107
292250
1715
biraz dönüş dinamiği.
05:05
The physics in the middle
applies over a huge range,
applies over a huge range,
108
293989
3528
Orta kısımda yer alan fizik
çok çok küçük şeylerden
çok çok küçük şeylerden
05:09
from very, very small things
to very, very big things.
to very, very big things.
109
297541
2621
çok çok büyük şeylere geniş bir
aralığı içerir.
aralığı içerir.
Bunun dışına çıkmak için bayağı
çaba harcamanız gerekir.
çaba harcamanız gerekir.
05:12
You have to try very hard
to get outside of this.
to get outside of this.
110
300186
2374
05:14
And there is also a frontier
in research physics here,
in research physics here,
111
302584
3801
Ayrıca araştırma fiziğinde
bir hudut bölgesi var
bir hudut bölgesi var
05:18
it's just that nobody talks about it.
112
306409
1803
ama kimse bunu konuşmuyor.
05:20
This is the world of the complex.
113
308236
1677
Bu karmaşıklığın dünyası.
Bu kanunlar beraber
çalıştığında, yaşadığımız
çalıştığında, yaşadığımız
05:21
When these laws work together,
they bring about
they bring about
114
309937
2247
05:24
the beautiful, messy,
complex world we live in.
complex world we live in.
115
312208
2830
güzel, karışık ve karmaşık
dünyayı oluşturuyor.
dünyayı oluşturuyor.
05:27
Fundamentally, this is the bit
that really matters to me
that really matters to me
116
315062
3673
Temelde, günlük hayatta benim için
05:30
on an everyday basis.
117
318759
1190
en önemli olan nokta o.
05:31
And this is the bit
that we don't talk about.
that we don't talk about.
118
319973
2179
Bu konuşmadığımız kısım.
Devam eden çok sayıda fizik
araştırması var.
araştırması var.
05:34
There's plenty of physics
research going on here.
research going on here.
119
322176
2334
Ama yıldızlara bakmayı içermediğinden
05:36
But because it doesn't involve
pointing at stars,
pointing at stars,
120
324534
2374
insanlar öyle olmadığını varsayıyor.
05:38
people for some reason
think it's not that.
think it's not that.
121
326932
2082
05:41
Now, the cool thing about this
is that there are so many things
is that there are so many things
122
329038
3482
Burada hoş olan, bu orta kısımda,
05:44
in this middle bit,
123
332544
2000
aynı fizik kurallarına uyan
05:46
all following the same physical laws,
124
334568
2834
o kadar çok şey var ki,
05:49
that we can see those laws at work
125
337426
2325
bu kanunların işlediğini etrafımızda
05:51
almost all the time around us.
126
339775
2000
neredeyse her daim görebiliriz.
Kısa bir video getirdim.
05:53
I've got a little video here.
127
341799
1415
Şimdi, yumurtaların biri çiğ
biriyse haşlanmış.
biriyse haşlanmış.
05:55
So the game is, one of these eggs is raw
and one of them has been boiled.
and one of them has been boiled.
128
343238
3963
05:59
I want you to tell me which one is which.
129
347225
2000
Hangisi çiğ sizin
söylemenizi istiyorum.
söylemenizi istiyorum.
06:02
Which one's raw?
130
350733
1782
Hangisi çiğ olan?
06:04
(Audience responds)
131
352539
1146
(Seyirci cevap veriyor)
06:05
The one on the left -- yes!
132
353709
1474
Soldaki -- evet!
06:07
And even though you might not
have tried that, you all knew.
have tried that, you all knew.
133
355207
2840
Denememiş olsanız da hepiniz
biliyordunuz.
biliyordunuz.
06:10
The reason for that is,
you set them spinning,
you set them spinning,
134
358071
2550
Sebebi döndürmeye başladığınızda
06:12
and when you stop the cooked egg,
the one that's completely solid,
the one that's completely solid,
135
360645
3183
ve pişmiş yumurtayı
durdurunca, tamamen katı olanı,
durdurunca, tamamen katı olanı,
06:15
you stop the entire egg.
136
363852
1152
yumurta duruyor.
06:17
When you stop the other one,
you only stop the shell;
you only stop the shell;
137
365028
2563
Diğerini durdurduğunuzda, sadece
kabuğu duruyor;
kabuğu duruyor;
içindeki sıvı hala hareket ediyor çünkü
onu durduran bir şey yok.
onu durduran bir şey yok.
06:19
the liquid inside is still rotating
because nothing's made it stop.
because nothing's made it stop.
138
367615
3346
06:22
And then it pushes the shell round again,
so the egg starts to rotate again.
so the egg starts to rotate again.
139
370985
4282
Kabuğu tekrar itekliyor, dolayısıyla
yumurta yeniden dönmeye başlıyor.
yumurta yeniden dönmeye başlıyor.
06:27
This is brilliant, right?
140
375291
2042
Bu harika, değil mi?
06:29
It's a demonstration
of something in physics
of something in physics
141
377357
2265
Fizikte açısal momentumun
korunum kanunu
korunum kanunu
06:31
that we call the law of conservation
of angular momentum,
of angular momentum,
142
379646
3346
dediğimiz şeyin bir örneği,
06:35
which basically says
that if you set something spinning
that if you set something spinning
143
383016
2722
temelde, sabit bir eksende
bir şeyi döndürürseniz
06:37
about a fixed axis,
144
385762
1155
onu durdurmadığınız takdirde
dönmeye devam edeceğini söylüyor.
dönmeye devam edeceğini söylüyor.
06:38
that it will keep spinning
unless you do something to stop it.
unless you do something to stop it.
145
386941
3095
Bu evrenin nasıl çalıştığı
konusunda çok önemli.
konusunda çok önemli.
06:42
And that's really fundamental
in how the universe works.
in how the universe works.
146
390060
3180
06:45
And it's not just eggs that it applies to,
147
393264
2600
Bu sadece yumurtalar için
geçerli değil,
geçerli değil,
06:47
although it's really useful
if you're the sort of person --
if you're the sort of person --
148
395888
2812
eğer yumurtaları haşlayıp
buzdolabına koyuyorsanız--
buzdolabına koyuyorsanız--
ve belli ki böyle kişiler var --
06:50
and apparently, these people do exist --
149
398724
1943
06:52
who will boil eggs
and then put them back in the fridge.
and then put them back in the fridge.
150
400691
2787
oldukça faydalı--
Kim bunu yapar? İtiraf etmeyin --
sorun değil. Sizi yargılamayacağız.
sorun değil. Sizi yargılamayacağız.
06:55
Who does that? Don't admit to it --
it's OK. We won't judge you.
it's OK. We won't judge you.
151
403502
3105
06:58
But it's also got much
broader applicabilities.
broader applicabilities.
152
406631
3069
Ama aynı zamanda çok daha geniş
uygulamaları var.
uygulamaları var.
07:01
This is the Hubble Space Telescope.
153
409724
1972
Bu Hubble Uzay Teleskobu.
07:03
The Hubble Ultra Deep Field,
which is a very tiny part of the sky.
which is a very tiny part of the sky.
154
411720
3192
Hubble Ultra Derin Alanı,
uzayın çok ufak bir kısmı.
uzayın çok ufak bir kısmı.
07:06
Hubble has been floating
in free space for 25 years,
in free space for 25 years,
155
414936
3121
Hubble, hiçbir şeye değmeden
07:10
not touching anything.
156
418081
1568
uzayda 25 yıldır geziniyor.
07:11
And yet it can point
to a tiny region of sky.
to a tiny region of sky.
157
419673
2706
Ama gökyüzünün çok ufak
bir kısmına işaret edebiliyor.
bir kısmına işaret edebiliyor.
07:14
For 11 and a half days,
it did it in sections,
it did it in sections,
158
422403
4302
11 buçuk gün boyunca,
bunu bölümler halinde
bunu bölümler halinde
07:18
accurately enough
to take amazing images like this.
to take amazing images like this.
159
426729
2654
bunun gibi muhteşem görüntüler
alacak şekilde yaptı.
alacak şekilde yaptı.
Şimdi soru şu:
07:21
So the question is:
160
429407
1159
Hiçbir şeye değmeyen birşeyin
nerede olduğunu
nerede olduğunu
07:22
How does something
that is not touching anything
that is not touching anything
161
430590
2414
07:25
know where it is?
162
433028
1161
nasıl bilinebilir?
07:26
The answer is that right in the middle
of it, it has something
of it, it has something
163
434213
2961
Cevap şu ki, tam ortasında,
beni hayalkırıklığına uğratsa da
beni hayalkırıklığına uğratsa da
07:29
that, to my great disappointment,
isn't a raw egg,
isn't a raw egg,
164
437198
2371
çiğ yumurta olmayan ama
aynı şeyi yapan bir şey var.
07:31
but basically does the same job.
165
439593
1539
İçinde dönen cayroskoplar var
07:33
It's got gyroscopes which are spinning,
166
441156
1879
07:35
and because of the law
of conservation of angular momentum,
of conservation of angular momentum,
167
443059
2804
ve açısal momentumun korunumu
kanunu gereği
kanunu gereği
aynı eksen üzerinde süresiz olarak
dönmeye devam eder.
dönmeye devam eder.
07:37
they keep spinning
with the same axis, indefinitely.
with the same axis, indefinitely.
168
445887
2574
07:40
Hubble kind of rotates around them,
and so it can orient itself.
and so it can orient itself.
169
448485
3089
Hubble onların etrafında dönüyor,
böylece yerini saptayabiliyor.
böylece yerini saptayabiliyor.
07:43
So the same little physical law
we can play with in the kitchen and use,
we can play with in the kitchen and use,
170
451598
4144
Yani mutfakta oyun oynayabildiğimiz
ve kullanabildiğimiz fizik kanunu
ve kullanabildiğimiz fizik kanunu
07:47
also explains what makes possible
some of the most advanced technology
some of the most advanced technology
171
455766
4553
aynı zamanda günümüzün en gelişmiş
teknolojisini mümkün kılan şeyi
teknolojisini mümkün kılan şeyi
07:52
of our time.
172
460343
1751
açıklıyor.
07:54
So this is the fun bit of physics,
that you learn these patterns
that you learn these patterns
173
462118
3607
Bu fiziğin eğlenceli kısmı,
bu kuralları öğreniyorsunuz
bu kuralları öğreniyorsunuz
07:57
and then you can apply them
again and again and again.
again and again and again.
174
465749
2561
ve sonra defalarca uygulayabiliyorsunuz.
08:00
And it's really rewarding
when you spot them in new places.
when you spot them in new places.
175
468334
2876
Yeni yerlerde fark ettiğiniz zaman
çok tatmin edici birşey.
çok tatmin edici birşey.
08:03
This is the fun of physics.
176
471234
1493
Bu fiziğin eğlenceli kısmı.
08:04
I have shown that egg video
to an audience full of businesspeople once
to an audience full of businesspeople once
177
472751
4454
Bir keresinde yumurta videosunu
iş adamlarına izlettim,
iş adamlarına izlettim,
08:09
and they were all dressed up very smartly
and trying to impress their bosses.
and trying to impress their bosses.
178
477229
4650
hepsi çok iyi giyinmiş ve patronlarını
etkilemeye çalışıyordu.
etkilemeye çalışıyordu.
08:13
And I was running out of time,
so I showed the egg video and then said,
so I showed the egg video and then said,
179
481903
3779
Zamanım tükenmek üzereydi o yüzden
yumurta videosunu gösterdim ve
yumurta videosunu gösterdim ve
"Üzerinde çalışıp sonra kontrol
için bana sorabilirsiniz" dedim
için bana sorabilirsiniz" dedim
08:17
"Well, you can work it out,
and ask me afterwards to check."
and ask me afterwards to check."
180
485706
2860
08:20
Then I left the stage.
181
488590
1157
ve sahneyi terk ettim.
Kelimenin tam anlamıyla
08:21
And I had, literally,
182
489771
1153
08:22
middle-aged grown men
tugging on my sleeve afterwards,
tugging on my sleeve afterwards,
183
490948
2577
orta yaşlı adamlar koluma yapışıp
"Bu mu? Bu mu?" diyorlardı.
08:25
saying, "Is it this? Is it this?"
184
493549
1636
"Evet" dediğimde "Evet!" dediler.
08:27
And when I said, "Yes." They went, "Yes!"
185
495209
2004
(Kahkahalar)
08:29
(Laughter)
186
497237
1020
Bu şeyleri fark etmekten alınan zevk
08:30
The joy that you get
from spotting these patterns
from spotting these patterns
187
498281
2458
08:32
doesn't go away when you're an adult.
188
500763
2117
yetişkin olduğunuzda gitmez.
08:34
And that's really important,
189
502904
1755
Bu gerçekten önemli
08:36
because physics is all about patterns,
190
504683
2479
çünkü fizik modellerden oluşur
08:39
and a small number of patterns
give you access
give you access
191
507186
2646
ve az sayıda model size
08:41
to almost all of the physics
in our everyday world.
in our everyday world.
192
509856
3467
günlük yaşantınızdaki neredeyse
her fiziğe erişmenizi sağlar.
her fiziğe erişmenizi sağlar.
08:45
The thing that's best about this
is it involves playing with toys.
is it involves playing with toys.
193
513347
3571
Bunun en güzel yanı size
oyuncaklarla oynama fırsatı sunması.
oyuncaklarla oynama fırsatı sunması.
08:48
Things like the egg shouldn't be dismissed
as the mundane little things
as the mundane little things
194
516942
3491
Yumurta gibi şeyler, çocuklara
cumartesi öğlenden sonraları
cumartesi öğlenden sonraları
sessiz durmaları için
oynasınlar diye verilen
oynasınlar diye verilen
08:52
that we just give the kids to play with
on a Saturday afternoon
on a Saturday afternoon
195
520457
3086
sıradan önemsiz şeyler
olarak görülmemeli.
olarak görülmemeli.
08:55
to keep them quiet.
196
523567
1165
Bunlar aslında önemli şeyler,
08:56
This is the stuff
that actually really matters,
that actually really matters,
197
524756
2256
çünkü bu evrenin kanunları ve
yumurtalara,
yumurtalara,
08:59
because this is the laws of the universe
and it applies to eggs
and it applies to eggs
198
527036
3024
tereyağlı tarafı yere düşen
ekmek dilimine
ekmek dilimine
09:02
and toast falling butter-side down
and all sorts of other things,
and all sorts of other things,
199
530084
3279
ve bir sürü şeye,
modern teknoloji ve dünyada olan
modern teknoloji ve dünyada olan
09:05
just as much as it applies
to modern technology
to modern technology
200
533387
2434
09:07
and anything else
that's going on in the world.
that's going on in the world.
201
535845
2213
herhangi bir şeye olduğu gibi
uygulanabilir.
uygulanabilir.
09:10
So I think we should play
with these patterns.
with these patterns.
202
538082
3714
O yüzden bu modellerle oynamamız
gerektiğini düşünüyorum.
gerektiğini düşünüyorum.
09:13
Basically, there are a small
number of concepts
number of concepts
203
541820
2215
Özetle, mutfağınızdaki şeyleri
kullanarak
kullanarak
09:16
that you can become familiar with
using things in your kitchen,
using things in your kitchen,
204
544059
3005
öğrenebileceğiniz ve dış dünyada
faydalı olabilecek
faydalı olabilecek
09:19
that are really useful
for life in the outside world.
for life in the outside world.
205
547088
2765
konseptler var.
09:21
If you want to learn about thermodynamics,
a duck is a good place to start,
a duck is a good place to start,
206
549877
3557
Termodinamikler üzerine öğrenmek
isterseniz, ördek iyi bir başlangıç,
isterseniz, ördek iyi bir başlangıç,
mesela neden ayaklarının üşümediği.
09:25
for example, why their feet
don't get cold.
don't get cold.
207
553458
2052
09:27
Once you've got a bit
of thermodynamics with the duck,
of thermodynamics with the duck,
208
555534
2551
Ördekle biraz termodinamik
öğrendikten sonra
öğrendikten sonra
buzdolaplarını da anlayabilirsiniz.
09:30
you can also explain fridges.
209
558109
1419
09:31
Magnets that you can play with
in your kitchen
in your kitchen
210
559552
2761
Mutfağınızda oynayabileceğiniz magnetler
09:34
get you to wind turbines
and modern energy generation.
and modern energy generation.
211
562337
4040
rüzgar türbinlerini ve modern enerji
üretimini anlamanızı sağlar.
üretimini anlamanızı sağlar.
09:38
Raisins in [fizzy] lemonade, which is always
a good thing to play with.
a good thing to play with.
212
566401
3044
Limonatadaki kuru üzümler
her zaman oynamak için iyidir.
her zaman oynamak için iyidir.
Eğer sıkıcı bir partideyseniz
atıştırmaların birinden kuru üzüm alın
atıştırmaların birinden kuru üzüm alın
09:41
If you're at a boring party,
fish some raisins out of the bar snacks,
fish some raisins out of the bar snacks,
213
569469
3279
09:44
put them in some lemonade.
214
572772
2000
ve bir limonataya atın.
09:46
It's got three consequences.
215
574796
1587
Bunun üç sonucu olacak.
09:48
First thing is, it's quite good
to watch; try it.
to watch; try it.
216
576407
2367
İlki, izlemesi keyifli; deneyin.
09:50
Secondly, it sends the boring people away.
217
578798
2515
İkincisi, sıkıcı insanları uzaklaştırır.
Üçüncüsü, ilginç insanlar
yanınıza gelir.
yanınıza gelir.
09:53
Thirdly, it brings
the interesting people to you.
the interesting people to you.
218
581337
2363
Her anlamda kazanırsınız.
09:55
You win on all fronts.
219
583724
1363
09:57
And then there's spin
and gas laws and viscosity.
and gas laws and viscosity.
220
585111
3347
Ayrıca, dönme, gaz kanunları ve
akışmazlık var.
akışmazlık var.
10:00
There's these little patterns,
and they're right around us everywhere.
and they're right around us everywhere.
221
588482
3492
Ufak modeller var ve
bunlar her yerde etrafımızda.
bunlar her yerde etrafımızda.
10:03
And it's fundamentally democratic, right?
222
591998
3561
Bu temelde demokratik, değil mi?
10:07
Everybody has access to the same physics;
you don't need a big, posh lab.
you don't need a big, posh lab.
223
595583
3652
Herkesin aynı fiziğe erişimi var,
fiyakalı bir laboratuvara ihtiyacınız yok.
fiyakalı bir laboratuvara ihtiyacınız yok.
10:11
When I wrote the book,
I had the chapter on spin.
I had the chapter on spin.
224
599259
3954
Bu kitabı yazarken dönmeyle ilgili
bölüm vardı.
bölüm vardı.
Ekmeğin tereyağlı kısmının yere
düşmesini biraz yazmıştım.
düşmesini biraz yazmıştım.
10:15
I had written a bit
about toast falling butter-side down.
about toast falling butter-side down.
225
603237
2682
10:17
I gave the chapter to a friend of mine
who's not a scientist,
who's not a scientist,
226
605943
3072
Bölümü, okuması ve bana
ne düşündüğünü söylemesi için
ne düşündüğünü söylemesi için
bilim insanı olmayan bir
arkadaşıma verdim,
arkadaşıma verdim,
10:21
for him to read and tell me
what he thought,
what he thought,
227
609039
2114
10:23
and he took the chapter away.
228
611177
3078
bölümü alıp gitti.
10:26
He was working overseas.
229
614279
1209
Deniz aşırı çalışıyordu.
10:27
I got this text message back from him
a couple of weeks later,
a couple of weeks later,
230
615512
2977
Birkaç hafta sonra bir mesaj yolladı,
10:30
and it said, "I'm at breakfast
in a posh hotel in Switzerland,
in a posh hotel in Switzerland,
231
618513
4209
"İsviçre'de havalı bir otelde
kahvaltıdayım ve masadan
kahvaltıdayım ve masadan
10:34
and I really want
to push toast off the table,
to push toast off the table,
232
622746
2732
bir ekmek dilimi atmak istiyorum
10:37
because I don't believe what you wrote."
233
625502
2542
çünkü yazdığına inanmıyorum" diyordu.
10:40
And that was the good bit --
he doesn't have to.
he doesn't have to.
234
628068
2315
Bu güzel olan kısım --
inanması gerekmiyor.
inanması gerekmiyor.
10:42
He can push the toast off the table
and try it for himself.
and try it for himself.
235
630407
3456
Ekmeği atıp kendi deneyebilir.
10:45
And so there's two important things
to know about science:
to know about science:
236
633887
3837
Bilim hakkında bilmemiz gereken iki
önemli şey var:
önemli şey var:
10:49
the fundamental laws we've learned
through experience and experimentation,
through experience and experimentation,
237
637748
4314
deneyim ve deneyler yoluyla öğrendiğimiz
temel kanunlar
temel kanunlar
10:54
work.
238
642086
1154
işe yarıyor.
Bir elma düşürdüğümüzde yukarı gittiği gün
10:55
The day we drop an apple and it goes up,
239
643264
1982
yerçekimi hakkında tartışırız.
10:57
then we'll have a debate about gravity.
240
645270
1916
O an'a kadar, yerçekiminin
nasıl işlediğini biliyoruz
nasıl işlediğini biliyoruz
10:59
Up to that point,
we basically know how gravity works,
we basically know how gravity works,
241
647210
2590
ve bu çerçeveyi öğrenebiliriz.
11:01
and we can learn the framework.
242
649824
1534
11:03
Then there's the process
of experimentation:
of experimentation:
243
651382
2287
Bir de deney süreci var:
bir şeylere güvenmek, bir şeyleri
denemek
denemek
11:05
having confidence in things,
trying things out,
trying things out,
244
653693
2203
11:07
critical thinking -- how we move
science forward --
science forward --
245
655920
2469
eleştirel düşünmek -- bilimi böyle
ilerletiriz --
ilerletiriz --
11:10
and you can learn both of those things
246
658413
2000
ve bu iki şeyi de günlük hayatta
11:12
by playing with toys
in the everyday world.
in the everyday world.
247
660437
3095
oyuncaklarla oynayarak öğrenebilirsiniz.
11:15
And it's really important,
248
663556
2147
Bu gerçekten önemli,
11:17
because there's all this talk
about technology,
about technology,
249
665727
2215
çünkü teknoloji hakkında birçok
konuşma var,
konuşma var,
11:19
we've heard talks about quantum computing
250
667966
2001
kuantum hesaplama ve
tüm bu gizemli,
tüm bu gizemli,
11:21
and all these mysterious, far-off things.
251
669991
2001
uzak şeyler konuşuluyor.
11:24
But fundamentally, we still live in bodies
that are about this size,
that are about this size,
252
672016
3834
Ama temelde, biz hâlâ bu büyüklükte
vücutlarda yaşıyoruz,
vücutlarda yaşıyoruz,
11:27
we still walk about,
sit on chairs that are about this size,
sit on chairs that are about this size,
253
675874
2937
onun içinde yürüyoruz,
bu boyutta sandalyalerde oturuyoruz
bu boyutta sandalyalerde oturuyoruz
11:30
we still live in the physical world.
254
678835
2000
ve hâlâ fiziksel dünyada yaşıyoruz.
11:32
And being familiar with these concepts
means we're not helpless.
means we're not helpless.
255
680859
3948
Bu kavramlara aşina olmak çaresiz
olmadığımız anlamına gelir.
olmadığımız anlamına gelir.
11:36
And I think it's really important
that we're not helpless,
that we're not helpless,
256
684831
2851
Bence çaresiz olmamak ve toplumun
11:39
that society feels it can look at things,
257
687706
2208
bir şeylere bakacağını bilmesi çok önemli
11:41
because this isn't
about knowing all the answers.
about knowing all the answers.
258
689938
2666
çünkü bu her şeyi bilmekle ilgili değil.
11:44
It's about having the framework
so you can ask the right questions.
so you can ask the right questions.
259
692628
3417
Önemli olan doğru soruları sorabilmek için
doğru çerçeveye sahip olmak.
doğru çerçeveye sahip olmak.
11:48
And by playing with these fundamental
little things in everyday life,
little things in everyday life,
260
696069
3514
Bu temel küçük şeylerle günlük
hayatta oynayarak
hayatta oynayarak
doğru soruları sormak için
güven ediniriz.
güven ediniriz.
11:51
we gain the confidence
to ask the right questions.
to ask the right questions.
261
699607
2735
11:54
So, there's a bigger thing.
262
702366
1686
Yani, daha büyük bir şey var.
11:56
In answer to Nana's question
263
704076
1374
Nana'nın "bunu bilince ne işe yarayacak"
sorusuna gelince --
sorusuna gelince --
11:57
about what can you do
when you know that --
when you know that --
264
705474
2010
çünkü günlük
hayatta bunu bilince
hayatta bunu bilince
11:59
because there's lots of stuff
in the everyday world
in the everyday world
265
707508
2453
yapabileceğiniz çok fazla şey var,
12:01
that you can do when you know that,
266
709985
1697
özellikle buzdolabında yumurtanız varsa --
12:03
especially if you've got
eggs in the fridge --
eggs in the fridge --
267
711706
2454
12:06
there's a much deeper answer.
268
714184
2322
çok daha derin bir cevap var.
12:08
And so there's all the fun
and the curiosity
and the curiosity
269
716530
2164
Yani oyuncaklarla oynayarak
edinebileceğin
edinebileceğin
12:10
that you could have playing with toys.
270
718718
1962
eğlence ve merak var.
Bu arada, neden sadece çocuklar
eğlensin, öyle değil mi?
eğlensin, öyle değil mi?
12:12
By the way -- why should kids have
all the fun, right?
all the fun, right?
271
720704
3548
Hepimiz oyuncaklarla oynayarak
eğlenebiliriz
eğlenebiliriz
12:16
All of us can have fun playing with toys,
272
724276
2000
12:18
and we shouldn't be embarrassed about it.
273
726300
2000
ve bundan utanmamalıyız.
Suçu bana atabilirsiniz, sorun değil.
12:20
You can blame me, it's fine.
274
728324
1878
12:22
So when it comes to reasons
for studying physics, for example,
for studying physics, for example,
275
730226
5409
Örneğin, fizik çalışmak için
nedenlere geldiğinde
nedenlere geldiğinde
12:27
here is the best reason I can think of:
276
735659
2891
aklıma gelen en iyi sebep:
12:30
I think that each of us has
three life-support systems.
three life-support systems.
277
738574
3832
Bence hepimizin üç hayat desteği var.
12:34
We've got our own body, we've got a planet
278
742430
2357
Vücudumuz var, bir gezegenimiz var
12:36
and we've got our civilization.
279
744811
1767
ve medeniyetimiz var.
12:38
Each of those is an independent
life-support system,
life-support system,
280
746602
3039
Bunların hepsi bağımsız yaşam destekleri
12:41
keeping us alive in its own way.
281
749665
2000
kendi çapında bizi hayatta tutan.
12:43
And they all run
on the fundamental physical laws
on the fundamental physical laws
282
751689
3167
Ayrıca hepsi, mutfakta yumurta,
çay bardakları,
çay bardakları,
12:46
that you can learn in the kitchen
with eggs and teacups and lemonade,
with eggs and teacups and lemonade,
283
754880
3400
limonata ve oynayabileceğiniz her şeyle
öğrenebileceğiniz
öğrenebileceğiniz
12:50
and everything else you can play with.
284
758304
1879
temel fizik kanunlarıyla çalışıyor.
Bu yüzden, mesela,
12:52
This is the reason, for example,
285
760207
1601
12:53
why something like climate change
is such a serious problem,
is such a serious problem,
286
761832
2905
iklim değişikliği gibi bir şey
neden önemli bir sorun,
neden önemli bir sorun,
12:56
because It's two of these
life-support systems,
life-support systems,
287
764761
2532
çünkü yaşam desteklerinden ikisi,
12:59
our planet and our civilization,
288
767317
1768
gezegenimiz ve medeniyetimiz
13:01
kind of butting up against each other;
289
769109
1955
birbiriyle çatışmakta gibi;
13:03
they're in conflict,
and we need to negotiate that boundary.
and we need to negotiate that boundary.
290
771088
2892
bir zıtlaşmada ve o sınırın pazarlığını
yapmamız gerekiyor.
yapmamız gerekiyor.
13:06
And the fundamental physical laws
that we can learn
that we can learn
291
774004
2516
Öğrenebileceğimiz temel fizik kanunları
13:08
that are the way
the world around us works,
the world around us works,
292
776544
2180
etrafımızdaki dünyanın çalışma biçimi,
13:10
are the tools at the basis of everything;
293
778748
2420
her şeyin temeli olan gereçleri;
13:13
they're the foundation.
294
781192
1362
temelleridir.
13:14
There's lots of things
to know about in life,
to know about in life,
295
782578
2171
Hayatta hakkında bilinecek çok şey var,
13:16
but knowing the foundations
is going to get you a long way.
is going to get you a long way.
296
784773
2796
ama temelleri bilmek işinizi bayağı
kolaylaştırır.
kolaylaştırır.
Şöyle düşünüyorum, fizikle
eğlenmeyi düşünmüyorsanız bile --
eğlenmeyi düşünmüyorsanız bile --
13:19
And I think this, if you're not interested
in having fun with physics
in having fun with physics
297
787593
3641
13:23
or anything like that -- strange,
but apparently, these people exist --
but apparently, these people exist --
298
791258
4051
ilginç ama böyle
insanlar var --
insanlar var --
13:27
you surely are interested
in keeping yourself alive
in keeping yourself alive
299
795333
4087
kendinizi hayatta tutmakla ve
yaşam destek sistemlerinin
yaşam destek sistemlerinin
13:31
and in how our life-support systems work.
300
799444
2051
nasıl işlediğiyle ilgileniyorsunuzdur.
13:33
The framework for physics
is remarkably constant;
is remarkably constant;
301
801519
4775
Fiziğin çerçevesi oldukça sabittir;
13:38
it's the same in lots and lots
of things that we measure.
of things that we measure.
302
806318
2676
ölçtüğümüz bir çok şeyde aynıdır.
13:41
It's not going to change anytime soon.
303
809018
1838
Bu yakın zamanda değişmeyecek.
13:42
They might discover
some new quantum mechanics,
some new quantum mechanics,
304
810880
2263
Yeni kuantum mekanikleri bulabilirler,
13:45
but apples right here
are still going to fall down.
are still going to fall down.
305
813167
2656
fakat elmalar hâlâ buraya düşecekler.
13:47
So, the question is --
306
815847
2123
Yani, soru şu:
13:49
I get asked sometimes: How do you start?
307
817994
2289
Bazen soruyolar: Nasıl başladın?
Eğer fiziksel dünya ile,
çaresiz olmamakla
çaresiz olmamakla
13:52
What's the place to start
308
820307
1221
13:53
if you're interested in the physical
world, in not being helpless,
world, in not being helpless,
309
821552
3256
ve oynamak için oyuncak
bulmakla ilgileniyorsan
bulmakla ilgileniyorsan
13:56
and in finding some toys to play with?
310
824832
1837
nereden başlamalı?
13:58
Here is my suggestion to you:
311
826693
2404
İşte benim size önerim:
14:01
the place to start is that moment --
and adults do this --
and adults do this --
312
829121
5399
Başlama yeri tam şu an --
ve yetişkinler bunu yapar--
ve yetişkinler bunu yapar--
14:06
you're drifting along somewhere,
313
834544
1862
bir yere sürükleniyorsunuz,
14:08
and you spot something
and your brain goes, "Oh, that's weird."
and your brain goes, "Oh, that's weird."
314
836430
3591
bir şey fark ediyorsunuz ve beyniniz
"Aa, bu garip" diyor.
"Aa, bu garip" diyor.
14:12
And then your consciousness goes,
"You're an adult. Keep going."
"You're an adult. Keep going."
315
840045
3624
Sonra bilinciniz "Sen bir yetişkinsin.
Devam et." diyor
Devam et." diyor
14:15
And that's the point --
hold that thought --
hold that thought --
316
843693
2839
İşte mesele şu--
o düşünceyi koru--
o düşünceyi koru--
14:18
that bit where your brain went,
"Oh, that's a bit odd,"
"Oh, that's a bit odd,"
317
846556
2628
beyninin gittiği kısmı,
"Aa, bu biraz tuhaf,"
"Aa, bu biraz tuhaf,"
çünkü oynanacak bir şey var
14:21
because there's something
there to play with,
there to play with,
318
849208
2053
ve oynamaya değer
14:23
and it's worth you playing with it,
319
851285
1718
yani, işte başlangıç noktası.
14:25
so that's the place to start.
320
853027
1396
Fakat bu etkinlikten eve dönüş yolunuzda,
14:26
But if you don't have
any of those little moments
any of those little moments
321
854447
2366
böyle küçük anlar yoksa,
14:28
on your way home from this event,
322
856837
1596
işte size başlamak için bir kaç şey.
14:30
here are some things to start with.
323
858457
1685
Limonatanın içine üzüm atın;
oldukça eğlenceli,
oldukça eğlenceli,
14:32
Put raisins in [fizzy] lemonade;
highly entertaining.
highly entertaining.
324
860166
2162
14:34
Watch a coffee spill dry.
325
862352
2000
Dökülen kahvenin kurumasını izleyin.
14:36
I know that sounds a little bit
like watching paint dry,
like watching paint dry,
326
864376
2604
Biliyorum resmin kurumasını
izlemek gibi geliyor
izlemek gibi geliyor
14:39
but it does do quite weird things;
it's worth watching.
it's worth watching.
327
867004
3465
ama gerçekten oldukça garip
şeyler yapıyor; izlemeye değer.
şeyler yapıyor; izlemeye değer.
14:42
I'm an acquired taste at dinner parties
if there are teacups around.
if there are teacups around.
328
870493
4195
Eğer etrafta çay fincanları varsa,
akşam yemeklerinde bir zevk edindim.
akşam yemeklerinde bir zevk edindim.
14:46
There are so many things you can do
to play with teacups, it's brilliant.
to play with teacups, it's brilliant.
329
874712
3440
Çay fincanlarıyla oynayarak
yapabileceğiniz birçok şey var, bu harika.
yapabileceğiniz birçok şey var, bu harika.
14:50
The most obvious one
is to get a teacup, get a spoon,
is to get a teacup, get a spoon,
330
878176
3409
En basiti, bir çay fincanı ve
çay kaşığı alıp
çay kaşığı alıp
14:53
tap the teacup around the rim and listen,
331
881609
2318
fincanın ağzına hafifçe vurarak dinlemek,
14:55
and you will hear something strange.
332
883951
1795
ilginç bir şey duyacaksınız.
14:57
And the other thing is,
push your toast off the table
push your toast off the table
333
885770
3300
Diğer bir şey de kızarmış ekmeği
masadan atmak
masadan atmak
15:01
because you can,
and you'll learn stuff from it.
and you'll learn stuff from it.
334
889094
2409
çünkü yapabilirsiniz ve ondan
bir şey öğreneceksiniz.
bir şey öğreneceksiniz.
15:03
And if you're feeling really ambitious,
335
891527
1952
Eğer gerçekten hırslı hissediyorsanız,
15:05
try and push it off in such a way
that it doesn't fall butter-side down,
that it doesn't fall butter-side down,
336
893503
4127
yağlı tarafı aşağı gelmeyecek şekilde
düşmesini sağlayacak şekilde
düşmesini sağlayacak şekilde
15:09
which is possible.
337
897654
1556
atmayı deneyin ki bu mümkün.
15:11
The point of all of this is that,
338
899234
2702
Bütün mesele şu,
15:13
first of all, we should all
play with toys.
play with toys.
339
901960
2093
öncelikle, hepimiz oyuncaklarla oynuyoruz.
15:16
We shouldn't be afraid to investigate
the physical world for ourselves
the physical world for ourselves
340
904077
3424
Çevremizdeki araçlarla kendimiz için
fiziksel dünyayı
fiziksel dünyayı
araştırmaktan korkmamalıyız,
15:19
with the tools around us,
341
907525
1250
çünkü hepsine erişimimiz var.
15:20
because we all have access to them.
342
908799
1780
15:22
It matters, because if we want
to understand society,
to understand society,
343
910603
2619
Bu önemli, çünkü eğer toplumu
anlamak istiyorsak,
anlamak istiyorsak,
15:25
if we want to be good citizens,
344
913246
1559
iyi vatandaşlar olmak istiyorsak,
15:26
we need to understand the framework
on which everything else must be based.
on which everything else must be based.
345
914829
4078
geri kalan her şeyin dayandığı çerçeveyi
anlamamız gerek.
anlamamız gerek.
15:31
Playing with toys is great.
346
919447
1503
Oyuncaklarla oynamak harika.
15:32
Understanding how to keep
our life-support systems going is great.
our life-support systems going is great.
347
920974
3113
Yaşam destek sistemlerimizi işler tutmayı
anlayabilmek müthiş.
anlayabilmek müthiş.
Fakat temelde fiziğe ilişkin
konuşmalarımızı değiştirmeliyiz.
konuşmalarımızı değiştirmeliyiz.
15:36
But fundamentally, the thing
that we need to change
that we need to change
348
924111
2393
15:38
in the way that we talk about physics,
349
926528
1828
Şunu anlamalıyız ki
15:40
is we need to understand
350
928380
1159
15:41
that physics isn't out there
with weird people
with weird people
351
929563
2316
fizik garip insanlarla
ve garip hiyerogliflerle
15:43
and strange hieroglyphics
352
931903
1480
fiyakalı laboratuvarda
uzağımızda değil.
15:45
for somebody else in a posh lab.
353
933407
1622
15:47
Physics is right here; it's for us,
and we can all play with it.
and we can all play with it.
354
935053
3050
Fizik hepimiz için burada ve hepimiz
onunla oynayabiliriz.
onunla oynayabiliriz.
15:50
Thank you very much.
355
938127
1166
Çok teşekkür ederim.
15:51
(Applause)
356
939317
2000
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Helen Czerski - PhysicistDr. Helen Czerski investigates the physics of ocean bubbles and spends a lot of time sharing the big scientific ideas hidden in the small objects around us.
Why you should listen
Dr. Helen Czerski has studied bubbles at sea and in the lab, has presented many highly-regarded BBC science documentaries and has told the stories of science (and especially of physics) on stage and in print.
Czerski's academic home is the department of mechanical engineering at University College London in the UK. Her first book, Storm in a Teacup, was published in 2016 (2017 in the US) and shows how the biggest ideas in physics come to life in the world around us -- and how the most mundane quirks of the everyday world open the door to the physics that every citizen needs to know.
Photo: Alex Brenner
Helen Czerski | Speaker | TED.com