ABOUT THE SPEAKER
Sarah T. Stewart - Planetary scientist
Sarah T. Stewart specializes in the study of collisions in the solar system.

Why you should listen

Sarah T. Stewart has been a Professor in the Department of Earth and Planetary Sciences at UC Davis since 2014, following 11 years as a Professor at Harvard University. A planetary scientist and MacArthur Fellow, she specializes in the study of collisions in the solar system and directs the Shock Compression Laboratory, which uses light gas guns to study shock waves in planetary materials. Stewart is best known for proposing a new model for the origin of the Moon, and she is dedicated to public outreach in the planetary sciences.

More profile about the speaker
Sarah T. Stewart | Speaker | TED.com
TED Salon U.S. Air Force

Sarah T. Stewart: Where did the Moon come from? A new theory

Sarah T. Stewart: Ay nereden geldi? Yeni bir teori

Filmed:
2,805,305 views

Dünya ve Ay tek yumurta ikizleri gibidir, tamamen aynı materyalden oluşmuşlardır -- bu epey ilginç, çünkü hakkında bilgi sahibi olduğumuz diğer gök cisimlerinden hiçbiri, bu tür bir kimyasal ilişkiyi paylaşmıyor. Bu özel bağlantıdan sorumlu olan şey nedir? Bir gezegen bilim insanı ve MacArthur "Dahisi" olan Sarah T. Stewart buna bir cevap ararken, yeni bir astronomik obje türü keşfetti -- bir sinesti -- ve Ayın kökeni gizemini çözmek için yeni bir yol buldu.
- Planetary scientist
Sarah T. Stewart specializes in the study of collisions in the solar system. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
NobodyKimse likesseviyor to make a mistakehata.
0
1161
2331
Kimse hata yapmayı sevmez.
00:16
And I madeyapılmış a whoppingokkalı one.
1
4462
1847
Ben kocaman bir hata yaptım.
00:19
And figuringendam out what I did wrongyanlış
led to a discoverykeşif
2
7534
5298
Nerede yanlış yaptığımı düşünmem,
Dünya ve Ay hakkında düşünme biçimimizi
tamamen değiştiren bir keşfe yol açtı.
00:24
that completelytamamen changesdeğişiklikler the way
we think about the EarthDünya and MoonAy.
3
12856
3497
00:29
I'm a planetarygezegen scientistBilim insanı,
4
17531
1920
Ben bir gezegen bilim insanıyım
00:31
and my favoritesevdiğim thing to do
is smashSmash planetsgezegenler togetherbirlikte.
5
19475
3730
ve en sevdiğim şey,
gezegenleri paramparça etmek.
00:35
(LaughterKahkaha)
6
23229
1011
(Gülüşmeler)
00:36
In my lablaboratuvar, I can shootateş etme at rockskayalar
usingkullanma cannonstoplar like this one.
7
24264
5819
Laboratuvarımda, şunun gibi toplarla
kayalara ateş edebiliyorum.
00:43
(CannonTop shotatış)
8
31120
1246
(Top ateşi)
00:44
(LaughterKahkaha)
9
32762
1075
(Gülüşmeler)
00:46
In my experimentsdeneyler, I can generateüretmek
the extremeaşırı conditionskoşullar
10
34278
4032
Deneylerimde, gezegen oluşumu esnasındaki
00:50
duringsırasında planetgezegen formationformasyon.
11
38334
1626
aşırı koşulları oluşturabiliyorum.
00:52
And with computerbilgisayar modelsmodeller,
I can collideçarpışmak wholebütün planetsgezegenler togetherbirlikte
12
40775
4018
Bilgisayar modelleriyle de
gezegenleri çarpıştırabiliyorum,
00:56
to make them growbüyümek,
13
44817
1710
onları büyütmek için
00:58
or I can destroyyıkmak them.
14
46551
1587
veya onları yok edebiliyorum.
01:00
(LaughterKahkaha)
15
48162
1077
(Gülüşmeler)
01:02
I want to understandanlama
how to make the EarthDünya and the MoonAy
16
50354
4424
Dünya ve Ay'ın nasıl oluştuğunu
ve Dünya'nın neden diğer gezegenlerden
çok farklı olduğunu anlamak istiyorum.
01:06
and why the EarthDünya is so differentfarklı
from other planetsgezegenler.
17
54802
3240
01:11
The leadingönemli ideaFikir for the originMenşei
of the EarthDünya and MoonAy
18
59414
3737
Dünya ve Ay'ın kökenleri için ana fikre
01:15
is calleddenilen the "giantdev impactdarbe theoryteori."
19
63175
1955
"dev çarpışma teorisi" deniyor.
01:18
The theoryteori statesdevletler that a Mars-sizedMars büyüklüğünde bodyvücut
struckvurdu the younggenç EarthDünya,
20
66011
3408
Teori, Mars boyutunda bir cismin
yeni Dünya'ya çarptığını
ve Ay'ın, gezegen etrafındaki yıkıntı
disklerden oluştuğunu ifade ediyor.
01:21
and the MoonAy formedoluşturulan from
the debrisenkaz discdisk around the planetgezegen.
21
69443
5325
01:28
The theoryteori can explainaçıklamak
so manyçok things about the MoonAy,
22
76061
3211
Teori Ay ile ilgili
birçok şeyi açıklayabiliyor,
01:31
but it has a hugeKocaman flawkusur:
23
79296
2021
fakat büyük bir kusuru var:
01:34
it predictstahmin eder that the MoonAy is mostlyçoğunlukla madeyapılmış
from the Mars-sizedMars büyüklüğünde planetgezegen,
24
82051
4531
Ay'ın çoğunlukla Mars boyutundaki
gezegenden oluştuğunu
01:38
that the EarthDünya and the MoonAy
are madeyapılmış from differentfarklı materialsmalzemeler.
25
86606
3344
ve Dünya ile Ay'ın farklı materyallerden
oluştuğunu öngörüyor.
01:42
But that's not what we see.
26
90504
1661
Fakat gördüğümüz şey bu değil.
01:45
The EarthDünya and the MoonAy
are actuallyaslında like identicalözdeş twinsİkizler.
27
93154
3717
Dünya ve Ay aslında
tek yumurta ikizleri gibidir.
01:49
The geneticgenetik codekod of planetsgezegenler is writtenyazılı
in the isotopesizotoplar of the elementselementler.
28
97704
4897
Gezegenlerin genetik kodları,
ögelerin izotoplarında yazılıdır.
01:54
The EarthDünya and MoonAy
have identicalözdeş isotopesizotoplar.
29
102625
2869
Dünya ve Ay, aynı izotopa sahipler.
01:57
That meansanlamına geliyor that the EarthDünya and MoonAy
are madeyapılmış from the sameaynı materialsmalzemeler.
30
105518
4641
Bu da Dünya ve Ay'ın aynı
materyallerden oluştuğu anlamına geliyor.
02:03
It's really strangegarip that the EarthDünya
and the MoonAy are twinsİkizler.
31
111080
3623
Dünya ve Ay'ın tek yumurta ikizleri
olması gerçekten tuhaf.
02:07
All of the planetsgezegenler are madeyapılmış
from differentfarklı materialsmalzemeler,
32
115160
2636
Bütün gezegenler farklı
materyallerden yapılmıştır,
02:09
so they all have differentfarklı isotopesizotoplar,
33
117820
2129
yani hepsinin farklı izotopu vardır,
02:11
they all have theironların ownkendi geneticgenetik codekod.
34
119973
2055
hepsinin kendi genetik kodu vardır.
02:14
No other planetarygezegen bodiesbedenler
have the sameaynı geneticgenetik relationshipilişki.
35
122695
4456
Diğer hiçbir gezegen cismi,
aynı genetik ilişkiye sahip değil.
02:19
Only the EarthDünya and MoonAy are twinsİkizler.
36
127824
2447
Yalnızca Dünya ve Ay ikizlerdir.
02:23
When I startedbaşladı workingçalışma
on the originMenşei of the MoonAy,
37
131588
2575
Ay'ın kökeni üzerinde
çalışmaya başladığım zaman,
02:26
there were scientistsBilim adamları that wanted to
rejectReddet the wholebütün ideaFikir of the giantdev impactdarbe.
38
134187
4077
dev çarpışma fikrini tamamen
reddetmek isteyen bilim insanları vardı.
02:30
They didn't see any way for this theoryteori
to explainaçıklamak the specialözel relationshipilişki
39
138288
4181
Bu teorinin hiçbir şekilde
Dünya ve Ay arasındaki bu özel ilişkiyi
02:34
betweenarasında the EarthDünya and the MoonAy.
40
142493
1736
açıklayamayacağını düşünüyorlardı.
02:36
We were all tryingçalışıyor to think of newyeni ideasfikirler.
41
144729
2554
Hepimiz yeni fikirler
üretmeye çalışıyorduk.
02:40
The problemsorun was,
there weren'tdeğildi any better ideasfikirler.
42
148084
2980
Sorun şuydu ki, daha iyi bir fikir yoktu.
02:43
All of the other ideasfikirler
had even biggerDaha büyük flawskusurları.
43
151768
3534
Diğer tüm fikirler, daha büyük
kusurlara sahiplerdi.
02:48
So we were tryingçalışıyor to rescuekurtarmak
the giantdev impactdarbe theoryteori.
44
156437
3622
Bu yüzden, dev çarpışma teorisini
kurtarmaya çalışıyorduk.
02:53
A younggenç scientistBilim insanı in my groupgrup suggestedönerdi
that we try changingdeğiştirme the spinçevirmek
45
161376
4881
Grubumdaki genç bir bilim insanı,
dev çarpışmanın dönüşünü
değiştirmeye çalıştığımızı öne sürdü.
02:58
of the giantdev impactdarbe.
46
166281
1365
02:59
Maybe makingyapma the EarthDünya spinçevirmek fasterDaha hızlı
could mixkarıştırmak more materialmalzeme
47
167670
4394
Belki de Dünya'nın
daha hızlı dönmesini sağlamak,
daha çok materyali karıştırabilir
ve Ay'ı açıklayabilirdi.
03:04
and explainaçıklamak the MoonAy.
48
172088
1839
03:06
The Mars-sizedMars büyüklüğünde impactorImpactor had been chosenseçilmiş
49
174623
2683
Seçilen, Mars boyutundaki
çarpma aygıtı oldu
03:09
because it could make the MoonAy
50
177330
1743
çünkü o Ay'ı oluşturabilirdi
03:11
and make the lengthuzunluk of Earth'sDünya'nın day.
51
179097
2941
ve Dünya gününün
uzunluğunu oluşturabilirdi.
03:15
People really likedsevilen
that partBölüm of the modelmodel.
52
183227
2202
İnsanlar modelin bu kısmını
gerçekten sevdiler.
03:18
But what if something elsebaşka determinedbelirlenen
the lengthuzunluk of Earth'sDünya'nın day?
53
186481
3417
Peki Dünya'nın gün uzunluğunu
başka bir şey belirleseydi ne olurdu?
03:22
Then there would be manyçok more possiblemümkün
giantdev impactsetkiler that could make the MoonAy.
54
190484
4722
O zaman Ay'ı oluşturabilecek daha çok
olası dev çarpışmalar olurdu.
03:28
I was curiousMeraklı about what could happenolmak,
55
196444
2665
Ne olabileceğini merak ettim,
03:31
so I trieddenenmiş simulatingsimüle
faster-spinningdaha hızlı-Spinning giantdev impactsetkiler,
56
199133
4387
o yüzden daha hızlı dönen dev
çarpışmaların benzerini yapmayı denedim
03:35
and I foundbulunan that it is possiblemümkün
57
203544
2484
ve gezegendeki materyalle
03:38
to make a discdisk out of the sameaynı
mixturekarışım of materialsmalzemeler as the planetgezegen.
58
206052
3878
aynı karışımından bir disk
oluşturmanın mümkün olduğunu buldum.
03:42
We were prettygüzel excitedheyecanlı.
59
210871
2010
Epey heyecanlıydık.
03:44
Maybe this was the way
to explainaçıklamak the MoonAy.
60
212905
2672
Ay'ı açıklamanın yolu belki de buydu.
03:48
The problemsorun is, we alsoAyrıca foundbulunan
that that's just not very likelymuhtemelen.
61
216950
5304
Sorun şu ki, bunun
olası olmadığını bulmuştuk.
03:54
MostÇoğu of the time, the discdisk
is differentfarklı from the planetgezegen,
62
222278
3080
Çoğu zaman disk, gezegenden farklıdır
03:57
and it lookedbaktı like
makingyapma our MoonAy this way
63
225382
2837
ve Ay'ımızı bu şekilde oluşturmak,
04:00
would be an astronomicalastronomik coincidencetesadüf,
64
228243
3157
astronomik bir rastlantı gibi görünüyordu
ve Ay'ın Dünya'yla olan özel bağının
bir kaza olduğu fikrini kabul etmek
04:04
and it was just hardzor
for everyoneherkes to acceptkabul etmek the ideaFikir
65
232243
2984
04:07
that the Moon'sAy'nın specialözel connectionbağ
to EarthDünya was an accidentkaza.
66
235251
3811
herkes için kolay değildi.
04:13
The giantdev impactdarbe theoryteori
was still in troublesorun,
67
241220
2750
Dev çarpışma teorisinin
başı hala dertteydi
04:16
and we were still tryingçalışıyor to figureşekil out
how to make the MoonAy.
68
244911
3139
ve Ay'ı nasıl yapacağımızı
hâlâ çözmeye çalışıyorduk.
04:21
Then camegeldi the day
when I realizedgerçekleştirilen my mistakehata.
69
249932
3964
Daha sonra hatamı fark ettiğim gün geldi.
04:27
My studentÖğrenci and I were looking at the dataveri
from these fast-spinninghızlı-Spinning giantdev impactsetkiler.
70
255471
4939
Öğrencim ve ben, bu hızlı dönen dev
çarpışmaların verilerine bakıyorduk.
04:32
On that day, we weren'tdeğildi actuallyaslında
thinkingdüşünme about the MoonAy,
71
260434
2682
O gün aslında Ay'ı düşünmüyorduk,
04:35
we were looking at the planetgezegen.
72
263140
1655
gezegene bakıyorduk.
04:36
The planetgezegen getsalır super-hotsüper sıcak
and partiallykısmen vaporizedbuharlaşmış
73
264819
2539
Gezegen, çarpışmanın etkisiyle
fazla sıcak ve kısmen buharlaşan
bir hâle dönüşüyor.
04:39
from the energyenerji of the impactdarbe.
74
267382
2166
04:43
But the dataveri didn't look like a planetgezegen.
75
271479
1998
Fakat veriler, gezegene benzemiyordu.
04:45
It lookedbaktı really strangegarip.
76
273501
1423
Çok tuhaf görünüyordu.
04:47
The planetgezegen was weirdlygarip bir şekilde
connectedbağlı to the discdisk.
77
275388
2397
Gezegen tuhaf bir biçimde
diskle bağlantılıydı.
04:51
I got that super-excitedsüper heyecanlı feelingduygu
78
279433
2787
Yanlış olan bir şey aslında çok ilginç
bir şeye dönüştüğü zaman hissedilen
04:54
when something really wrongyanlış
mightbelki be something really interestingilginç.
79
282244
3701
o aşırı heyecanı hissettim.
05:00
In all of my calculationshesaplamalar,
80
288011
1328
Tüm hesaplamalarımda
05:01
I had assumedkabul there was a planetgezegen
with a separateayrı discdisk around it.
81
289363
3260
etrafında ayrı bir disk bulunan
bir gezegen olduğunu varsaymıştım.
Diskin içinde olanı hesaplamamız,
05:04
CalculatingHesaplama what was in the discdisk
was how we testedtest edilmiş
82
292647
2425
Ay'ı bir çarpışmanın oluşturup
oluşturamayacağını test etme biçimimizdi.
05:07
whetherolup olmadığını an impactdarbe could make the MoonAy.
83
295096
2401
05:10
But it didn't look that simplebasit anymoreartık.
84
298828
2178
Fakat artık bu kadar basit görünmüyordu.
05:15
We were makingyapma the mistakehata
85
303756
3083
Bir gezegenin her zaman
bir gezegene benzeyeceğini düşünerek,
05:18
of thinkingdüşünme that a planetgezegen was always
going to look like a planetgezegen.
86
306863
4281
hata yapıyorduk.
05:24
On that day, I knewbiliyordum that a giantdev impactdarbe
was makingyapma something completelytamamen newyeni.
87
312190
6919
O gün, dev bir çarpışmanın tamamen
yeni bir şey yarattığını biliyordum.
05:33
I've had eurekaEureka momentsanlar.
88
321133
1826
Beklenmedik keşif anları yaşadım.
05:35
This was not one of them.
89
323655
1619
Bu, onlardan birisi değildi.
05:37
(LaughterKahkaha)
90
325298
1167
(Gülüşmeler)
05:38
I really didn't know what was going on.
91
326489
2913
Neler olup bittiğini
gerçekten bilmiyordum.
05:42
I had this strangegarip, newyeni objectnesne
in frontön of me
92
330062
2152
Önümde bu garip, yeni obje
05:44
and the challengemeydan okuma
to try and figureşekil it out.
93
332238
2781
ve deneyip çözme mücadelesi vardı.
05:48
What do you do when facedyüzlü
with the unknownBilinmeyen?
94
336473
2914
Bilinmeyenle karşılaştığınızda
ne yaparsınız?
05:52
How do you even startbaşlama?
95
340054
1681
İşe nasıl başlarsınız?
05:55
We questionedsorguya everything:
96
343058
1769
Her şeyi sorguladık:
05:57
What is a planetgezegen?
97
345400
1195
O bir gezegen miydi?
05:58
When is a planetgezegen no longeruzun
a planetgezegen anymoreartık?
98
346619
2304
Ne zaman bir gezegendi
ve ne zaman olmayı bıraktı?
06:01
We playedOyunun with newyeni ideasfikirler.
99
349320
2871
Yeni fikirlerle oynadık.
06:04
We had to get ridkurtulmuş
of our oldeski way of thinkingdüşünme,
100
352969
2184
Eski düşünme biçimimizden
kurtulmamız lazımdı
06:07
and by playingoynama, I could
throwatmak away all of the dataveri,
101
355177
3625
ve oynayarak, tüm verileri,
gerçek dünyanın bütün kurallarını
06:10
all of the ruleskurallar of the realgerçek worldDünya,
102
358826
1913
bir kenara atabilirdim
06:12
and freeücretsiz my mindus to explorekeşfetmek.
103
360763
2285
ve keşfetmek için
zihnimi boşaltabilirdim.
06:16
And by makingyapma a mentalzihinsel spaceuzay
104
364711
1926
Acayip fikirleri deneyebileceğim
06:19
where I could try out outrageousrezil ideasfikirler
105
367501
2576
ve sonra onları test etmek için
06:23
and then bringgetirmek them back
into the realgerçek worldDünya to testÖlçek them,
106
371233
3434
gerçek dünyaya geri götürebileceğim
bir ruhsal alan yaratarak
06:27
I could learnöğrenmek.
107
375331
1354
öğrenebilirdim.
06:31
And by playingoynama, we learnedbilgili so much.
108
379423
2976
Oynayarak, çok şey öğrendik.
06:34
I combinedkombine my lablaboratuvar experimentsdeneyler
with computerbilgisayar modelsmodeller
109
382880
3458
Laboratuvar deneylerimi
bilgisayar modelleriyle birleştirdim
ve en dev çarpışmalardan sonra
Dünya'nın çok sıcak olduğunu,
06:38
and discoveredkeşfedilen that
after mostçoğu giantdev impactsetkiler,
110
386362
2582
06:40
the EarthDünya is so hotSıcak, there's no surfaceyüzey.
111
388968
2162
bir yüzeyin olmadığını keşfettim.
06:43
There's just a deepderin layertabaka of gasgaz
that getsalır denserdaha yoğun and denserdaha yoğun with depthderinlik.
112
391154
3590
Yalnızca, derinlikle birlikte gittikçe
yoğunlaşan derin bir gaz katmanı var.
06:47
The EarthDünya would have been like JupiterJüpiter.
113
395289
2003
Dünya Jüpiter gibi olabilirdi.
06:49
There's nothing to standdurmak on.
114
397316
1516
Üzerinde durulacak bir şey yok.
06:52
And that was just partBölüm of the problemsorun.
115
400373
2872
Problemin bir kısmı da bu.
06:55
I wanted to understandanlama the wholebütün problemsorun.
116
403269
2374
Bütün problemi anlamak istiyordum.
06:58
I couldn'tcould let go of the challengemeydan okuma
to figureşekil out what was really going on
117
406242
3911
Dev çarpışmalarda neler olduğunu
çözmeye çalışma
mücadelesini bırakamıyordum.
07:02
in giantdev impactsetkiler.
118
410177
1469
07:04
It tookaldı almostneredeyse two yearsyıl
119
412719
1591
Eski fikirleri atıp
07:07
of throwingatma away oldeski ideasfikirler
120
415191
1790
verileri anladığımız
07:09
and buildingbina newyeni onesolanlar
121
417733
1542
ve Ay için ne anlama
geldiklerini bildiğimiz
07:11
that we understoodanladım the dataveri
122
419941
1884
yeni fikirler üretmek
07:14
and knewbiliyordum what it meantdemek for the MoonAy.
123
422637
1809
neredeyse iki senemi aldı.
07:17
I discoveredkeşfedilen a newyeni typetip
of astronomicalastronomik objectnesne.
124
425811
4363
Yeni bir tür astronomik obje keşfettim.
07:23
It's not a planetgezegen.
125
431168
1419
Bir gezegen değildi.
07:25
It's madeyapılmış from planetsgezegenler.
126
433087
1495
Gezegenlerden oluşuyordu.
07:27
A planetgezegen is a bodyvücut whosekimin self-gravitykendi kendine yerçekimi
127
435733
2518
Gezegen, kendi yer çekimi
ona yuvarlak şeklini verebilecek
kadar güçlü olan bir cisimdir.
07:30
is stronggüçlü enoughyeterli to give it
its roundedyuvarlak shapeşekil.
128
438275
2570
07:32
It spinsspin around all togetherbirlikte.
129
440869
1794
Hep birlikte kendi etrafında dönerler.
07:35
Make it hotterdaha sıcak and spinçevirmek it fasterDaha hızlı,
130
443415
2719
Daha sıcak olursa ve daha hızlı dönerse,
07:38
the equatorEkvator getsalır biggerDaha büyük and biggerDaha büyük
untila kadar it reachesulaşır a tippingboşaltma pointpuan.
131
446158
3813
ekvator bir taşma noktasına
ulaşana kadar büyür ve büyür.
07:42
Pushİtme pastgeçmiş the tippingboşaltma pointpuan,
132
450629
1642
Taşma noktasını iterek ilerler
07:44
and the materialmalzeme at the equatorEkvator
spreadsyayılır into a discdisk.
133
452295
4097
ve ekvatordaki materyal,
bir diske dönüşerek yayılır.
07:48
It's now brokenkırık all the ruleskurallar
of beingolmak a planetgezegen.
134
456953
2769
Artık bir gezegen olmanın
bütün kurallarını yıkmıştır.
07:52
It can't spinçevirmek around togetherbirlikte anymoreartık,
135
460215
2395
Artık kendi etrafında dönemez,
07:54
its shapeşekil keepstutar changingdeğiştirme
as it getsalır biggerDaha büyük and biggerDaha büyük;
136
462634
2661
büyüdükçe ve büyüdükçe
şekli de değişmeye devam eder;
07:57
the planetgezegen has becomeolmak something newyeni.
137
465319
1967
gezegen yeni bir şey olmuştur.
08:00
We gaveverdi our discoverykeşif its nameisim:
138
468771
2910
Keşfimize isim verdik:
08:04
synestiasinestia.
139
472610
1323
sinesti.
08:06
We namedadlı it after the goddesstanrıça HestiaHestia,
140
474402
2182
Adını Hestia adlı tanrıçadan aldı,
08:08
the GreekYunanca goddesstanrıça of the hearthOcak and home,
141
476608
2306
Yunan, aile ocağı tanrıçası,
08:10
because we think the EarthDünya becameoldu one.
142
478938
2282
çünkü Dünya'nın da
öyle olduğunu düşünüyoruz.
08:13
The prefixönek meansanlamına geliyor "all togetherbirlikte,"
143
481244
1551
Ön eki "hep birlikte" anlamına geliyor,
08:14
to emphasizevurgu yapmak the connectionbağ
betweenarasında all of the materialmalzeme.
144
482819
2797
bütün materyaller arasındaki
bağlantıyı vurguluyor.
08:18
A synestiasinestia is what a planetgezegen becomesolur
145
486640
3202
Sinesti, ısı ve dönüşü
onun küre şeklinin sınırını yıktığında,
gezegenin dönüştüğü şeydir.
08:21
when heatsıcaklık and spinçevirmek pushit it over the limitsınır
of a spheroidalBilyalı shapeşekil.
146
489866
4450
08:27
Would you like to see a synestiasinestia?
147
495691
2490
Bir sinesti görmek ister misiniz?
08:30
(CheersAlkış)
148
498205
2039
(Tezahürat)
08:33
In this visualizationgörüntüleme
of one of my simulationssimülasyonlar,
149
501554
3932
Simülasyonlarımdan bir tanesinin
bu görselleştirmesinde,
08:37
the younggenç EarthDünya is alreadyzaten spinningdöndürme
quicklyhızlı bir şekilde from a previousönceki giantdev impactdarbe.
150
505510
4294
genç Dünya, önceki dev bir
çarpışmayla hali hazırda dönüyor.
08:42
Its shapeşekil is deformeddeforme, but our planetgezegen
would be recognizabletanınabilir
151
510663
3236
Şekli bozulmuş, fakat gezegenimiz
08:45
by the waterSu on its surfaceyüzey.
152
513923
1906
yüzeyindeki sudan tanınabilir.
08:48
The energyenerji from the impactdarbe
vaporizesbuharlaştırır the surfaceyüzey,
153
516692
3857
Çarpışmanın enerjisi yüzeyi, suyu,
08:52
the waterSu, the atmosphereatmosfer,
154
520573
1522
atmosferi buharlaştırıyor
08:54
and mixeskarışımlar all of the gasesgazlar togetherbirlikte
in just a fewaz hourssaatler.
155
522119
3923
ve yalnızca birkaç saatte
bütün gazları karıştırıyor.
08:59
We discoveredkeşfedilen that manyçok
giantdev impactsetkiler make synestiassynestias,
156
527414
3619
Birçok dev çarpışmanın
sinestiler oluşturduğunu keşfettik,
09:03
but these burningyanan, brightparlak objectsnesneleri
don't livecanlı very long.
157
531566
2977
fakat bu yanan, parlak objeler
çok fazla yaşamıyorlar.
09:06
They coolgüzel down, shrinkküçültmek
and turndönüş back into planetsgezegenler.
158
534567
3536
Soğuyorlar, sönüyorlar
ve gezegene dönüşüyorlar.
09:11
While rockyRocky planetsgezegenler
like EarthDünya were growingbüyüyen,
159
539266
2423
Dünya gibi kayalıklı gezegenler büyüyordu,
09:13
they probablymuhtemelen turneddönük into synestiassynestias
one or more timeszamanlar.
160
541713
3526
muhtemelen bir veya daha fazla kez
sinestiye dönüştüler.
09:19
A synestiasinestia givesverir us a newyeni way to solveçözmek
the problemsorun of the originMenşei of the MoonAy.
161
547338
5740
Bir sinesti, bizlere ayın kökeni
sorununu çözmek için yeni bir yol sunar.
09:26
We proposeteklif etmek, önermek that the MoonAy formedoluşturulan
insideiçeride a hugeKocaman, vaporousuçuşan synestiasinestia.
162
554821
6915
Biz Ay'ın devasa, buharlı bir sinesti
içerisinde oluştuğunu öne sürüyoruz.
09:34
The MoonAy grewbüyüdü from magmaMagma rainyağmur
163
562285
3070
Ay, kayalık buharından sıvılaşan
09:37
that condensedyoğun out of the rockKaya vaporbuharı.
164
565379
2415
magma yağmurundan oluştu.
09:41
The Moon'sAy'nın specialözel connectionbağ to EarthDünya
165
569198
2289
Ay'ın Dünya'yla özel bağlantısının nedeni
09:43
is because the MoonAy formedoluşturulan
insideiçeride the EarthDünya
166
571511
2766
Dünya bir sinestiyken
Ay'ın Dünya içerisinde oluşmuş olmasıdır.
09:46
when EarthDünya was a synestiasinestia.
167
574301
1880
09:49
The MoonAy could have orbitedbilemeyiz
insideiçeride the synestiasinestia for yearsyıl,
168
577457
4286
Ay, yıllar boyunca sinesti içerisinde
yörüngeye oturabilirdi,
gözlerden uzak olabilirdi.
09:53
hiddengizli from viewgörünüm.
169
581767
1617
09:56
The MoonAy is revealedortaya by the synestiasinestia
coolingsoğutma and shrinkingbüzülür
170
584622
4908
Ay, kendi yörüngesinde soğuyan
ve küçülen sinesti tarafından
10:01
insideiçeride of its orbityörünge.
171
589554
1895
açığa çıkarılmıştır.
10:06
The synestiasinestia turnsdönüşler into planetgezegen EarthDünya
172
594652
2593
Sinesti, yüz yıllar boyunca
soğuduktan sonra
10:09
only after coolingsoğutma
for hundredsyüzlerce of yearsyıl longeruzun.
173
597269
3414
Dünya gezegenine dönüşür.
10:14
In our newyeni theoryteori,
174
602990
1804
Yeni teorimizde
10:16
the giantdev impactdarbe makesmarkaları a synestiasinestia,
175
604818
2810
dev çarpışma bir sinestiyi oluşturur
10:19
and the synestiasinestia dividesböler
into two newyeni bodiesbedenler,
176
607652
3645
ve sinesti de iki yeni cisme bölünür,
10:23
creatingoluşturma our isotopicallyizotopik
identicalözdeş EarthDünya and MoonAy.
177
611321
4734
bu da izotop özelliğinde olan
özdeş Dünya ve Ay'ı oluşturur.
10:29
SynestiasSynestias have been createdoluşturulan
throughoutboyunca the universeEvren.
178
617420
3717
Sinestiler evren boyunca yaratılmıştır.
10:34
And we only just realizedgerçekleştirilen that
by findingbulgu them in our imaginationhayal gücü:
179
622574
5581
Bizlerse bunu, onları yalnızca
hayalimizde bularak fark ettik:
10:40
What elsebaşka am I missingeksik
in the worldDünya around me?
180
628179
4903
Dünyada etrafımda olup
bitenler içerisinde neyi kaçırıyorum?
10:45
What is hiddengizli from my viewgörünüm
by my ownkendi assumptionsvarsayımlar?
181
633106
3772
Varsayımlarımın benim görüş açımdan
sakladıkları şey ne?
10:51
The nextSonraki time you look at the MoonAy,
182
639371
2294
Ay'a bir kez daha baktığınız zaman
10:53
rememberhatırlamak:
183
641689
1659
şunu hatırlayın:
10:55
the things you think you know
184
643372
1832
bildiğinizi düşündüğünüz şeyler,
10:58
mayMayıs ayı be the opportunityfırsat to discoverkeşfetmek
something trulygerçekten amazingşaşırtıcı.
185
646320
4459
gerçekten mükemmel bir şey
keşfetme fırsatınız olabilir.
11:05
(ApplauseAlkış)
186
653167
4380
(Alkış)
Translated by Gözde Zülal Solak
Reviewed by Figen Ergürbüz

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Sarah T. Stewart - Planetary scientist
Sarah T. Stewart specializes in the study of collisions in the solar system.

Why you should listen

Sarah T. Stewart has been a Professor in the Department of Earth and Planetary Sciences at UC Davis since 2014, following 11 years as a Professor at Harvard University. A planetary scientist and MacArthur Fellow, she specializes in the study of collisions in the solar system and directs the Shock Compression Laboratory, which uses light gas guns to study shock waves in planetary materials. Stewart is best known for proposing a new model for the origin of the Moon, and she is dedicated to public outreach in the planetary sciences.

More profile about the speaker
Sarah T. Stewart | Speaker | TED.com