ABOUT THE SPEAKER
Adong Judith - Playwright, filmmaker
Adong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions.

Why you should listen

Founder and artistic director of Silent Voices Uganda, a nonprofit performing arts company, Adong Judith creates art that provokes meaningful conversation on issues often considered taboo.

Notable among her training programs is the annual Summer Theater Directors Apprenticeship, a two-tier program that combines production and training of ten aspiring theater directors. Originally only for Ugandans, Judith has opened the 2018 and future apprenticeships to aspiring theater directors across the African continent, who she believes share the same challenges in practicum gaps.

In 2018, Judith will be in residence at Illinois State University, where she will direct her 2016 social media buzz-stirring play, Ga-AD!, which explores spirituality and the place of women in Pentecostal churches. Her first social change play, Silent Voices, which she wrote after accidentally encountering the inescapable stories of war crime victims in her hometown of Gulu, developed at Sundance Institute’s Theater Lab, received its world premiere in 2012 at the National Theater of Uganda and was described by the Ugandan media as "the spiritual rebirth of theater since its decline due to political persecution of artists by the Idi Amin regime."

Adong’s plays are taught at Ivy League Universities including Dartmouth College and Princeton University, and she recently signed a contract with Methuen Publishers UK to publish Silent Voices in an anthology of Contemporary African Women Playwrights.

More profile about the speaker
Adong Judith | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2017

Adong Judith: How I use art to bridge misunderstanding

Adong Judith: Tôi dùng nghệ thuật để nối kết các hiểu lầm

Filmed:
1,006,269 views

Đạo diễn và biên kịch Adong Judith tạo ra các tác phẩm khơi gợi những đối thoại về các vấn đề từ quyền LGBTQ tới tội phạm chiến tranh. Trong bài nói chuyện tuy ngắn nhưng gây ảnh hưởng của mình, TED Fellow này nói rõ về những tác phẩm - bao gồm "Những giọng nói câm lặng", vở kịch đã đưa tiếng nói của nạn nhân cuộc chiến tranh phía Bắc Uganda chống lại nhóm nổi loạn Joseph Kony đến với các nhà lãnh đạo chính trị, tôn giáo và văn hóa và thúc đẩy những bàn luận mang tính chuyển đổi. "Lắng nghe một người không tự nhiên giải quyết mọi vấn đề", Judith nói. "Nhưng sẽ tạo cơ hội tìm ra các phương thức để cùng nhau hành động, giải quyết nhiều vấn đề của nhân loại."
- Playwright, filmmaker
Adong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

Tôi là một nhà văn - đạo diễn, người kể
những câu chuyện về sự thay đổi của xã hội
00:12
I'm a writer-directornhà văn-Giám đốc
who tellsnói social-changethay đổi xã hội storiesnhững câu chuyện,
0
793
3920
00:16
because I believe storiesnhững câu chuyện
touchchạm and movedi chuyển us.
1
4737
3246
vì tôi tin rằng chúng
khiến trái tim ta rung động.
00:20
StoriesNhững câu chuyện humanizehumanize
and teachdạy us to empathizeđồng cảm.
2
8007
3581
Những câu chuyện khơi dậy lòng nhân đạo
và dạy ta biết cảm thông.
00:23
StoriesNhững câu chuyện changethay đổi us.
3
11612
2058
Những câu chuyện thay đổi chúng ta.
00:26
When I writeviết and directthẳng thắn playsvở kịch,
4
14144
2022
Khi viết kịch bản và đạo diễn,
00:28
I'm amplifyingkhuyếch đại voicestiếng nói
of disadvantagedhoàn cảnh khó khăn groupscác nhóm,
5
16190
3549
tôi luôn cường điệu hóa tiếng nói
của những người kém may mắn,
00:31
I'm fightingtrận đánh the self-censorshiptự kiểm duyệt
6
19763
1861
tôi chống lại việc tự kiểm duyệt
00:33
that has keptgiữ manynhiều UgandanUganda artistsnghệ sĩ
away from socialxã hội, politicalchính trị theaterrạp hát
7
21648
4913
đã ngăn cản nhiều nghệ sĩ Uganda
đem chính trị và xã hội lên sân khấu,
00:38
sincekể từ the persecutionkhủng bố of artistsnghệ sĩ
by formertrước đây UgandanUganda presidentchủ tịch, IdiIdi AminAmin.
8
26585
5821
kể từ sự kiện cựu tổng thống
Uganda, Idi Amin ngược đãi giới nghệ sĩ.
Quan trọng nhất,
tôi đang phá vỡ sự im lặng
00:44
And mostphần lớn importantlyquan trọng,
I am breakingphá vỡ the silencekhoảng lặng
9
32430
4056
khơi gợi những đối thoại có ý nghĩa
về những vấn đề bị cấm đoán,
00:48
and provokingkích động meaningfulcó ý nghĩa
conversationscuộc trò chuyện on taboođiều cấm kỵ issuesvấn đề,
10
36510
3694
00:52
where oftenthường xuyên "SilenceSự im lặng is goldenvàng"
is the rulequi định of thumbngón tay cái.
11
40228
4572
những vấn đề
mà "Im lặng là vàng".
00:57
ConversationsCuộc hội thoại are importantquan trọng
12
45275
2404
Các cuộc đối thoại rất quan trọng
00:59
because they informthông báo
and challengethử thách our mindstâm trí to think,
13
47703
3874
bởi chúng cung cấp thông tin
và thách thức suy nghĩ của chúng ta,
01:03
and changethay đổi startsbắt đầu with thinkingSuy nghĩ.
14
51601
2428
và thay đổi bắt đầu từ đấy.
01:06
One of my strugglescuộc đấu tranh with activismhoạt động
is its oftenthường xuyên one-sidedmột mặt naturethiên nhiên
15
54974
4676
Một trong những khó khăn của tôi với
chủ nghĩa tích cực là bản chất một chiều
thường làm ta cảm thấy mù quáng,
01:11
that blindsMàn sáo us to alternativethay thế viewlượt xem,
16
59674
2363
01:14
that numbstê liệt our empathyđồng cảm,
17
62061
2142
làm tê liệt sự đồng cảm,
01:16
that makeslàm cho us viewlượt xem those
who see issuesvấn đề differentlykhác
18
64227
3469
làm ta cho rằng
những người không cùng quan điểm
01:19
as ignorantdốt, self-hatingtự hating, brainwashedtẩy não,
selloutchàng or plaintrơn stupidngốc nghếch.
19
67720
6956
là thờ ơ, căm ghét bản thân, bị tẩy não,
tự phụ, hay đơn thuần là ngu ngốc.
01:26
I believe no one is ignorantdốt.
20
74994
2523
Tôi tin rằng chẳng có ai
là ngốc nghếch cả.
01:29
We are all expertsCác chuyên gia,
only in differentkhác nhau fieldslĩnh vực.
21
77883
3690
Chúng ta đều là những chuyên gia,
chỉ khác nhau về lĩnh vực.
01:34
And this is why, for me, the sayingnói
"stayở lại in your truthsự thật" is misleadinggây hiểu nhầm.
22
82117
5612
Đây là lý do, với tôi, câu nói "Kiên định
với sự thật của bạn" lại dễ gây hiểu lầm.
01:40
Because if you're stayingở lại in your truthsự thật,
23
88204
2333
Bởi nếu bạn
luôn ở trong sự thật của mình,
01:42
isn't it logicalhợp lý that the personngười
you believe is wrongsai rồi
24
90561
2968
theo lô-gic ấy,
người mà bạn cho là sai
01:45
is alsocũng thế stayingở lại in theirhọ truthsự thật?
25
93553
1921
cũng ở trong sự thật của họ, đúng chứ?
01:48
So, what you have is two extremescực đoan
26
96117
2984
Vì thế, những gì bạn có là hai thái cực
01:51
that shutđóng lại out all possiblekhả thi
avenuescon đường of conversationscuộc trò chuyện.
27
99125
4548
loại trừ mọi khả năng đàm phán.
01:56
I createtạo nên provocativekhiêu khích theaterrạp hát and filmphim ảnh
to touchchạm, humanizehumanize
28
104061
5627
Tôi tạo ra các bộ phim và vở kịch có tính
khơi gợi để chạm đến, nhân cách hóa
02:01
and movedi chuyển disagreeingkhông đồng ý partiescác bên
to the conversationcuộc hội thoại tablebàn
29
109712
4286
và khiến các bên không đồng tình
đi đến bàn đàm phán
02:06
to bridgecầu misunderstandingshiểu lầm.
30
114022
2819
để nối kết các hiểu lầm.
02:09
I know that listeningnghe to one anotherkhác
will not magicallyđiêu kỳ diệu solvegiải quyết all problemscác vấn đề.
31
117826
5348
Tôi biết việc lắng nghe từng người
sẽ không tự nhiên giải quyết được vấn đề.
Nhưng nó tạo cơ hội
tìm ra các phương thức
02:15
But it will give a chancecơ hội
to createtạo nên avenuescon đường
32
123198
2351
02:17
to startkhởi đầu to work togethercùng với nhau to solvegiải quyết
manynhiều of humanity'snhân loại problemscác vấn đề.
33
125573
4709
để cùng nhau hành động,
giải quyết các vấn đề của nhân loại.
Vở kịch đầu tay của tôi,
"Những giọng nói câm lặng"
02:22
With my first playchơi, "SilentIm lặng VoicesTiếng nói,"
34
130661
2584
02:25
baseddựa trên on interviewsphỏng vấn with victimsnạn nhân
of the NorthernMiền bắc UgandaUganda warchiến tranh
35
133269
3610
dựa trên buổi phỏng vấn với nạn nhân
cuộc chiến phía Bắc Uganda
02:28
betweengiữa the governmentchính quyền
and JosephJoseph Kony'sCủa Kony LRALRA rebelnổi loạn groupnhóm,
36
136903
3951
giữa chính phủ và nhóm nổi dậy LRA
của Joseph Kony,
02:32
I broughtđưa togethercùng với nhau victimsnạn nhân,
politicalchính trị leaderslãnh đạo, religiousTôn giáo leaderslãnh đạo,
37
140878
4762
tôi tập hợp các nạn nhân,
nhà lãnh đạo chính trị, tôn giáo,
lãnh đạo văn hóa, Ủy ban ân xá
và lãnh đạo tư pháp chuyển đổi
02:37
culturalvăn hoá leaderslãnh đạo, the AmnestyTổ chức Ân xá CommissionHoa hồng
and transitionalchuyển tiếp justiceSự công bằng leadershipkhả năng lãnh đạo
38
145664
4842
02:42
for criticalchỉ trích conversationscuộc trò chuyện on issuesvấn đề
of justiceSự công bằng for warchiến tranh crimetội ác victimsnạn nhân --
39
150530
5773
xung quanh những đàm phán quan trọng
về các vấn đề pháp lý
cho nạn nhân phạm tội chiến tranh,
02:48
the first of its kindloại
in the historylịch sử of UgandaUganda.
40
156327
3453
lần đầu tiên trong lịch sử Uganda.
02:51
And so manynhiều powerfulquyền lực things happenedđã xảy ra,
41
159804
3064
Và nhiều điều có sức ảnh hưởng đã xảy ra,
02:54
that I can't even
coverche them all right now.
42
162892
2521
mà tôi không thể kể hết bây giờ.
02:57
VictimsNạn nhân were givenđược the opportunitycơ hội
to sitngồi at the tablebàn
43
165872
3706
Các nạn nhân
có được cơ hội ngồi vào bàn
với lãnh đạo Ủy ban ân xá,
03:01
with AmnestyTổ chức Ân xá CommissionHoa hồng leadershipkhả năng lãnh đạo,
44
169602
2267
03:03
and they expressedbày tỏ
the biglớn injusticebất công they sufferedchịu đựng
45
171893
3597
và bày tỏ những bất công lớn lao
mà họ phải gánh chịu
03:07
when the CommissionHoa hồng ignoredlàm ngơ them
46
175514
1978
khi Ủy ban phớt lờ
03:09
and insteadthay thế facilitatedtạo điều kiện the resettlementKhu tái định cư
of the warchiến tranh perpetratorsthủ phạm.
47
177516
4912
thay vì tạo điều kiện cho họ tái định cư.
Ủy ban ân xá nhận thức được
nỗi đau của các nạn nhân
03:15
And the AmnestyTổ chức Ân xá CommissionHoa hồng
acknowledgedcông nhận the victims'nạn nhân' painđau đớn
48
183822
3676
và giải thích ẩn ý
đằng sau cách tiếp cận sai sót của họ.
03:19
and explainedgiải thích the thinkingSuy nghĩ
behindphía sau theirhọ flawedthiếu sót approachescách tiếp cận.
49
187522
4706
Nhưng một điều tôi luôn nhớ
03:24
But one of the things
that has stayedở lại with me
50
192252
2516
03:26
is when, duringsuốt trong my NorthernMiền bắc UgandaUganda
tourchuyến du lịch of the playchơi,
51
194792
3372
là trong chuyến lưu diễn ở Bắc Uganda,
một người đàn ông đã tiếp cận tôi
và tự giới thiệu
03:30
a man approachedtiếp cận me and introducedgiới thiệu himselfbản thân anh ấy
52
198188
2818
03:33
as a formertrước đây rebelnổi loạn solderHàn of JosephJoseph KonyKony.
53
201030
3488
là cựu lính nổi loạn của Joseph Kony.
03:37
He told me that he didn't want me to leaverời khỏi
feelingcảm giác disappointedthất vọng,
54
205006
4151
Ông ấy nói rằng không muốn tôi rời đi
trong thất vọng,
03:41
dueđến hạn to some of what I consideredxem xét
inappropriatekhông thích hợp laughtertiếng cười.
55
209181
3555
bởi tràng cười mà
tôi cho là không đúng lúc.
03:45
He explainedgiải thích that his
was a laughtertiếng cười of embarrassmentsự lúng túng
56
213133
4293
Ông giải thích rằng
đó là tiếng cười của sự xấu hổ
và là nhận thức
về sự xấu hổ của riêng ông.
03:50
and a recognitionsự công nhận
of his ownsở hữu embarrassmentsự lúng túng.
57
218149
3420
03:53
He saw himselfbản thân anh ấy in the actorsdiễn viên onstagetrên sân khấu
58
221593
3762
Ông thấy mình trong những vai diễn
trên sân khấu
03:57
and saw the meaninglessnessridiculousness
of his pastquá khứ actionshành động.
59
225379
4093
và sự vô nghĩa của các hành động
trong quá khứ của ông.
04:02
So I say: sharechia sẻ your truthssự thật.
60
230307
3270
Rồi, tôi nói:
hãy chia sẻ sự thật của ông.
Hãy lắng nghe sự thật của người khác.
04:05
Listen to one another'scủa người khác truthssự thật.
61
233601
2596
Bạn sẽ nhận ra
có một sự thật hợp nhất,
04:08
You will discoverkhám phá
a more powerfullymạnh mẽ unitingđoàn kết truthsự thật
62
236221
3653
04:11
in the middleở giữa groundđất.
63
239898
1420
mạnh mẽ hơn
nằm ở giữa.
04:14
When I livedđã sống in the USAHOA KỲ,
64
242212
1833
Khi sống ở Mỹ,
04:16
manynhiều of my AmericanNgười Mỹ friendsbạn bè
would be shockedbị sốc at my ignorancevô minh
65
244069
3794
nhiều người bạn Mỹ của tôi bị sốc
trước sự thờ ơ của tôi
04:19
at fancyưa thích WesternTây disheschén đĩa
like lasagnaLasagna, for instanceví dụ.
66
247887
3833
trước các món ăn phương Tây
như lasagna.
04:23
(LaughterTiếng cười)
67
251744
1198
(Tiếng cười)
04:24
And my questioncâu hỏi to them would be,
68
252966
2056
Và câu hỏi của tôi dành cho họ là:
04:27
"Well, do you know malakwangmalakwang?"
69
255046
2081
"Vậy bạn có biết malakwang không?"
04:29
And then I would tell them
about malakwangmalakwang,
70
257673
3031
Và rồi tôi sẽ kể cho họ về malakwang,
04:32
a fancyưa thích vegetablerau dishmón ăn from my culturenền văn hóa.
71
260728
3651
một món rau tuyệt hảo
từ nền văn hóa của mình.
04:36
And they would tell me about lasagnaLasagna.
72
264403
2349
Và họ sẽ kể với tôi về lasagna
04:38
And we would leaverời khỏi
richerphong phú hơn and fullerđầy đủ hơn individualscá nhân.
73
266776
3849
Và chúng tôi trở thành các cá nhân
đầy đủ và giàu có hơn.
04:43
ThereforeDo đó, sharechia sẻ your recipecông thức truthsự thật.
74
271109
3772
Vì thế, hãy chia sẻ sự thật
theo công thức của bạn.
Nó sẽ giúp bữa ăn thêm ngon.
04:47
It makeslàm cho for a better mealbữa ăn.
75
275188
1945
04:49
Thank you.
76
277157
1150
Xin cảm ơn
04:50
(ApplauseVỗ tay)
77
278331
6367
(Vỗ tay)
Translated by Linh Le
Reviewed by Nhu PHAM

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Adong Judith - Playwright, filmmaker
Adong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions.

Why you should listen

Founder and artistic director of Silent Voices Uganda, a nonprofit performing arts company, Adong Judith creates art that provokes meaningful conversation on issues often considered taboo.

Notable among her training programs is the annual Summer Theater Directors Apprenticeship, a two-tier program that combines production and training of ten aspiring theater directors. Originally only for Ugandans, Judith has opened the 2018 and future apprenticeships to aspiring theater directors across the African continent, who she believes share the same challenges in practicum gaps.

In 2018, Judith will be in residence at Illinois State University, where she will direct her 2016 social media buzz-stirring play, Ga-AD!, which explores spirituality and the place of women in Pentecostal churches. Her first social change play, Silent Voices, which she wrote after accidentally encountering the inescapable stories of war crime victims in her hometown of Gulu, developed at Sundance Institute’s Theater Lab, received its world premiere in 2012 at the National Theater of Uganda and was described by the Ugandan media as "the spiritual rebirth of theater since its decline due to political persecution of artists by the Idi Amin regime."

Adong’s plays are taught at Ivy League Universities including Dartmouth College and Princeton University, and she recently signed a contract with Methuen Publishers UK to publish Silent Voices in an anthology of Contemporary African Women Playwrights.

More profile about the speaker
Adong Judith | Speaker | TED.com