ABOUT THE SPEAKER
Ruby Wax - Comedian and Mental Health Activist
Ruby Wax is a loud, funny woman -- who spent much of her comedy career battling depression in silence. Now her work blends mental health advocacy and laughs.

Why you should listen

Winston Churchill called it "the Black Dog" -- a depression that settled over him and drained the flavor from life. Ruby Wax knows the Black Dog well; throughout the '80s and '90s, during a flourishing career as a brash comedian and interviewer in the UK, it trotted at her heels, even while she was interviewing the Duchess of York and sorting through Imelda Marcos' shoes.

After taking a timeout to learn how to manage the condition, Wax produced a stand-up comedy show called "Losing It" that directly addresses her mental health experiences, hilariously but powerfully. And she's started up a new social network called the Black Dog Tribe, which offers a community and support to people with depression. Meanwhile, she's working on her Master's in cognitive therapy.

Also, this year, Ruby was honored as an Officer of the Order of the British Empire (OBE) for her mental health work.

As she says: "I've always said to myself, if you've got a disability, use it." Read our Q&A with >>

Ruby is also a visiting professor at The University of Surrey.

More profile about the speaker
Ruby Wax | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2012

Ruby Wax: What's so funny about mental illness?

Ruby Wax: Bệnh tâm thần có chuyện gì vui?

Filmed:
2,813,839 views

Bệnh tật của cơ thể thu nhận được sự đồng cảm, diễn viên hài Ruby Wax nói - ngoại trừ những căn bệnh về não. Tại sao vậy? Với một năng lượng tràn trề và óc hài hước, Wax, người được chẩn đoán bị trầm cảm lâm sàng, một thập kỷ trước đây, kêu gọi chúng ta chấm dứt sự kỳ thị đối với bệnh tâm thần.
- Comedian and Mental Health Activist
Ruby Wax is a loud, funny woman -- who spent much of her comedy career battling depression in silence. Now her work blends mental health advocacy and laughs. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
One in fourbốn people sufferđau khổ from some sortsắp xếp of mentaltâm thần illnessbệnh,
0
59
3924
Cứ trong 4 người thì sẽ có 1 người mắc chứng bệnh tâm thần
00:19
so if it was one, two, threesố ba, fourbốn, it's you, sirNgài.
1
3983
4294
Vậy thì nếu đây là 1, 2, 3, 4, thì người đó chính là ông, thưa ông.
00:24
You. Yeah. (LaughterTiếng cười)
2
8277
1559
Vâng. Là ông. (Tiếng cười)
00:25
With the weirdkỳ dị teethrăng. And you nextkế tiếp to him. (LaughterTiếng cười)
3
9836
3348
Với hàm răng kì cục. Và bạn là người kế sau ông ta đấy. (Tiếng cười)
00:29
You know who you are.
4
13184
1055
Bạn biết bạn là ai mà.
00:30
ActuallyTrên thực tế, that wholetoàn thể rowhàng isn't right. (LaughterTiếng cười)
5
14239
2397
Thực ra thì, cả hàng này đều không ai ổn cả. (Tiếng cười)
00:32
That's not good. HiChào bạn. Yeah. RealThực tế badxấu. Don't even look at me. (LaughterTiếng cười)
6
16636
5174
Điều đó thật không tốt. Vâng, thực sự rất tệ. Đừng có mà nhìn tôi (Tiếng cười)
00:37
I am one of the one in fourbốn. Thank you.
7
21810
5113
Tôi là một trong số một người trong 4 ấy. Xin cảm ơn.
00:42
I think I inheritthừa kế it from my mothermẹ, who,
8
26923
3010
Tôi nghĩ tôi thừa hưởng nó từ mẹ tôi, người mà
00:45
used to crawlthu thập thông tin around the housenhà ở on all foursFours.
9
29933
2814
đã từng bò khắp nhà trên cả bốn chi.
00:48
She had two spongesbọt biển in her handtay, and then she had two
10
32747
3047
Bà ấy có hai miếng xốp trong tay, và rồi bà
00:51
tiedgắn to her kneesđầu gối. My mothermẹ was completelyhoàn toàn absorbentthấm nước. (LaughterTiếng cười)
11
35794
4582
buộc hai cái nữa vào hai đầu gối. Mẹ tôi đã hoàn toàn bị nhúng ướt. (Tiếng cười)
00:56
And she would crawlthu thập thông tin around behindphía sau me going,
12
40376
2308
Và bà sẽ bắt đầu bò theo sau tôi,
00:58
"Who bringsmang lại footprintsdấu chân into a buildingTòa nhà?!"
13
42684
3565
"Ai đã mang những dấu chân này vào trong nhà?!"
01:02
So that was kindloại of a cluemanh mối that things weren'tkhông phải right.
14
46249
2350
Vâng đó chính là một manh mối cho thấy mọi việc không ổn.
01:04
So before I startkhởi đầu, I would like to thank
15
48599
5192
Thế nên, trước khi bắt đầu, tôi xin được cảm ơn
01:09
the makersnhà sản xuất of LamotrigineLamotrigine, SertralineSertraline, and ReboxetineReboxetine,
16
53791
4686
những người sáng chế nên Lamotrigine, Sertraline và Reboxetine
01:14
because withoutkhông có those fewvài simpleđơn giản chemicalshóa chất, I would not be verticaltheo chiều dọc todayhôm nay.
17
58477
4923
bởi vì nếu không có những loại thuốc đơn giản này, tôi sẽ không thể đứng thẳng được như ngày hôm nay.
01:19
So how did it startkhởi đầu?
18
63400
4837
Vậy điều này đã bắt đầu từ bao giờ?
01:24
My mentaltâm thần illnessbệnh -- well, I'm not even going to talk about my mentaltâm thần illnessbệnh.
19
68237
4119
Chứng bệnh tâm thần của tôi, oh, tôi sẽ không nói về chứng bệnh này của tôi.
01:28
What am I going to talk about? Okay.
20
72356
2313
Tôi sẽ nói gì nhỉ? Ok được rồi.
01:30
I always dreamtmơ ước that, when I had my finalsau cùng breakdownNiu Di-lân,
21
74669
4402
Tôi đã từng luôn mơ ước rằng, khi cơn suy nhược cuối cùng của mình xảy đến,
01:34
it would be because I had a deepsâu KafkaesqueKafkaesque
22
79071
2539
đó sẽ là bởi vì tôi đã có được sự soi rạng của thuyết hiện sinh
01:37
existentialistexistentialist revelationsự mặc khải,
23
81610
2413
Kafkaesque,
01:39
or that maybe CateCate BlanchettBlanchett would playchơi me and she would winthắng lợi an OscarGiải Oscar for it. (LaughterTiếng cười)
24
84023
4345
hoặc có thể là Cate Blanchett sẽ đóng vai tôi và cô ấy sẽ giành giải Oscar vì điều này. (cười)
01:44
But that's not what happenedđã xảy ra. I had my breakdownNiu Di-lân
25
88368
3107
Nhưng đây không phải là điều đã xảy ra. Tôi đã bị ngất
01:47
duringsuốt trong my daughter'scon gái sportscác môn thể thao day.
26
91475
1990
trong ngày thể thao của con gái mình.
01:49
There were all the parentscha mẹ sittingngồi in a parkingbãi đỗ xe lot
27
93465
3725
Tất cả cha mẹ của học sinh ngồi trong bãi đỗ xe
01:53
eatingĂn foodmón ăn out of the back of theirhọ carxe hơi -- only the EnglishTiếng Anh --
28
97190
4007
ăn thức ăn được lấy ra từ đằng sau xe của họ, chỉ duy nhất những người Anh
01:57
eatingĂn theirhọ sausagesxúc xích. They lovedyêu theirhọ sausagesxúc xích. (LaughterTiếng cười)
29
101197
6227
là ăn xúc xích. Họ yêu xúc xích.
(Tiếng cười)
02:03
LordChúa and LadyLady RigorSự chặt chẽ MortisMortis were nibblingnibbling on the tarmacđường băng,
30
107424
4632
Lord và Lady Rigor Mortis đang ngồi nhấm nháp thức ăn trên mặt đường
02:07
and then the gunsúng wentđã đi off and all the girliesgirlies startedbắt đầu runningđang chạy,
31
112056
2463
thì bỗng nhiên súng nổ, và tất cả các bé gái bắt đầu chạy
02:10
and all the mummiesxác ướp wentđã đi, "RunChạy! RunChạy ChlamydiaChlamydia! RunChạy!" (LaughterTiếng cười)
32
114519
5211
và tất cả các bà mẹ thì hét lên "Chạy, chạy đi Chlamydia, chạy!"
(Tiếng cười)
02:15
"RunChạy like the windgió, VerucaVeruca! RunChạy!"
33
119730
3868
"Chạy nhanh như gió, Veruca! Chạy!"
02:19
And all the girliesgirlies, girliesgirlies runningđang chạy, runningđang chạy, runningđang chạy,
34
123598
2467
Và tất cả các bé gái, cứ chạy, chạy và chạy
02:21
everybodymọi người exceptngoại trừ for my daughterCon gái, who was just standingđứng
35
126065
2945
Tất cả trừ con gái tôi, vẫn đang đứng
02:24
at the startingbắt đầu linehàng, just wavingvẫy,
36
129010
2767
ở vạch xuất phát, chỉ vẫy tay
02:27
because she didn't know she was supposedgiả định to runchạy.
37
131777
2331
vởi vì nó không biết rằng đáng nhẽ nó phải chạy.
02:30
So I tooklấy to my bedGiường for about a monththáng, and when I woketỉnh dậy up
38
134108
4349
Và thế là tôi đã phải nằm trên giường cả tháng trời, và khi tôi tỉnh dậy
02:34
I foundtìm I was institutionalizedthể chế, and when I saw the other inmatestù nhân,
39
138457
4593
tôi phát hiện mình đã được nhập viện, và khi tôi nhìn thấy những bệnh nhân khác,
02:38
I realizedthực hiện that I had foundtìm my people, my tribebộ lạc. (LaughterTiếng cười)
40
143050
4392
tôi nhận ra rằng mình đã tìm được người của mình, đồng bọn của mình (Tiếng cười)
02:43
Because they becameđã trở thành my only friendsbạn bè, they becameđã trở thành my friendsbạn bè,
41
147442
3488
Bởi vì họ ltrở thànhn những người bạn duy nhất của tôi, họ trở thành bạn tôi
02:46
because very fewvài people that I knewbiết -- Well, I wasn'tkhông phải là
42
150930
2998
bởi vì có rất ít người mà tôi quen biết - Vâng, tôi đã không được
02:49
sentgởi a lot of cardsthẻ or flowershoa. I mean, if I had had a brokenbị hỏng legchân
43
153928
3370
gửi nhiều thiệp và hoa. Ý tôi là, nếu tôi bị gẫy chân
02:53
or I was with childđứa trẻ I would have been inundatedngập nước,
44
157298
2164
hoặc ở với trẻ con, tôi đáng nhẽ sẽ có ngập tràn hoa và thiệp
02:55
but all I got was a couplevợ chồng phoneđiện thoại callscuộc gọi tellingnói me to perkperk up.
45
159462
3676
nhưng tất cả những thứ tôi nhận được là một vài cuộc điện thoại nói với tôi rằng hãy ráng hồi phục.
02:59
PerkPerk up.
46
163138
1700
Hồi phục ư.
03:00
Because I didn't think of that. (LaughterTiếng cười)
47
164838
4707
Bởi vì tôi không nghĩ như thế (Tiếng cười)
03:05
(LaughterTiếng cười) (ApplauseVỗ tay)
48
169545
3300
(Tiếng cười) (Vỗ tay)
03:08
Because, you know, the one thing, one thing that you get with this diseasedịch bệnh,
49
172845
4277
Bởi vì, bạn biết đấy, có một thứ, một thứ mà khi bạn có được đi cùng với chứng bệnh này,
03:13
this one comesđến with a packagegói, is you get a realthực sensegiác quan of shamexấu hổ,
50
177122
3966
thứ này sẽ tự đến như một món hàng, đó là việc bạn có cảm giác hổ thẹn thực sự
03:16
because your friendsbạn bè go, "Oh come on, showchỉ me the lumpcục bướu,
51
181088
2312
bởi vì bạn của bạn sẽ nói "Ồ thôi nào, cho tớ xem chỗ u của cậu nào,
03:19
showchỉ me the x-rayschụp x-quang," and of coursekhóa học you've got nothing to showchỉ,
52
183400
2411
cho tớ xem hình chụp x quang của cậu". Và dĩ nhiên bạn chẳng có gì để cho họ xem cả
03:21
so you're, like, really disgusteddisgusted with yourselfbản thân bạn because you're thinkingSuy nghĩ,
53
185811
3094
thế nên bạn sẽ, kiểu như cảm thấy rất là khó chịu với bản thân mình bởi vì bạn nghĩ rằng
03:24
"I'm not beingđang carpet-bombedCarpet-bombed. I don't livetrực tiếp in a township."
54
188905
2816
"Tôi sẽ không phải bị ném bom rải thảm. Mình không sống ở khu da đen."
03:27
So you startkhởi đầu to hearNghe these abusivelạm dụng voicestiếng nói, but you don't hearNghe one abusivelạm dụng voicetiếng nói,
55
191721
3448
Do vậy bạn bắt đầu nghe thấy những tiếng nói lăng mạ này, nhưng bạn không chỉ nghe một lời lăng mạ
03:31
you hearNghe about a thousandnghìn -- 100,000 abusivelạm dụng voicestiếng nói,
56
195169
2859
mà bạn nghe một ngàn - 100 ngàn lần những tiếng nói này,
03:33
like if the DevilMa quỷ had Tourette'sTourette's, that's what it would soundâm thanh like.
57
198028
4009
giống như nếu ác quỷ mà có Tourette thì đó là những thứ tương tự mà bạn sẽ nghe.
03:37
But we all know in here, you know, there is no DevilMa quỷ,
58
202037
2628
Nhưng tất cả chúng ra ở đây đều biết rằng không có Ác quỷ
03:40
there are no voicestiếng nói in your headcái đầu.
59
204665
1879
cũng không có giọng nói nào trong đầu bạn cả.
03:42
You know that when you have those abusivelạm dụng voicestiếng nói,
60
206544
1674
Bạn biết rằng khi bạn nghe thấy những lời lăng mạ đó
03:44
all those little neuronstế bào thần kinh get togethercùng với nhau and in that little gaplỗ hổng
61
208218
2901
tất cả những nơ ron thần kinh sẽ tập hợp lại và trong cái khoảng cách bé nhỏ đó
03:47
you get a realthực toxicchất độc "I want to killgiết chết myselfriêng tôi" kindloại of chemicalhóa chất,
62
211119
3658
bạn sẽ thu được một chất hoá học thực sự độc hại, kiểu như là "Tôi muốn chết",
03:50
and if you have that over and over again on a loopvòng lặp tapebăng,
63
214777
2746
và nếu bạn có cảm giác đó lặp đi lặp lại như một cuốn băng
03:53
you mightcó thể have yourselfbản thân bạn depressionPhiền muộn.
64
217523
1896
bạn có thể sẽ lâm vào trạng thái tuyệt vọng.
03:55
Oh, and that's not even the tiptiền boa of the icebergtảng băng trôi.
65
219419
2683
Ồ, và đó thậm chí không phải là đỉnh điểm.
03:58
If you get a little babyđứa bé, and you abuselạm dụng it verballybằng lời nói,
66
222102
3602
Nếu bạn có con nhỏ, bạn sẽ lạm dụng nó bằng ngôn từ
04:01
its little brainóc sendsgửi out chemicalshóa chất that are so destructivephá hoại
67
225704
3457
trí não nhỏ bé đó sẽ phát đi những chất hóa học có sức tàn phá
04:05
that the little partphần of its brainóc that can tell good from badxấu just doesn't growlớn lên,
68
229161
3992
đến mức một phần nhỏ của bộ não, vùng mà có thể phân biệt được tốt xấu, không thể phát triển được nữa,
04:09
so you mightcó thể have yourselfbản thân bạn a homegrownhomegrown psychotictâm thần.
69
233153
3455
do vậy bạn sẽ có thể thấy trong cơ thể mình có một con người mắc chứng rối loạn thần kinh
04:12
If a soldierlính seesnhìn his friendngười bạn blownthổi up, his brainóc goesđi into
70
236608
3477
Nếu một người lính nhìn thấy bạn của anh ta bị đánh bom chết, não của anh ta sẽ lâm vào
04:15
suchnhư là highcao alarmbáo thức that he can't actuallythực ra put the experiencekinh nghiệm into wordstừ ngữ,
71
240085
3514
mức độ cảnh giác cao đến mức anh ta không thể diễn đạt những kinh nghiệm thành lời được,
04:19
so he just feelscảm thấy the horrorkinh dị over and over again.
72
243599
2774
nên anh ta sẽ liên tục cảm thấy kinh khủng.
04:22
So here'sđây là my questioncâu hỏi. My questioncâu hỏi is, how come
73
246373
2373
Vậy đây là câu hỏi của tôi. Câu hỏi của tôi là,
04:24
when people have mentaltâm thần damagehư hại, it's always an activeđang hoạt động imaginationtrí tưởng tượng?
74
248746
4045
khi mà con người bị tổn thương về tinh thần, có phải sẽ luôn có một sự tưởng tượng hoạt động không?
04:28
How come everymỗi other organđàn organ in your bodythân hình can get sickđau ốm
75
252791
3219
Làm thế nào mà mỗi cơ quan khác trên cơ thể bạn có thể bị ốm
04:31
and you get sympathycảm thông, exceptngoại trừ the brainóc?
76
256010
2704
và bạn nhận được sự cảm thông, trừ bộ não?
04:34
I'd like to talk a little bitbit more about the brainóc,
77
258714
2399
Tôi muốn nói thêm đôi chút về bộ não
04:37
because I know you like that here at TEDTED,
78
261113
2031
bởi vì tôi biết bạn thích điều này ở TED
04:39
so if you just give me a minutephút here, okay.
79
263144
3453
nếu bạn cho tôi một phút tại đây, OK
04:42
Okay, let me just say, there's some good newsTin tức.
80
266597
2006
OK, để tôi nói cho bạn biêt, có một vài tin tốt.
04:44
There is some good newsTin tức. First of all, let me say,
81
268603
3282
Có một vài tin tốt. Trước hết, hãy để tôi nói,
04:47
we'vechúng tôi đã come a long, long way.
82
271885
2327
chúng ta đang đi một đoạn đường dài, rất dài
04:50
We startedbắt đầu off as a teenythiếu niên, teenythiếu niên little one-celledmột tế bào amoebaamip,
83
274212
4041
Chúng ta bắt đầu như một tế bào Amip rất nhỏ
04:54
tinynhỏ bé, just stickingbám dính ontotrên a rockđá, and now, voilathì đấy, the brainóc.
84
278253
4597
dính vào một hòn đá, và bây giờ, bộ não ra đời
04:58
Here we go. (LaughterTiếng cười)
85
282850
1900
Chính là nó. (Tiếng cười)
05:00
This little babyđứa bé has a lot of horsepowermã lực.
86
284750
2365
Đứa trẻ nhỏ này có rất nhiều mã lực
05:03
It comesđến completelyhoàn toàn consciouscó ý thức. It's got state-of-the-arthiện đại nhất lobesthùy.
87
287115
4423
Nó xảy ra một cách hoàn toàn có nhận thức. Nó có những thùy não tân tiến
05:07
We'veChúng tôi đã got the occipitalchẩm lobeThùy so we can actuallythực ra see the worldthế giới.
88
291538
3593
Chúng ta có thùy chẩm do vậy chúng ta có thể nhìn thấy thế giới.
05:11
We got the temporaltạm thời lobeThùy so we can actuallythực ra hearNghe the worldthế giới.
89
295131
2646
Chúng ta có thùy động mạch thái dương do vậy chúng ta có thể nghe thấy thế giới.
05:13
Here we'vechúng tôi đã got a little bitbit of long-termdài hạn memoryký ức,
90
297777
1619
Ở đây chúng ta có một trí nhớ khá lâu,
05:15
so, you know that night you want to forgetquên, when you got really drunksay? Bye-byeTạm biệt! GoneĐi. (LaughterTiếng cười)
91
299396
5237
do vậy, bạn biết rằng khi mà bạn muốn quên đi cái tối mà bạn say xỉn? Bye bye! Xong. (Tiếng cười)
05:20
So actuallythực ra, it's filledđầy with 100 billiontỷ neuronstế bào thần kinh
92
304633
3320
Vậy thực ra, bộ não được lấp đầy bởi 100 tỉ nơ ron thần kinh
05:23
just zizzingzizzing away, electricallybằng điện transmittingtruyền informationthông tin,
93
307953
3303
zzzz..truyền tải thông tin nhanh như điện giật.
05:27
zizzingzizzing, zizzingzizzing. I'm going to give you a little sidebên viewlượt xem here.
94
311256
2720
.zzz... Tôi sẽ đưa ra một quan điểm nhỏ ở đây
05:29
I don't know if you can get that here. (LaughterTiếng cười)
95
313976
3592
Tôi cũng không biết liệu bạn có hiểu được không nữa (Tiếng cười)
05:33
So, zizzingzizzing away, and so — (LaughterTiếng cười) —
96
317568
4000
Vâng và đây (Tiếng cười)
05:37
And for everymỗi one — I know, I drewđã vẽ this myselfriêng tôi. Thank you.
97
321568
3689
Và cho tất cả mọi người, tôi biết, tôi đã tự vẽ nó đấy. Xin cảm ơn
05:41
For everymỗi one singleĐộc thân neuronneuron, you can actuallythực ra have
98
325257
3672
Với từng nơ ron thần kinh, bạn có thể có
05:44
from 10,000 to 100,000 differentkhác nhau connectionskết nối
99
328929
3726
từ 10 nghìn đến 100 nghìn những mối liên hệ khác nhau
05:48
or dendritessợi nhánh or whateverbất cứ điều gì you want to call it, and everymỗi time
100
332655
3262
hoặc kiểu liên kết hình cây, hay bất cứ cái tên nào mà bạn muốn đặt cho nó, và mỗi lần như vậy
05:51
you learnhọc hỏi something, or you have an experiencekinh nghiệm,
101
335917
2520
bạn lại học được một điều gì đó, hoặc bạn thu được một kinh nghiệm
05:54
that bushcây bụi growsmọc, you know, that bushcây bụi of informationthông tin.
102
338437
2273
cái bụi cây đó lại lớn lên, bạn biết đấy, đó là một bụi cây các thông tin
05:56
Can you imaginetưởng tượng, everymỗi humanNhân loại beingđang is carryingchở
103
340710
2954
Bạn có thể tưởng tượng được không, mỗi con người đều đang mang
05:59
that equipmentTrang thiết bị, even ParisParis HiltonHilton? (LaughterTiếng cười)
104
343664
4923
thiết bị đó, thậm chí cả Paris Hilton? (Tiếng cười)
06:04
Go figurenhân vật.
105
348587
1694
Hãy tìm hiểu xem.
06:06
But I got a little badxấu newsTin tức for you folksfolks. I got some badxấu newsTin tức.
106
350281
3484
Nhưng tôi có một tin khá xấu cho các bạn. Tôi có một vài tin xấu.
06:09
This isn't for the one in fourbốn. This is for the fourbốn in fourbốn.
107
353765
3120
Nó không phải là cho một người trong bốn người, mà là cho cả 4.
06:12
We are not equippedtrang bị for the 21stst centurythế kỷ.
108
356885
4180
Chúng ta không được trang bị cho thế kỉ 21
06:16
EvolutionSự tiến hóa did not preparechuẩn bị us for this. We just don't have the bandwidthbăng thông,
109
361065
3749
Sự tiến hóa không chuẩn bị cho chúng ta đối phó với điều này. Chúng ta không có đủ dung lượng
06:20
and for people who say, oh, they're havingđang có a nicetốt đẹp day,
110
364814
2583
và với những người nói rằng, ồ họ đang có một ngày thật đẹp,
06:23
they're perfectlyhoàn hảo fine, they're more insaneđiên than the restnghỉ ngơi of us.
111
367397
3560
họ hoàn toàn ổn, thật ra họ đang điên cuồng hơn toàn bộ chúng ta.
06:26
Because I'll showchỉ you where there mightcó thể be a fewvài glitchesổn định
112
370957
2524
Bởi vì tôi sẽ chỉ cho bạn thấy chỗ nào đang có trục trặc
06:29
in evolutionsự phát triển. Okay, let me just explaingiải thích this to you.
113
373481
2444
trong sự tiến hóa này. OK, để tôi giải thích điều này cho bạn.
06:31
When we were ancientxưa man — (LaughterTiếng cười) —
114
375925
3561
Khi chúng ta còn là người cổ đại (Tiếng cười)
06:35
millionshàng triệu of yearsnăm agotrước, and we suddenlyđột ngột feltcảm thấy threatenedbị đe dọa
115
379486
3761
hàng triệu năm về trước, và rồi bỗng nhiên chúng ta cảm thấy bị đe dọa
06:39
by a predatorđộng vật ăn thịt, okay? — (LaughterTiếng cười) —
116
383247
3702
bởi một loại động vật ăn thịt, đúng không? (Tiếng cười)
06:42
we would — Thank you. I drewđã vẽ these myselfriêng tôi. (LaughterTiếng cười)
117
386949
2948
chúng ta sẽ như vậy - Xin cảm ơn. Tôi lại tự vẽ những cái này (Tiếng cười)
06:45
Thank you very much. Thank you. Thank you. (ApplauseVỗ tay)
118
389897
3823
Cảm ơn rất nhiều, cảm ơn, cảm ơn
(Vỗ tay)
06:49
Thank you. AnywayDù sao, we would filllấp đầy up with our ownsở hữu adrenalineadrenaline
119
393720
4074
Cảm ơn. Dù sao thì, chúng ta sẽ được đổ đầy với Adrenalin của chính chúng ta
06:53
and our ownsở hữu cortisolcortisol, and then we'dThứ Tư killgiết chết or be killedbị giết,
120
397794
2618
và cortisol của mình, và sau đó chúng ta sẽ giết hoặc bị giết
06:56
we'dThứ Tư eatăn or we'dThứ Tư be eatenăn, and then suddenlyđột ngột we'dThứ Tư de-fuelde-nhiên liệu,
121
400412
3270
chúng ta sẽ ăn hoặc bị làm thịt, và sau đó chúng ta đột nhiên mất đi năng lượng
06:59
and we'dThứ Tư go back to normalbình thường. Okay.
122
403682
1933
và quay trở lại bình thường. OK
07:01
So the problemvấn đề is, nowadaysngày nay, with modernhiện đại man— (LaughterTiếng cười) —
123
405615
5282
Vậy vấn đề là, ngày này, với loài người hiện đại (Tiếng cười)
07:06
when we feel in dangernguy hiểm, we still filllấp đầy up with our ownsở hữu chemicalhóa chất
124
410897
3767
khi chúng ta cảm thấy nguy hiểm, chúng ta vẫn tự đổ đầy với những chất hóa học trong chính chúng ta
07:10
but because we can't killgiết chết trafficgiao thông wardenswardens — (LaughterTiếng cười) —
125
414664
4635
nhưng bởi vì chúng ta không thể giết những người giám sát giao thông (Tiếng cười)
07:15
or eatăn estatebất động sản agentsđại lý, the fuelnhiên liệu just staysở lại in our bodythân hình
126
419299
4797
hay ăn thịt bọn kinh doanh bất động sản được, vậy nên năng lượng đó sẽ đọng lại ở trong cơ thể chúng ta
07:19
over and over, so we're in a constantkhông thay đổi statetiểu bang of alarmbáo thức,
127
424096
2488
lặp đi lặp lại, do vậy chúng ta luôn ở một trạng thái cảnh giác thường trực,
07:22
a constantkhông thay đổi statetiểu bang. And here'sđây là anotherkhác thing that happenedđã xảy ra.
128
426584
1733
trạng thái không đổi. Và đây là một chuyện khác có thể xảy đến.
07:24
About 150,000 yearsnăm agotrước, when languagengôn ngữ cameđã đến onlineTrực tuyến,
129
428317
3105
Khoảng 150 ngàn năm về trước, khi ngôn ngữ xuất hiện online
07:27
we startedbắt đầu to put wordstừ ngữ to this constantkhông thay đổi emergencytrường hợp khẩn cấp,
130
431422
2425
chúng ta bắt đầu cho từ ngữ vào cái trạng thái khẩn cấp thường trực này,
07:29
so it wasn'tkhông phải là just, "Oh my God, there's a saber-toothedrăng tigercon hổ,"
131
433847
2656
do vậy nó không phải chỉ là "Trời ơi, có 1 con hổ răng kiếm kìa"
07:32
which could be, it was suddenlyđột ngột, "Oh my God, I didn't sendgửi the emaile-mail. Oh my God, my thighsbắp đùi are too fatmập.
132
436503
4041
đáng nhẽ nó phải là như thế nhưng đột nhiên lại trở thành, "Trời ạ, tôi không gửi được email. Trời ạ đùi của tôi mập quá.
07:36
Oh my God, everybodymọi người can see I'm stupidngốc nghếch. I didn't get invitedđược mời to the ChristmasGiáng sinh partybuổi tiệc!"
133
440544
4005
Trời ạ, mọi người sẽ thấy tôi hết sức ngu ngốc. Tôi không được mời tới bữa tiệc giáng sinh!"
07:40
So you've got this naggingđòi hỏi loopvòng lặp tapebăng that goesđi
134
444549
2486
Thế là bạn có được cuộn băng cằn nhằn này lặp đi lặp lại
07:42
over and over again that drivesổ đĩa you insaneđiên, so,
135
447035
2536
và nó khiến bạn loạn trí, vậy thì,
07:45
you see what the problemvấn đề is? What onceMột lần madethực hiện you safean toàn
136
449571
2977
bạn đã thấy vấn đề gì chưa? Cái mà một lần khiến bạn cảm thấy an toàn
07:48
now drivesổ đĩa you insaneđiên.
137
452548
1806
giờ lại khiến bạn phát điên.
07:50
I'm sorry to be the bearerñöôøng truyeàn of badxấu newsTin tức, but somebodycó ai has to be.
138
454354
3154
Tôi rất lấy làm tiếc khi phải là người trruyền đi cái tin tồi tệ này, nhưng một ai đó sẽ phải làm điều này.
07:53
Your petsvật nuôi are happierhạnh phúc hơn than you are. (LaughterTiếng cười)
139
457508
5864
Thú nuôi của bạn thực ra hạnh phúc hơn bạn. Tiếng cười)
07:59
(ApplauseVỗ tay)
140
463372
2896
(Vỗ tay)
08:02
So kittymèo con catcon mèo, meowMeow, happyvui mừng happyvui mừng happyvui mừng, humanNhân loại beingschúng sanh, screwedhơi say. (LaughterTiếng cười)
141
466268
5155
Mèo kitty, meow, vui vui vui, con người, đuối (Tiếng cười)
08:07
CompletelyHoàn toàn and utterlyhoàn toàn -- so, screwedhơi say.
142
471423
2275
Hoàn toàn và tuyệt đối - đuối.
08:09
But my pointđiểm is, if we don't talk about this stuffđồ đạc,
143
473698
2459
Nhưng luận điểm của tôi là, nếu chúng ta không nói về những điều này,
08:12
and we don't learnhọc hỏi how to dealthỏa thuận with our livescuộc sống, it's not going
144
476157
2338
và chúng ta sẽ không học được cách đối phó với chúng trong cuộc sống hằng ngày, và đó sẽ không
08:14
to be one in fourbốn. It's going to be fourbốn in fourbốn
145
478495
2474
phải là một người trong bốn người nữa. Nó sẽ là bốn trên bốn,
08:16
who are really, really going to get illbệnh in the upstairstầng trên departmentbộ phận.
146
480969
3263
những người mà sẽ thực sự, thực sự phát ốm với căn hộ tầng trên
08:20
And while we're at it, can we please stop the stigmakỳ thị?
147
484232
2527
Và khi chúng ta ở đó, làm ơn đi, liệu chúng ta có thể hết được những dấu hiệu của căn bệnh này?
08:22
Thank you. (ApplauseVỗ tay)
148
486759
6677
Cảm ơn (vỗ tay)
08:29
(ApplauseVỗ tay) Thank you.
149
493436
10745
(Vỗ tay) Cảm ơn.
Translated by Thuy Duong Nguyen
Reviewed by Nhu PHAM

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Ruby Wax - Comedian and Mental Health Activist
Ruby Wax is a loud, funny woman -- who spent much of her comedy career battling depression in silence. Now her work blends mental health advocacy and laughs.

Why you should listen

Winston Churchill called it "the Black Dog" -- a depression that settled over him and drained the flavor from life. Ruby Wax knows the Black Dog well; throughout the '80s and '90s, during a flourishing career as a brash comedian and interviewer in the UK, it trotted at her heels, even while she was interviewing the Duchess of York and sorting through Imelda Marcos' shoes.

After taking a timeout to learn how to manage the condition, Wax produced a stand-up comedy show called "Losing It" that directly addresses her mental health experiences, hilariously but powerfully. And she's started up a new social network called the Black Dog Tribe, which offers a community and support to people with depression. Meanwhile, she's working on her Master's in cognitive therapy.

Also, this year, Ruby was honored as an Officer of the Order of the British Empire (OBE) for her mental health work.

As she says: "I've always said to myself, if you've got a disability, use it." Read our Q&A with >>

Ruby is also a visiting professor at The University of Surrey.

More profile about the speaker
Ruby Wax | Speaker | TED.com