TED2007
Steven Pinker: The surprising decline in violence
Steven Pinker: Sự sụt giảm đáng kinh ngạc của tình trạng bạo lực
Filmed:
Readability: 5
3,009,786 views
Steven Pinker vẽ nên biểu đồ về sự sụt giảm của tình trạng bạo lực kể từ thời kỳ được miêu tả trong Kinh thánh cho tới bây giờ, và dù điều này có thể nghe phi logic và khó nghe đối với tình cảnh những gì đang diễn ra tại I-rắc và Darfur, ông lập luận rằng chúng ta đang được sống trong thời kỳ yên bình nhất kể từ khi tổ tiên ta xuất hiện.
Steven Pinker - Psychologist
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
Images like this, from the Auschwitz concentration camp,
0
0
4000
Những hình ảnh sau đây, được chụp tại
trại tập trung Auschwitz,
trại tập trung Auschwitz,
00:29
have been seared into our consciousness during the twentieth century
1
4000
5000
đã hằn sâu vào trong tâm thức của chúng ta
trong suốt thế kỷ hai mươi
trong suốt thế kỷ hai mươi
và đã cung cấp cho ta một góc nhìn mới
về bản thân ta,
về bản thân ta,
00:34
and have given us a new understanding of who we are,
2
9000
5000
00:39
where we've come from and the times we live in.
3
14000
3000
về nơi ta bắt đầu, và
về thời đại mà ta đang sống.
về thời đại mà ta đang sống.
00:42
During the twentieth century, we witnessed the atrocities
4
17000
4000
Vào thế kỷ hai mươi, ta đã được
chứng kiến những hành động tàn ác
chứng kiến những hành động tàn ác
00:46
of Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot, Rwanda and other genocides,
5
21000
5000
của Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot, Rwanda
và các tội ác diệt chủng khác,
và các tội ác diệt chủng khác,
00:51
and even though the twenty-first century is only seven years old,
6
26000
4000
và dù rằng thế kỷ hai mươi mốt
mới ở năm tuổi thứ bảy,
mới ở năm tuổi thứ bảy,
00:55
we have already witnessed an ongoing genocide in Darfur
7
30000
4000
ta cũng đã chứng kiến tội ác diệt chủng
đang diễn ra ở Darfur
đang diễn ra ở Darfur
00:59
and the daily horrors of Iraq.
8
34000
2000
và cả những nỗi kinh hoàng đang được
gieo rắc mỗi ngày ở I-rắc.
gieo rắc mỗi ngày ở I-rắc.
01:02
This has led to a common understanding of our situation,
9
37000
3000
Điều này đã dẫn đến sự hiểu biết chung
về tình cảnh của chúng ta,
về tình cảnh của chúng ta,
01:05
namely that modernity has brought us terrible violence, and perhaps
10
40000
4000
ấy là tính hiện đại đã mang lại cho ta
tình trạng bạo lực khủng khiếp, và có lẽ
tình trạng bạo lực khủng khiếp, và có lẽ
01:09
that native peoples lived in a state of harmony that we have departed from, to our peril.
11
44000
3000
ta đã rời bỏ trạng thái hòa hợp mà
người bản địa đã từng sống trong đó
người bản địa đã từng sống trong đó
01:12
Here is an example
12
47000
5000
để tự đi đến tình cảnh nguy hiểm hiện nay.
Đây là một ví dụ được trích dẫn từ
01:17
from an op-ed on Thanksgiving, in the Boston Globe
13
52000
3000
một ý kiến công luận trên tờ Boston Globe
phát hành vào lễ Tạ ơn vài năm về trước.
phát hành vào lễ Tạ ơn vài năm về trước.
01:20
a couple of years ago, where the writer wrote, "The Indian life
14
55000
3000
Tại đây, tác giả viết "Người Ấn Độ
sống một cuộc sống khó khăn,
sống một cuộc sống khó khăn,
01:24
was a difficult one, but there were no employment problems,
15
59000
3000
nhưng ở đây không có các vấn đề lao động,
tính gắn kết cộng đồng mạnh,
tính gắn kết cộng đồng mạnh,
01:27
community harmony was strong, substance abuse unknown,
16
62000
2000
không biết đến lạm dụng chất gây nghiện,
tội phạm gần như không xuất hiện,
tội phạm gần như không xuất hiện,
01:30
crime nearly non-existent, what warfare there was between tribes
17
65000
3000
xung đột giữa các bộ lạc phần lớn là
liên quan tới nghi lễ và hiếm khi dẫn đến
liên quan tới nghi lễ và hiếm khi dẫn đến
01:34
was largely ritualistic and seldom resulted in indiscriminate
18
69000
3000
thảm sát bừa bãi hay hàng loạt."
01:37
or wholesale slaughter." Now, you're all familiar with this treacle.
19
72000
4000
Giờ đây, các bạn đã quá quen với
những lời đường mật này.
những lời đường mật này.
Ta dạy những điều này cho con cái ta.
Ta đọc được chúng từ TV, qua sách vở.
Ta đọc được chúng từ TV, qua sách vở.
01:42
We teach it to our children. We hear it on television
20
77000
3000
01:45
and in storybooks. Now, the original title of this session
21
80000
5000
Tên gốc của buổi nói chuyện hôm nay là
"Mọi Điều Bạn Biết Đều Không Chuẩn Xác".
"Mọi Điều Bạn Biết Đều Không Chuẩn Xác".
01:50
was, "Everything You Know Is Wrong," and I'm going to present evidence
22
85000
3000
và bây giờ tôi sẽ đưa ra các chứng cứ
01:53
that this particular part of our common understanding is wrong,
23
88000
3000
để chứng minh ta chưa thực sự
hiểu rõ về vấn đề này,
hiểu rõ về vấn đề này,
01:56
that, in fact, our ancestors were far more violent than we are,
24
91000
4000
và rằng, trên thực tế, tổ tiên ta còn
tàn bạo hơn ta rất nhiều lần,
tàn bạo hơn ta rất nhiều lần,
02:00
that violence has been in decline for long stretches of time,
25
95000
3000
và rằng trong một khoảng thời gian dài,
tình trạng bạo lực đã có sự sụt giảm,
tình trạng bạo lực đã có sự sụt giảm,
02:04
and that today we are probably living in the most peaceful time in our species' existence.
26
99000
3000
và ta đang sống ở thời kỳ yên bình nhất
kể từ khi tổ tiên ta đặt chân lên mặt đất.
kể từ khi tổ tiên ta đặt chân lên mặt đất.
02:07
Now, in the decade of Darfur and Iraq,
27
102000
4000
Khi ta đang ở trong thập niên của thảm họa
ở Darfur và I-rắc,
ở Darfur và I-rắc,
02:12
a statement like that might seem somewhere between hallucinatory
28
107000
3000
lời phát biểu như trên có vẻ không thực
và khó nghe.
và khó nghe.
02:15
and obscene. But I'm going to try to convince you
29
110000
3000
Nhưng tôi sẽ chứng minh cho bạn thấy rằng
đây chính là bức tranh thực tế, chính xác.
đây chính là bức tranh thực tế, chính xác.
02:18
that that is the correct picture. The decline of violence
30
113000
6000
Sự sụt giảm của tình trạng bạo lực là
một hiện tượng kiểu mẫu lặp lại.
một hiện tượng kiểu mẫu lặp lại.
02:24
is a fractal phenomenon. You can see it over millennia,
31
119000
3000
Bạn có thể thấy được nó qua
hàng thiên niên kỷ,
hàng thiên niên kỷ,
02:27
over centuries, over decades and over years,
32
122000
3000
qua nhiều thế kỷ, qua các thập kỷ
và qua nhiều năm,
và qua nhiều năm,
02:31
although there seems to have been a tipping point at the onset
33
126000
2000
dù rằng dường như có một điểm bùng phát
02:33
of the Age of Reason in the sixteenth century. One sees it
34
128000
4000
xuất hiện vào đầu Thời đại Lý tính
ở thế kỷ mười sáu.
ở thế kỷ mười sáu.
02:37
all over the world, although not homogeneously.
35
132000
3000
Điều này có thể được nhìn thấy từ khắp
mọi nơi, tuy không cùng một lúc.
mọi nơi, tuy không cùng một lúc.
Điều này cũng hiển hiện rõ ràng
ở vùng phía Đông,
ở vùng phía Đông,
02:41
It's especially evident in the West, beginning with England
36
136000
2000
bắt đầu với nước Anh và Hà Lan
tại Thời kỳ Khai sáng.
tại Thời kỳ Khai sáng.
02:44
and Holland around the time of the Enlightenment.
37
139000
2000
Hãy để tôi đưa bạn đi du hành
ngược dòng thời gian theo cấp mũ 10 --
ngược dòng thời gian theo cấp mũ 10 --
02:47
Let me take you on a journey of several powers of 10 --
38
142000
3000
từ thước tỷ lệ tính theo thiên niên kỷ
tới thước tỷ lệ theo năm --
tới thước tỷ lệ theo năm --
02:51
from the millennium scale to the year scale --
39
146000
2000
02:53
to try to persuade you of this. Until 10,000 years ago, all humans
40
148000
4000
để thuyết phục bạn tin điều này.
Cho tới 10.000 năm trước, nhân loại
sống chủ yếu nhờ săn bắt và hái lượm,
sống chủ yếu nhờ săn bắt và hái lượm,
02:57
lived as hunter-gatherers, without permanent settlements
41
152000
3000
sống nay đây mai đó,
không có chính quyền lãnh đạo.
không có chính quyền lãnh đạo.
03:00
or government. And this is the state that's commonly thought
42
155000
3000
Và tình trạng này thường được nhìn nhận
như một sự hòa hợp thời nguyên thủy.
như một sự hòa hợp thời nguyên thủy.
03:03
to be one of primordial harmony. But the archaeologist
43
158000
5000
Nhưng khi nhà khảo cổ học Lawrence Keeley
03:09
Lawrence Keeley, looking at casualty rates
44
164000
4000
xem xét các tỷ lệ thương vong giữa
những người săn bắt, hái lượm đương thời,
những người săn bắt, hái lượm đương thời,
03:13
among contemporary hunter-gatherers, which is our best source
45
168000
3000
nguồn chứng cứ tuyệt nhất của chúng ta
về phương thức sống này,
về phương thức sống này,
03:17
of evidence about this way of life, has shown a rather different conclusion.
46
172000
6000
thì lại cho thấy kết quả hoàn toàn khác.
Đây là biểu đồ mà ông ấy đã tổng hợp lại,
03:23
Here is a graph that he put together
47
178000
2000
03:25
showing the percentage of male deaths due to warfare
48
180000
3000
biểu thị tỷ lệ phần trăm tử vong
ở nam giới do các cuộc xung đột
ở nam giới do các cuộc xung đột
03:28
in a number of foraging, or hunting and gathering societies.
49
183000
4000
diễn ra ở các cộng đồng tìm kiếm,
hoặc săn bắt và hái lượm.
hoặc săn bắt và hái lượm.
Các thanh đỏ phản ánh khả năng tử vong của
một người nam dưới tay một người nam khác,
một người nam dưới tay một người nam khác,
03:33
The red bars correspond to the likelihood that a man will die
50
188000
6000
03:39
at the hands of another man, as opposed to passing away
51
194000
3000
so với tử vong vì các nguyên do tự nhiên,
trong các cộng đồng hái lượm
trong các cộng đồng hái lượm
03:42
of natural causes, in a variety of foraging societies
52
197000
4000
03:46
in the New Guinea Highlands and the Amazon Rainforest.
53
201000
3000
ở cao nguyên New Guinea
và rừng rậm nhiệt đới Amazon.
và rừng rậm nhiệt đới Amazon.
Và tỷ lệ một nam nhân tử vong dưới tay
một nam nhân khác lên xuống
một nam nhân khác lên xuống
03:50
And they range from a rate of almost a 60 percent chance that a man will die
54
205000
3000
từ 60 phần trăm đến 15 phần trăm,
đối với trường hợp người Gebusi.
đối với trường hợp người Gebusi.
03:53
at the hands of another man to, in the case of the Gebusi,
55
208000
3000
03:57
only a 15 percent chance. The tiny, little blue bar in the lower
56
212000
4000
Thanh nhỏ màu xanh ở góc dưới bên tay phải
đánh dấu số liệu tương ứng
đánh dấu số liệu tương ứng
04:01
left-hand corner plots the corresponding statistic from United States
57
216000
3000
từ Hoa Kỳ và Châu Âu
trong thế kỷ hai mươi,
trong thế kỷ hai mươi,
04:05
and Europe in the twentieth century, and includes all the deaths
58
220000
4000
bao gồm cả số người tử vong
trong hai cuộc Thế chiến.
trong hai cuộc Thế chiến.
04:09
of both World Wars. If the death rate in tribal warfare had prevailed
59
224000
5000
Nếu xung đột bộ tộc còn thịnh hành
ở thế kỷ hai mươi,
ở thế kỷ hai mươi,
04:14
during the 20th century, there would have been two billion deaths rather than 100 million.
60
229000
6000
thì con số tử vong sẽ lên đến hai tỷ,
thay vì dừng ở 100 triệu người,
thay vì dừng ở 100 triệu người,
04:20
Also at the millennium scale, we can look
61
235000
3000
Đồng thời, ở thước đo thiên niên kỷ,
ta có thể xem xét phương thức sống
ta có thể xem xét phương thức sống
04:23
at the way of life of early civilizations such as the ones described
62
238000
5000
của các nền văn minh sơ khai,
qua sự miêu tả trong Kinh thánh.
qua sự miêu tả trong Kinh thánh.
04:28
in the Bible. And in this supposed source of our moral values,
63
243000
5000
Và trong chính nguồn tư liệu về
các giá trị đạo đức này của chúng ta,
các giá trị đạo đức này của chúng ta,
04:33
one can read descriptions of what was expected in warfare,
64
248000
4000
ta có thể đọc được những miêu tả
về những điều sẽ xảy ra ở cuộc xung đột,
về những điều sẽ xảy ra ở cuộc xung đột,
04:37
such as the following from Numbers 31: "And they warred
65
252000
3000
như trích đoạn chương 31
của Dân-Số Ký sau đây:
của Dân-Số Ký sau đây:
"Và họ giao chiến với người Midianites
như Chúa đã phán dặn Moses,
như Chúa đã phán dặn Moses,
04:40
against the Midianites as the Lord commanded Moses,
66
255000
3000
04:43
and they slew all the males. And Moses said unto them,
67
258000
3000
và họ tàn sát tất cả nam giới.
Và Moses nói với họ
Và Moses nói với họ
04:46
'Have you saved all the women alive? Now, therefore, kill every male
68
261000
4000
"Các ngươi giữ lại mạng cho tất cả
những người phụ nữ ư?
những người phụ nữ ư?
Vậy giờ hãy giết hết các bé trai và những
người nữ đã thành đôi với một người nam,
người nữ đã thành đôi với một người nam,
04:50
among the little ones and kill every woman that hath known man
69
265000
3000
04:53
by lying with him, but all the women children that have not know a man
70
268000
4000
chỉ giữ lại bên các ngươi những người nữ
chưa thành đôi với người nam nào."
chưa thành đôi với người nam nào."
04:57
by lying with him keep alive for yourselves.'" In other words,
71
272000
3000
Nghĩa là, giết tất cả đàn ông và trẻ trai,
giữ trinh nữ sống để có thể cưỡng bức họ.
giữ trinh nữ sống để có thể cưỡng bức họ.
05:00
kill the men; kill the children; if you see any virgins,
72
275000
5000
05:05
then you can keep them alive so that you can rape them.
73
280000
2000
05:08
You can find four or five passages in the Bible of this ilk.
74
283000
4000
Bạn có thể tìm được bốn hoặc năm đoạn văn
tương tự như thế này trong Kinh thánh.
tương tự như thế này trong Kinh thánh.
05:12
Also in the Bible, one sees that the death penalty
75
287000
3000
Cũng từ Kinh thánh, tử hình là hình phạt
được công nhận cho các tội phạm như
được công nhận cho các tội phạm như
05:15
was the accepted punishment for crimes such as homosexuality,
76
290000
5000
đồng tính, ngoại tình, nói lời báng bổ,
thờ lạy hình tượng, cãi lời mẹ cha, --
thờ lạy hình tượng, cãi lời mẹ cha, --
05:20
adultery, blasphemy, idolatry, talking back to your parents --
77
295000
4000
05:24
(Laughter) -- and picking up sticks on the Sabbath.
78
299000
4000
(Cười) -- và tội lượm củi
trong ngày lễ Sabbath.
trong ngày lễ Sabbath.
05:28
Well, let's click the zoom lens
79
303000
3000
Nào, hãy cùng chỉnh góc nhìn
xuống một mức, và xem xét thước đo thế kỷ.
xuống một mức, và xem xét thước đo thế kỷ.
05:31
down one order of magnitude, and look at the century scale.
80
306000
3000
05:34
Although we don't have statistics for warfare throughout
81
309000
4000
Dù không có số liệu thống kê
các cuộc chiến tranh, xung đột
các cuộc chiến tranh, xung đột
diễn ra từ suốt thời kỳ Trung cổ
cho đến thời hiện đại,
cho đến thời hiện đại,
05:39
the Middle Ages to modern times,
82
314000
1000
05:40
we know just from conventional history -- the evidence
83
315000
3000
ta hiểu được ngay từ lịch sử thường --
rằng chứng cứ chứng minh sự sụt giảm
rằng chứng cứ chứng minh sự sụt giảm
05:43
was under our nose all along that there has been a reduction
84
318000
4000
về các hình thức bạo lực
được xã hội ủng hộ, chấp nhận
được xã hội ủng hộ, chấp nhận
05:47
in socially sanctioned forms of violence.
85
322000
3000
đã xuất hiện rành rành
ngay trước mắt ta.
ngay trước mắt ta.
05:50
For example, any social history will reveal that mutilation and torture
86
325000
4000
Ví dụ, bất kỳ lịch sử xã hội nào cũng sẽ
cho thấy việc cắt xẻo bộ phận cơ thể người
cho thấy việc cắt xẻo bộ phận cơ thể người
và tra tấn từng là các hình thức
trừng phạt tội phạm thông thường.
trừng phạt tội phạm thông thường.
05:54
were routine forms of criminal punishment. The kind of infraction
87
329000
3000
05:57
today that would give you a fine, in those days would result in
88
332000
4000
Nếu như ngày nay, vi phạm luật pháp
chỉ bị bắt đóng phạt thì ở thời xưa,
chỉ bị bắt đóng phạt thì ở thời xưa,
bạn sẽ bị cắt lưỡi, cắt tai,
làm mù mắt, chặt tay, v..v..
làm mù mắt, chặt tay, v..v..
06:01
your tongue being cut out, your ears being cut off, you being blinded,
89
336000
4000
06:05
a hand being chopped off and so on.
90
340000
2000
06:07
There were numerous ingenious forms of sadistic capital punishment:
91
342000
4000
Đã từng có rất nhiều các hình phạt tử hình
mới lạ mà tàn bạo:
mới lạ mà tàn bạo:
06:12
burning at the stake, disemboweling, breaking on the wheel,
92
347000
2000
thiêu sống, mổ bụng moi nội tạng,
bánh xe hành hình, tứ mã phanh thây,v..v..
bánh xe hành hình, tứ mã phanh thây,v..v..
06:15
being pulled apart by horses and so on.
93
350000
2000
Án tử hình đã từng là hình phạt
cho một loạt các tội phạm phi bạo lực
cho một loạt các tội phạm phi bạo lực
06:18
The death penalty was a sanction for a long list of non-violent crimes:
94
353000
4000
06:22
criticizing the king, stealing a loaf of bread. Slavery, of course,
95
357000
4000
như phê phán nhà vua, trộm một ổ bánh mì.
Chiếm hữu nô lệ hẳn nhiên là phương kế
tiết kiệm nhân công được ưa chuộng,
tiết kiệm nhân công được ưa chuộng,
06:27
was the preferred labor-saving device, and cruelty was
96
362000
3000
và các hành vi bạo lực, tàn ác là
thú vui tiêu khiển phổ biến thời xưa.
thú vui tiêu khiển phổ biến thời xưa.
06:31
a popular form of entertainment. Perhaps the most vivid example
97
366000
3000
Có lẽ ví dụ minh họa sống động nhất
là việc thiêu sống mèo.
là việc thiêu sống mèo.
06:34
was the practice of cat burning, in which a cat was hoisted
98
369000
3000
Một con mèo sẽ được treo lên
và hạ dây dần xuống biển lửa,
và hạ dây dần xuống biển lửa,
06:37
on a stage and lowered in a sling into a fire,
99
372000
3000
06:40
and the spectators shrieked in laughter as the cat, howling in pain,
100
375000
5000
còn người xem thì hả hê cười lớn khi nhìn
con mèo kêu gào trong đau đớn tới chết.
con mèo kêu gào trong đau đớn tới chết.
06:46
was burned to death.
101
381000
2000
06:48
What about one-on-one murder? Well, there, there are good statistics,
102
383000
3000
Vậy còn tội phạm giết người thì sao?
Có nhiều số liệu thống kê đáng tin
về điều này,
về điều này,
06:51
because many municipalities recorded the cause of death.
103
386000
6000
bởi có nhiều chính phủ tự trị
đã ghi chép lại được nguyên nhân tử vong.
đã ghi chép lại được nguyên nhân tử vong.
06:57
The criminologist Manuel Eisner
104
392000
4000
Nhà tội phạm học Manuel Eisner đã lùng
khắp Châu Âu các ghi chép lịch sử về
khắp Châu Âu các ghi chép lịch sử về
07:02
scoured all of the historical records across Europe
105
397000
2000
07:04
for homicide rates in any village, hamlet, town, county
106
399000
5000
tỷ lệ giết người ở bất kỳ làng, thôn xóm,
thị trấn, tỉnh nào mà ông có thể tìm được,
thị trấn, tỉnh nào mà ông có thể tìm được,
07:09
that he could find, and he supplemented them
107
404000
2000
và còn bổ sung thêm các dữ liệu quốc gia
từ số liệu thống kê lưu trữ của các nước.
từ số liệu thống kê lưu trữ của các nước.
07:11
with national data, when nations started keeping statistics.
108
406000
3000
07:15
He plotted on a logarithmic scale, going from 100 deaths
109
410000
7000
Ông đã vẽ biểu đồ trên thước đo logarit,
bắt đầu từ tỷ lệ cứ 100.000 người
thì có 100 vụ tử vong mỗi năm,
thì có 100 vụ tử vong mỗi năm,
07:22
per 100,000 people per year, which was approximately the rate
110
417000
6000
tỷ lệ này xấp xỉ với tỷ lệ giết người
ở thời kỳ Trung cổ.
ở thời kỳ Trung cổ.
07:28
of homicide in the Middle Ages. And the figure plummets down
111
423000
5000
Và ở bảy hoặc tám nước Châu Âu, con số này
còn giảm mạnh xuống thấp hơn mức
còn giảm mạnh xuống thấp hơn mức
07:33
to less than one homicide per 100,000 people per year
112
428000
4000
cứ 100.000 người thì có một vụ giết người
mỗi năm.
mỗi năm.
07:38
in seven or eight European countries. Then, there is a slight uptick
113
433000
4000
Sau đó đã có một sự tăng nhẹ
vào thập niên 1960.
vào thập niên 1960.
07:42
in the 1960s. The people who said that rock 'n' roll would lead
114
437000
4000
Những người cho rằng nhạc rock n' roll
sẽ dẫn đến sự suy giảm các giá trị đạo đức
sẽ dẫn đến sự suy giảm các giá trị đạo đức
07:46
to the decline of moral values actually had a grain of truth to that.
115
441000
3000
thực ra lại có phần đúng.
Nhưng từ thời kỳ Trung cổ đến nay,
tỷ lệ giết người đã có sự sụt giảm mạnh,
tỷ lệ giết người đã có sự sụt giảm mạnh,
07:50
But there was a decline from at least two orders of magnitude
116
445000
3000
07:54
in homicide from the Middle Ages to the present,
117
449000
2000
và trên biểu đồ xuất hiện đường uốn khúc
vào đầu thế kỷ mười sáu.
vào đầu thế kỷ mười sáu.
07:57
and the elbow occurred in the early sixteenth century.
118
452000
3000
Giờ hãy cùng chuyển sang
thước đo thời gian theo thập kỷ.
thước đo thời gian theo thập kỷ.
08:02
Let's click down now to the decade scale.
119
457000
2000
08:04
According to non-governmental organizations
120
459000
2000
Theo số liệu thống kê được lưu trữ
bởi các tổ chức phi chính phủ,
bởi các tổ chức phi chính phủ,
08:07
that keep such statistics, since 1945, in Europe and the Americas,
121
462000
4000
kể từ năm 1945, ở Châu Âu và Châu Mỹ,
đã có sự giảm mạnh về số lượng
đã có sự giảm mạnh về số lượng
08:11
there has been a steep decline in interstate wars,
122
466000
3000
các cuộc chiến tranh liên tiểu bang,
các cuộc bạo loạn và tàn sát sắc tộc,
các cuộc bạo loạn và tàn sát sắc tộc,
08:15
in deadly ethnic riots or pogroms, and in military coups,
123
470000
4000
và các cuộc đảo chính quân sự,
ngay cả ở vùng Nam Mỹ.
ngay cả ở vùng Nam Mỹ.
08:19
even in South America. Worldwide, there's been a steep decline
124
474000
4000
Số lượng người tử vong trên thế giới do
chiến tranh liên tiểu bang cũng giảm mạnh.
chiến tranh liên tiểu bang cũng giảm mạnh.
08:23
in deaths in interstate wars. The yellow bars here show the number
125
478000
5000
Các thanh vàng phản ánh số người chết
mỗi năm trong các cuộc chiến
mỗi năm trong các cuộc chiến
08:29
of deaths per war per year from 1950 to the present.
126
484000
4000
diễn ra từ năm 1950
đến thời điểm hiện tại.
đến thời điểm hiện tại.
Và như bạn thấy, tỷ lệ tử vong
mỗi năm trong mỗi vụ xung đột
mỗi năm trong mỗi vụ xung đột
08:34
And, as you can see, the death rate goes down from 65,000 deaths
127
489000
4000
giảm từ 65.000 người trong thập niên 1950,
xuống dưới 2000 người trong thập kỷ này.
xuống dưới 2000 người trong thập kỷ này.
08:38
per conflict per year in the 1950s to less than 2,000 deaths
128
493000
4000
08:42
per conflict per year in this decade, as horrific as it is.
129
497000
4000
Sự sụt giảm khủng khiếp.
08:46
Even in the year scale, one can see a decline of violence.
130
501000
3000
Ngay ở thước đo năm, ta cũng có thể
thấy sự sụt giảm của tình trạng bạo lực.
thấy sự sụt giảm của tình trạng bạo lực.
08:50
Since the end of the Cold War, there have been fewer civil wars,
131
505000
3000
Sau thời kỳ Chiến tranh Lạnh,
các cuộc nội chiến
các cuộc nội chiến
08:53
fewer genocides -- indeed, a 90 percent reduction since post-World War II highs --
132
508000
6000
và các vụ diệt chủng
ngày càng ít xảy ra --
ngày càng ít xảy ra --
thật vậy, nó đã giảm 90 phần trăm
kể từ hậu Thế chiến thứ hai --
kể từ hậu Thế chiến thứ hai --
và các vụ giết người và tội phạm bạo lực
cũng có sự giảm nhẹ.
cũng có sự giảm nhẹ.
08:59
and even a reversal of the 1960s uptick in homicide and violent crime.
133
514000
6000
09:05
This is from the FBI Uniform Crime Statistics. You can see
134
520000
4000
Đây là số liệu thống kê của
FBI Uniform Crime Statistics.
FBI Uniform Crime Statistics.
Bạn có thể thấy tỷ lệ bạo lực
ở thập niên 50 và 60 là khá thấp,
ở thập niên 50 và 60 là khá thấp,
09:09
that there is a fairly low rate of violence in the '50s and the '60s,
135
524000
3000
sau đó tăng mạnh trong vài thập kỷ,
và rồi bắt đầu tụt dốc từ thập niên 1990,
và rồi bắt đầu tụt dốc từ thập niên 1990,
09:13
then it soared upward for several decades, and began
136
528000
4000
09:17
a precipitous decline, starting in the 1990s, so that it went back
137
532000
4000
rồi lại trở lại mức đã đạt được
vào năm 1960.
vào năm 1960.
09:21
to the level that was last enjoyed in 1960.
138
536000
4000
Nếu Tổng thống Clinton có mặt ở đây,
thì cho tôi được gửi lời cảm ơn tới ngài.
thì cho tôi được gửi lời cảm ơn tới ngài.
09:25
President Clinton, if you're here, thank you.
139
540000
2000
09:27
(Laughter)
140
542000
2000
(Cười)
09:29
So the question is, why are so many people so wrong
141
544000
3000
Câu hỏi là: Tại sao một điều quan trọng
như vậy lại không có mấy người hiểu đúng?
như vậy lại không có mấy người hiểu đúng?
09:32
about something so important? I think there are a number of reasons.
142
547000
4000
Tôi nghĩ là vì một số lý do sau.
09:36
One of them is we have better reporting. The Associated Press
143
551000
3000
Một trong số đó là vì ta
giỏi tường thuật hơn.
giỏi tường thuật hơn.
Liên đoàn Báo chí giỏi ghi chép lại
các cuộc chiến tranh xảy ra trên thế giới
các cuộc chiến tranh xảy ra trên thế giới
09:39
is a better chronicler of wars over the surface of the Earth
144
554000
4000
hơn bất cứ vị thầy tu nào
sống ở thế kỷ mười sáu.
sống ở thế kỷ mười sáu.
09:43
than sixteenth-century monks were.
145
558000
4000
Có một sự ảo tưởng về nhận thức.
09:47
There's a cognitive illusion. We cognitive psychologists know that the easier it is
146
562000
5000
Chúng tôi, các nhà tâm lý học nhận thức,
hiểu rằng
hiểu rằng
bạn càng dễ liên tưởng cụ thể
về một điều gì đó bao nhiêu,
về một điều gì đó bao nhiêu,
09:52
to recall specific instances of something,
147
567000
3000
09:55
the higher the probability that you assign to it.
148
570000
3000
thì bạn càng tin vào sự chân thực
của sự việc đó bấy nhiêu.
của sự việc đó bấy nhiêu.
09:58
Things that we read about in the paper with gory footage
149
573000
3000
Những câu chữ đi kèm
hình ảnh bạo lực, đẫm máu
hình ảnh bạo lực, đẫm máu
mà ta thường đọc trên sách báo
dễ hằn sâu vào trong tâm trí ta
dễ hằn sâu vào trong tâm trí ta
10:02
burn into memory more than reports of a lot more people dying
150
577000
4000
hơn là những báo cáo về số lượng lớn
các ca tử vong do tuổi cao sức yếu.
các ca tử vong do tuổi cao sức yếu.
10:06
in their beds of old age. There are dynamics in the opinion
151
581000
5000
Động lực trong thị trường tư vấn
và vận động chính sách cho rằng:
và vận động chính sách cho rằng:
10:12
and advocacy markets: no one ever attracted observers, advocates
152
587000
5000
sẽ không thể nào thu hút được những người
quan tâm, ủng hộ và quyên góp
quan tâm, ủng hộ và quyên góp
10:17
and donors by saying
153
592000
1000
chỉ bằng câu nói rằng mọi chuyện sẽ
trở nên ngày một tốt đẹp hơn.
trở nên ngày một tốt đẹp hơn.
10:19
things just seem to be getting better and better.
154
594000
2000
10:21
(Laughter)
155
596000
1000
(Cười)
10:22
There's guilt about our treatment of native peoples
156
597000
2000
Có mặc cảm tội lỗi về cách ta đối xử với
dân bản địa ở đời sống tri thức hiện đại,
dân bản địa ở đời sống tri thức hiện đại,
10:25
in modern intellectual life, and an unwillingness to acknowledge
157
600000
3000
và sự không thừa nhận những điều tốt đẹp
trong văn hóa phương Tây.
trong văn hóa phương Tây.
10:28
there could be anything good about Western culture.
158
603000
2000
10:31
And of course, our change in standards can outpace the change
159
606000
4000
Dĩ nhiên, sự thay đổi chuẩn mực có thể
tiến triển nhanh hơn sự thay đổi hành vi.
tiến triển nhanh hơn sự thay đổi hành vi.
10:36
in behavior. One of the reasons violence went down
160
611000
2000
Một lý do khác cho sự sụt giảm
bạo lực là mọi người đã quá chán ghét
bạo lực là mọi người đã quá chán ghét
10:39
is that people got sick of the carnage and cruelty in their time.
161
614000
3000
các cuộc tàn sát và sự tàn bạo diễn ra
ở thời đại của họ.
ở thời đại của họ.
10:42
That's a process that seems to be continuing,
162
617000
3000
Quá trình này có lẽ sẽ còn tiếp diễn,
10:45
but if it outstrips behavior by the standards of the day,
163
620000
4000
nhưng nếu quá trình đó bỏ xa các hành vi
theo chuẩn mực đương thời,
theo chuẩn mực đương thời,
10:49
things always look more barbaric than they would have been
164
624000
3000
mọi thứ sẽ trông man rợ hơn so với
cách nhìn nhận theo các chuẩn mực cũ.
cách nhìn nhận theo các chuẩn mực cũ.
10:52
by historic standards. So today, we get exercised -- and rightly so --
165
627000
4000
Vậy nên hôm nay, ta sẽ luyện tập
-- đúng vậy --
-- đúng vậy --
10:56
if a handful of murderers get executed by lethal injection
166
631000
6000
ví dụ có một số ít kẻ sát nhân bị xử tử
bằng phương pháp tiêm thuốc độc
bằng phương pháp tiêm thuốc độc
11:02
in Texas after a 15-year appeal process. We don't consider
167
637000
4000
tại Texas, sau khi trải qua quá trình
kháng cáo dài 15 năm.
kháng cáo dài 15 năm.
Ta sẽ không xem xét xem nếu là
vài trăm năm về trước,
vài trăm năm về trước,
11:07
that a couple of hundred years ago, they may have been burned
168
642000
3000
họ có thể bị đem lên giàn hỏa thiêu
vì tội phê phán nhà vua
vì tội phê phán nhà vua
11:10
at the stake for criticizing the king after a trial
169
645000
3000
sau phiên tòa dài 10 phút, và quả thật,
điều này sẽ diễn ra lặp đi lặp lại.
điều này sẽ diễn ra lặp đi lặp lại.
11:13
that lasted 10 minutes, and indeed, that that would have been repeated
170
648000
3000
11:16
over and over again. Today, we look at capital punishment
171
651000
4000
Giờ đây, ta nhìn nhận án tử hình như một
bằng cớ cho thấy việc ta làm tệ đến đâu,
bằng cớ cho thấy việc ta làm tệ đến đâu,
11:21
as evidence of how low our behavior can sink,
172
656000
3000
11:24
rather than how high our standards have risen.
173
659000
2000
hơn là làm bằng cớ chứng minh chuẩn mực
của ta đã được nâng cao ra sao.
của ta đã được nâng cao ra sao.
Vậy tại sao tình trạng bạo lực giảm?
Không ai thực sự biết câu trả lời,
Không ai thực sự biết câu trả lời,
11:28
Well, why has violence declined? No one really knows,
174
663000
3000
11:31
but I have read four explanations, all of which, I think,
175
666000
4000
nhưng tôi đã đọc bốn bài phân tích,
mà theo tôi, bài nào cũng có phần đúng.
mà theo tôi, bài nào cũng có phần đúng.
11:36
have some grain of plausibility. The first is, maybe
176
671000
3000
Ở bài phân tích đầu tiên, có lẽ
lý giải của Thomas Hobbes là đúng.
lý giải của Thomas Hobbes là đúng.
11:39
Thomas Hobbes got it right. He was the one who said
177
674000
3000
Ông là người cho rằng cuộc sống
trong trạng thái tự nhiên, vô chính phủ
trong trạng thái tự nhiên, vô chính phủ
11:42
that life in a state of nature was "solitary, poor, nasty, brutish
178
677000
5000
là một cuộc sống "cô độc, nghèo nàn,
bẩn thỉu, tàn bạo và ngắn ngủi".
bẩn thỉu, tàn bạo và ngắn ngủi".
11:47
and short." Not because, he argued,
179
682000
4000
Ông chỉ rõ nguyên nhân không phải do
con người có sự khát máu thời nguyên thủy,
con người có sự khát máu thời nguyên thủy,
11:51
humans have some primordial thirst for blood
180
686000
3000
11:54
or aggressive instinct or territorial imperative,
181
689000
3000
hay bản năng hung hăng, hay nhu cầu
khẳng định và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ,
khẳng định và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ,
11:58
but because of the logic of anarchy. In a state of anarchy,
182
693000
3000
mà là vì triết lý về sự vô chính phủ.
Trong tình trạng vô chính phủ,
Trong tình trạng vô chính phủ,
12:01
there's a constant temptation to invade your neighbors preemptively,
183
696000
4000
các quốc gia vì lo sợ mối nguy bị xâm lăng
mà chọn cách tấn công phủ đầu lẫn nhau.
mà chọn cách tấn công phủ đầu lẫn nhau.
12:05
before they invade you. More recently, Thomas Schelling
184
700000
3000
Gần đây, Thomas Schelling có kể
một câu chuyện tương tự
một câu chuyện tương tự
12:08
gives the analogy of a homeowner who hears a rustling
185
703000
2000
về một người đàn ông nghe thấy
tiếng động lạ ở tầng hầm nhà mình.
tiếng động lạ ở tầng hầm nhà mình.
12:11
in the basement. Being a good American, he has a pistol
186
706000
2000
Là công dân Mỹ, anh ta có
một khẩu súng lục ở tủ đầu giường.
một khẩu súng lục ở tủ đầu giường.
12:13
in the nightstand, pulls out his gun, and walks down the stairs.
187
708000
3000
Người chủ nhà rút súng
rồi đi xuống cầu thang.
rồi đi xuống cầu thang.
12:17
And what does he see but a burglar with a gun in his hand.
188
712000
2000
Nhưng anh ta thấy tên trộm
cũng mang theo súng.
cũng mang theo súng.
12:20
Now, each one of them is thinking,
189
715000
1000
Lúc này, cả hai
đều nghĩ rằng:
đều nghĩ rằng:
12:21
"I don't really want to kill that guy, but he's about to kill me.
190
716000
4000
"Mình không có ý định giết hắn,
nhưng hắn sẽ giết mình.
nhưng hắn sẽ giết mình.
12:25
Maybe I had better shoot him, before he shoots me,
191
720000
4000
Có lẽ nếu mình nổ súng bắn hắn trước,
nhất là vào lúc này,
nhất là vào lúc này,
12:29
especially since, even if he doesn't want to kill me,
192
724000
2000
kể cả nếu hắn không định bóp cò, hắn hẳn
đang lo sợ mình sẽ hạ hắn trước.", v..v..
đang lo sợ mình sẽ hạ hắn trước.", v..v..
12:31
he's probably worrying right now that I might kill him
193
726000
3000
12:34
before he kills me." And so on.
194
729000
2000
Những người săn bắt - hái lượm thường
xem xét luồng suy nghĩ này cẩn thận,
xem xét luồng suy nghĩ này cẩn thận,
12:37
Hunter-gatherer peoples explicitly go through this train of thought,
195
732000
4000
12:42
and will often raid their neighbors out of fear of being raided first.
196
737000
3000
và thường sẽ tấn công người kia trước
do quá lo sợ việc bị tấn công trước.
do quá lo sợ việc bị tấn công trước.
Một trong những cách giải quyết vấn đề này
là sử dụng biện pháp răn đe.
là sử dụng biện pháp răn đe.
12:47
Now, one way of dealing with this problem is by deterrence.
197
742000
3000
12:50
You don't strike first, but you have a publicly announced policy
198
745000
5000
Bạn sẽ không tấn công trước,
nhưng bạn phải công khai tuyên bố
nhưng bạn phải công khai tuyên bố
12:55
that you will retaliate savagely if you are invaded.
199
750000
3000
rằng bạn sẽ chống trả quyết liệt
nếu bạn bị tấn công.
nếu bạn bị tấn công.
12:58
The only thing is that it's
200
753000
2000
Vấn đề là những lời này thường dễ bị
bóc mẽ là những lời lừa bịp,
bóc mẽ là những lời lừa bịp,
13:00
liable to having its bluff called, and therefore can only work
201
755000
4000
nên cách này chỉ có hiệu quả
khi người kia tin vào chúng.
khi người kia tin vào chúng.
13:05
if it's credible. To make it credible, you must avenge all insults
202
760000
4000
Để chúng trở nên đáng tin cậy,
bạn phải tiến hành trả đũa lại
bạn phải tiến hành trả đũa lại
các lời nói và hành vi xúc phạm bạn,
dẫn đến hận thù nối tiếp hận thù.
dẫn đến hận thù nối tiếp hận thù.
13:10
and settle all scores, which leads to the cycles of bloody vendetta.
203
765000
4000
13:14
Life becomes an episode of "The Sopranos." Hobbes' solution,
204
769000
5000
Mỗi ngày trôi qua sẽ như một tập phim
"Gia Đình Sopranos".
"Gia Đình Sopranos".
Phương án "Quái vật Leviathan"
của Hobbes cho rằng
của Hobbes cho rằng
13:19
the "Leviathan," was that if authority for the legitimate use
205
774000
4000
nếu trao quyền lực sử dụng
bạo lực hợp pháp
bạo lực hợp pháp
13:23
of violence was vested in a single democratic agency -- a leviathan --
206
778000
5000
cho một cơ quan dân chủ đơn lẻ --
ẩn dụ bởi hình ảnh Quái vật Leviathan --
ẩn dụ bởi hình ảnh Quái vật Leviathan --
thì đất nước ấy sẽ giảm thiểu được
nguy cơ bị tấn công,
nguy cơ bị tấn công,
13:29
then such a state can reduce the temptation of attack,
207
784000
3000
13:32
because any kind of aggression will be punished,
208
787000
3000
vì xâm lược dưới hình thức nào
cũng sẽ chịu sự trừng phạt,
cũng sẽ chịu sự trừng phạt,
13:35
leaving its profitability as zero. That would remove the temptation
209
790000
5000
dẫn đến việc triệt tiêu mọi
khả năng xảy ra của các cuộc tấn công.
khả năng xảy ra của các cuộc tấn công.
Điều này giúp loại bỏ hoàn toàn
nỗi lo sợ phải tấn công phủ đầu
nỗi lo sợ phải tấn công phủ đầu
13:40
to invade preemptively, out of fear of them attacking you first.
210
795000
4000
để ngăn chặn các cuộc tấn công
sắp sửa xảy ra của địch.
sắp sửa xảy ra của địch.
13:44
It removes the need for a hair trigger for retaliation
211
799000
4000
Nhu cầu lắp hệ thống đáp trả nhạy bén
để đảm bảo sự tin cậy của biện pháp răn đe
để đảm bảo sự tin cậy của biện pháp răn đe
13:48
to make your deterrent threat credible. And therefore, it would lead
212
803000
3000
cũng trở nên không còn cần thiết nữa.
Và vì thế dẫn đến trạng thái hòa bình.
Và vì thế dẫn đến trạng thái hòa bình.
13:51
to a state of peace. Eisner -- the man who plotted the homicide rates
213
806000
6000
Eisner -- tác giả biểu đồ tỷ lệ giết người
bạn không xem được ở slide trước --
bạn không xem được ở slide trước --
13:57
that you failed to see in the earlier slide --
214
812000
2000
14:00
argued that the timing of the decline of homicide in Europe
215
815000
3000
chỉ ra rằng sự sụt giảm của
tỷ lệ giết người ở Châu Âu
tỷ lệ giết người ở Châu Âu
diễn ra trùng với sự xuất hiện
nhiều hơn các nhà nước tập quyền.
nhiều hơn các nhà nước tập quyền.
14:04
coincided with the rise of centralized states.
216
819000
4000
14:08
So that's a bit of a support for the leviathan theory.
217
823000
3000
Lập luận này là sự ủng hộ
cho thuyết Leviathan.
cho thuyết Leviathan.
14:11
Also supporting it is the fact that we today see eruptions of violence
218
826000
4000
Có một thực tế ngày nay
cũng ủng hộ cho thuyết này.
cũng ủng hộ cho thuyết này.
Tình trạng bạo lực bùng nổ ở
các khu vực vô chính phủ,
các khu vực vô chính phủ,
14:15
in zones of anarchy, in failed states, collapsed empires,
219
830000
4000
các quốc gia thất bại, các đế chế sụp đổ,
các vùng biên giới,
các vùng biên giới,
14:19
frontier regions, mafias, street gangs and so on.
220
834000
4000
các băng đảng xã hội đen,
các băng đảng đường phố, v..v..
các băng đảng đường phố, v..v..
14:25
The second explanation is that in many times and places,
221
840000
3000
Bài thứ hai dẫn giải rằng quan điểm
cuộc sống là một điều rẻ rúng
cuộc sống là một điều rẻ rúng
14:28
there is a widespread sentiment that life is cheap.
222
843000
3000
là quan điểm phổ biến ở nhiều nơi,
trong nhiều thời đại.
trong nhiều thời đại.
14:32
In earlier times, when suffering and early death were common
223
847000
4000
Vào thời xưa, khi mà nỗi đau khổ
và chết sớm là những điều thường gặp
và chết sớm là những điều thường gặp
14:36
in one's own life, one has fewer compunctions about inflicting them
224
851000
4000
trong đời người, người ta thường ít có
cảm giác ăn năn khi tra tấn người khác.
cảm giác ăn năn khi tra tấn người khác.
14:40
on others. And as technology and economic efficiency make life
225
855000
4000
Chỉ khi công nghệ và hiệu suất kinh tế
giúp kéo dài tuổi thọ và
làm cuộc sống dễ chịu hơn,
làm cuộc sống dễ chịu hơn,
14:44
longer and more pleasant, one puts a higher value on life in general.
226
859000
4000
người ta mới coi trọng hơn
giá trị của cuộc sống.
giá trị của cuộc sống.
14:48
This was an argument from the political scientist James Payne.
227
863000
3000
Đây là nội dung bài tranh luận của
nhà khoa học chính trị James Payne.
nhà khoa học chính trị James Payne.
14:52
A third explanation invokes the concept of a nonzero-sum game,
228
867000
4000
Bài giải thích thứ ba viện dẫn lại
ý tưởng chủ đạo của
ý tưởng chủ đạo của
trò chơi tổng khác không
(các bên cùng có lợi/bị thiệt)
(các bên cùng có lợi/bị thiệt)
14:56
and was worked out in the book "Nonzero" by the journalist
229
871000
4000
và được trích từ cuốn "Nonzero"
do nhà báo Robert Wright chắp bút viết.
do nhà báo Robert Wright chắp bút viết.
15:00
Robert Wright. Wright points out that in certain circumstances,
230
875000
3000
Ông ấy chỉ ra rằng trong các
tình huống nhất định,
tình huống nhất định,
15:04
cooperation or non-violence can benefit both parties
231
879000
3000
sự hợp tác hay sự phi bạo lực có thể
đem lại lợi ích cho cả hai bên
đem lại lợi ích cho cả hai bên
15:07
in an interaction, such as gains in trade when two parties trade
232
882000
6000
khi tiến hành một cuộc giao dịch,
chẳng hạn như lợi ích trong thương mại
chẳng hạn như lợi ích trong thương mại
khi hai bên trao đổi thặng dư và
cùng thu được lợi nhuận,
cùng thu được lợi nhuận,
15:13
their surpluses and both come out ahead, or when two parties
233
888000
4000
hay khi hai bên ngừng chiến và tách
lợi tức hòa bình có được nhờ ngừng chiến,
lợi tức hòa bình có được nhờ ngừng chiến,
15:17
lay down their arms and split the so-called peace dividend
234
892000
3000
15:20
that results in them not having to fight the whole time.
235
895000
3000
Ông Wright cho rằng công nghệ
làm gia tăng số lượng
làm gia tăng số lượng
15:24
Wright argues that technology has increased the number
236
899000
2000
15:26
of positive-sum games that humans tend to be embroiled in,
237
901000
4000
trò chơi có tổng lợi ích dương
(các bên cùng có lợi)
(các bên cùng có lợi)
mà con người thường có xu hướng
bị lôi kéo vào tham gia,
bị lôi kéo vào tham gia,
15:31
by allowing the trade of goods, services and ideas
238
906000
3000
bằng việc cho phép buôn bán
hàng hóa, dịch vụ và ý tưởng
hàng hóa, dịch vụ và ý tưởng
15:34
over longer distances and among larger groups of people.
239
909000
3000
ở khoảng cách xa và
trong các nhóm có quy mô lớn hơn.
trong các nhóm có quy mô lớn hơn.
15:38
The result is that other people become more valuable alive than dead,
240
913000
3000
Sự sống của mỗi người vì thế mà
trở nên có giá trị hơn,
trở nên có giá trị hơn,
15:41
and violence declines for selfish reasons. As Wright put it,
241
916000
5000
và tình trạng bạo lực sụt giảm
vì các lý do ích kỷ.
vì các lý do ích kỷ.
Như Wright nói thì: "Một trong những lý do
tôi cho rằng ta không nên đánh bom Nhật
tôi cho rằng ta không nên đánh bom Nhật
15:47
"Among the many reasons that I think that we should not bomb
242
922000
2000
15:49
the Japanese is that they built my mini-van."
243
924000
3000
là vì họ đã lắp ráp nên
chiếc mini-van của tôi"
chiếc mini-van của tôi"
15:52
(Laughter)
244
927000
2000
(Cười)
15:54
The fourth explanation is captured in the title of a book
245
929000
4000
Lời giải thích thứ tư được ghi ngay
trên tựa cuốn "The Expanding Circle"
trên tựa cuốn "The Expanding Circle"
15:58
called "The Expanding Circle," by the philosopher Peter Singer,
246
933000
3000
của nhà triết học Peter Singer.
Ông cho rằng sự tiến hóa đã truyền lại
cho con người sự thấu cảm,
cho con người sự thấu cảm,
16:02
who argues that evolution bequeathed humans with a sense
247
937000
3000
16:05
of empathy, an ability to treat other peoples' interests
248
940000
5000
tức khả năng quan tâm, chia sẻ
với mối bận tâm của người khác.
với mối bận tâm của người khác.
16:10
as comparable to one's own. Unfortunately, by default
249
945000
4000
như thể đó là mối bận tâm
của chính ta.
của chính ta.
Không may là, ta thường chỉ áp dụng
khả năng ấy với số ít bạn bè và người nhà.
khả năng ấy với số ít bạn bè và người nhà.
16:14
we apply it only to a very narrow circle of friends and family.
250
949000
4000
16:18
People outside that circle are treated as sub-human,
251
953000
3000
Những người khác sẽ không được đối xử
như một con người đúng nghĩa,
như một con người đúng nghĩa,
16:21
and can be exploited with impunity. But, over history,
252
956000
4000
và ta có thể bóc lột, lợi dụng họ
mà không bị trừng phạt.
mà không bị trừng phạt.
Nhưng, trải qua các giai đoạn lịch sử,
vòng tròn tình bạn ngày một mở rộng.
vòng tròn tình bạn ngày một mở rộng.
16:25
the circle has expanded. One can see, in historical record,
253
960000
4000
Qua các ghi chép lịch sử, vòng tròn ấy
mở rộng từ phạm vi làng
mở rộng từ phạm vi làng
16:29
it expanding from the village, to the clan, to the tribe,
254
964000
3000
tới thị tộc, rồi bộ lạc, tới quốc gia,
giữa các chủng tộc, giữa các giới tính,
giữa các chủng tộc, giữa các giới tính,
16:33
to the nation, to other races, to both sexes,
255
968000
3000
16:36
and, in Singer's own arguments, something that we should extend
256
971000
2000
và theo như lập luận của Singer thì nên
mở rộng tới cả các loài động vật nhạy cảm.
mở rộng tới cả các loài động vật nhạy cảm.
16:38
to other sentient species. The question is,
257
973000
5000
Câu hỏi là, nếu điều đó thực sự xảy ra
thì điều gì đã hỗ trợ sự mở rộng ấy?
thì điều gì đã hỗ trợ sự mở rộng ấy?
16:43
if this has happened, what has powered that expansion?
258
978000
3000
16:46
And there are a number of possibilities, such as increasing circles
259
981000
3000
Có một số khả năng, ví như sự gia tăng
của các mối quan hệ tương hỗ
của các mối quan hệ tương hỗ
16:49
of reciprocity in the sense that Robert Wright argues for.
260
984000
4000
theo như lập luận của Robert Wright.
Tính logic của nguyên tắc vàng -- bạn càng
nghĩ và tương tác nhiều với người khác,
nghĩ và tương tác nhiều với người khác,
16:54
The logic of the golden rule -- the more you think about and interact
261
989000
4000
16:58
with other people, the more you realize that it is untenable
262
993000
4000
bạn càng nhận ra bạn không thể nâng
quan điểm của mình lên trên người khác,
quan điểm của mình lên trên người khác,
17:02
to privilege your interests over theirs,
263
997000
4000
17:06
at least not if you want them to listen to you. You can't say
264
1001000
3000
it nhất là nếu bạn còn muốn
họ lắng nghe bạn.
họ lắng nghe bạn.
Bạn không thể nói rằng các mối quan tâm
của bạn đặc biệt hơn của người khác,
của bạn đặc biệt hơn của người khác,
17:09
that my interests are special compared to yours,
265
1004000
3000
17:12
anymore than you can say that the particular spot
266
1007000
2000
nó cũng như việc bạn nói nơi bạn
đang đứng là độc nhất trong vũ trụ
đang đứng là độc nhất trong vũ trụ
17:15
that I'm standing on is a unique part of the universe
267
1010000
2000
vì nhờ có bạn đứng ngay tại chỗ đó
vào thời điểm đó vậy.
vào thời điểm đó vậy.
17:18
because I happen to be standing on it that very minute.
268
1013000
2000
17:21
It may also be powered by cosmopolitanism, by histories,
269
1016000
4000
Điều này có thể được ủng hộ
bởi chủ nghĩa thế giới, bởi lịch sử,
bởi chủ nghĩa thế giới, bởi lịch sử,
17:25
and journalism, and memoirs, and realistic fiction, and travel,
270
1020000
4000
ngành báo chí, các cuốn tự truyện,
tác phẩm hiện thực, du lịch, học vấn,
tác phẩm hiện thực, du lịch, học vấn,
17:29
and literacy, which allows you to project yourself into the lives
271
1024000
4000
những điều cho phép bạn hiểu rõ hơn
cuộc sống của người bạn từng ít coi trọng,
cuộc sống của người bạn từng ít coi trọng,
17:33
of other people that formerly you may have treated as sub-human,
272
1028000
4000
và giúp bạn hiểu rõ tình huống ngẫu nhiên
bất ngờ xảy ra trong mỗi chặng cuộc đời,
bất ngờ xảy ra trong mỗi chặng cuộc đời,
17:37
and also to realize the accidental contingency of your own station
273
1032000
4000
17:41
in life, the sense that "there but for fortune go I."
274
1036000
3000
cái cảm giác "Nếu không nhờ có sự may mắn,
cuộc đời tôi có lẽ đã rẽ sang hướng khác".
cuộc đời tôi có lẽ đã rẽ sang hướng khác".
17:46
Whatever its causes, the decline of violence, I think,
275
1041000
3000
Dù nguyên do là gì, tôi nghĩ, sự sụt giảm
bạo lực có những hàm ý sâu xa.
bạo lực có những hàm ý sâu xa.
17:49
has profound implications. It should force us to ask not just, why
276
1044000
4000
Điều đó buộc ta không chỉ dừng ở việc hỏi
"Tại sao lại có chiến tranh?",
"Tại sao lại có chiến tranh?",
17:53
is there war? But also, why is there peace? Not just,
277
1048000
4000
mà còn phải hỏi thêm
"Tại sao lại có hòa bình?".
"Tại sao lại có hòa bình?".
Không chỉ "Ta đang làm gì sai?"
mà còn cả "Ta đã làm được điều gì đúng?".
mà còn cả "Ta đã làm được điều gì đúng?".
17:58
what are we doing wrong? But also, what have we been doing right?
278
1053000
3000
Bởi đã có một điều mà ta làm đúng,
18:02
Because we have been doing something right,
279
1057000
1000
và tìm ra được điều đó
là một việc đáng để làm.
là một việc đáng để làm.
18:04
and it sure would be good to find out what it is.
280
1059000
2000
18:06
Thank you very much.
281
1061000
1000
Cảm ơn các bạn.
18:07
(Applause).
282
1062000
11000
(Vỗ tay)
18:18
Chris Anderson: I loved that talk. I think a lot of people here in the room would say
283
1073000
4000
Chris Anderson: Tôi yêu bài phát biểu đó.
Tôi nghĩ rất nhiều người ở đây sẽ nói rằng
Tôi nghĩ rất nhiều người ở đây sẽ nói rằng
18:22
that that expansion of -- that you were talking about,
284
1077000
3000
sự mở rộng của vòng tròn -- điều mà
bạn và Peter Singer nhắc đến --
bạn và Peter Singer nhắc đến --
18:25
that Peter Singer talks about, is also driven by, just by technology,
285
1080000
3000
còn nhận được sự hỗ trợ từ công nghệ,
tầm nhìn được mở rộng,
tầm nhìn được mở rộng,
18:28
by greater visibility of the other, and the sense that the world
286
1083000
4000
cảm giác thế giới cũng vì thế mà nhỏ lại.
Liệu điều này có đúng chút nào không?
Liệu điều này có đúng chút nào không?
18:32
is therefore getting smaller. I mean, is that also a grain of truth?
287
1087000
3000
18:36
Steven Pinker: Very much. It would fit both in Wright's theory,
288
1091000
3000
Steven Pinker: Có chứ. Điều này cũng đúng
với lý thuyết của Wright,
với lý thuyết của Wright,
rằng nó giúp ta tận hưởng các lợi ích của
sự hợp tác các vòng tròn rộng lớn hơn,
sự hợp tác các vòng tròn rộng lớn hơn,
18:40
that it allows us to enjoy the benefits of cooperation
289
1095000
3000
18:44
over larger and larger circles. But also, I think it helps us
290
1099000
3000
Nhưng tôi nghĩ điều đó cũng giúp
ta đặt mình vào vị trí của người khác.
ta đặt mình vào vị trí của người khác.
18:49
imagine what it's like to be someone else. I think when you read
291
1104000
3000
Tôi nghĩ khi đọc về các cách thức tra tấn
dã man hay được sử dụng ở thời Trung Cổ,
dã man hay được sử dụng ở thời Trung Cổ,
18:52
these horrific tortures that were common in the Middle Ages, you think,
292
1107000
3000
18:55
how could they possibly have done it,
293
1110000
2000
bạn sẽ nghĩ làm sao mà họ lại
có thể làm điều đó,
có thể làm điều đó,
18:57
how could they have not have empathized with the person
294
1112000
2000
làm sao mà họ lại có thể vô cảm đến vậy
trước người mà họ đang cắt xẻo cơ thể?
trước người mà họ đang cắt xẻo cơ thể?
19:00
that they're disemboweling? But clearly,
295
1115000
2000
Nhưng rõ ràng đối với họ, người kia chỉ là
kẻ xa lạ không cùng chung cảm xúc với họ.
kẻ xa lạ không cùng chung cảm xúc với họ.
19:03
as far as they're concerned, this is just an alien being
296
1118000
3000
19:06
that does not have feelings akin to their own. Anything, I think,
297
1121000
3000
Tôi nghĩ, bất kỳ điều gì giúp ta dễ
đặt mình vào vị trí của người khác hơn
đặt mình vào vị trí của người khác hơn
19:09
that makes it easier to imagine trading places
298
1124000
2000
19:12
with someone else means that it increases your moral consideration
299
1127000
3000
đều sẽ làm tăng sự cân nhắc của bạn
trên phương diện đạo đức
trên phương diện đạo đức
19:15
to that other person.
300
1130000
1000
khi đối xử với người khác.
19:16
CA: Well, Steve, I would love every news media owner to hear that talk
301
1131000
4000
CA: Steve, tôi hy vọng các cơ quan
chủ quản các phương tiện truyền thông
chủ quản các phương tiện truyền thông
sẽ lắng nghe bài nói chuyện này.
Tôi nghĩ điều này rất quan trọng.
Tôi nghĩ điều này rất quan trọng.
19:20
at some point in the next year. I think it's really important. Thank you so much.
302
1135000
2000
19:22
SP: My pleasure.
303
1137000
1000
Cảm ơn anh.
SP: Hân hạnh.
SP: Hân hạnh.
ABOUT THE SPEAKER
Steven Pinker - PsychologistSteven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature.
Why you should listen
Steven Pinker grew up in the English-speaking community of Montreal but has spent his adult life bouncing back and forth between Harvard and MIT. He is interested in all aspects of human nature: how we see, hear, think, speak, remember, feel and interact.
To be specific: he developed the first comprehensive theory of language acquisition in children, used verb meaning as a window into cognition, probed the limits of neural networks and showed how the interaction between memory and computation shapes language. He has used evolution to illuminate innuendo, emotional expression and social coordination. He has documented historical declines in violence and explained them in terms of the ways that the violent and peaceable components of human nature interact in different eras. He has written books on the language instinct, how the mind works, the stuff of thought and the doctrine of the blank slate, together with a guide to stylish writing that is rooted in psychology.
In his latest book, Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress, he writes about progress -- why people are healthier, richer, safer, happier and better educated than ever. His other books include The Language Instinct, How the Mind Works, The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature, The Stuff of Thought, and The Better Angels of Our Nature.
Steven Pinker | Speaker | TED.com