TEDxOslo
Christer Mjåset: 4 questions you should always ask your doctor
Christer Mjåset: Doktorunuza daima sormanız gereken 4 soru
Filmed:
Readability: 3.6
1,877,695 views
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?" Beyin cerrahı Christer Mjåset, gereksiz tedaviyle ilgili istatistiklerle destekleyerek bu sorunun ve diğer basit soruların tıbbi tedavi ve ameliyat ortamındaki gücünü açıklıyor ve hastaların, ihtiyaç duydukları tedaviyi alabilmeleri için doktorlarıyla nasıl daha iyi iş birliği yapabileceğini anlatıyor.
Christer Mjåset - Neurosurgeon
Christer Mjåset, M.D. is a neurosurgeon, author, columnist and lecturer who currently works as a Harkness fellow in Health Care Policy and Practice at Harvard T.H. Chan School of Public Health in Boston studying value-based health care models. Full bio
Christer Mjåset, M.D. is a neurosurgeon, author, columnist and lecturer who currently works as a Harkness fellow in Health Care Policy and Practice at Harvard T.H. Chan School of Public Health in Boston studying value-based health care models. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I am a neurosurgeon,
0
913
2197
Ben bir beyin cerrahıyım
00:15
and I'm here to tell you today
that people like me need your help.
that people like me need your help.
1
3134
4328
ve bugün, benim gibilerinin sizlere
ihtiyacı olduğunu söylemek için buradayım.
ihtiyacı olduğunu söylemek için buradayım.
Birkaç dakika içinde size
nedenini söyleyeceğim.
nedenini söyleyeceğim.
00:20
And in a few moments, I will tell you how.
2
8119
2024
00:22
But first, let me start off by telling you
about a patient of mine.
about a patient of mine.
3
10167
4120
Fakat ilk önce size
bir hastamdan bahsedeyim.
bir hastamdan bahsedeyim.
00:26
This was a woman in her 50s,
4
14311
2643
Yaklaşık 50 yaşlarında bir kadındı,
00:28
she was in generally good shape,
5
16978
2047
genel olarak iyi bir durumdaydı
00:31
but she had been in and out
of hospital a few times
of hospital a few times
6
19049
2388
fakat göğüs kanseri tedavisi için
00:33
due to curative breast cancer treatment.
7
21461
3227
zaman zaman hastaneye girip çıkıyordu.
00:37
Now she had gotten a prolapse
from a cervical disc,
from a cervical disc,
8
25768
2873
Boyun fıtığı vardı
00:40
giving her radiating pain of a tense kind,
9
28665
3674
ve bu, ona sağ koluna kadar yayılan
00:44
out into the right arm.
10
32363
1944
bir türden acı veriyordu.
00:47
Looking at her MRI
before the consultation,
before the consultation,
11
35061
2762
Meslektaşlarıma danışmadan önce
MR'ına baktığımda
MR'ına baktığımda
00:49
I decided to suggest an operation.
12
37847
1769
ameliyat olmasını
teklif etmeyi kararlaştırdım.
teklif etmeyi kararlaştırdım.
00:52
Now, neck operations like these
are standardized, and they're quick.
are standardized, and they're quick.
13
40411
4441
Bu tarz boyun operasyonları standarttır
ve çabuk biterler.
ve çabuk biterler.
00:57
But they carry a certain risk.
14
45279
1611
Ancak bazı riskler vardır.
00:58
You make an incision right here,
15
46914
2150
Buradan bir kesik açarsınız
01:01
and you dissect carefully
past the trachea,
past the trachea,
16
49088
2857
soluk borusunun ve yemek borusunun
üzerinden dikkatle geçersiniz
üzerinden dikkatle geçersiniz
01:03
the esophagus,
17
51969
1338
01:05
and you try not to cut
into the internal carotid artery.
into the internal carotid artery.
18
53331
3237
ve şah damarı kesmemeye çalışırsınız.
(Gülüşmeler)
01:08
(Laughter)
19
56592
1263
01:09
Then you bring in the microscope,
20
57879
2238
Mikroskobu getirirsiniz,
01:12
and you carefully remove
the disc and the prolapse
the disc and the prolapse
21
60141
2373
diski ve sinir köklerindeki sarkıntıyı
01:14
in the nerve root canal,
22
62538
1190
omuriliğe zarar vermeden
01:15
without damaging the cord
and the nerve root
and the nerve root
23
63752
2119
sinirlere yalnızca milimetreler varken
01:17
lying only millimeters underneath.
24
65895
2314
çıkartmaya çalışırsınız.
01:20
The worst case scenario
is the damage to the cord,
is the damage to the cord,
25
68625
2460
Olabilecek en kötü şey
omuriliğin zarar görmesidir.
omuriliğin zarar görmesidir.
01:23
which can result in paralysis
from the neck down.
from the neck down.
26
71109
4158
Bunun sonucunda boyundan aşağısının
tamamen felç olduğu görülebilir.
tamamen felç olduğu görülebilir.
01:28
Explaining this to the patient,
she fell silent.
she fell silent.
27
76673
2532
Bunları hastama anlattığımda
sessizliğe büründü.
sessizliğe büründü.
01:31
And after a few moments,
28
79229
1207
Bir süre sonra,
01:32
she uttered a few very decisive words
for me and for her.
for me and for her.
29
80460
3784
hem benim için hem de kendisi için
aşırı kararlı birkaç kelime dile getirdi.
aşırı kararlı birkaç kelime dile getirdi.
01:37
"Doctor, is this really necessary?"
30
85887
3484
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"
(Gülüşmeler)
01:41
(Laughter)
31
89395
1488
01:44
And you know what I realized,
right there and then?
right there and then?
32
92101
2933
Tam orada o an ne fark etmiştim
biliyor musunuz?
biliyor musunuz?
01:47
It was not.
33
95418
1150
Gerekli değildi.
01:49
In fact, when I get patients
like this woman,
like this woman,
34
97561
3024
Aslına bakarsanız bu kadın gibi
hastalarım geldiklerinde
hastalarım geldiklerinde
01:52
I tend to advise not to operate.
35
100609
2476
ameliyatı önermeme eğiliminde oluyorum.
01:55
So what made me do it this time?
36
103665
2133
Peki bu sefer değişen şey neydi?
01:59
Well, you see,
37
107153
1652
Bu sarkıntı çok hassastı.
02:00
this prolapse was so delicate,
38
108829
2236
02:03
I could practically see myself
pulling it out of the nerve root canal
pulling it out of the nerve root canal
39
111089
3691
Henüz hastam konsültasyon odasına
girmeden önce
girmeden önce
hakikaten kendimi sinir köklerindeki
sarkıntıyı dışarı çekerken görebiliyordum.
sarkıntıyı dışarı çekerken görebiliyordum.
02:06
before she entered the consultation room.
40
114804
2476
02:09
I have to admit it,
I wanted to operate on her.
I wanted to operate on her.
41
117907
3000
Kabul etmeliyim ki
onu ameliyat etmek istiyordum.
onu ameliyat etmek istiyordum.
02:13
I'd love to operate on her.
42
121359
1873
Ameliyat etmek için can atıyordum yahu!
02:15
Operating, after all,
is the most fun part of my job.
is the most fun part of my job.
43
123256
3617
Ne de olsa ameliyat etmek
işimin en eğlenceli tarafıydı.
işimin en eğlenceli tarafıydı.
(Gülüşmeler)
02:18
(Laughter)
44
126897
2634
02:22
I think you can relate to this feeling.
45
130538
2190
Bence hissettiklerimi anlıyorsunuz.
02:24
My architect neighbor says
he loves to just sit and draw
he loves to just sit and draw
46
132752
3881
Mimar komşum, oturup bir şeyler çizmeyi
ve ev dizayn etmeyi sevdiğini söylüyor.
ve ev dizayn etmeyi sevdiğini söylüyor.
02:28
and design houses.
47
136657
1436
02:30
He'd rather do that all day
48
138117
1373
Parayı ödeyen müşterisiyle
ev hakkında konuşurken
ev hakkında konuşurken
02:31
than talk to the client
paying for the house
paying for the house
49
139514
3892
müşterisinin ev üzerinde
bazı kısıtlamalar yapmasındansa
bazı kısıtlamalar yapmasındansa
02:35
that might even give him
restrictions on what to do.
restrictions on what to do.
50
143430
2944
tüm gün ev çizmeyi tercih ederdi herhalde.
02:39
But like every architect,
51
147073
1275
Yine de her mimar gibi
02:40
every surgeon needs
to look their patient in the eye
to look their patient in the eye
52
148372
2986
cerrahların da hastaların gözlerine bakıp
ameliyatın kişi için iyi mi kötü mü
02:43
and together with the patient,
53
151382
1465
02:44
they need to decide on what is best
for the person having the operation.
for the person having the operation.
54
152871
3994
olduğuna karar vermeleri gerekir.
Bu kulağa kolay bir şeymiş gibi gelebilir.
02:50
And that might sound easy.
55
158264
1420
02:51
But let's look at some statistics.
56
159708
2621
Bir de istatistiklere bakalım.
02:56
The tonsils are the two lumps
in the back of your throat.
in the back of your throat.
57
164009
3098
Bademcikler boğazınızın
ardında bulunan iki topakçıktır.
ardında bulunan iki topakçıktır.
02:59
They can be removed surgically,
58
167419
2150
Cerrahi müdahele ile alınabilirler
03:01
and that's called a tonsillectomy.
59
169593
2056
buna da bademcik ameliyatı denir.
03:03
This chart shows the operation rate
of tonsillectomies in Norway
of tonsillectomies in Norway
60
171673
4301
Gördüğünüz grafik
Norveç'teki bazı bölgelerin
Norveç'teki bazı bölgelerin
bademcik ameliyatlarının
oranını gösteriyor.
oranını gösteriyor.
03:07
in different regions.
61
175998
1429
03:09
What might strike you
is that there is twice the chance
is that there is twice the chance
62
177451
3682
Gözünüze ilk çarpan şey, çocuğunuzun
Trondheim bölgesine oranla
Trondheim bölgesine oranla
03:13
that your kid --
because this is for children --
because this is for children --
63
181157
3531
Finnmark bölgesinde
bademcik ameliyatı olma şansının
bademcik ameliyatı olma şansının
03:16
will get a tonsillectomy in Finnmark
than in Trondheim.
than in Trondheim.
64
184712
3538
iki kat daha fazla olduğu olacaktır.
03:20
The indications
in both regions are the same.
in both regions are the same.
65
188862
2751
İki bölgedeki belirtiler de aynı.
03:24
There should be
no difference, but there is.
no difference, but there is.
66
192196
2256
Hiç fark olmamalı ama var.
03:26
Here's another chart.
67
194759
1452
Bu da bir başka grafik.
03:28
The meniscus helps stabilize the knee
68
196235
2168
Menisküs, dizleri dengede tutmaya yarar,
03:30
and can be torn or fragmented acutely,
69
198427
2256
genellikle futbol gibi sporlar esnasında
03:32
topically during sports like soccer.
70
200707
2400
aniden yırtılabilir ya da parçalanabilir.
03:35
What you see here is the operation rate
for this condition.
for this condition.
71
203625
3236
Burada gördüğünüz şey
bu sakatlığın ameliyat oranı.
bu sakatlığın ameliyat oranı.
03:39
And you see that the operation
rate in Møre og Romsdal
rate in Møre og Romsdal
72
207354
3771
Møre og Romsdal'daki ameliyat oranının
03:43
is five times the operation
rate in Stavanger.
rate in Stavanger.
73
211149
3685
Stavanger'dekinin beş katı
olduğunu görüyoruz.
olduğunu görüyoruz.
03:47
Five times.
74
215427
1348
Beş katı.
03:49
How can this be?
75
217133
1285
Bu nasıl oluyor?
Møre og Romsdal'daki futbolcular
03:50
Did the soccer players in Møre og Romsdal
76
218442
1982
ülkenin başka yerlerindeki futbolculardan
daha mı hileli oynuyor dersiniz?
daha mı hileli oynuyor dersiniz?
03:52
play more dirty
than elsewhere in the country?
than elsewhere in the country?
77
220448
2151
03:54
(Laughter)
78
222623
1642
(Gülüşmeler)
03:56
Probably not.
79
224815
1150
Muhtemelen hayır.
Buna bazı bilgiler ekledim.
03:59
I added some information now.
80
227109
2159
04:01
What you see now
is the procedures performed
is the procedures performed
81
229292
2150
Şu an ekranda gördüğünüz
açık maviler devlet hastanelerinde
uygulanan işlemleri
uygulanan işlemleri
04:03
in public hospitals, in light blue,
82
231466
2032
04:05
the ones in private clinics
are light green.
are light green.
83
233522
2984
ve açık yeşiller özel kliniklerde
uygulanan işlemleri gösteriyor.
uygulanan işlemleri gösteriyor.
04:08
There is a lot of activity
in the private clinics
in the private clinics
84
236530
3350
Møre og Romsdal'daki özel kliniklere
oldukça rağbet olmuş gibi görünüyor.
oldukça rağbet olmuş gibi görünüyor.
04:11
in Møre og Romsdal, isn't there?
85
239904
1933
04:14
What does this indicate?
86
242363
1373
Bu bize ne gösteriyor peki?
04:15
A possible economic motivation
to treat the patients.
to treat the patients.
87
243760
3936
Hastalara bakması için doktorlara
ekonomik motivasyon verilmiş olabilir.
ekonomik motivasyon verilmiş olabilir.
04:20
And there's more.
88
248522
1150
Bu kadarla sınır değil.
04:23
Recent research has shown
that the difference of treatment effect
that the difference of treatment effect
89
251577
3763
Son zamanlarda yapılan bir araştırma
normal bir fizyoterapi ile
diz ameliyatları arasında
diz ameliyatları arasında
04:27
between regular physical therapy
and operations for the knee --
and operations for the knee --
90
255364
3451
hiçbir fark olmadığını gösteriyor.
04:30
there is no difference.
91
258839
1524
04:32
Meaning that most
of the procedures performed
of the procedures performed
92
260387
3755
Demek ki az önce gösterdiğim grafikteki
çoğu ameliyat önlenebilirmiş,
çoğu ameliyat önlenebilirmiş,
04:36
on the chart I've just shown
93
264166
2206
04:38
could have been avoided,
even in Stavanger.
even in Stavanger.
94
266396
2651
Stavanger'da bile.
04:41
So what am I trying to tell you here?
95
269785
2437
Size ne demeye çalışıyorum öyleyse?
04:44
Even though most indications
for treatments in the world
for treatments in the world
96
272246
5125
Dünyadaki çoğu hastalığın
belirtileri standart olsa bile
belirtileri standart olsa bile
04:49
are standardized,
97
277395
1166
lüzumsuz tedavi seçenekleri oldukça fazla
04:50
there is a lot of unnecessary variation
of treatment decisions,
of treatment decisions,
98
278585
4294
özellikle Batı dünyasında.
04:54
especially in the Western world.
99
282903
1833
04:57
Some people are not getting
the treatment that they need,
the treatment that they need,
100
285572
3176
Bazı insanlar ihtiyaçları olan
tedaviyi alamıyorlar
tedaviyi alamıyorlar
05:01
but an even greater portion of you
101
289493
3063
fakat o insanlardan daha fazlası da
gerektiğinden çok tedavi alıyor.
gerektiğinden çok tedavi alıyor.
05:04
are being overtreated.
102
292580
1587
05:08
"Doctor, is this really necessary?"
103
296649
2785
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"
05:11
I've only heard that question
once in my career.
once in my career.
104
299458
2992
Yalnızca bir defa bu soruyu aldım.
05:14
My colleagues say they never heard
these words from a patient.
these words from a patient.
105
302474
3858
Meslektaşlarım daha önce bu soruyu
hiç duymadıklarını söylüyorlar.
hiç duymadıklarını söylüyorlar.
05:19
And to turn it the other way around,
106
307431
1754
Bir de şöyle düşünelim,
bu soruyu bir doktora soracak olsanız
05:21
how often do you think
you'll get a "no" from a doctor
you'll get a "no" from a doctor
107
309209
2555
05:23
if you ask such a question?
108
311788
1800
ne sıklıkla "hayır" kelimesini
duyarsınız sizce?
duyarsınız sizce?
05:26
Researchers have investigated this,
109
314487
1709
Araştırmacılar bunu inceledi
05:28
and they come up
with about the same "no" rate
with about the same "no" rate
110
316220
2753
ve nereye giderseler gitsinler
"hayır" oranının aynı olduğunu gördüler.
"hayır" oranının aynı olduğunu gördüler.
05:30
wherever they go.
111
318997
1167
05:32
And that is 30 percent.
112
320188
1707
Oran da %30.
05:33
Meaning, three out of 10 times,
113
321919
3967
Bu demek oluyor ki doktorunuz,
önerdiği her on şeyden üçünde
önerdiği her on şeyden üçünde
05:37
your doctor prescribes
or suggests something
or suggests something
114
325910
3539
size tamamen gereksiz bir şey öneriyor.
05:41
that is completely unnecessary.
115
329473
2674
05:46
And you know what they claim
the reason for this is?
the reason for this is?
116
334545
2889
Bunun nedeninin ne olduğunu
iddia ediyorlar biliyor musunuz?
iddia ediyorlar biliyor musunuz?
05:50
Patient pressure.
117
338117
1150
Hasta baskısı.
05:52
In other words, you.
118
340832
1333
Yani bir başka deyişle, siz.
05:54
You want something to be done.
119
342943
2000
Siz, bir şeyler yapılmasını istiyorsunuz.
05:58
A friend of mine came to me
for medical advice.
for medical advice.
120
346665
2396
Bir arkadaşım tıbbi
bir tavsiye için bana gelmişti.
bir tavsiye için bana gelmişti.
06:01
This is a sporty guy,
121
349085
1152
Sporla uğraşan bir çocuktu,
06:02
he does a lot of cross-country skiing
in the winter time,
in the winter time,
122
350261
3554
kışın kros kayağı yapar
06:05
he runs in the summer time.
123
353839
1706
yazın da koşardı.
06:07
And this time, he'd gotten a bad back ache
whenever he went jogging.
whenever he went jogging.
124
355569
4000
Yavaş koşu yaptığında sırtında
derin bir acı hissettiğini söyledi.
derin bir acı hissettiğini söyledi.
06:11
So much that he had to stop doing it.
125
359593
2193
Acısı koşuyu bıraktıracak derecede
çoğalmıştı hatta.
çoğalmıştı hatta.
06:15
I did an examination,
I questioned him thoroughly,
I questioned him thoroughly,
126
363053
3304
Muayene ettim, sorular sordum
06:18
and what I found out is
that he probably had a degenerated disc
that he probably had a degenerated disc
127
366381
3134
ve anladım ki büyük ihtimalle
omurgasının alt tarafında
omurgasının alt tarafında
06:21
in the lower part of his spine.
128
369539
2067
dejenere olmuş disk vardı.
06:24
Whenever it got strained, it hurt.
129
372087
2363
Her kasıldığında acı veriyordu.
06:28
He'd already taken up
swimming instead of jogging,
swimming instead of jogging,
130
376165
2348
Koşu yerine yüzmeye başlamıştı.
06:30
there was really nothing to do,
131
378537
1501
Yapacak bir şey yoktu
06:32
so I told him, "You need
to be more selective
to be more selective
132
380062
2134
bu yüzden ona "Egzersizlerin hakkında
daha seçici olmalısın,
daha seçici olmalısın,
06:34
when it comes to training.
133
382220
1317
bazı aktiviteler senin için iyi,
bazıları kötü olabilir."
bazıları kötü olabilir."
06:35
Some activities are good for you,
134
383561
1603
06:37
some are not."
135
385188
1230
Cevabı şuydu:
06:39
His reply was,
136
387665
1292
"Sırtımdan MR çektirmek istiyorum."
06:41
"I want an MRI of my back."
137
389919
1800
"Neden MR çekirmek istiyorsun?"
06:45
"Why do you want an MRI?"
138
393776
1379
"İş sigortam sayesinde
ücretsiz çektirebilirim."
ücretsiz çektirebilirim."
06:48
"I can get it for free
through my insurance at work."
through my insurance at work."
139
396236
2800
06:51
"Come on," I said --
he was also, after all, my friend.
he was also, after all, my friend.
140
399807
3119
"Yapma ya," dedim. Sonuçta arkadaşımdı.
"asıl sebebi bu olamaz."
"asıl sebebi bu olamaz."
06:54
"That's not the real reason."
141
402950
1882
"Sırtımın ne kadar kötü bir durumda
olduğunu görmek iyi olacak."
olduğunu görmek iyi olacak."
06:56
"Well, I think it's going to be good
to see how bad it looks back there."
to see how bad it looks back there."
142
404856
4500
07:03
"When did you start interpreting
MRI scans?" I said.
MRI scans?" I said.
143
411094
2945
"Ne zamandan beri çekilen MR'ları
yorumluyorsun sen?" dedim.
yorumluyorsun sen?" dedim.
07:06
(Laughter)
144
414063
2050
(Gülüşmeler)
07:08
"Trust me on this.
145
416137
1452
"Bana inan, taramaya falan
ihtiyacın yok senin."
ihtiyacın yok senin."
07:10
You're not going to need the scan."
146
418026
2060
07:12
"Well," he said,
147
420780
1753
"Ama yani," dedi
07:14
and after a while, he continued,
"It could be cancer."
"It could be cancer."
148
422557
2921
bir süre sonra devam etti,
"ya kansersem?"
"ya kansersem?"
07:17
(Laughter)
149
425869
2204
(Gülüşmeler)
07:20
He got the scan, obviously.
150
428097
1800
Taramasını aldı, tabii ki.
07:22
And through his insurance at work,
151
430907
1634
İş sigortası sayesinde
meslektaşlarımdan birini gördü,
meslektaşlarımdan birini gördü,
07:24
he got to see one
of my colleagues at work,
of my colleagues at work,
152
432565
2040
o da dejenere olmuş diskten
ve yapacak bir şey olmadığından bahsetti;
ve yapacak bir şey olmadığından bahsetti;
07:26
telling him about the degenerated disc,
153
434629
2127
07:28
that there was nothing to do,
154
436780
1416
07:30
and that he should keep on swimming
and quit the jogging.
and quit the jogging.
155
438220
3385
arkadaşımın yüzmeye devam etmesi
ve koşuyu bırakması gerektiğini söyledi.
ve koşuyu bırakması gerektiğini söyledi.
Bir zaman sonra arkadaşımla
karşılaştım ve bana dedi ki
karşılaştım ve bana dedi ki
07:36
After a while,
I met him again and he said,
I met him again and he said,
156
444196
2064
"En azından bunun ne olduğunu
artık biliyorum."
artık biliyorum."
07:38
"At least now I know what this is."
157
446284
1953
07:40
But let me ask you a question.
158
448712
1619
Size bir soru sorayım o zaman.
07:42
What if all of you in this room
with the same symptoms had an MRI?
with the same symptoms had an MRI?
159
450355
4119
Bu odadaki semptomları aynı olan herkes
MR çektirseydi ne olurdu?
MR çektirseydi ne olurdu?
07:46
And what if all the people in Norway
160
454498
2690
Ya da Norveç'teki ara sıra
sırtı ağrıyan herkes MR çektirseydi?
sırtı ağrıyan herkes MR çektirseydi?
07:49
had an MRI due to occasional back pain?
161
457212
3610
07:54
The waiting list for an MRI
would quadruple, maybe even more.
would quadruple, maybe even more.
162
462061
3612
MR sırası bekleyen hasta sayısı
dört katına çıkardı, belki daha da fazla
dört katına çıkardı, belki daha da fazla
07:58
And you would all take
the spot on that list
the spot on that list
163
466180
2765
ve siz belki de gerçekten kanser olan
birinin sırasını almış olurdunuz.
birinin sırasını almış olurdunuz.
08:00
from someone who really had cancer.
164
468969
2333
08:03
So a good doctor sometimes says no,
165
471919
3572
O yüzden iyi bir doktor bazen hayır der
08:07
but the sensible patient
also turns down, sometimes,
also turns down, sometimes,
166
475515
4349
ancak anlayışlı bir hasta da bazen
teşhis konulma ya da tedavi edilme
imkânını geri çevirir.
imkânını geri çevirir.
08:11
an opportunity
to get diagnosed or treated.
to get diagnosed or treated.
167
479888
2654
08:16
"Doctor, is this really necessary?"
168
484782
3301
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"
08:20
I know this can be
a difficult question to ask.
a difficult question to ask.
169
488472
3317
Bu soruyu sormak
size zor geliyor olabilir.
size zor geliyor olabilir.
08:24
In fact, if you go back 50 years,
170
492377
1899
Aslına bakarsanız 50 yıl öncesine kadar
08:26
this was even considered rude.
171
494300
2353
bu soruyu sormak kabalık sayılırdı.
08:28
(Laughter)
172
496677
1122
(Gülüşmeler)
08:29
If the doctor had decided
what to do with you,
what to do with you,
173
497823
2446
Doktor sizin hakkınızda
ne karar verdiyse o olurdu.
ne karar verdiyse o olurdu.
08:32
that's what you did.
174
500293
1334
Şu an pratisyen doktor olan
bir meslektaşım
bir meslektaşım
08:35
A colleague of mine,
now a general practitioner,
now a general practitioner,
175
503574
2245
08:37
was sent away to a tuberculosis
sanatorium as a little girl,
sanatorium as a little girl,
176
505843
4341
küçük bir kızken verem hastalığının
tedavi edilmesi için altı aylığına
tedavi edilmesi için altı aylığına
bir sağlıkevine gönderilmiş.
08:42
for six months.
177
510208
1159
Bu onun için dehşet verici bir travmaymış.
08:43
It was a terrible trauma for her.
178
511391
1857
08:45
She later found out, as a grown-up,
179
513703
2341
Büyüdüğünde öğrenmiş ki
08:48
that her tests on tuberculosis
had been negative all along.
had been negative all along.
180
516068
3541
verem hastalığı için yaptırdığı
tüm testler negatif çıkmış.
tüm testler negatif çıkmış.
08:52
The doctor had sent her away
on nothing but wrong suspicion.
on nothing but wrong suspicion.
181
520403
3539
Doktoru onu yanlış bir şüphe yüzünden
sağlıkevine göndermiş.
sağlıkevine göndermiş.
08:56
No one had dared or even considered
confronting him about it.
confronting him about it.
182
524419
4404
Kimse doktora karşı çıkmaya
ne cesaret etmiş ne de bunu düşünmüş.
ne cesaret etmiş ne de bunu düşünmüş.
09:01
Not even her parents.
183
529268
1400
Ebeveynleri bile.
09:03
Today, the Norwegian health minister
184
531506
3246
Günümüzde, Norveç sağlık bakanı
09:06
talks about the patient
health care service.
health care service.
185
534776
3380
hasta sağlık hizmetleri
hakkında konuşuyor.
hakkında konuşuyor.
09:10
The patient is supposed to get advice
from the doctor about what to do.
from the doctor about what to do.
186
538680
4406
Hasta, ne yapılması gerektiği hakkında
doktora danışmak zorunda.
doktora danışmak zorunda.
09:16
This is great progress.
187
544340
1841
Bu büyük bir ilerleme.
09:18
But it also puts more
responsibility on you.
responsibility on you.
188
546205
3381
Fakat bu sizin üzerinize de
oldukça çok sorumluluk yüklüyor.
oldukça çok sorumluluk yüklüyor.
09:21
You need to get in the front seat
with your doctor
with your doctor
189
549919
2917
Ön koltuğa doktorunuzla oturmalısınız
ve nereye gitmeniz gerektiği hakkında
fikirleşmelisiniz.
fikirleşmelisiniz.
09:24
and start sharing
decisions on where to go.
decisions on where to go.
190
552860
2147
09:27
So, the next time
you're in a doctor's office,
you're in a doctor's office,
191
555420
3563
Öyleyse bir daha muayenehanede
bulunduğunuzda
bulunduğunuzda
sizden doktorunuza
şu soruyu sormanızı istiyorum:
şu soruyu sormanızı istiyorum:
09:31
I want you to ask,
192
559007
1889
09:32
"Doctor, is this really necessary?"
193
560920
3063
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"
09:36
And in my female patient's case,
194
564315
2309
Bahsettiğim kadın hastam gibi vakalarda
09:38
the answer would be no,
195
566648
2310
cevabım hayır olurdu
09:40
but an operation could also be justified.
196
568982
2667
ama bazen ameliyat etmek de
gerekli olabilir.
gerekli olabilir.
09:44
"So doctors, what are the risks
attached to this operation?"
attached to this operation?"
197
572165
4721
"Peki ameliyatın riskleri ne?"
09:49
Well, five to ten percent of patients
will have worsening of pain symptoms.
will have worsening of pain symptoms.
198
577488
5454
Hastaların %5-10'u
acılarının kötüleştiğini söylüyor.
acılarının kötüleştiğini söylüyor.
09:55
One to two percent of patients
199
583427
1714
Hastaların %1-2'sinin yaralarında ise
09:57
will have an infection in the wound
or even a rehemorrhage
or even a rehemorrhage
200
585165
3015
enfeksiyon ya da kanama oluyor
bunun sonucunda ise yeniden
ameliyat olmaları gerekiyor.
ameliyat olmaları gerekiyor.
10:00
that might end up in a re-operation.
201
588204
2400
10:04
0.5 percent of patients
also experience permanent hoarseness
also experience permanent hoarseness
202
592069
3587
Hastaların %0,5'inde
kalıcı ses kısıklığı görülüyor
kalıcı ses kısıklığı görülüyor
10:07
and a few, but still a few,
203
595680
1794
ve bir kısmı kollarında
hatta bacaklarını kullanmada
hatta bacaklarını kullanmada
10:09
will experience reduced function
in the arms or even legs.
in the arms or even legs.
204
597498
4369
işlevsizlik görülüyor.
10:15
"Doctor, are there other options?"
205
603163
2452
"Doktor, başka seçenekler var mı?"
10:18
Yes, rest and physical therapy
over some time
over some time
206
606131
3378
Evet var, dinlenin
ve bir süre fizyoterapi alın.
ve bir süre fizyoterapi alın.
10:21
might get you perfectly well.
207
609533
2026
Bu sizi belki de tamamen iyileştirir.
10:25
"And what happens if I don't do anything?"
208
613105
2730
"Hiçbir şey yapmazsam ne olur?"
10:27
It's not recommended,
209
615859
1175
Bunu önermiyoruz
10:29
but even then, there's a slight chance
that you will get well.
that you will get well.
210
617058
3031
ama yapmazsanız bile
küçük bir ihtimal iyileşme şansınız var.
küçük bir ihtimal iyileşme şansınız var.
10:33
Four questions.
211
621002
1150
Dört tane soru.
10:34
Simple questions.
212
622780
1517
Basit sorular.
10:36
Consider them your new toolbox to help us.
213
624321
4357
Bunları, bize yardım edecek
bir alet çantası gibi görün.
bir alet çantası gibi görün.
10:40
Is this really necessary?
214
628702
1611
Bu gerçekten gerekli mi?
10:42
What are the risks?
215
630337
1793
Riskler neler?
10:44
Are there other options?
216
632154
1556
Başka seçenekler de var mı?
10:45
And what happens if I don't do anything?
217
633734
3160
Hiçbir şey yapmazsam ne olur?
10:49
Ask them when your doctor
wants to send you to an MRI,
wants to send you to an MRI,
218
637334
4047
Bu soruları, doktorunuz
sizi MR çektirmeye göndermek istediğinde,
sizi MR çektirmeye göndermek istediğinde,
reçeteye antibiyotik yazdığında
10:53
when he prescribes antibiotics
219
641405
2293
ya da ameliyat önerdiğinde sorun.
10:55
or suggests an operation.
220
643722
2103
10:58
What we know from research
221
646282
1708
Araştırmalardan öğrendiğimiz kadarıyla
11:00
is that one out of five
of you, 20 percent,
of you, 20 percent,
222
648014
3190
her beş kişiden biri, yani %20'si,
11:03
will change your opinion on what to do.
223
651228
2531
ne yapılması gerektiği hakkındaki
fikirlerini değiştiriyorlar.
fikirlerini değiştiriyorlar.
11:06
And by doing that, you will
not only have made your life
not only have made your life
224
654624
3342
Bunu yaparak sadece hayatınızı
kolaylaştırmayacak, daha iyi yapmayacak
kolaylaştırmayacak, daha iyi yapmayacak
11:09
a whole lot easier,
and probably even better,
and probably even better,
225
657990
3562
aynı zamanda tüm sağlık sektörünün
11:13
but the whole health care sector
226
661576
1956
11:15
will have benefited from your decision.
227
663556
3060
sizin kararınızdan
faydalanmasını sağlayacaksınız.
faydalanmasını sağlayacaksınız.
Teşekkür ederim.
11:19
Thank you.
228
667354
1182
11:20
(Applause)
229
668560
3686
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Christer Mjåset - NeurosurgeonChrister Mjåset, M.D. is a neurosurgeon, author, columnist and lecturer who currently works as a Harkness fellow in Health Care Policy and Practice at Harvard T.H. Chan School of Public Health in Boston studying value-based health care models.
Why you should listen
Christer Mjåset, M.D. holds a position as a researcher at the Oslo University Hospital analyzing data from The Norwegian Spine Registry and as a lecturer at the Department of Health Management and Economics, University of Oslo, where he teaches in a leadership program for young physicians. Mjåset was president of the Norwegian Junior Doctors 2015-2019 and the Vice President of the Norwegian Medical Association 2017-2019. This work led him to be involved with the international Choosing Wisely campaign which seeks to advance a national dialogue avoiding unnecessary medical tests, treatments and procedures. From 2017-2019 he was responsible for implementing the campaign in Norway
Mjåset is a published author of five fictional books and several short stories. He won the Oslo City Cultural Scholarship for writers in 2006. He got his medical degree and bachelor’s degree in literature and philosophy at University of Oslo, both in 2000.
Christer Mjåset | Speaker | TED.com