TEDxClaremontColleges
Talithia Williams: Own your body's data
Talithia Williams: Posiądź dane swojego ciała
Filmed:
Readability: 3.5
1,717,214 views
Nowy nurt monitorowania swoich parametrów za pomocą najnowszych technologii (mierzenie tętna, czasu snu, liczby kroków na dzień) może wydawać się nastawiony na sportowców. Jednak Talithia Williams, statystyk, optuje za tym, że każdy z nas codziennie powinien zbierać i spisywać podstawowe dane na temat swojego organizmu – bo te dane mogą ujawnić dużo więcej, niż wiedzą nawet nasi lekarze.
Talithia Williams - Statistician
Talithia Williams builds statistical models that study the spatial and temporal structure of data. Full bio
Talithia Williams builds statistical models that study the spatial and temporal structure of data. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Jako dziecko zawsze kochałam informacje,
00:12
As a kid I always loved information
0
860
2879
00:15
that I could get from data
1
3739
1848
które mogłam wyczytać z danych
00:17
and the stories that could be told with numbers.
2
5587
3042
i historie opowiadane przez liczby.
00:20
I remember, growing up, I'd be frustrated at
3
8629
2284
Kiedy dorastałam frustrowało mnie,
00:22
how my own parents would lie to me using numbers.
4
10913
5546
jak moi rodzice kłamali, używając liczb.
"Talithia, gdybym powiedział ci to raz,
ale ja mówiłem ci tysiąc razy".
ale ja mówiłem ci tysiąc razy".
00:28
"Talithia, if I've told you once
I've told you a thousand times."
I've told you a thousand times."
5
16459
4984
00:33
No dad, you've only told me 17 times
6
21443
3892
"Nie, tato, powiedziałeś mi tylko 17 razy,
z czego dwa razy to nie była moja wina".
(Śmiech)
(Śmiech)
00:37
and twice it wasn't my fault. (Laughter)
7
25335
3162
To jeden z powodów, dla których
zrobiłam doktorat ze statystyki.
zrobiłam doktorat ze statystyki.
00:40
I think that is one of the reasons I got a Ph.D. in statistics.
8
28497
3164
Zawsze chciałam wiedzieć,
00:43
I always wanted to know,
9
31661
908
00:44
what are people trying to hide with numbers?
10
32569
3186
co ludzie próbują ukryć za liczbami.
00:47
As a statistician,
11
35755
1183
Jako statystyk chcę,
żeby ludzie pokazywali mi dane,
żeby ludzie pokazywali mi dane,
00:48
I want people to show me the data
12
36938
3853
00:52
so I can decide for myself.
13
40791
2335
żebym sama mogła decydować.
00:55
Donald and I were pregnant with our third child
14
43126
3049
Byliśmy z Donaldem w ciąży
z naszym trzecim dzieckiem
z naszym trzecim dzieckiem
00:58
and we were at about 41 and a half weeks,
15
46175
2734
i byliśmy koło 41 i pół tygodnia,
01:00
what some of you may refer to as being overdue.
16
48909
3377
co niektórzy uznają
za przekroczenie terminu.
za przekroczenie terminu.
01:04
Statisticians, we call that
17
52286
1835
My, statystycy, nazywamy to
95-procentowym przedziałem ufności.
95-procentowym przedziałem ufności.
01:06
being within the 95 percent confidence interval.
18
54121
2686
01:08
(Laughter)
19
56807
1866
(Śmiech)
01:10
And at this point in the process
20
58673
2278
Musieliśmy pojawiać się co parę dni,
01:12
we had to come in every couple of days
21
60951
2193
żeby zrobić dziecku test stresowy,
01:15
to do a stress test on the baby,
22
63144
1808
01:16
and this is just routine,
23
64952
1182
badanie, które jest rutyną.
01:18
it tests whether or not the baby
is feeling any type of undue stress.
is feeling any type of undue stress.
24
66134
4586
Sprawdza, czy życie płodu
nie jest zagrożone.
nie jest zagrożone.
01:22
And you are rarely, if ever, seen by your actual doctor,
25
70720
3393
Lekarz prowadzący przyjmuje rzadko,
01:26
just whoever happens to be
working at the hospital that day.
working at the hospital that day.
26
74113
3167
zwykle robi to ktokolwiek,
kto ma wtedy dyżur.
kto ma wtedy dyżur.
01:29
So we go in for a stress test and after 20 minutes
27
77280
2746
Poszliśmy na to badanie
i po jakiś 20 minutach
i po jakiś 20 minutach
01:32
the doctor comes out and he says,
28
80026
3498
wychodzi do nas doktor i mówi:
"Płód jest zagrożony,
musimy indukować poród".
musimy indukować poród".
01:35
"Your baby is under stress, we need to induce you."
29
83524
5555
01:41
Now, as a statistician, what's my response?
30
89079
4619
Jaka jest moja odpowiedź jako statystyka?
01:45
Show me the data!
31
93698
3672
Pokaż mi dane!
01:49
So then he proceeds to tell us
32
97370
2702
Lekarz zaczyna opowiadać,
że śledzono rytm serca dziecka
przez 18 minut
przez 18 minut
01:52
the baby's heart rate trace went from 18 minutes,
33
100072
2425
01:54
the baby's heart rate was in the normal zone
34
102497
1971
i przez ten czas był w normie,
01:56
and for two minutes it was in what appeared to be
35
104468
2953
ale przez 2 minuty
był w granicach mojej normy.
był w granicach mojej normy.
01:59
my heart rate zone and I said,
36
107421
3710
Spytałam, czy to możliwe,
że to był rytm mojego serca?
że to był rytm mojego serca?
02:03
"Is it possible that maybe this was my heart rate?
37
111131
2366
02:05
I was moving around a little bit,
38
113497
1995
Kręciłam się,
02:07
it's hard to lay still on your back,
39
115492
2298
leżenie bez ruchu na plecach
przez 20 minut
przez 20 minut
02:09
41 weeks pregnant for 20 minutes.
40
117790
2518
jest trudne dla kobiety
w 41. tygodniu ciąży.
w 41. tygodniu ciąży.
02:12
Maybe it was shifting around."
41
120308
2173
Może to po prostu był ruch?
02:14
He said, "Well, we don't want to take any chances."
42
122481
4976
"Cóż, nie chcemy ryzykować".
"W porządku,
a co jeśli byłabym w 36. tygodniu
a co jeśli byłabym w 36. tygodniu
02:19
I said okay.
43
127457
1260
02:20
I said, "What if I was at 36 weeks
44
128717
1719
02:22
with this same data?
45
130436
1809
z takimi samymi wynikami?
02:24
Would your decision be to induce?"
46
132245
3879
Czy zadecydowałby pan
indukowanie porodu?".
indukowanie porodu?".
02:28
"Well, no, I would wait until you were at least
47
136124
3568
"Nie, zaczekałbym aż byłaby pani
przynajmniej w 38. tygodniu,
przynajmniej w 38. tygodniu,
02:31
38 weeks, but you are almost 42,
48
139692
2010
ale pani jest prawie w 42.,
02:33
there is no reason to leave that baby inside,
49
141702
2007
więc nie ma powodu, żeby czekać,
02:35
let's get you a room."
50
143709
1951
znajdźmy pani salę".
02:37
I said, "Well, why don't we just do it again?
51
145660
6581
"A może zrobimy test ponownie?".
(Śmiech)
Możemy zebrać więcej danych.
02:44
We can collect more data.
52
152241
1721
Mogę się nie ruszać przez te 20 minut.
02:45
I can try to be really still for 20 minutes.
53
153962
2411
Moglibyśmy wtedy porównać dwa wyniki
02:48
We can average the two and see
54
156373
2683
i zobaczyć, co to może znaczyć". (Śmiech)
02:51
what that means. (Laughter)
55
159056
2682
02:53
And he goes,
56
161738
3647
A on wtedy,
"Proszę pani, ja po prostu nie chcę,
żeby pani poroniła".
żeby pani poroniła".
02:57
"Ma'am, I just don't want you to have a miscarriage."
57
165385
7049
03:04
That makes three of us.
58
172434
3132
No to jest nas już troje...
03:07
And then he says,
59
175566
1154
"Szanse poronienia wzrastają dwukrotnie,
kiedy mija termin porodu.
kiedy mija termin porodu.
03:08
"Your chances of having a miscarriage double
60
176720
4118
03:12
when you go past your due date. Let's get you a room."
61
180838
3767
Znajdźmy pani salę".
03:16
Wow. So now as a statistician, what's my response?
62
184605
6287
Jaka jest moja odpowiedź jako statystyka?
Pokaż mi dane!
03:22
Show me the data!
63
190892
1348
Gościu, mówisz o prawdopodobieństwie.
03:24
Dude, you're talking chances,
64
192240
1205
03:25
I do chances all day long, tell me all about chances.
65
193445
2256
Ja zajmuję się tym zawodowo.
03:27
Let's talk chances. (Laughter)
66
195701
1822
Porozmawiajmy o prawdopodobieństwie.
(Śmiech)
(Śmiech)
03:29
Let's talk chances.
67
197523
1965
03:31
So I say, "Okay, great.
68
199488
1201
Więc mówię, "Ok, świetnie.
03:32
Do I go from a 30-percent
chance to a 60-percent chance?
chance to a 60-percent chance?
69
200689
3901
Mam tak od 30 do 60% szans?
03:36
Where are we here with this miscarriage thing?
70
204590
2551
Jak stoimy z tym poronieniem?".
03:39
And he goes, "Not quite, but it doubles,
71
207141
3296
On na to: "Nie do końca, ale się podwaja
i my naprawdę chcemy tego,
co najlepsze dla dziecka".
co najlepsze dla dziecka".
03:42
and we really just want what's best for the baby."
72
210437
4982
Niezrażona, próbuję z innej strony.
03:47
Undaunted, I try a different angle.
73
215419
2163
03:49
I said, "Okay, out of 1,000 full-term pregnant women,
74
217582
5507
"Ok, więc na 1000 kobiet,
które mają urodzić w terminie,
które mają urodzić w terminie,
03:55
how many of them are going to miscarry
75
223089
2527
ile z nich poroni tuż przed terminem?"
03:57
just before their due date?
76
225616
1795
03:59
And then he looks at me and looks at Donald,
77
227411
2848
Wtedy spojrzał na mnie, na Donalda
04:02
and he goes, about one in 1,000.
78
230259
4703
i mówi, że mniej więcej jedna na tysiąc.
04:06
I said, "Okay, so of those 1,000 women, how many
79
234962
2830
"Ok, więc z tego tysiąca kobiet,
ile poroni zaraz po terminie?".
04:09
are going to miscarry just after their due date?"
80
237792
4858
04:14
"About two." (Laughter)
81
242650
3572
"Koło dwóch". (Śmiech)
04:18
I said, "Okay, so you are telling me that my chances
82
246222
2044
"Ok, więc mówisz, że moje szanse
wzrastają z 0,1% do 0,2%".
wzrastają z 0,1% do 0,2%".
04:20
go from a 0.1-percent chance
83
248266
3947
04:24
to a 0.2-percent chance."
84
252213
4246
W tym momencie dane nie przekonują nas,
04:28
Okay, so at this point the data is not convincing us
85
256459
2298
że potrzebujemy indukowanego porodu.
04:30
that we need to be induced,
86
258757
1628
04:32
and so then we proceed to have a conversation
87
260385
1949
Przeszliśmy więc do tego,
04:34
about how inductions lead to a higher rate
88
262334
2648
że poród indukowany często prowadzi
04:36
of Cesarean sections, and if at all
possible we'd like to avoid that.
possible we'd like to avoid that.
89
264982
3991
do cesarskiego cięcia,
a chcielibyśmy tego uniknąć.
a chcielibyśmy tego uniknąć.
04:40
And then I said,
90
268973
1252
Potem powiedziałam,
04:42
"And I really don't think my due date is accurate."
91
270225
2880
że nie sądzę, żeby mój termin
był dokładnie wyliczony.
był dokładnie wyliczony.
04:45
(Laughter)
92
273105
2600
(Śmiech)
04:47
And so this really stunned him
93
275705
2740
To naprawdę go zamurowało
i spojrzał, trochę zdziwiony,
04:50
and he looked sort of puzzled
94
278445
1650
04:52
and I said, "You may not know this,
95
280095
2132
więc tłumaczę: "Może pan nie wiedzieć,
04:54
but pregnancy due dates are calculated
96
282227
1581
ale terminy porodu są obliczane
04:55
assuming that you have a standard 28-day cycle,
97
283808
2538
na podstawie standardowego,
28-dziennego cyklu
28-dziennego cyklu
04:58
and my cycle ranges —
98
286346
1402
a moje cykle się wahają,
04:59
sometimes it's 27, sometimes it's up to 38 —
99
287748
3547
czasem trwają 27, a czasem nawet 38 dni
05:03
and I have been collecting the data to prove it.
100
291295
3154
i posiadam dane, które to potwierdzają".
05:06
(Laughter)
101
294449
3784
(Śmiech)
Więc skończyło się tak, że opuściliśmy
szpital bez indukowanego porodu.
szpital bez indukowanego porodu.
05:10
And so we ended up leaving the hospital
that day without being induced.
that day without being induced.
102
298233
5837
Żeby wyjść ze szpitala,
musieliśmy podpisać oświadczenie.
musieliśmy podpisać oświadczenie.
05:16
We actually had to sign a waiver
to walk out of the hospital.
to walk out of the hospital.
103
304070
6193
I nie popieram tu niesłuchania lekarzy,
05:22
And I'm not advocating that you not listen to your doctors,
104
310263
3688
05:25
because even with our first child,
105
313951
1918
bo przy naszym pierwszym dziecku
05:27
we were induced at 38 weeks; cervical fluid was low.
106
315869
3642
mieliśmy poród indukowany w 38 tygodniu,
było mało wód płodowych.
było mało wód płodowych.
05:31
I'm not anti-medical intervention.
107
319511
2458
Nie jestem przeciwna
interwencjom medycznym.
interwencjom medycznym.
05:33
But why were confident to leave that day?
108
321969
2864
Więc czemu tak pewnie
opuściliśmy szpital tamtego dnia?
opuściliśmy szpital tamtego dnia?
05:36
Well, we had data that told a different story.
109
324833
3650
Mieliśmy dane, które mówiły nam
coś zupełnie innego.
coś zupełnie innego.
05:40
We had been collecting data for six years.
110
328483
5008
Zbieraliśmy je przez sześć lat.
05:45
I had this temperature data,
111
333491
2298
Miałam dane z pomiarów temperatury,
05:47
and it told a different story.
112
335789
1275
które mówiły coś zupełnie innego.
05:49
In fact, we could probably pretty
accurately estimate conception.
accurately estimate conception.
113
337064
7413
Właściwie, moglibyśmy dosyć dokładnie
określić termin zapłodnienia.
określić termin zapłodnienia.
05:56
Yeah, that's a story you want to tell
114
344477
1902
Tak, to historia, którą opowiada się
05:58
at your kid's wedding reception. (Laughter)
115
346379
3252
na weselu swojego dziecka. (Śmiech)
Pamiętam, jakby to było wczoraj.
06:01
I remember like it was yesterday.
116
349631
3693
Miałam skwierczące 36,556 stopnia
06:05
My temperature was a sizzling 97.8 degrees
117
353324
2641
06:07
as I stared into your father's eyes. (Laughter)
118
355965
4154
i wtedy spojrzałam w oczy twojego taty.
(Śmiech)
06:12
Oh, yeah. Twenty-two more years, we're telling that story.
119
360119
6812
Jeszcze dwadzieścia dwa lata
i opowiadamy tę historię.
i opowiadamy tę historię.
(Śmiech)
06:18
But we were confident to leave
because we had been collecting data.
because we had been collecting data.
120
366931
3051
Ale byliśmy pewni wyjścia,
bo zbieraliśmy dane.
bo zbieraliśmy dane.
06:21
Now, what does that data look like?
121
369984
1606
Jak one wyglądają?
06:23
Here's a standard chart
122
371590
2837
To jest standardowa
karta obserwacji cyklu.
karta obserwacji cyklu.
06:26
of a woman's waking body temperature
123
374427
3302
Od początku cyklu menstruacyjnego
do początku następnego cyklu.
do początku następnego cyklu.
06:29
during the course of a cycle.
124
377729
1517
06:31
So from the beginning of the menstrual cycle
125
379246
1453
06:32
till the beginning of the next.
126
380699
1352
06:34
You'll see that the temperature is not random.
127
382051
2821
Temperatura nie jest przypadkowa.
06:36
Clearly there is a low pattern
128
384872
2064
Widać wyraźnie,
że na początku cyklu jest niższa,
że na początku cyklu jest niższa,
06:38
at the beginning of her cycle
129
386936
1999
potem widać skok
06:40
and then you see this jump and then a higher
130
388935
2499
i okres wyższej temperatury
pod koniec cyklu.
pod koniec cyklu.
06:43
set of temperatures at the end of her cycle.
131
391434
2278
06:45
So what's happening here?
132
393712
1421
Zatem co tu się dzieje?
06:47
What is that data telling you?
133
395133
2606
Co te dane nam mówią?
06:49
Well, ladies, at the beginning of our cycle,
134
397739
2699
Drogie panie, na początku cyklu
06:52
the hormone estrogen is dominant and that estrogen
135
400438
3342
hormon, estrogen, jest dominujący
i powoduje obniżenie temperatury ciała.
06:55
causes a suppression of your body temperature.
136
403780
3809
06:59
And at ovulation, your body releases an egg
137
407589
3537
Podczas owulacji,
organizm uwalnia jajeczko
organizm uwalnia jajeczko
07:03
and progesterone takes over, pro-gestation.
138
411126
5015
i stery przejmuje progesteron,
odpowiadający za jego dojrzewanie.
odpowiadający za jego dojrzewanie.
07:08
And so your body heats up in anticipation
139
416141
2352
Wtedy ciało rozgrzewa się w oczekiwaniu
07:10
of housing this new little fertilized egg.
140
418493
3786
na zadomowienie się
zapłodnionego jajeczka.
zapłodnionego jajeczka.
07:14
So why this temperature jump?
141
422279
2732
Zatem czemu temperatura skacze?
07:17
Well, think about when a bird sits on her eggs.
142
425011
3676
Wyobraźcie sobie ptaka
wysiadującego jajka.
wysiadującego jajka.
07:20
Why is she sitting on them?
143
428687
1466
Czemu na nich siedzi?
07:22
She wants to keep them warm,
144
430153
1937
Żeby utrzymać je w cieple.
07:24
protect them and keep them warm.
145
432090
1504
Chronić i utrzymać w cieple.
07:25
Ladies, this is exactly what our bodies do every month,
146
433594
2271
Drogie panie, dokładnie to
robi wasze ciało co miesiąc.
robi wasze ciało co miesiąc.
07:27
they heat up in anticipation
147
435865
2091
Ogrzewa się w oczekiwaniu
07:29
of keeping a new little life warm.
148
437956
3136
na utrzymywanie w cieple nowego życia.
07:33
And if nothing happens, if you are not pregnant,
149
441092
2930
Kiedy nic się nie stanie,
nie zajdziecie w ciążę,
nie zajdziecie w ciążę,
07:36
then estrogen takes back over and
that cycle starts all over again.
that cycle starts all over again.
150
444022
4542
wtedy estrogen znów bierze górę
i cykl zaczyna się od początku.
i cykl zaczyna się od początku.
07:40
But if you do get pregnant, sometimes you
151
448564
1947
Ale kiedy zajdziecie w ciążę,
czasem możecie zauważyć
kolejną zmianę temperatury
kolejną zmianę temperatury
07:42
actually see another shift in your temperatures
152
450511
2544
i ta zostaje tak podwyższona
przez całe 9 miesięcy.
przez całe 9 miesięcy.
07:45
and it stays elevated for those whole nine months.
153
453055
3287
07:48
That's why you see those pregnant
women just sweating and hot,
women just sweating and hot,
154
456342
3325
Dlatego widuje się ciężarne
spocone i zgrzane,
spocone i zgrzane,
bo mają wysoką temperaturę.
07:51
because their temperatures are high.
155
459667
3378
To karta, którą mieliśmy
jakieś 3-4 lata temu.
jakieś 3-4 lata temu.
07:55
Here's a chart that we had about three or four years ago.
156
463045
4369
07:59
We were really very excited about this chart.
157
467414
2020
Byliśmy nią bardzo podekscytowani.
08:01
You'll see the low temperature level
158
469434
2536
Widać tu niskie wartości temperatury,
a potem zmianę na jakieś 5 dni,
a potem zmianę na jakieś 5 dni,
08:03
and then a shift and for about five days,
159
471970
3042
08:07
that's about the time it takes for the egg to travel
160
475012
2459
to mniej więcej czas,
jakiego potrzebuje jajeczko
jakiego potrzebuje jajeczko
08:09
down the fallopian tube and implant,
161
477471
2447
na podróż jajowodem i implantację,
08:11
and then you see those temperatures
start to go up a little bit.
start to go up a little bit.
162
479918
3641
a potem widać jak temperatura
jeszcze troszeczkę się podwyższa.
jeszcze troszeczkę się podwyższa.
08:15
And in fact, we had a second temperature shift,
163
483559
3213
Mieliśmy też drugą zmianę temperatury,
08:18
confirmed with a pregnancy test
that were indeed pregnant
that were indeed pregnant
164
486772
4060
co wraz z testem ciążowym potwierdziło,
że byliśmy w ciąży
że byliśmy w ciąży
08:22
with our first child, very exciting.
165
490832
3081
z naszym pierwszym dzieckiem,
bardzo ekscytujące.
bardzo ekscytujące.
08:25
Until a couple of days later
166
493913
2031
Kilka dni później zauważyłam plamienie,
a potem duży upływ krwi
a potem duży upływ krwi
08:27
I saw some spotting and then I noticed heavy blood flow,
167
495944
4941
i wiedzieliśmy, że to wczesne poronienie.
08:32
and we had in fact had an early stage miscarriage.
168
500885
4359
08:37
Had I not been taking my temperature
169
505244
3870
Gdybym nie mierzyła temperatury,
pomyślałabym pewnie
pomyślałabym pewnie
08:41
I really would have just thought
my period was late that month,
my period was late that month,
170
509114
3898
że tamtego miesiąca spóźnił mi się okres,
ale mieliśmy dane, które pokazywały
ale mieliśmy dane, które pokazywały
08:45
but we actually had data to show
171
513012
1808
08:46
that we had miscarried this baby,
172
514820
2627
że straciliśmy to dziecko.
08:49
and even though this data revealed a really
173
517447
1833
Mimo, że te dane ukazywały
smutne wydarzenie w naszym życiu,
smutne wydarzenie w naszym życiu,
08:51
unfortunate event in our lives,
174
519280
1784
08:53
it was information that we could then take to our doctor.
175
521064
2467
to była informacja,
z którą mogliśmy udać się do lekarza.
z którą mogliśmy udać się do lekarza.
08:55
So if there was a fertility issue or some problem,
176
523531
2628
Więc gdyby był jakiś problem z płodnością,
miałabym dane, mogłabym powiedzieć
miałabym dane, mogłabym powiedzieć
08:58
I had data to show:
177
526159
1255
08:59
Look, we got pregnant, our temperature shifted,
178
527414
2347
"Spójrzcie, zaszłam w ciążę,
temperatura wzrosła,
temperatura wzrosła,
09:01
we somehow lost this baby.
179
529761
1684
jakoś straciliśmy to dziecko.
09:03
What is it that we can do to help prevent this problem?
180
531445
3360
Co możemy zrobić, żeby zapobiec
temu problemowi w przyszłości?".
temu problemowi w przyszłości?".
09:06
And it's not just about temperatures
181
534805
3521
Nie chodzi tu tylko o temperaturę
czy płodność.
czy płodność.
09:10
and it's not just about fertility;
182
538326
2741
09:13
we can use data about our bodies to tell us a lot of things.
183
541067
3888
Dane dotyczące naszego organizmu
mogą nam bardzo wiele powiedzieć.
mogą nam bardzo wiele powiedzieć.
09:16
For instance, did you know that taking
your temperature can tell you a lot
your temperature can tell you a lot
184
544955
3830
Na przykład, wiecie,
że mierzenie temperatury
że mierzenie temperatury
może wiele powiedzieć o stanie tarczycy?
09:20
about the condition of your thyroid?
185
548785
2139
09:22
So, your thyroid works a lot like
the thermostat in your house.
the thermostat in your house.
186
550924
4015
Tarczyca nieustannie pracuje
- jak termostat w domu.
- jak termostat w domu.
Nastawiacie termostat
na optymalną temperaturę,
na optymalną temperaturę,
09:26
There is an optimal temperature
that you want in your house;
that you want in your house;
187
554939
2218
09:29
you set your thermostat.
188
557157
1524
jaką chcecie mieć w domu.
09:30
When it gets too cold in the house,
your thermostat kicks in
your thermostat kicks in
189
558681
2494
Kiedy robi się za zimno, termostat mówi:
09:33
and says, "Hey, we need to blow some heat around."
190
561175
3218
"Hej, przydałoby się trochę nas dogrzać".
A kiedy robi się za gorąco,
termostat oświadcza
termostat oświadcza
09:36
Or if it gets too hot, your thermostat
191
564393
1669
09:38
registers, "Turn the A.C. on. Cool us off."
192
566062
3557
"Włącz klimatyzację. Niech się ochłodzi".
Dokładnie tak działa
w waszym ciele tarczyca.
w waszym ciele tarczyca.
09:41
That's exactly how your thyroid works in your body.
193
569619
3797
09:45
Your thyroid tries to keep an optimal temperature
194
573416
2700
Tarczyca stara się utrzymywać
optymalną temperaturę dla ciała.
optymalną temperaturę dla ciała.
09:48
for your body.
195
576116
1028
Kiedy robi się za zimno,
tarczyca dba o ogrzewanie.
tarczyca dba o ogrzewanie.
09:49
If it gets too cold, your thyroid
says, "Hey, we need to heat up."
says, "Hey, we need to heat up."
196
577144
2482
09:51
If it gets too hot, your thyroid cools you down.
197
579626
3188
Kiedy robi się za gorąco, chłodzi.
Ale co, kiedy tarczyca
nie funkcjonuje, jak powinna?
nie funkcjonuje, jak powinna?
09:54
But what happens when your
thyroid is not functioning well?
thyroid is not functioning well?
198
582814
4406
09:59
When it doesn't function, then it shows up
199
587220
2367
Wtedy widać to
na wykresie temperatury ciała,
na wykresie temperatury ciała,
10:01
in your body temperatures,
200
589587
1186
która jest niższa niż normalnie
lub bardzo zmienna.
lub bardzo zmienna.
10:02
they tend to be lower than normal or very erratic.
201
590773
2655
Zbierając dane, możesz
wiele dowiedzieć się o swojej tarczycy.
wiele dowiedzieć się o swojej tarczycy.
10:05
And so by collecting this data
202
593428
1270
10:06
you can find out information about your thyroid.
203
594698
2987
Jeśli masz problem z tarczycą,
idziesz do lekarza,
idziesz do lekarza,
10:09
Now, what is it, if you had a thyroid
problem and you went to the doctor,
problem and you went to the doctor,
204
597685
3564
10:13
your doctor would actually test the amount of
205
601249
2433
który zbada poziom
hormonów tarczycowych we krwi.
hormonów tarczycowych we krwi.
10:15
thyroid stimulating hormone in your blood.
206
603682
2938
10:18
Fine. But the problem with that test is
207
606620
4183
Dobrze, ale problem
z tym badaniem jest taki,
z tym badaniem jest taki,
że nie powie ci, jak aktywny
jest hormon w organizmie.
jest hormon w organizmie.
10:22
it doesn't tell you how active the hormone is in your body.
208
610803
2765
10:25
So you might have a lot of hormone present,
209
613568
2049
We krwi możesz mieć go mnóstwo,
ale może nie być na tyle aktywny,
ale może nie być na tyle aktywny,
10:27
but it might not be actively working to regulate
210
615617
1748
żeby regulować temperaturę.
10:29
your body temperature.
211
617365
1248
10:30
So just by collecting your temperature every day,
212
618613
1749
Zatem mierząc temperaturę codziennie,
masz informacje na temat tarczycy.
masz informacje na temat tarczycy.
10:32
you get information about the condition of your thyroid.
213
620362
3620
A jeśli nie chcesz codziennie
mierzyć temperatury?
mierzyć temperatury?
10:35
So, what if you don't want to take
your temperature every day?
your temperature every day?
214
623982
2481
Radziłabym to robić,
ale są też inne parametry,
ale są też inne parametry,
10:38
I advocate that you do,
215
626463
1558
10:40
but there are tons of other things you could take.
216
628021
1855
które można sprawdzać.
10:41
You could take your blood pressure,
you could take your weight —
you could take your weight —
217
629876
2805
Można mierzyć ciśnienie, ważyć się.
10:44
yeah, who's excited about
218
632681
1590
Na pewno wszyscy pragną
codziennie się ważyć... (Śmiech)
codziennie się ważyć... (Śmiech)
10:46
taking their weight every day? (Laughter)
219
634271
3537
10:49
Early on in our marriage, Donald had a stuffy nose
220
637808
4791
Na początku naszego małżeństwa
Donald miał zapchany nos
Donald miał zapchany nos
i brał zatrzęsienie leków,
10:54
and he had been taking a slew of medications
221
642599
3120
żeby sobie ulżyć, ale bez skutku.
10:57
to try to relieve his stuffy nose, to no avail.
222
645719
3999
11:01
And so, that night he comes and
he wakes me up and he says,
he wakes me up and he says,
223
649718
4239
Tamtej nocy budzi mnie i mówi,
"Kochanie, nie mogę oddychać przez nos".
"Kochanie, nie mogę oddychać przez nos".
11:05
"Honey, I can't breath out of my nose."
224
653957
3807
11:09
And I roll over and I look, and I said,
"Well, can you breath out of your mouth?"
"Well, can you breath out of your mouth?"
225
657764
4818
Przewracam się na bok, spojrzałam
i pytam "A nie możesz oddychać ustami?".
i pytam "A nie możesz oddychać ustami?".
11:14
(Laughter)
226
662582
1478
(Śmiech)
11:16
And he goes, "Yes, but I can't breath out of my nose!"
227
664060
7080
A on na to,
"Tak, ale nie mogę oddychać przez nos!".
"Tak, ale nie mogę oddychać przez nos!".
11:23
And so like any good wife, I rush him
228
671140
3020
Jak każda dobra żona,
popędziłam z nim na ostry dyżur
popędziłam z nim na ostry dyżur
11:26
to the emergency room
229
674160
1835
o drugiej nad ranem.
11:27
at 2 o'clock in the morning.
230
675995
2432
11:30
And the whole time I'm driving and I'm thinking,
231
678427
3470
Jadąc, cały czas myślałam,
że nie może mi teraz umrzeć.
że nie może mi teraz umrzeć.
11:33
you can't die on me now.
232
681897
2849
Dopiero co się pobraliśmy,
ludzie pomyślą, że go zabiłam!
ludzie pomyślą, że go zabiłam!
11:36
We just got married,
233
684746
2170
11:38
people will think I killed you! (Laughter)
234
686916
4458
(Śmiech)
11:43
And so, we get to the emergency
room, and the nurse sees us,
room, and the nurse sees us,
235
691374
3673
Dojechaliśmy do szpitala,
zobaczyła nas pielęgniarka,
zobaczyła nas pielęgniarka,
11:47
and he can't breath out of his nose, and so
236
695047
2621
a on nie mógł oddychać przez nos,
więc zabrała nas do środka, doktor pyta,
więc zabrała nas do środka, doktor pyta,
11:49
she brings us to the back and the doctor says,
237
697668
2083
"Co się dzieje?"
"Nie mogę oddychać przez nos".
"Nie mogę oddychać przez nos".
11:51
"What seems to be the problem?" and
he goes, "I can't breath out of my nose."
he goes, "I can't breath out of my nose."
238
699751
3189
"Nie możesz oddychać przez nos?".
11:54
And he said, "You can't breath out of your nose?
239
702940
2049
11:56
No, but he can breath out of his mouth. (Laughter)
240
704989
5877
Nie, ale może ustami. (Śmiech)
Zrobił krok w tył, spojrzał na nas oboje
12:02
He takes a step back and he looks at both of us
241
710866
2642
12:05
and he says "Sir, I think I know the problem.
242
713508
3866
i mówi, "Proszę pana, myślę,
że wiem, co panu dolega.
że wiem, co panu dolega.
12:09
You're having a heart attack.
243
717374
1436
Ma pan zawał.
12:10
I'm going to order an EKG and a CAT scan
244
718810
2051
Zaraz zamówię dla pana
EKG i tomografię komputerową".
EKG i tomografię komputerową".
12:12
for you immediately."
245
720861
3342
12:16
And we are thinking,
246
724203
1628
A my myślimy sobie,
że nie, nie, nie, to nie zawał.
że nie, nie, nie, to nie zawał.
12:17
no, no, no. It's not a heart attack. He can breathe,
247
725831
2940
On może oddychać,
tylko, że ustami, nie, nie, nie.
tylko, że ustami, nie, nie, nie.
12:20
just out of his mouth. No, no, no, no, no.
248
728771
4997
12:25
And so we go back and forth with this doctor
249
733768
2263
Dyskutujemy z doktorem,
bo myśleliśmy, że to zła diagnoza,
bo myśleliśmy, że to zła diagnoza,
12:28
because we think this is the incorrect diagnosis,
250
736031
2478
12:30
and he's like, "No really, it'll be fine, just calm down."
251
738509
3952
"Nie, naprawdę, wszystko będzie
w porządku, po prostu się uspokójcie".
w porządku, po prostu się uspokójcie".
12:34
And I'm thinking, how do you calm down?
But I don't think he's having a heart attack.
But I don't think he's having a heart attack.
252
742461
3919
Myślę, jak niby mam się uspokoić?
Przecież nie sądziłam, że ma zawał.
Przecież nie sądziłam, że ma zawał.
Na szczęście lekarz kończył zmianę.
12:38
And so fortunately for us, this
doctor was at the end of the shift.
doctor was at the end of the shift.
253
746380
3241
12:41
So this new doctor comes in, he sees us clearly
254
749621
2915
Przyszedł nowy lekarz,
zobaczył nas, zrozpaczonych,
zobaczył nas, zrozpaczonych,
12:44
distraught, with a husband who can't breath
255
752536
3001
z mężem, który nie mógł
oddychać przez nos.
oddychać przez nos.
12:47
out of his nose. (Laughter)
256
755537
3102
(Śmiech)
12:50
And he starts asking us questions.
257
758639
2786
Zaczął zadawać pytania.
12:53
He says, "Well, do you two exercise?"
258
761425
4880
"Ćwiczycie coś?".
Jeździmy na rowerach,
12:58
We ride our bikes, we go to the gym occasionally.
259
766305
7073
chodzimy na siłownię, od czasu do czasu.
13:05
(Laughter)
260
773378
1653
(Śmiech)
13:07
We move around.
261
775031
2865
Poruszamy się to tu to tam.
13:09
And he says, "What were you doing
just before you came here?"
just before you came here?"
262
777896
2663
"A co robiliście
zaraz przed przyjazdem tutaj?".
zaraz przed przyjazdem tutaj?".
13:12
I'm thinking, I was sleeping, honestly.
263
780559
2712
Tak szczerze, to ja spałam.
13:15
But okay, what was Donald doing just before?
264
783271
2831
Ale co tuż przedtem robił Donald?
13:18
So Donald goes into this slew
of medications he was taking.
of medications he was taking.
265
786102
3548
Donald raczył się lekami.
Wyliczał, "Brałem środek udrażniający,
a potem sprej do nosa".
a potem sprej do nosa".
13:21
He lists, "I took this decongestant
and then I took this nasal spray,"
and then I took this nasal spray,"
266
789650
2962
13:24
and then all of a sudden a lightbulb goes off and he says,
267
792612
1995
Wtedy lekarzowi zapaliła się lampka.
13:26
"Oh! You should never mix this
decongestant with this nasal spray.
decongestant with this nasal spray.
268
794615
3627
"Nie powinieneś był mieszać
środka udrażniającego z tym sprejem.
środka udrażniającego z tym sprejem.
13:30
Clogs you up every time. Here, take this one instead."
269
798242
2817
Zatyka za każdym razem.
Masz, bierz ten, będzie lepiej".
Masz, bierz ten, będzie lepiej".
13:33
He gives us a prescription.
270
801059
2266
I dał nam receptę.
Spojrzeliśmy na siebie, na lekarza,
13:35
We're looking at each other, and I looked at the doctor,
271
803325
1990
13:37
and I said, "Why is it that it seems like you
272
805315
2226
i pytam, "Jak to się stało, że pan
był w stanie właściwie go zdiagnozować,
był w stanie właściwie go zdiagnozować,
13:39
were able to accurately diagnose his condition,
273
807541
2411
a poprzedni lekarz chciał zlecić
EKG i tomografię?".
EKG i tomografię?".
13:41
but this previous doctor wanted to order
274
809952
2216
13:44
an EKG and a CAT scan?"
275
812168
2506
13:46
And he looks at us and says,
276
814674
2607
On spojrzał i powiedział,
13:49
"Well, when a 350-pound man walks in the
emergency room and says he can't breath,
emergency room and says he can't breath,
277
817281
4218
"Kiedy 150-kilogramowy facet wpada
na ostry dyżur i nie może oddychać,
na ostry dyżur i nie może oddychać,
zakłada się, że ma zawał,
a pytania zadawane są później".
a pytania zadawane są później".
13:53
you assume he's having a heart attack
278
821499
1764
13:55
and you ask questions later."
279
823263
3949
Lekarze z ostrego dyżuru są wyszkoleni,
żeby podejmować szybkie decyzje,
żeby podejmować szybkie decyzje,
13:59
Now, emergency room doctors are
trained to make decisions quickly,
trained to make decisions quickly,
280
827212
5720
14:04
but not always accurately.
281
832932
2091
ale nie zawsze właściwe.
Gdybyśmy mieli wtedy
jakieś informacje o stanie serca,
jakieś informacje o stanie serca,
14:07
And so had we had some information
282
835023
1549
14:08
about our heart health to share with him,
283
836572
2394
którymi moglibyśmy się podzielić,
14:10
maybe we would have gotten a
better diagnosis the first time.
better diagnosis the first time.
284
838966
3775
może mielibyśmy lepszą diagnozę
za pierwszym razem.
za pierwszym razem.
14:14
I want you to consider the following chart,
285
842741
2232
Ten wykres przedstawia pomiary
skurczowego ciśnienia krwi
skurczowego ciśnienia krwi
14:16
of systolic blood pressure measurements
286
844973
1954
14:18
from October 2010 to July 2012.
287
846927
4072
od października 2010 do lipca 2012.
14:22
You'll see that these measurements start
288
850999
1693
Na początku pomiarów
wyniki mieszczą się w ramach nadciśnienia,
wyniki mieszczą się w ramach nadciśnienia,
14:24
in the prehypertension/hypertension zone,
289
852692
3668
ale w ciągu półtora roku spadają
i mieszczą się w granicach normy.
i mieszczą się w granicach normy.
14:28
but over about the course of a year and a half
290
856360
2586
14:30
they move into the normal zone.
291
858946
2645
14:33
This is about the heart rate of a healthy 16-year-old.
292
861591
4109
To jest rytm serca analogiczny
do zdrowego 16-latka.
do zdrowego 16-latka.
14:37
What story is this data telling you?
293
865700
4031
Co mówią wam te dane?
14:41
Obviously it's the data from someone
294
869731
2881
To na pewno dane kogoś,
kto przeszedł drastyczną transformację
14:44
who's made a drastic transformation,
295
872612
2673
14:47
and fortunately for us, that person
happens to be here today.
happens to be here today.
296
875285
5158
i mamy szczęście,
bo ta osoba jest tutaj dzisiaj.
bo ta osoba jest tutaj dzisiaj.
14:52
So that 350-pound guy that walked
into the emergency room with me
into the emergency room with me
297
880443
4254
Ten 150-kilogramowy facet,
który był ze mną na ostrym dyżurze
który był ze mną na ostrym dyżurze
jest teraz jeszcze seksowniejszym
i zdrowszym, 100-kilogramowym facetem,
i zdrowszym, 100-kilogramowym facetem,
14:56
is now an even sexier and healthier
298
884697
2972
14:59
225-pound guy, and that's his blood pressure trace.
299
887669
6688
a to wykres jego ciśnienia.
15:06
So over the course of that year and a half
300
894357
3461
Przez półtora roku Donald zmienił dietę
15:09
Donald's eating changed
301
897818
1569
15:11
and our exercise regimen changed,
302
899387
1991
i swój system treningowy,
a rytm serca na to odpowiedział,
a rytm serca na to odpowiedział,
15:13
and his heart rate responded,
303
901378
2790
jego ciśnienie
też odpowiedziało na zmianę,
też odpowiedziało na zmianę,
15:16
his blood pressure responded to that change
304
904168
1502
15:17
that he made in his body.
305
905670
2299
jakiej dokonał w organizmie.
15:19
So what's the take-home message
306
907969
1978
Jakie jest przesłanie,
które zabierzecie do domów,
które zabierzecie do domów,
15:21
that I want you to leave with today?
307
909947
3714
z którym chcę was dziś zostawić?
15:25
By taking ownership of your data just like we've done,
308
913661
4374
Przez zapanowanie nad swoimi danymi,
tak jak my to zrobiliśmy,
tak jak my to zrobiliśmy,
15:30
just by taking this daily measurements about yourself,
309
918035
3947
tylko poprzez codzienne pomiary
swoich parametrów,
swoich parametrów,
15:33
you become the expert on your body.
310
921982
2509
stajecie się ekspertami
w sprawie swojego ciała.
w sprawie swojego ciała.
15:36
You become the authority.
311
924491
2002
Przejmujecie stery.
To nie jest nic trudnego.
15:38
It's not hard to do.
312
926493
2423
Nie musicie mieć doktoratu ze statystyki,
żeby być swoimi ekspertami.
żeby być swoimi ekspertami.
15:40
You don't have to have a Ph.D. in statistics
313
928916
1920
15:42
to be an expert in yourself.
314
930836
1332
Nie musicie mieć dyplomu z medycyny,
15:44
You don't have to have a medical degree
315
932168
1441
15:45
to be your body's expert.
316
933609
2126
żeby być ekspertami
w sprawie swojego ciała.
w sprawie swojego ciała.
15:47
Medical doctors, they're experts on the population,
317
935735
3419
Lekarze są ekspertami
w sprawie całej populacji,
w sprawie całej populacji,
15:51
but you are the expert on yourself.
318
939154
2278
ale to ty jesteś swoim ekspertem.
15:53
And so when two of you come together,
319
941432
1910
A kiedy spotkacie się,
kiedy dwóch ekspertów połączy siły,
kiedy dwóch ekspertów połączy siły,
15:55
when two experts come together,
320
943342
1970
15:57
the two of you are able to make a better decision
321
945312
2795
możecie podejmować
lepsze decyzje niż twój lekarz, sam.
lepsze decyzje niż twój lekarz, sam.
16:00
than just your doctor alone.
322
948107
2000
16:02
Now that you understand the power of information
323
950107
3767
Teraz, kiedy rozumiecie moc informacji,
które możecie zbierać na swój temat,
16:05
that you can get through personal data collection,
324
953874
1871
16:07
I'd like you all to stand and raise your right hand.
325
955745
3669
chciałbym, żebyście wszyscy wstali
i podnieśli prawą rękę.
i podnieśli prawą rękę.
(Śmiech)
16:11
(Laughter)
326
959414
2559
Tak, wstawajcie.
16:13
Yes, get it up.
327
961973
2120
Wyzywam was, żebyście
przejęli kontrolę nad swoimi danymi.
przejęli kontrolę nad swoimi danymi.
16:18
I challenge you to take ownership of your data.
328
966771
6908
16:25
And today, I hereby confer upon you
329
973679
3562
I dziś, niniejszym nadaję wam
stopień naukowy TEDx
w zakresie podstaw statystyki,
w zakresie podstaw statystyki,
16:29
a TEDx associate's degree in elementary statistics
330
977241
4345
(Śmiech)
16:33
with a concentration in time-dependent data analysis
331
981586
4444
ze specjalizacją
w analizie danych zależnych od czasu,
w analizie danych zależnych od czasu,
16:38
with all the rights and privileges appertaining thereto.
332
986030
3713
ze wszystkimi prawami i przywilejami
należnymi wam z tego tytułu.
należnymi wam z tego tytułu.
16:41
And so the next time you are in your doctor's office,
333
989743
3476
Kiedy następnym razem
będziecie w gabinecie lekarskim,
będziecie w gabinecie lekarskim,
jako świeżo mianowani statystycy,
jaka zawsze powinna być wasza odpowiedź?
jaka zawsze powinna być wasza odpowiedź?
16:45
as newly inducted statisticians,
334
993219
3191
16:48
what should always be your response?
335
996410
2510
Publiczność: Pokaż mi dane!
16:50
Audience: Show me the data!
Talithia Williams: I can't hear you!
Talithia Williams: I can't hear you!
336
998920
1832
Talithia Williams: Nie słyszę!
16:52
Audience: Show me the data!
337
1000752
1768
Publiczność: Pokaż mi dane!
16:54
TW: One more time!
338
1002520
1308
TW: Jeszcze raz!
16:55
Audience: Show me the data!
339
1003828
1539
Publiczność: Pokaż mi dane!
16:57
TW: Show me the data.
340
1005367
1182
TW: Pokaż mi dane.
16:58
Thank you.
341
1006549
3021
Dziękuję.
(Brawa)
17:01
(Applause)
342
1009570
4800
ABOUT THE SPEAKER
Talithia Williams - StatisticianTalithia Williams builds statistical models that study the spatial and temporal structure of data.
Why you should listen
Dr. Talithia Williams is an Associate Professor of Mathematics at Harvey Mudd College. Her professional experiences include research appointments at the Jet Propulsion Laboratory (JPL), the National Security Agency (NSA), and NASA. Dr. Williams develops statistical models that emphasize the spatial and temporal structure of data with environmental applications. She has been recognized for the development of a cataract model used to predict the cataract surgical rate for developing countries in Africa.
In addition to her academic accomplishments, Dr. Williams and her husband, Donald, actively teach and share foundational principles regarding the joys of Christian marriage. Dr. Williams’ talk will explore how each of us can begin to collect data about ourselves that can provide insight into our personal health.
Talithia Williams | Speaker | TED.com