TEDxUofT
Matt Russo: What does the universe sound like? A musical tour
Matt Russo: Jak brzmi wszechświat? Muzyczna wycieczka
Filmed:
Readability: 3.8
1,688,064 views
Czy przestrzeń kosmiczna to naprawdę tak ciche i pozbawione życia miejsce,
jak często się je przedstawia? Możliwe, że nie. Astrofizyk i muzyk Matt Russo zabiera nas w podróż przez kosmos, odkrywając ukryte rytmy i harmonie orbit planetarnych. Wszechświat jest pełen muzyki, mówi - musimy tylko nauczyć się, jak ją usłyszeć.
Matt Russo - Astrophysicist, musician
Matt Russo is an astrophysicist and musician who translates the rhythm and harmony of the cosmos into music and sound. Full bio
Matt Russo is an astrophysicist and musician who translates the rhythm and harmony of the cosmos into music and sound. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'd like you all
to close your eyes, please ...
to close your eyes, please ...
0
760
2200
Zamknijcie oczy...
00:17
and imagine yourself sitting
in the middle of a large, open field
in the middle of a large, open field
1
5440
4216
i wyobraźcie sobie siebie siedzących
pośrodku dużego, otwartego pola,
pośrodku dużego, otwartego pola,
00:21
with the sun setting on your right.
2
9680
1667
po waszej prawej zachodzi słońce.
00:24
And as the sun sets,
3
12080
1216
W tym momencie
00:25
imagine that tonight
you don't just see the stars appear,
you don't just see the stars appear,
4
13320
2936
wyobraźcie sobie, że dziś
nie tylko zobaczycie gwiazdy,
nie tylko zobaczycie gwiazdy,
00:28
but you're able to hear the stars appear
5
16280
2016
ale możecie je też usłyszeć.
00:30
with the brightest stars
being the loudest notes
being the loudest notes
6
18320
2896
Te najjaśniejsze wydają
najgłośniejsze dźwięki,
najgłośniejsze dźwięki,
00:33
and the hotter, bluer stars
producing the higher-pitched notes.
producing the higher-pitched notes.
7
21240
3520
a gorętsze, niebieskie gwiazdy
produkują wysokie tony.
produkują wysokie tony.
00:37
(Music)
8
25840
6480
(Muzyka)
00:59
And since each constellation
is made up of different types of stars,
is made up of different types of stars,
9
47840
3256
Ponieważ każdą konstelację
tworzą różne rodzaje gwiazd,
tworzą różne rodzaje gwiazd,
01:03
they'll each produce
their own unique melody,
their own unique melody,
10
51120
2696
wszystkie produkują unikalne melodie,
01:05
such as Aries, the ram.
11
53840
3080
jak Baran.
01:11
(Music)
12
59000
1976
(Muzyka)
01:13
Or Orion, the hunter.
13
61000
2136
Albo Orion, łowca.
01:15
(Music)
14
63160
2760
(Muzyka)
01:19
Or even Taurus, the bull.
15
67160
1736
A nawet Byk.
01:20
(Music)
16
68920
2200
(Muzyka)
01:26
We live in a musical universe,
17
74120
2376
Żyjemy w muzycznym wszechświecie,
01:28
and we can use that to experience
it from a new perspective,
it from a new perspective,
18
76520
3536
możemy dzięki temu
zobaczyć go w nowej perspektywie
zobaczyć go w nowej perspektywie
01:32
and to share that perspective
with a wider range of people.
with a wider range of people.
19
80080
4056
i podzielić się nią
z szerszym gronem ludzi.
z szerszym gronem ludzi.
01:36
Let me show you what I mean.
20
84160
1336
Pokażę wam, co mam na myśli.
01:37
(Music ends)
21
85520
1296
(Koniec muzyki)
01:38
Now, when I tell people
I'm an astrophysicist,
I'm an astrophysicist,
22
86840
2176
Gdy mówię ludziom,
że jestem astrofizykiem,
że jestem astrofizykiem,
01:41
they're usually pretty impressed.
23
89040
1616
zazwyczaj są pod wrażeniem.
01:42
And then I say I'm also a musician --
they're like, "Yeah, we know."
they're like, "Yeah, we know."
24
90680
3216
A gdy dodaję, że jestem muzykiem,
mówią: "tak, wiemy".
mówią: "tak, wiemy".
01:45
(Laughter)
25
93920
1016
(Śmiech)
01:46
So everyone seems to know
26
94960
1296
Czyli wszyscy wiedzą,
01:48
that there's this deep connection
between music and astronomy.
between music and astronomy.
27
96280
2936
że istnieje głęboki związek
pomiędzy muzyką i astronomią.
pomiędzy muzyką i astronomią.
01:51
And it's actually a very old idea;
28
99240
1656
To bardzo stara idea,
01:52
it goes back over 2,000 years
to Pythagoras.
to Pythagoras.
29
100920
3016
jej początki sięgają
ponad 2000 lat wstecz, do Pitagorasa.
ponad 2000 lat wstecz, do Pitagorasa.
01:55
You might remember Pythagoras
from such theorems
from such theorems
30
103960
2256
Prawdopodobnie pamiętacie go z twierdzeń,
01:58
as the Pythagorean theorem --
31
106240
1856
takich jak twierdzenie Pitagorasa.
02:00
(Laughter)
32
108120
1016
(Śmiech)
02:01
And he said:
33
109160
1560
Powiedział:
02:03
"There is geometry
in the humming of the strings,
in the humming of the strings,
34
111640
2536
"Geometria istnieje w brzęku strun,
02:06
there is music in the spacing
of the spheres."
of the spheres."
35
114200
2496
muzyka istnieje w rozmieszczeniu sfer".
02:08
And so he literally thought
36
116720
1336
On dosłownie myślał,
02:10
that the motions of the planets
along the celestial sphere
along the celestial sphere
37
118080
2736
że ruchy planet na sferze niebieskiej
02:12
created harmonious music.
38
120840
1240
tworzą harmonijną muzykę.
02:15
And if you asked him,
"Why don't we hear anything?"
"Why don't we hear anything?"
39
123000
2416
A gdyby go zapytać:
"Dlaczego nic nie słyszymy?"
"Dlaczego nic nie słyszymy?"
02:17
he'd say you can't hear it
40
125440
1296
Powiedziałby: "Nie da się,
02:18
because you don't know
what it's like to not hear it;
what it's like to not hear it;
41
126760
2496
bo nie wiemy, jak to jest
nie słyszeć wcale,
nie słyszeć wcale,
02:21
you don't know what true silence is.
42
129280
1735
nie znamy prawdziwej ciszy".
02:23
It's like how you have to wait
for your power to go out
for your power to go out
43
131039
2617
Tak jak dopiero, gdy wyłączą nam prąd,
02:25
to hear how annoying
your refrigerator was.
your refrigerator was.
44
133680
2040
rozumiemy, jak irytująca była lodówka.
02:28
Maybe you buy that,
45
136360
1216
Może to do was trafia,
02:29
but not everybody else was buying it,
including such names as Aristotle.
including such names as Aristotle.
46
137600
3720
ale nie wszyscy się z tym zgadzali,
na przykład Arystoteles.
na przykład Arystoteles.
02:34
(Laughter)
47
142240
2776
(Śmiech)
02:37
Exact words.
48
145040
1216
Dokładnie tak.
02:38
(Laughter)
49
146280
1016
(Śmiech)
02:39
So I'll paraphrase his exact words.
50
147320
1696
Sparafrazuję jego słowa.
02:41
He said it's a nice idea,
51
149040
1376
Powiedział, że to miła idea,
02:42
but if something as large and vast
as the heavens themselves
as the heavens themselves
52
150440
3336
ale jeśli coś tak dużego i rozległego
jak same niebiosa
jak same niebiosa
02:45
were moving and making sounds,
53
153800
1576
wydawałoby dzięki, ruszając się,
02:47
it wouldn't just be audible,
54
155400
1376
byłoby to nie tylko słyszalne,
02:48
it would be earth-shatteringly loud.
55
156800
2416
ale też tak głośne,
że trzęsłaby się Ziemia.
że trzęsłaby się Ziemia.
02:51
We exist, therefore
there is no music of the spheres.
there is no music of the spheres.
56
159240
3520
Istniejemy, więc nie ma
żadnej muzyki sfer.
żadnej muzyki sfer.
02:55
He also thought that the brain's
only purpose was to cool down the blood,
only purpose was to cool down the blood,
57
163760
3456
Sądził też, że jedynym celem mózgu
było ochłodzenie krwi.
było ochłodzenie krwi.
02:59
so there's that ...
58
167240
1256
03:00
(Laughter)
59
168520
1216
(Śmiech)
03:01
But I'd like to show you that in some way
they were actually both right.
they were actually both right.
60
169760
3416
Chciałbym wam pokazać,
że w pewien sposób obaj mieli rację.
że w pewien sposób obaj mieli rację.
03:05
And we're going to start by understanding
what makes music musical.
what makes music musical.
61
173200
4080
Zaczniemy od zrozumienia,
co czyni muzykę muzyczną.
co czyni muzykę muzyczną.
03:10
It may sound like a silly question,
62
178040
2096
Może to brzmieć jak głupie pytanie,
03:12
but have you ever wondered why it is
63
180160
1736
ale czy zastanawialiście się kiedyś,
03:13
that certain notes, when played together,
sound relatively pleasing or consonant,
sound relatively pleasing or consonant,
64
181920
4256
dlaczego pewne dźwięki grane razem
brzmią przyjemnie, współgrają ze sobą,
brzmią przyjemnie, współgrają ze sobą,
03:18
such as these two --
65
186200
1216
tak jak te dwa.
03:19
(Music)
66
187440
2576
(Muzyka)
03:22
while others are
a lot more tense or dissonant,
a lot more tense or dissonant,
67
190040
2656
Podczas gdy inne
są o wiele bardziej rozbieżne,
są o wiele bardziej rozbieżne,
03:24
such as these two.
68
192720
1256
tworzą dysonans - jak te.
03:26
(Music)
69
194000
2336
(Muzyka)
03:28
Right?
70
196360
1216
Prawda?
03:29
Why is that? Why are there notes at all?
71
197600
1936
Dlaczego tak się dzieje? Po co nam nuty?
03:31
Why can you be in or out of tune?
72
199560
1600
Czemu da się grać czysto lub nie?
03:33
Well, the answer to that question
73
201880
1616
Cóż, odpowiedź na to pytanie
03:35
was actually solved by Pythagoras himself.
74
203520
3520
podał sam Pitagoras.
03:40
Take a look at the string on the far left.
75
208360
2400
Spójrzcie na strunę po lewej stronie.
03:43
If you bow that string,
76
211960
1696
Jeśli w nią uderzymy,
03:45
it will produce a note as it oscillates
very fast back and forth.
very fast back and forth.
77
213680
3656
wytworzy dźwięk, oscylując
bardzo szybko tam i z powrotem.
bardzo szybko tam i z powrotem.
03:49
(Musical note)
78
217360
3376
(Dźwięk)
03:52
But now if you cut the string in half,
you'll get two strings,
you'll get two strings,
79
220760
2936
Ale jeśli przetniecie tę strunę wpół,
otrzymacie dwie struny,
otrzymacie dwie struny,
03:55
each oscillating twice as fast.
80
223720
2096
każda oscylująca dwa razy szybciej.
03:57
And that will produce a related note.
81
225840
2936
Wytworzą powiązany dźwięk.
04:00
Or three times as fast,
82
228800
1320
Albo trzy razy szybciej,
04:03
or four times --
83
231040
1216
albo cztery...
04:04
(Musical notes)
84
232280
4840
(Dźwięki)
04:11
And so the secret to musical harmony
really is simple ratios:
really is simple ratios:
85
239280
3936
A więc sekret harmonii muzycznej
to naprawdę zwykła proporcja:
to naprawdę zwykła proporcja:
04:15
the simpler the ratio,
86
243240
2136
im prostsza,
04:17
the more pleasing or consonant
those two notes will sound together.
those two notes will sound together.
87
245400
3176
tym przyjemniej albo dźwięczniej
te dwa dźwięki zabrzmią razem.
te dwa dźwięki zabrzmią razem.
04:20
And the more complex the ratio,
the more dissonant they will sound.
the more dissonant they will sound.
88
248600
3176
A im bardziej skomplikowana proporcja,
tym większy dysonans.
tym większy dysonans.
04:23
And it's this interplay
between tension and release,
between tension and release,
89
251800
2616
Ta wzajemna zależność
między napięciem i rozluźnieniem
między napięciem i rozluźnieniem
04:26
or consonance and dissonance,
90
254440
1736
albo konsonansem i dysonansem,
04:28
that makes what we call music.
91
256200
1960
tworzy to, co nazywamy muzyką.
04:31
(Music)
92
259800
3280
(Muzyka)
04:46
(Music ends)
93
274520
1216
(Koniec muzyki)
04:47
(Applause)
94
275760
1056
(Brawa)
04:48
Thank you.
95
276840
1216
Dziękuję.
04:50
(Applause)
96
278080
2976
(Brawa)
04:53
But there's more.
97
281080
1200
Ale to nie wszystko.
04:55
(Laughter)
98
283040
1960
(Śmiech)
04:57
So the two features of music
we like to think of as pitch and rhythms,
we like to think of as pitch and rhythms,
99
285680
4056
Te dwie cechy muzyki,
które nazywamy tonem i rytmem,
które nazywamy tonem i rytmem,
05:01
they're actually two versions
of the same thing,
of the same thing,
100
289760
2496
to tak naprawdę dwie wersje tego samego.
05:04
and I can show you.
101
292280
1216
Mogę wam pokazać.
05:05
(Slow rhythm)
102
293520
1216
(Powolny rytm)
05:06
That's a rhythm right?
103
294760
1200
Jest rytm, prawda?
05:09
Watch what happens when we speed it up.
104
297478
1858
Oto, co się stanie, gdy przyspieszymy.
05:11
(Rhythm gets gradually faster)
105
299360
3216
(Rytm stopniowo przyspiesza)
05:14
(High pitch)
106
302600
3416
(Wysoki ton)
05:18
(Lowering pitch)
107
306040
3456
(Niższy ton)
05:21
(Slow Rhythm)
108
309520
2600
(Powolny rytm)
05:25
So once a rhythm starts happening
more than about 20 times per second,
more than about 20 times per second,
109
313320
3296
Gdy rytm wydarza się
więcej niż 20 razy na sekundę,
więcej niż 20 razy na sekundę,
05:28
your brain flips.
110
316640
1216
wasz mózg wariuje.
05:29
It stops hearing it as a rhythm
and starts hearing it as a pitch.
and starts hearing it as a pitch.
111
317880
3080
Przestaje słyszeć go jako rytm,
a zaczyna jako ton.
a zaczyna jako ton.
05:34
So what does this have to do
with astronomy?
with astronomy?
112
322760
2096
Co to ma wspólnego z astronomią?
05:36
Well, that's when we get
to the TRAPPIST-1 system.
to the TRAPPIST-1 system.
113
324880
3040
Tutaj docieramy do układu TRAPPIST-1.
05:40
This is an exoplanetary system
discovered last February of 2017,
discovered last February of 2017,
114
328760
5496
To system egzoplanetarny
odkryty w lutym 2017 roku.
odkryty w lutym 2017 roku.
05:46
and it got everyone excited
115
334280
1336
Wszyscy się podekscytowali,
05:47
because it is seven Earth-sized planets
all orbiting a very near red dwarf star.
all orbiting a very near red dwarf star.
116
335640
4776
bo składa się on z 7 planet wielkości
Ziemi orbitujących wokół czerwonego karła.
Ziemi orbitujących wokół czerwonego karła.
05:52
And we think that three of the planets
117
340440
1856
Sądzimy, że 3 z tych planet
mają odpowiednią temperaturę
dla ciekłej wody.
dla ciekłej wody.
05:54
have the right temperature
for liquid water.
for liquid water.
118
342320
2096
05:56
It's also so close
that in the next few years,
that in the next few years,
119
344440
2176
Jest on też tak blisko,
że w ciągu kilku lat
że w ciągu kilku lat
05:58
we should be able to detect
elements in their atmospheres
elements in their atmospheres
120
346640
2696
będziemy mogli wykryć
pierwiastki w atmosferze,
pierwiastki w atmosferze,
06:01
such as oxygen and methane --
potential signs of life.
potential signs of life.
121
349360
2560
takie jak tlen czy metan,
potencjalne znaki życia.
potencjalne znaki życia.
06:05
But one thing about
the TRAPPIST system is that it is tiny.
the TRAPPIST system is that it is tiny.
122
353920
3296
Ale jest jedna rzecz
w systemie TRAPPIST: jest on malutki.
w systemie TRAPPIST: jest on malutki.
06:09
So here we have the orbits
of the inner rocky planets
of the inner rocky planets
123
357240
2816
To orbity wewnętrznych planet skalistych
06:12
in our solar system:
124
360080
1256
w Układzie Słonecznym:
06:13
Mercury, Venus, Earth and Mars,
125
361360
1496
Merkury, Wenus, Ziemia, Mars.
06:14
and all seven Earth-sized
planets of TRAPPIST-1
planets of TRAPPIST-1
126
362880
2576
Wszystkie planety
wielkości Ziemi z TRAPPIST-1
wielkości Ziemi z TRAPPIST-1
06:17
are tucked well inside
the orbit of Mercury.
the orbit of Mercury.
127
365480
2360
zmieszczą się w orbicie Merkurego.
06:21
I have to expand this by 25 times
128
369040
2896
Muszę to powiększyć 25 razy,
06:23
for you to see the orbits
of the TRAPPIST-1 planets.
of the TRAPPIST-1 planets.
129
371960
2720
żebyście zobaczyli
orbity planet z TRAPPIST-1.
orbity planet z TRAPPIST-1.
06:28
It's actually much more similar in size
to our planet Jupiter and its moons,
to our planet Jupiter and its moons,
130
376360
4536
Właściwie jest to bardziej zbliżone
rozmiarem do Jowisza i jego księżyców,
rozmiarem do Jowisza i jego księżyców,
06:32
even though it's seven
Earth-size planets orbiting a star.
Earth-size planets orbiting a star.
131
380920
3976
mimo że to 7 planet wielkości Ziemi
orbitujących wokół gwiazdy.
orbitujących wokół gwiazdy.
06:36
Another reason this got everyone excited
was artist renderings like this.
was artist renderings like this.
132
384920
4400
Inną przyczyną podekscytowania
były takie artystyczne obrazy.
były takie artystyczne obrazy.
06:42
You got some liquid water,
some ice, maybe some land,
some ice, maybe some land,
133
390800
3056
Jest tu ciekła woda,
trochę lodu, może ziemi,
trochę lodu, może ziemi,
06:45
maybe you can go for a dive
in this amazing orange sunset.
in this amazing orange sunset.
134
393880
2760
może można zanurkować,
i ten niesamowity zachód słońca.
i ten niesamowity zachód słońca.
06:49
It got everyone excited,
135
397920
1336
Wszyscy się podekscytowali,
06:51
and then a few months later,
some other papers came out
some other papers came out
136
399280
3456
a kilka miesięcy później
pojawiły się inne publikacje
pojawiły się inne publikacje
06:54
that said, actually,
it probably looks more like this.
it probably looks more like this.
137
402760
2720
mówiące, że prawdopodobnie
wygląda to bardziej tak.
wygląda to bardziej tak.
06:58
(Laughter)
138
406080
3200
(Śmiech)
07:02
So there were signs
139
410400
1896
Były więc przesłanki,
07:04
that some of the surfaces
might actually be molten lava
might actually be molten lava
140
412320
3696
że niektóre powierzchnie
mogą być roztopioną lawą,
mogą być roztopioną lawą,
07:08
and that there were very damaging
X-rays coming from the central star --
X-rays coming from the central star --
141
416040
3496
i że są tam bardzo destrukcyjne
promienie X z centralnej gwiazdy,
promienie X z centralnej gwiazdy,
07:11
X-rays that will sterilize the surface
of life and even strip off atmospheres.
of life and even strip off atmospheres.
142
419560
4280
mogące wysterylizować ich
powierzchnię z życia, zniszczyć atmosferę.
powierzchnię z życia, zniszczyć atmosferę.
07:16
Luckily, just a few months ago in 2018,
143
424720
2936
Na szczęście kilka miesięcy temu,
w roku 2018,
w roku 2018,
07:19
some new papers came out
with more refined measurements,
with more refined measurements,
144
427680
3936
pojawiły się nowe publikacje
z bardziej dopracowanymi pomiarami,
z bardziej dopracowanymi pomiarami,
07:23
and they found actually
it does look something like that.
it does look something like that.
145
431640
2816
które pokazały, że naprawdę
wygląda to mniej więcej tak.
wygląda to mniej więcej tak.
07:26
(Laughter)
146
434480
2016
(Śmiech)
07:28
So we now know that several of them
have huge supplies of water --
have huge supplies of water --
147
436520
3496
Wiemy więc teraz, że kilka z nich
ma duże zasoby wodne,
ma duże zasoby wodne,
07:32
global oceans --
148
440040
1216
globalne oceany,
07:33
and several of them
have thick atmospheres,
have thick atmospheres,
149
441280
2736
a kilka z nich gęste atmosfery.
07:36
so it's the right place to look
for potential life.
for potential life.
150
444040
3160
Więc to właściwe miejsce,
by szukać potencjalnego życia.
by szukać potencjalnego życia.
07:40
But there's something even more
exciting about this system,
exciting about this system,
151
448000
2776
Jest w tym systemie
coś jeszcze bardziej ekscytującego,
coś jeszcze bardziej ekscytującego,
07:42
especially for me.
152
450800
1200
zwłaszcza dla mnie.
07:44
And that's that TRAPPIST-1
is a resonant chain.
is a resonant chain.
153
452720
3376
A to dlatego, że TRAPPIST-1
to łańcuch rezonujący.
to łańcuch rezonujący.
07:48
And so that means for every two orbits
of the outer planet,
of the outer planet,
154
456120
2800
Oznacza to, że na każde dwa okrążenia
planety zewnętrznej,
planety zewnętrznej,
07:51
the next one in orbits three times,
155
459800
2456
kolejna planeta okrąża gwiazdę 3 razy,
07:54
and the next one in four,
156
462280
1776
następna 4,
07:56
and then six, nine, 15 and 24.
157
464080
5256
kolejne po 6, 15 i 24 razy.
08:01
So you see a lot of very simple ratios
among the orbits of these planets.
among the orbits of these planets.
158
469360
4520
Widać wiele prostych proporcji
pomiędzy orbitami tych planet.
pomiędzy orbitami tych planet.
08:06
Clearly, if you speed up their motion,
you can get rhythms, right?
you can get rhythms, right?
159
474840
3136
Jeśli przyspieszy się ich ruch,
otrzymamy rytm, prawda?
otrzymamy rytm, prawda?
08:10
One beat, say, for every time
a planet goes around.
a planet goes around.
160
478000
2696
Jeden bit na każdy obrót planety.
08:12
But now we know if you speed
that motion up even more,
that motion up even more,
161
480720
2736
Ale teraz wiemy, że jeśli
przyspieszymy ten ruch bardziej,
przyspieszymy ten ruch bardziej,
08:15
you'll actually produce musical pitches,
162
483480
2336
wyprodukujemy muzyczne tony,
08:17
and in this case alone,
163
485840
1520
a w tym konkretnym przypadku,
08:20
those pitches will work together,
164
488200
1576
te tony wybrzmią ze sobą,
08:21
making harmonious,
even human-like harmony.
even human-like harmony.
165
489800
2760
tworząc nawet ludzką harmonię.
08:25
So let's hear TRAPPIST-1.
166
493880
2040
Posłuchajmy więc TRAPPIST-1.
08:28
The first thing you'll hear will be
a note for every orbit of each planet,
a note for every orbit of each planet,
167
496880
3496
Pierwsze, co usłyszycie, to nuta
dla orbity każdej planety,
dla orbity każdej planety,
08:32
and just keep in mind,
168
500400
1736
pamiętajcie,
08:34
this music is coming
from the system itself.
from the system itself.
169
502160
2096
że ta muzyka pochodzi z samego układu.
08:36
I'm not creating the pitches or rhythms,
170
504280
2056
Nie tworzę tonów ani rytmów,
08:38
I'm just bringing them
into the human hearing range.
into the human hearing range.
171
506360
3016
ja tylko przetwarzam je tak,
by były słyszalne dla ludzi.
by były słyszalne dla ludzi.
08:41
And after all seven planets have entered,
172
509400
1976
A gdy wszystkie 7 planet wejdzie,
08:43
you're going to see --
173
511400
1456
zobaczycie...
08:44
well, you're going to hear a drum
for every time two planets align.
for every time two planets align.
174
512880
3255
Usłyszycie perkusję
przy każdym spotkaniu dwóch planet.
przy każdym spotkaniu dwóch planet.
08:48
That's when they kind of
get close to each other
get close to each other
175
516159
2257
To właśnie wtedy zbliżają się.
08:50
and give each other a gravitational tug.
176
518440
1920
i dają sobie grawitacyjnego kuksańca.
08:57
(Tone)
177
525600
6240
(Ton)
09:05
(Two tones)
178
533640
6320
(Dwa tony)
09:14
(Three tones)
179
542360
6480
(Trzy tony)
09:22
(Four tones)
180
550080
5360
(Cztery tony)
09:29
(Five tones)
181
557800
6000
(Pięć tonów)
09:37
(Six tones)
182
565520
3800
(Sześć tonów)
09:45
(Seven tones)
183
573480
5160
(Siedem tonów)
09:53
(Drum beats)
184
581720
4200
(Perkusja)
10:31
(Music ends)
185
619306
1150
(Koniec muzyki)
10:32
And that's the sound of the star itself --
its light converted into sound.
its light converted into sound.
186
620480
3600
To jest dźwięk samej gwiazdy,
jej światło przetworzone na dźwięk.
jej światło przetworzone na dźwięk.
10:37
So you may wonder
how this is even possible.
how this is even possible.
187
625240
2600
Możecie zastanawiać się,
jak to jest możliwe.
jak to jest możliwe.
10:40
And it's good to think
of the analogy of an orchestra.
of the analogy of an orchestra.
188
628640
3040
Dobrze jest myśleć o analogii orkiestry.
10:44
When everyone gets together
to start playing in an orchestra,
to start playing in an orchestra,
189
632480
2896
Kiedy wszyscy spotykają się,
by zacząć grać w orkiestrze,
by zacząć grać w orkiestrze,
10:47
they can't just dive into it, right?
190
635400
1736
nie mogą po prostu zacząć grać.
10:49
They have to all get in tune;
191
637160
1416
Muszą się dostroić;
10:50
they have to make sure
192
638600
1256
muszą upewnić się,
10:51
their instruments resonate
with their neighbors' instruments,
with their neighbors' instruments,
193
639880
2896
że instrumenty rezonują
z instrumentami sąsiadów.
z instrumentami sąsiadów.
10:54
and something very similar happened
to TRAPPIST-1 early in its existence.
to TRAPPIST-1 early in its existence.
194
642800
3456
Coś podobnego stało się
z TRAPPIST-1 we wczesnej fazie rozwoju.
z TRAPPIST-1 we wczesnej fazie rozwoju.
10:58
When the planets were first forming,
195
646280
1816
Kiedy planety się formowały,
11:00
they were orbiting within a disc of gas,
196
648120
3456
orbitowały wewnątrz dysku gazu,
11:03
and while inside that disc,
197
651600
2296
a wewnątrz tego dysku
11:05
they can actually slide around
198
653920
1496
mogły się prześlizgiwać dookoła
11:07
and adjust their orbits to their neighbors
199
655440
2336
i dostosować się do orbit swoich sąsiadów,
11:09
until they're perfectly in tune.
200
657800
2096
aż do momentu, gdy idealnie się nastroiły.
11:11
And it's a good thing they did
because this system is so compact --
because this system is so compact --
201
659920
3176
Dobrze, że się tak stało,
bo ten system jest tak ciasny,
bo ten system jest tak ciasny,
11:15
a lot of mass in a tight space --
202
663120
1936
ogrom masy w niewielkiej przestrzeni,
11:17
if every aspect of their orbits
wasn't very finely tuned,
wasn't very finely tuned,
203
665080
3216
że gdyby każdy aspekt ich orbit
nie był tak dobrze nastrojony,
nie był tak dobrze nastrojony,
11:20
they would very quickly
disrupt each other's orbits,
disrupt each other's orbits,
204
668320
2456
prędko zakłóciłyby własne orbity,
11:22
destroying the whole system.
205
670800
1400
niszcząc cały system.
11:24
So it's really music
that is keeping this system alive --
that is keeping this system alive --
206
672960
3056
Czyli to naprawdę muzyka
utrzymuje ten system przy życiu...
utrzymuje ten system przy życiu...
11:28
and any of its potential inhabitants.
207
676040
1880
i jego potencjalnych mieszkańców.
11:32
But what does our solar system sound like?
208
680920
2040
A jak brzmi nasz Układ Słoneczny?
11:36
I hate to be the one to show you this,
but it's not pretty.
but it's not pretty.
209
684960
2776
Nie chcę być tym, który wam to pokaże,
nie jest to ładne.
nie jest to ładne.
11:39
(Laughter)
210
687760
1896
(Śmiech)
11:41
So for one thing,
211
689680
1296
Po pierwsze
11:43
our solar system
is on a much, much larger scale,
is on a much, much larger scale,
212
691000
3176
nasz Układ Słoneczny
jest o wiele, wiele większy,
jest o wiele, wiele większy,
11:46
and so to hear all eight planets,
213
694200
1696
więc żeby usłyszeć 8 planet,
11:47
we have to start with Neptune
near the bottom of our hearing range,
near the bottom of our hearing range,
214
695920
3176
zaczniemy od Neptuna, blisko
dolnego limitu zakresu słyszalności.
dolnego limitu zakresu słyszalności.
11:51
and then Mercury's going
to be all the way up
to be all the way up
215
699120
2136
Merkury będzie na drugim końcu skali,
11:53
near the very top of our hearing range.
216
701280
1896
blisko górnej granicy tego zakresu.
11:55
But also, since our planets
are not very compact --
are not very compact --
217
703200
2576
A ponieważ nasze planety
nie są bardzo ściśnięte,
nie są bardzo ściśnięte,
11:57
they're very spread out --
218
705800
2336
są bardzo od siebie oddalone,
12:00
they didn't have to adjust
their orbits to each other,
their orbits to each other,
219
708160
2576
nie musiały przystosowywać
swoich orbit do reszty,
swoich orbit do reszty,
12:02
so they're kind of just all playing
their own random note at random times.
their own random note at random times.
220
710760
3616
więc wszystkie po prostu grają
przypadkowe nuty w przypadkowym czasie.
przypadkowe nuty w przypadkowym czasie.
12:06
So, I'm sorry, but here it is.
221
714400
2720
Przykro mi, ale tak to wygląda.
12:09
(Tone)
222
717920
1216
(Ton)
12:11
That's Neptune.
223
719160
1416
To Neptun.
12:12
(Two tones)
224
720600
1016
(Dwa tony)
12:13
Uranus.
225
721640
1200
Uran.
12:15
(Three tones)
226
723560
1696
(Trzy tony)
12:17
Saturn.
227
725280
1216
Saturn.
12:18
(Four tones)
228
726520
1456
(Cztery tony)
12:20
Jupiter.
229
728000
1496
Jowisz.
12:21
And then tucked in, that's Mars.
230
729520
2376
A tutaj wciśnięty Mars.
12:23
(Five tones)
231
731920
1016
(Pięć tonów)
12:24
(Six tones)
232
732960
1016
(Sześć tonów)
12:26
Earth.
233
734000
1200
Ziemia.
12:27
(Seven tones)
234
735586
1150
(Siedem tonów)
12:28
Venus.
235
736760
1200
Wenus.
12:30
(Eight tones)
236
738626
1150
(Osiem tonów)
12:31
And that's Mercury --
237
739800
1216
Jest też Merkury.
12:33
OK, OK, I'll stop.
238
741040
1216
Już przestaję.
12:34
(Laughter)
239
742280
1856
(Śmiech)
12:36
So this was actually Kepler's dream.
240
744160
3496
To było właśnie marzenie Keplera.
12:39
Johannes Kepler is the person
241
747680
1416
Johannes Kepler
12:41
that figured out
the laws of planetary motion.
the laws of planetary motion.
242
749120
2176
odkrył prawa rządzące ruchem planet.
12:43
He was completely fascinated by this idea
243
751320
2056
Był całkowicie zafascynowany ideą,
12:45
that there's a connection
between music, astronomy and geometry.
between music, astronomy and geometry.
244
753400
3816
istnienia połączenia między
muzyką, astronomią i geometrią.
muzyką, astronomią i geometrią.
12:49
And so he actually spent an entire book
245
757240
2536
Poświęcił całą książkę
12:51
just searching for any kind of musical
harmony amongst the solar system's planets
harmony amongst the solar system's planets
246
759800
5016
poszukiwaniom jakiejś muzycznej harmonii
pomiędzy planetami Układu Słonecznego,
pomiędzy planetami Układu Słonecznego,
12:56
and it was really, really hard.
247
764840
1480
a było to bardzo trudne.
12:59
It would have been much easier
had he lived on TRAPPIST-1,
had he lived on TRAPPIST-1,
248
767360
2760
Byłoby to o wiele łatwiejsze,
gdyby żył na TRAPPIST-1
gdyby żył na TRAPPIST-1
13:02
or for that matter ...
249
770920
1816
albo na przykład...
13:04
K2-138.
250
772760
1560
na K2-138.
13:07
This is a new system
discovered in January of 2018
discovered in January of 2018
251
775080
3736
To nowy system odkryty
w styczniu 2018 roku
w styczniu 2018 roku
13:10
with five planets,
252
778840
1256
z pięcioma planetami.
13:12
and just like TRAPPIST,
253
780120
1256
Tak samo jak TRAPPIST,
13:13
early on in their existence,
they were all finely tuned.
they were all finely tuned.
254
781400
3256
na początku swojej egzystencji
były one dobrze nastrojone.
były one dobrze nastrojone.
13:16
They were actually tuned
255
784680
1216
Właściwie były nastrojone
13:17
into a tuning structure
proposed by Pythagoras himself,
proposed by Pythagoras himself,
256
785920
3016
w strukturę zaproponowaną
przez samego Pitagorasa
przez samego Pitagorasa
13:20
over 2,000 years before.
257
788960
1320
ponad 2000 lat temu.
13:23
But the system's actually
named after Kepler,
named after Kepler,
258
791840
2136
System ten jest nazwany po Keplerze,
13:26
discovered by the Kepler space telescope.
259
794000
2456
bo został odkryty przez teleskop Keplera.
13:28
And so, in the last few billion years,
260
796480
2256
W kolejnym miliardzie lat
13:30
they've actually lost their tuning,
261
798760
1696
straciły swoje nastrojenie,
13:32
quite a bit more than TRAPPIST has,
262
800480
1696
trochę bardziej niż TRAPPIST,
13:34
and so what we're going to do
is go back in time
is go back in time
263
802200
2856
więc cofniemy się trochę w czasie
13:37
and imagine what
they would've sounded like
they would've sounded like
264
805080
2416
i wyobrazimy sobie, jak mogły brzmieć,
13:39
just as they were forming.
265
807520
1440
kiedy się formowały.
14:02
(Music)
266
830040
4920
(Muzyka)
15:20
(Music ends)
267
908000
1160
(Koniec muzyki)
15:22
(Applause)
268
910880
3440
(Brawa)
15:30
Thank you.
269
918280
1200
Dziękuję.
15:32
Now, you may be wondering:
How far does this go?
How far does this go?
270
920200
2256
Możecie się zastanawiać,
jak daleko to sięga?
jak daleko to sięga?
15:34
How much music actually is out there?
271
922480
1960
Ile muzyki właściwie tam jest?
15:37
And that's what I was wondering last fall
272
925320
1976
Zastanawiałem się nad tym jesienią,
15:39
when I was working
at U of T's planetarium,
at U of T's planetarium,
273
927320
2136
kiedy pracowałem w planetarium w Toronto.
15:41
and I was contacted by an artist
named Robyn Rennie and her daughter Erin.
named Robyn Rennie and her daughter Erin.
274
929480
4856
Skontaktowały się ze mną artystka
Robyn Rennie i jej córka Erin.
Robyn Rennie i jej córka Erin.
15:46
Robyn loves the night sky,
275
934360
2096
Robyn kocha nocne niebo,
15:48
but she hasn't been able
to fully see it for 13 years
to fully see it for 13 years
276
936480
2656
ale nie może go oglądać od 13 lat
15:51
because of vision loss.
277
939160
1200
z powodu utraty wzroku.
15:53
And so they wondered
if there was anything I could do.
if there was anything I could do.
278
941320
2576
Zastanawiały się więc,
czy jest coś, co mógłbym zrobić.
czy jest coś, co mógłbym zrobić.
15:55
So I collected all the sounds
I could think of from the universe
I could think of from the universe
279
943920
3576
Tak więc zebrałem wszystkie dźwięki,
jakie mogłem wymyślić ze wszechświata
jakie mogłem wymyślić ze wszechświata
15:59
and packaged them into
what became "Our Musical Universe."
what became "Our Musical Universe."
280
947520
5136
i stworzyłem z nich
"Nasz muzyczny wszechświat".
"Nasz muzyczny wszechświat".
16:04
This is a sound-based planetarium show
281
952680
2256
To oparty na dźwięku pokaz planetarny
16:06
exploring the rhythm
and harmony of the cosmos.
and harmony of the cosmos.
282
954960
3176
ukazujący rytm i harmonię kosmosu.
16:10
And Robyn was so moved
by this presentation
by this presentation
283
958160
2256
Robyn była tak poruszona tą prezentacją,
16:12
that when she went home,
284
960440
1256
że gdy wróciła do domu,
16:13
she painted this gorgeous
representation of her experience.
representation of her experience.
285
961720
3200
namalowała tę wspaniałą
reprezentację swojego doświadczenia.
reprezentację swojego doświadczenia.
16:18
And then I defaced it
by putting Jupiter on it for the poster.
by putting Jupiter on it for the poster.
286
966080
2936
A ja ją zbezcześciłem,
umieszczając Jowisza na jej plakacie.
umieszczając Jowisza na jej plakacie.
16:21
(Laughter)
287
969040
1320
(Śmiech)
16:23
So ...
288
971840
1200
16:27
in this show, I take people
of all vision levels
of all vision levels
289
975040
3376
Na tym pokazie zabieram ludzi
na każdym poziomie widzenia
na każdym poziomie widzenia
16:30
and bring them on an audio tour
of the universe,
of the universe,
290
978440
2696
na audio wycieczkę po wszechświecie,
16:33
from the night sky all the way out
to the edge of the observable universe.
to the edge of the observable universe.
291
981160
4080
od nocnego nieba, aż po krawędź
obserwowalnego wszechświata.
obserwowalnego wszechświata.
16:38
But even this is just the start
of a musical odyssey
of a musical odyssey
292
986240
2496
Ale to zaledwie początek muzycznej odysei
16:40
to experience the universe
with new eyes and with new ears,
with new eyes and with new ears,
293
988760
3896
doświadczania wszechświata
nowymi oczami i uszami.
nowymi oczami i uszami.
Mam nadzieję, że do mnie dołączycie.
16:44
and I hope you'll join me.
294
992680
1576
16:46
Thank you.
295
994280
1216
Dziękuję.
16:47
(Applause)
296
995520
2320
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Matt Russo - Astrophysicist, musicianMatt Russo is an astrophysicist and musician who translates the rhythm and harmony of the cosmos into music and sound.
Why you should listen
Matt Russo co-founded the art-science project SYSTEM Sounds and works to make astronomy more accessible to the visually impaired. His work has been featured in the New York Times, and he will lead an orchestra in an upcoming BBC documentary on the TRAPPIST-1 planetary system. He is currently a professor at Seneca College in Toronto, Canada, where he teaches a course on the deep connections between music and astronomy.
Matt Russo | Speaker | TED.com