TEDxUofT
Matt Russo: What does the universe sound like? A musical tour
Matt Russo: Evrenin sesi nasıl duyuluyor? Müzikal bir tur
Filmed:
Readability: 3.8
1,688,064 views
Uzay gerçekten de sık sık tasvir edildiği gibi sessiz ve cansız bir yer mi? Belki de hayır. Astrofizikçi ve müzisyen Matt Russo, gezegen yörüngelerinin gizli ritim ve harmonilerini açığa çıkararak bizi evrende bir yolculuğa çıkarıyor. Evren müzikle dolu, diyor -- sadece onu nasıl duyacağımızı öğrenmemiz gerek.
Matt Russo - Astrophysicist, musician
Matt Russo is an astrophysicist and musician who translates the rhythm and harmony of the cosmos into music and sound. Full bio
Matt Russo is an astrophysicist and musician who translates the rhythm and harmony of the cosmos into music and sound. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'd like you all
to close your eyes, please ...
to close your eyes, please ...
0
760
2200
Lütfen hepiniz gözlerinizi kapatın
00:17
and imagine yourself sitting
in the middle of a large, open field
in the middle of a large, open field
1
5440
4216
ve güneş sağ tarafınızda batarken
geniş, açık bir alanın ortasında
oturduğunuzu hayal edin
oturduğunuzu hayal edin
00:21
with the sun setting on your right.
2
9680
1667
00:24
And as the sun sets,
3
12080
1216
ve güneş batarken
00:25
imagine that tonight
you don't just see the stars appear,
you don't just see the stars appear,
4
13320
2936
yalnızca yıldızları
belirirken göreceğinizi değil,
belirirken göreceğinizi değil,
00:28
but you're able to hear the stars appear
5
16280
2016
onları belirirken duyacağınızı hayal edin,
00:30
with the brightest stars
being the loudest notes
being the loudest notes
6
18320
2896
en parlak yıldızların
en yüksek sesli olduğunu
en yüksek sesli olduğunu
00:33
and the hotter, bluer stars
producing the higher-pitched notes.
producing the higher-pitched notes.
7
21240
3520
ve daha sıcak, mavi renkli
yıldızların daha tiz notalar ürettiğini...
yıldızların daha tiz notalar ürettiğini...
00:37
(Music)
8
25840
6480
(Müzik)
00:59
And since each constellation
is made up of different types of stars,
is made up of different types of stars,
9
47840
3256
ve her bir takım yıldızı
değişik tür yıldızlardan oluştuğu için
değişik tür yıldızlardan oluştuğu için
01:03
they'll each produce
their own unique melody,
their own unique melody,
10
51120
2696
her biri kendi eşsiz
melodisini yaratacaktır,
melodisini yaratacaktır,
01:05
such as Aries, the ram.
11
53840
3080
Koç Takım Yıldızı gibi.
01:11
(Music)
12
59000
1976
(Müzik)
01:13
Or Orion, the hunter.
13
61000
2136
Ya da Orion, Avcı Takım Yıldızı.
01:15
(Music)
14
63160
2760
(Müzik)
01:19
Or even Taurus, the bull.
15
67160
1736
Veya Boğa Takım Yıldızı.
01:20
(Music)
16
68920
2200
(Müzik)
01:26
We live in a musical universe,
17
74120
2376
Müzikal bir evrende yaşıyoruz
01:28
and we can use that to experience
it from a new perspective,
it from a new perspective,
18
76520
3536
ve evreni yeni bir perspektiften
deneyimlemek için bunu kullanabilir
deneyimlemek için bunu kullanabilir
01:32
and to share that perspective
with a wider range of people.
with a wider range of people.
19
80080
4056
ve bu perspektifi daha geniş
insan kitleleriyle paylaşabiliriz.
insan kitleleriyle paylaşabiliriz.
01:36
Let me show you what I mean.
20
84160
1336
Ne demek istediğimi size göstereyim.
01:37
(Music ends)
21
85520
1296
(Müzik biter)
01:38
Now, when I tell people
I'm an astrophysicist,
I'm an astrophysicist,
22
86840
2176
İnsanlara astrofizikçi
olduğumu söylediğimde
olduğumu söylediğimde
01:41
they're usually pretty impressed.
23
89040
1616
genelde oldukça etkileniyorlar.
01:42
And then I say I'm also a musician --
they're like, "Yeah, we know."
they're like, "Yeah, we know."
24
90680
3216
Ardından müzisyen olduğumu
söyleyince "Evet, anlıyoruz." diyorlar.
söyleyince "Evet, anlıyoruz." diyorlar.
01:45
(Laughter)
25
93920
1016
(Gülüşmeler)
01:46
So everyone seems to know
26
94960
1296
Yani herkes astronomi ile
01:48
that there's this deep connection
between music and astronomy.
between music and astronomy.
27
96280
2936
müzik arasında derin bir bağ
olduğunu biliyor gibi
olduğunu biliyor gibi
01:51
And it's actually a very old idea;
28
99240
1656
ve bu oldukça eski bir düşünce;
01:52
it goes back over 2,000 years
to Pythagoras.
to Pythagoras.
29
100920
3016
2.000 yıl öncesine, Pisagor'a dayanıyor.
01:55
You might remember Pythagoras
from such theorems
from such theorems
30
103960
2256
Pisagor'u, Pisagor teoremi adındaki
01:58
as the Pythagorean theorem --
31
106240
1856
teoremden hatırlayabilirsiniz.
02:00
(Laughter)
32
108120
1016
(Gülüşmeler)
02:01
And he said:
33
109160
1560
O da şunu söyledi:
02:03
"There is geometry
in the humming of the strings,
in the humming of the strings,
34
111640
2536
"Yayların uğultusunda geometri vardır,
02:06
there is music in the spacing
of the spheres."
of the spheres."
35
114200
2496
kürelerin yerleşiminde müzik vardır."
02:08
And so he literally thought
36
116720
1336
Yani tam olarak gezegenlerin
02:10
that the motions of the planets
along the celestial sphere
along the celestial sphere
37
118080
2736
gökyüzündeki hareketlerinin
02:12
created harmonious music.
38
120840
1240
uyumlu bir müzik
yarattığını düşünüyordu.
yarattığını düşünüyordu.
02:15
And if you asked him,
"Why don't we hear anything?"
"Why don't we hear anything?"
39
123000
2416
ve neden hiçbir şey
duyamadığınızı sorduğunuzda
duyamadığınızı sorduğunuzda
02:17
he'd say you can't hear it
40
125440
1296
bunu duyamayacağınızı
02:18
because you don't know
what it's like to not hear it;
what it's like to not hear it;
41
126760
2496
çünkü duymamanın
nasıl bir şey olduğunu bilmediğinizi,
nasıl bir şey olduğunu bilmediğinizi,
02:21
you don't know what true silence is.
42
129280
1735
gerçek sessizliğin ne olduğunu
bilmediğinizi söyleyecektir.
bilmediğinizi söyleyecektir.
02:23
It's like how you have to wait
for your power to go out
for your power to go out
43
131039
2617
Tıpkı elektrik kesilene kadar
buzdolabı sesinin
buzdolabı sesinin
02:25
to hear how annoying
your refrigerator was.
your refrigerator was.
44
133680
2040
nasıl sinir bozucu olduğunu
bilmememiz gibi.
bilmememiz gibi.
02:28
Maybe you buy that,
45
136360
1216
Belki buna kanarsınız
02:29
but not everybody else was buying it,
including such names as Aristotle.
including such names as Aristotle.
46
137600
3720
ama herkes kanmıyordu,
örneğin Aristoteles adında biri...
örneğin Aristoteles adında biri...
02:34
(Laughter)
47
142240
2776
(Gülüşmeler)
02:37
Exact words.
48
145040
1216
Sözleri tam olarak buydu.
02:38
(Laughter)
49
146280
1016
(Gülüşmeler)
02:39
So I'll paraphrase his exact words.
50
147320
1696
Onun sözlerini yeniden aktaracağım.
02:41
He said it's a nice idea,
51
149040
1376
Bunun iyi bir fikir olduğunu
02:42
but if something as large and vast
as the heavens themselves
as the heavens themselves
52
150440
3336
ancak gökkube kadar büyük
ve geniş bir şeyin hareket etmesi
ve geniş bir şeyin hareket etmesi
02:45
were moving and making sounds,
53
153800
1576
ve sesler çıkarması dahilinde
02:47
it wouldn't just be audible,
54
155400
1376
bu sadece duyulabilir değil
02:48
it would be earth-shatteringly loud.
55
156800
2416
ayrıca dünyayı sarsacak kadar
yüksek sesli olurdu.
yüksek sesli olurdu.
02:51
We exist, therefore
there is no music of the spheres.
there is no music of the spheres.
56
159240
3520
Biz var olduğumuza göre,
kürelerin müziği diye bir şey yok.
kürelerin müziği diye bir şey yok.
02:55
He also thought that the brain's
only purpose was to cool down the blood,
only purpose was to cool down the blood,
57
163760
3456
Gerçi o, beynin tek amacının
kanı serinletmek olduğunu da düşünüyordu.
kanı serinletmek olduğunu da düşünüyordu.
02:59
so there's that ...
58
167240
1256
Yani böyle bir şey de var.
03:00
(Laughter)
59
168520
1216
(Gülüşmeler)
03:01
But I'd like to show you that in some way
they were actually both right.
they were actually both right.
60
169760
3416
Ancak ben size her ikisinin de bir şekilde
haklı olduklarını göstermek istiyorum
haklı olduklarını göstermek istiyorum
03:05
And we're going to start by understanding
what makes music musical.
what makes music musical.
61
173200
4080
ve buna müziği neyin müzikal
yaptığını anlayarak başlayacağız.
yaptığını anlayarak başlayacağız.
03:10
It may sound like a silly question,
62
178040
2096
Aptalca bir soruymuş gibi gelebilir ama
03:12
but have you ever wondered why it is
63
180160
1736
bazı notaların birlikte çalındığında
neden göreceli olarak hoş veya uyumlu
duyulduğunu hiç merak ettiniz mi?
duyulduğunu hiç merak ettiniz mi?
03:13
that certain notes, when played together,
sound relatively pleasing or consonant,
sound relatively pleasing or consonant,
64
181920
4256
03:18
such as these two --
65
186200
1216
bu ikisi gibi --
03:19
(Music)
66
187440
2576
(Müzik)
03:22
while others are
a lot more tense or dissonant,
a lot more tense or dissonant,
67
190040
2656
bazılarıysa çok daha gergin ya da uyumsuz,
03:24
such as these two.
68
192720
1256
bu ikisi gibi --
03:26
(Music)
69
194000
2336
(Müzik)
03:28
Right?
70
196360
1216
Değil mi?
03:29
Why is that? Why are there notes at all?
71
197600
1936
Neden böyle? Neden notalar var?
03:31
Why can you be in or out of tune?
72
199560
1600
Neden entone ya da detone oluruz?
03:33
Well, the answer to that question
73
201880
1616
Aslına bu sorunun cevabı
03:35
was actually solved by Pythagoras himself.
74
203520
3520
Pisagor'un kendisi tarafından çözülmüştür.
03:40
Take a look at the string on the far left.
75
208360
2400
En soldaki yaya bir göz atın.
03:43
If you bow that string,
76
211960
1696
Bu yayı çekerseniz
03:45
it will produce a note as it oscillates
very fast back and forth.
very fast back and forth.
77
213680
3656
oldukça hızlı salınımıyla
bir nota üretecektir.
bir nota üretecektir.
03:49
(Musical note)
78
217360
3376
(Nota)
03:52
But now if you cut the string in half,
you'll get two strings,
you'll get two strings,
79
220760
2936
Ama eğer yayı ikiye bölerseniz
her ikisi de iki katı hızda
salınan iki yay elde edersiniz.
salınan iki yay elde edersiniz.
03:55
each oscillating twice as fast.
80
223720
2096
03:57
And that will produce a related note.
81
225840
2936
Bu da ilgili notayı verir.
04:00
Or three times as fast,
82
228800
1320
Ya da üç katı hızda
04:03
or four times --
83
231040
1216
veya dört katı --
04:04
(Musical notes)
84
232280
4840
(Notalar)
04:11
And so the secret to musical harmony
really is simple ratios:
really is simple ratios:
85
239280
3936
Yani müzikal armoninin sırrı
aslında basit oranlar:
aslında basit oranlar:
04:15
the simpler the ratio,
86
243240
2136
Oran ne kadar basitse
04:17
the more pleasing or consonant
those two notes will sound together.
those two notes will sound together.
87
245400
3176
notalar da o kadar keyif verici
ya da uyumlu duyulacaktır.
ya da uyumlu duyulacaktır.
04:20
And the more complex the ratio,
the more dissonant they will sound.
the more dissonant they will sound.
88
248600
3176
Oran ne kadar kompleks olursa da
o kadar uyumsuz duyulacaktır.
o kadar uyumsuz duyulacaktır.
04:23
And it's this interplay
between tension and release,
between tension and release,
89
251800
2616
İşte bu gerilim ile serbesti veya
04:26
or consonance and dissonance,
90
254440
1736
uyumlu ve uyumsuz sesler
arasındaki etkileşim
arasındaki etkileşim
04:28
that makes what we call music.
91
256200
1960
müzik dediğimiz şeyi yaratır.
04:31
(Music)
92
259800
3280
(Müzik)
04:46
(Music ends)
93
274520
1216
(Müzik sona erer)
04:47
(Applause)
94
275760
1056
(Alkışlar)
04:48
Thank you.
95
276840
1216
Teşekkürler.
04:50
(Applause)
96
278080
2976
(Alkışlar)
04:53
But there's more.
97
281080
1200
Ama dahası var.
04:55
(Laughter)
98
283040
1960
(Gülüşmeler)
04:57
So the two features of music
we like to think of as pitch and rhythms,
we like to think of as pitch and rhythms,
99
285680
4056
Müziğin iki özelliğinin
ses perdesi ve ritim olduğunu düşünürüz,
ses perdesi ve ritim olduğunu düşünürüz,
05:01
they're actually two versions
of the same thing,
of the same thing,
100
289760
2496
aslında bunlar aynı şeyin
iki versiyonundan ibarettir
iki versiyonundan ibarettir
05:04
and I can show you.
101
292280
1216
ve bunu size gösterebilirim.
05:05
(Slow rhythm)
102
293520
1216
(Yavaş ritim)
05:06
That's a rhythm right?
103
294760
1200
Bu bir ritim, değil mi?
05:09
Watch what happens when we speed it up.
104
297478
1858
Hızlandırdığımız zaman
ne olduğuna bir bakın.
ne olduğuna bir bakın.
05:11
(Rhythm gets gradually faster)
105
299360
3216
(Ritim gitgide hızlanır)
05:14
(High pitch)
106
302600
3416
(Yüksek perde)
05:18
(Lowering pitch)
107
306040
3456
(Alçak perde)
05:21
(Slow Rhythm)
108
309520
2600
(Yavaş ritim)
05:25
So once a rhythm starts happening
more than about 20 times per second,
more than about 20 times per second,
109
313320
3296
Yani ritim saniyede 20 defadan
daha hızlı olursa
daha hızlı olursa
05:28
your brain flips.
110
316640
1216
beyniniz bunu çevirir.
05:29
It stops hearing it as a rhythm
and starts hearing it as a pitch.
and starts hearing it as a pitch.
111
317880
3080
Onu bir ritim olarak değil de
ses perdesi olarak duymaya başlar.
ses perdesi olarak duymaya başlar.
05:34
So what does this have to do
with astronomy?
with astronomy?
112
322760
2096
Peki bunun astronomi ile ne ilgisi var?
05:36
Well, that's when we get
to the TRAPPIST-1 system.
to the TRAPPIST-1 system.
113
324880
3040
Bu noktada TRAPPIST-1
sistemine geliyoruz.
sistemine geliyoruz.
05:40
This is an exoplanetary system
discovered last February of 2017,
discovered last February of 2017,
114
328760
5496
Bu, Şubat 2017'de keşfedilmiş bir
dış gezegenler sistemi
dış gezegenler sistemi
ve bu sistem herkesi
heyecanlandırdı çünkü hepsi
heyecanlandırdı çünkü hepsi
05:46
and it got everyone excited
115
334280
1336
05:47
because it is seven Earth-sized planets
all orbiting a very near red dwarf star.
all orbiting a very near red dwarf star.
116
335640
4776
kırmızı bir cüce yıldızın yörüngesindeki
Dünya büyüklüğünde 7 gezegenden oluşuyor.
Dünya büyüklüğünde 7 gezegenden oluşuyor.
05:52
And we think that three of the planets
117
340440
1856
Bunlardan üçünün sıvı su oluşumu için
05:54
have the right temperature
for liquid water.
for liquid water.
118
342320
2096
gerekli ısıya sahip olduğunu düşünüyoruz.
05:56
It's also so close
that in the next few years,
that in the next few years,
119
344440
2176
Ayrıca o kadar yakın ki
birkaç yıl içerisinde
birkaç yıl içerisinde
05:58
we should be able to detect
elements in their atmospheres
elements in their atmospheres
120
346640
2696
atmosferlerindeki elementleri
belirleyebileceğiz,
belirleyebileceğiz,
06:01
such as oxygen and methane --
potential signs of life.
potential signs of life.
121
349360
2560
oksijen ve metan gazı gibi,
potansiyel yaşam belirtileri.
potansiyel yaşam belirtileri.
06:05
But one thing about
the TRAPPIST system is that it is tiny.
the TRAPPIST system is that it is tiny.
122
353920
3296
Ancak TRAPPIST sistemiyle
ilgili bir sorun biraz küçük olması.
ilgili bir sorun biraz küçük olması.
06:09
So here we have the orbits
of the inner rocky planets
of the inner rocky planets
123
357240
2816
Bunlar kendi güneş sistemimizin
iç bölgesindeki
iç bölgesindeki
06:12
in our solar system:
124
360080
1256
kayalık gezegenler:
06:13
Mercury, Venus, Earth and Mars,
125
361360
1496
Merkür, Venüs, Dünya ve Mars,
06:14
and all seven Earth-sized
planets of TRAPPIST-1
planets of TRAPPIST-1
126
362880
2576
TRAPPIST-1'in Dünya büyüklüğündeki
yedi gezegeni birden
yedi gezegeni birden
06:17
are tucked well inside
the orbit of Mercury.
the orbit of Mercury.
127
365480
2360
Merkür'ün yörüngesine sığacak düzeyde.
06:21
I have to expand this by 25 times
128
369040
2896
TRAPPIST-1'in yörüngelerini
görebilmeniz için
görebilmeniz için
06:23
for you to see the orbits
of the TRAPPIST-1 planets.
of the TRAPPIST-1 planets.
129
371960
2720
bunu 25 kez büyütmem gerek.
06:28
It's actually much more similar in size
to our planet Jupiter and its moons,
to our planet Jupiter and its moons,
130
376360
4536
Aslında gezegenimiz Jüpiter ve aylarının
büyüklüğüne daha yakın,
büyüklüğüne daha yakın,
06:32
even though it's seven
Earth-size planets orbiting a star.
Earth-size planets orbiting a star.
131
380920
3976
her ne kadar bir yıldızın yörüngesinde,
Dünya büyüklüğünde yedi gezegen olsa da.
Dünya büyüklüğünde yedi gezegen olsa da.
06:36
Another reason this got everyone excited
was artist renderings like this.
was artist renderings like this.
132
384920
4400
Heyecan vermesinin diğer sebebi de
bu tarz resmetme çalışmaları.
bu tarz resmetme çalışmaları.
06:42
You got some liquid water,
some ice, maybe some land,
some ice, maybe some land,
133
390800
3056
Elinizde biraz sıvı su, biraz buz,
belki biraz kara parçası var,
belki biraz kara parçası var,
06:45
maybe you can go for a dive
in this amazing orange sunset.
in this amazing orange sunset.
134
393880
2760
belki bu harika gün batımında
dalış yapmaya gidebilirsiniz.
dalış yapmaya gidebilirsiniz.
06:49
It got everyone excited,
135
397920
1336
Bu herkesi heyecanlandırdı
06:51
and then a few months later,
some other papers came out
some other papers came out
136
399280
3456
ve birkaç ay sonra
başka makaleler yayınlandı,
başka makaleler yayınlandı,
06:54
that said, actually,
it probably looks more like this.
it probably looks more like this.
137
402760
2720
aslında daha çok buna benziyordu.
06:58
(Laughter)
138
406080
3200
(Gülüşmeler)
07:02
So there were signs
139
410400
1896
Bazı yüzeylerin erimiş lav olabileceği
07:04
that some of the surfaces
might actually be molten lava
might actually be molten lava
140
412320
3696
ve merkez yıldızdan gelen
07:08
and that there were very damaging
X-rays coming from the central star --
X-rays coming from the central star --
141
416040
3496
oldukça zararlı X-ışınlarının
olduğuna dair belirtiler vardı --
olduğuna dair belirtiler vardı --
07:11
X-rays that will sterilize the surface
of life and even strip off atmospheres.
of life and even strip off atmospheres.
142
419560
4280
Yüzeydeki yaşamı verimsizleştirecek hatta
atmosferleri silip atabilecek X-ışınları.
atmosferleri silip atabilecek X-ışınları.
07:16
Luckily, just a few months ago in 2018,
143
424720
2936
Neyse ki birkaç ay önce, 2018'de
07:19
some new papers came out
with more refined measurements,
with more refined measurements,
144
427680
3936
daha incelikli ölçümlerle
yeni makaleler yayınlandı
yeni makaleler yayınlandı
07:23
and they found actually
it does look something like that.
it does look something like that.
145
431640
2816
ve daha çok bunun gibi
bir şeye benzediğini buldular.
bir şeye benzediğini buldular.
07:26
(Laughter)
146
434480
2016
(Gülüşmeler)
07:28
So we now know that several of them
have huge supplies of water --
have huge supplies of water --
147
436520
3496
Artık birkaçının büyük ölçüde
su bulundurduklarını biliyoruz,
su bulundurduklarını biliyoruz,
07:32
global oceans --
148
440040
1216
küresel okyanuslar --
07:33
and several of them
have thick atmospheres,
have thick atmospheres,
149
441280
2736
ve birkaçı kalın atmosferli,
07:36
so it's the right place to look
for potential life.
for potential life.
150
444040
3160
yani burası potansiyel yaşam
aramak için doğru yer.
aramak için doğru yer.
07:40
But there's something even more
exciting about this system,
exciting about this system,
151
448000
2776
Ancak burada çok daha
heyecan verici bir şey var,
heyecan verici bir şey var,
07:42
especially for me.
152
450800
1200
özellikle benim için.
07:44
And that's that TRAPPIST-1
is a resonant chain.
is a resonant chain.
153
452720
3376
Bu da TRAPPIST-1'in
rezonant bir zincir olması.
rezonant bir zincir olması.
07:48
And so that means for every two orbits
of the outer planet,
of the outer planet,
154
456120
2800
Bunun anlamı bir dış gezegenin
her iki yörüngesi için
her iki yörüngesi için
07:51
the next one in orbits three times,
155
459800
2456
bir sonraki gezegenin
üç defa dönüyor olması
üç defa dönüyor olması
07:54
and the next one in four,
156
462280
1776
ve bir sonraki dört
07:56
and then six, nine, 15 and 24.
157
464080
5256
bir sonraki altı, dokuz,
on beş ve yirmi dört defa.
on beş ve yirmi dört defa.
08:01
So you see a lot of very simple ratios
among the orbits of these planets.
among the orbits of these planets.
158
469360
4520
Bu gezegenlerin yörüngeleri arasında
pek çok basit oran var.
pek çok basit oran var.
08:06
Clearly, if you speed up their motion,
you can get rhythms, right?
you can get rhythms, right?
159
474840
3136
Şüphesiz hareketlerini hızlandırırsanız
ritim elde edersiniz.
ritim elde edersiniz.
08:10
One beat, say, for every time
a planet goes around.
a planet goes around.
160
478000
2696
Örneğin bir gezegenin
her bir tam dönüşü için bir vuruş.
her bir tam dönüşü için bir vuruş.
08:12
But now we know if you speed
that motion up even more,
that motion up even more,
161
480720
2736
Ancak artık biliyoruz ki
hızı biraz daha artırırsanız
hızı biraz daha artırırsanız
08:15
you'll actually produce musical pitches,
162
483480
2336
aslında ses perdesi elde edersiniz
08:17
and in this case alone,
163
485840
1520
ve yalnızca bu durum için
08:20
those pitches will work together,
164
488200
1576
sesler uyum içinde olacaktır
08:21
making harmonious,
even human-like harmony.
even human-like harmony.
165
489800
2760
hatta insani bir armoni yaratacaktır.
08:25
So let's hear TRAPPIST-1.
166
493880
2040
O halde TRAPPIST-1'i dinleyelim.
08:28
The first thing you'll hear will be
a note for every orbit of each planet,
a note for every orbit of each planet,
167
496880
3496
İlk duyacağınız şey, her gezegenin
yörüngesi için bir nota olacak
yörüngesi için bir nota olacak
08:32
and just keep in mind,
168
500400
1736
ve unutmayın,
08:34
this music is coming
from the system itself.
from the system itself.
169
502160
2096
bu müzik sistemin kendisinden geliyor.
08:36
I'm not creating the pitches or rhythms,
170
504280
2056
Perde ya da ritmi ben yaratmıyorum,
08:38
I'm just bringing them
into the human hearing range.
into the human hearing range.
171
506360
3016
yalnızca insanların
duyum düzeyine indirgiyorum
duyum düzeyine indirgiyorum
08:41
And after all seven planets have entered,
172
509400
1976
ve yedi gezegenin hepsi girdikten sonra
08:43
you're going to see --
173
511400
1456
şunu göreceksiniz --
08:44
well, you're going to hear a drum
for every time two planets align.
for every time two planets align.
174
512880
3255
yani, iki gezegen hizalandığında
bir davul sesi duyacaksınız.
bir davul sesi duyacaksınız.
08:48
That's when they kind of
get close to each other
get close to each other
175
516159
2257
Bu birbirlerine yaklaşır gibi oldukları
08:50
and give each other a gravitational tug.
176
518440
1920
ve birbirlerine çekim uyguladıkları zaman.
08:57
(Tone)
177
525600
6240
(Ton)
09:05
(Two tones)
178
533640
6320
(İki ton)
09:14
(Three tones)
179
542360
6480
(Üç ton)
09:22
(Four tones)
180
550080
5360
(Dört ton)
09:29
(Five tones)
181
557800
6000
(Beş ton)
09:37
(Six tones)
182
565520
3800
(Altı ton)
09:45
(Seven tones)
183
573480
5160
(Yedi ton)
09:53
(Drum beats)
184
581720
4200
(Davul vuruşları)
10:31
(Music ends)
185
619306
1150
(Müzik biter)
10:32
And that's the sound of the star itself --
its light converted into sound.
its light converted into sound.
186
620480
3600
Bu yıldızın kendi sesi --
ışığının sese dönüşmüş hâli.
ışığının sese dönüşmüş hâli.
10:37
So you may wonder
how this is even possible.
how this is even possible.
187
625240
2600
Bunun nasıl mümkün olduğunu
merak edebilirsiniz.
merak edebilirsiniz.
10:40
And it's good to think
of the analogy of an orchestra.
of the analogy of an orchestra.
188
628640
3040
Bir orkestra benzetmesini
düşünmek de iyi olabilir.
düşünmek de iyi olabilir.
10:44
When everyone gets together
to start playing in an orchestra,
to start playing in an orchestra,
189
632480
2896
Orkestrada herkes birlikte çalacağı zaman
bir anda öylesine başlayamazlar, değil mi?
10:47
they can't just dive into it, right?
190
635400
1736
Herkesin tonunu ayarlaması gerekir;
10:49
They have to all get in tune;
191
637160
1416
10:50
they have to make sure
192
638600
1256
herkes, kendi enstrümanlarının
10:51
their instruments resonate
with their neighbors' instruments,
with their neighbors' instruments,
193
639880
2896
yanındakilerle birlikte
tınladığından emin olmalıdır,
tınladığından emin olmalıdır,
10:54
and something very similar happened
to TRAPPIST-1 early in its existence.
to TRAPPIST-1 early in its existence.
194
642800
3456
TRAPPIST-1'in var oluşunun
başlangıcında da böyle oldu.
başlangıcında da böyle oldu.
10:58
When the planets were first forming,
195
646280
1816
Gezegenler ilk oluşmaya başladıklarında
11:00
they were orbiting within a disc of gas,
196
648120
3456
bir gaz diskinin yörüngesindeydiler
11:03
and while inside that disc,
197
651600
2296
ve bu diskin içindeyken
11:05
they can actually slide around
198
653920
1496
tam olarak kayabiliyor,
yörüngelerini komşularına
göre ayarlayabiliyorlardı,
göre ayarlayabiliyorlardı,
11:07
and adjust their orbits to their neighbors
199
655440
2336
11:09
until they're perfectly in tune.
200
657800
2096
ta ki mükemmel bir şekilde
entone olana kadar
entone olana kadar
11:11
And it's a good thing they did
because this system is so compact --
because this system is so compact --
201
659920
3176
ve iyi ki olmuşlar
çünkü bu sistem o kadar yoğun ki --
çünkü bu sistem o kadar yoğun ki --
11:15
a lot of mass in a tight space --
202
663120
1936
sıkışık bir alanda çok fazla kütle var --
11:17
if every aspect of their orbits
wasn't very finely tuned,
wasn't very finely tuned,
203
665080
3216
eğer yörüngeleri her bir açıdan
tam olarak uyumlu olmasaydı
tam olarak uyumlu olmasaydı
11:20
they would very quickly
disrupt each other's orbits,
disrupt each other's orbits,
204
668320
2456
kısa sürede birbirlerinin
yörüngelerini bozarlardı
yörüngelerini bozarlardı
11:22
destroying the whole system.
205
670800
1400
ve tüm sistemi yok ederlerdi.
11:24
So it's really music
that is keeping this system alive --
that is keeping this system alive --
206
672960
3056
Yani bu sistemi
ve potansiyel yerleşimcilerini
ve potansiyel yerleşimcilerini
11:28
and any of its potential inhabitants.
207
676040
1880
ayakta tutan tam olarak müzik --
11:32
But what does our solar system sound like?
208
680920
2040
Peki ya bizim güneş sistemimiz
nasıl duyuluyor?
nasıl duyuluyor?
Bunu size gösteren kişi olmaktan
hiç hazzetmiyorum ama pek güzel değil.
hiç hazzetmiyorum ama pek güzel değil.
11:36
I hate to be the one to show you this,
but it's not pretty.
but it's not pretty.
209
684960
2776
11:39
(Laughter)
210
687760
1896
(Gülüşmeler)
11:41
So for one thing,
211
689680
1296
Öncelikle bizim güneş sistemimiz
11:43
our solar system
is on a much, much larger scale,
is on a much, much larger scale,
212
691000
3176
çok çok daha büyük bir ölçekte,
11:46
and so to hear all eight planets,
213
694200
1696
yani 8 gezegeni de duymamız için
11:47
we have to start with Neptune
near the bottom of our hearing range,
near the bottom of our hearing range,
214
695920
3176
duyum aralığımızın alt sınırına
en yakın olan Neptün'le başlamalıyız
en yakın olan Neptün'le başlamalıyız
11:51
and then Mercury's going
to be all the way up
to be all the way up
215
699120
2136
ardından duyum aralığımızın
11:53
near the very top of our hearing range.
216
701280
1896
en üst sınırına çıkan Merkür.
11:55
But also, since our planets
are not very compact --
are not very compact --
217
703200
2576
Ayrıca gezegenlerimiz
o kadar sıkışık olmadığı için
o kadar sıkışık olmadığı için
11:57
they're very spread out --
218
705800
2336
oldukça yayılmış bir haldeler --
12:00
they didn't have to adjust
their orbits to each other,
their orbits to each other,
219
708160
2576
yörüngelerini birbirlerine
ayarlamak zorunda değillerdi,
ayarlamak zorunda değillerdi,
12:02
so they're kind of just all playing
their own random note at random times.
their own random note at random times.
220
710760
3616
yani her biri gelişigüzel zamanlarda,
gelişigüzel notalarını çalıyorlar.
gelişigüzel notalarını çalıyorlar.
12:06
So, I'm sorry, but here it is.
221
714400
2720
Yani, üzgünüm ama işte bu.
12:09
(Tone)
222
717920
1216
(Ton)
12:11
That's Neptune.
223
719160
1416
Bu Neptün.
12:12
(Two tones)
224
720600
1016
(İki ton)
12:13
Uranus.
225
721640
1200
Uranus
12:15
(Three tones)
226
723560
1696
(Üç ton)
12:17
Saturn.
227
725280
1216
Satürn.
12:18
(Four tones)
228
726520
1456
(Dört ton)
12:20
Jupiter.
229
728000
1496
Jüpiter
12:21
And then tucked in, that's Mars.
230
729520
2376
ve araya sıkışan Mars.
12:23
(Five tones)
231
731920
1016
(Beş ton)
12:24
(Six tones)
232
732960
1016
(Altı ton)
12:26
Earth.
233
734000
1200
Dünya.
12:27
(Seven tones)
234
735586
1150
(Yedi ton)
12:28
Venus.
235
736760
1200
Venüs.
12:30
(Eight tones)
236
738626
1150
(Sekiz ton)
12:31
And that's Mercury --
237
739800
1216
Ve bu Merkür --
12:33
OK, OK, I'll stop.
238
741040
1216
Tamam, tamam, duracağım.
12:34
(Laughter)
239
742280
1856
(Gülüşmeler)
12:36
So this was actually Kepler's dream.
240
744160
3496
Aslında bu Kepler'in hayaliydi.
12:39
Johannes Kepler is the person
241
747680
1416
Johannes Kepler, gezegenlerin
12:41
that figured out
the laws of planetary motion.
the laws of planetary motion.
242
749120
2176
hareket kanunlarını ortaya çıkaran kişi.
12:43
He was completely fascinated by this idea
243
751320
2056
Müzik, astronomi ve geometri arasında
12:45
that there's a connection
between music, astronomy and geometry.
between music, astronomy and geometry.
244
753400
3816
bir bağlantı olması fikri
onu tam anlamıyla büyülüyordu.
onu tam anlamıyla büyülüyordu.
12:49
And so he actually spent an entire book
245
757240
2536
Bu yüzden bütün bir kitabı boyunca
12:51
just searching for any kind of musical
harmony amongst the solar system's planets
harmony amongst the solar system's planets
246
759800
5016
güneş sistemindeki gezegenlerin arasında
müzikal bir harmoni arayıp durdu
müzikal bir harmoni arayıp durdu
12:56
and it was really, really hard.
247
764840
1480
ve bu gerçekten çok zordu.
12:59
It would have been much easier
had he lived on TRAPPIST-1,
had he lived on TRAPPIST-1,
248
767360
2760
TRAPPIST-1'de yaşasaydı
bu çok daha kolay olurdu
bu çok daha kolay olurdu
13:02
or for that matter ...
249
770920
1816
ya da...
13:04
K2-138.
250
772760
1560
K2-138'de.
13:07
This is a new system
discovered in January of 2018
discovered in January of 2018
251
775080
3736
Bu Ocak 2018'de keşfedilen
yeni bir sistem,
yeni bir sistem,
13:10
with five planets,
252
778840
1256
beş gezegeni var
13:12
and just like TRAPPIST,
253
780120
1256
ve tıpkı TRAPPIST gibi
13:13
early on in their existence,
they were all finely tuned.
they were all finely tuned.
254
781400
3256
var oluşlarının ilk zamanlarında
son derece entoneydiler.
son derece entoneydiler.
13:16
They were actually tuned
255
784680
1216
Aslında tam 200 yıl önce
13:17
into a tuning structure
proposed by Pythagoras himself,
proposed by Pythagoras himself,
256
785920
3016
Pisagor'un öne sürdüğü
entonasyon yapısına göre ayarlanmışlardı.
13:20
over 2,000 years before.
257
788960
1320
13:23
But the system's actually
named after Kepler,
named after Kepler,
258
791840
2136
Ama sistemin ismi
aslen Kepler'den geliyor,
aslen Kepler'den geliyor,
13:26
discovered by the Kepler space telescope.
259
794000
2456
Kepler teleskobu tarafından keşfedildi
13:28
And so, in the last few billion years,
260
796480
2256
ve böylece son birkaç milyar yıl içinde
13:30
they've actually lost their tuning,
261
798760
1696
entonasyonlarını kaybettiler,
13:32
quite a bit more than TRAPPIST has,
262
800480
1696
TRAPPIST'inkinden oldukça fazla,
13:34
and so what we're going to do
is go back in time
is go back in time
263
802200
2856
bu yüzden yapacağımız şey
zamanda geri gitmek
zamanda geri gitmek
13:37
and imagine what
they would've sounded like
they would've sounded like
264
805080
2416
ve tam oluşumları sırasında
13:39
just as they were forming.
265
807520
1440
nasıl duyulduklarını hayal etmek.
14:02
(Music)
266
830040
4920
(Müzik)
15:20
(Music ends)
267
908000
1160
(Müzik sona erer)
15:22
(Applause)
268
910880
3440
(Alkış)
15:30
Thank you.
269
918280
1200
Teşekkürler.
15:32
Now, you may be wondering:
How far does this go?
How far does this go?
270
920200
2256
Merak ediyor olabilirsiniz:
Bunun sonu nerede bitiyor?
Bunun sonu nerede bitiyor?
15:34
How much music actually is out there?
271
922480
1960
Müziğin ne kadarı gerçekten orada?
15:37
And that's what I was wondering last fall
272
925320
1976
Geçen sonbahar Toronto Üniversitesi'nin
15:39
when I was working
at U of T's planetarium,
at U of T's planetarium,
273
927320
2136
planetaryumunda çalışırken
ben de bunu merak ediyordum
ben de bunu merak ediyordum
15:41
and I was contacted by an artist
named Robyn Rennie and her daughter Erin.
named Robyn Rennie and her daughter Erin.
274
929480
4856
ve Robyn Rennie adlı bir sanatçı
ile kızı Erin'le iletişime geçtim.
ile kızı Erin'le iletişime geçtim.
15:46
Robyn loves the night sky,
275
934360
2096
Robin geceleri gökyüzüne bayılıyordu,
15:48
but she hasn't been able
to fully see it for 13 years
to fully see it for 13 years
276
936480
2656
ancak 13 yıldır, görüş kaybından dolayı
15:51
because of vision loss.
277
939160
1200
tam olarak göremiyordu.
15:53
And so they wondered
if there was anything I could do.
if there was anything I could do.
278
941320
2576
Yapabileceğim bir şey olup
olmadığını merak ediyorlardı.
olmadığını merak ediyorlardı.
15:55
So I collected all the sounds
I could think of from the universe
I could think of from the universe
279
943920
3576
Ben de evrenden
düşünebildiğim kadar sesi topladım
düşünebildiğim kadar sesi topladım
15:59
and packaged them into
what became "Our Musical Universe."
what became "Our Musical Universe."
280
947520
5136
ve "Bizim Müzikal Evrenimiz"
içerisine paketledim.
içerisine paketledim.
16:04
This is a sound-based planetarium show
281
952680
2256
Bu evrenin ritim ve harmonisini keşfeden
16:06
exploring the rhythm
and harmony of the cosmos.
and harmony of the cosmos.
282
954960
3176
ses temelli bir planetaryum gösterisi
16:10
And Robyn was so moved
by this presentation
by this presentation
283
958160
2256
ve Robin bu sunumdan o kadar etkilendi ki
16:12
that when she went home,
284
960440
1256
eve gidip yaşadığı deneyimin
16:13
she painted this gorgeous
representation of her experience.
representation of her experience.
285
961720
3200
bu harika temsilini resmetti.
16:18
And then I defaced it
by putting Jupiter on it for the poster.
by putting Jupiter on it for the poster.
286
966080
2936
Ben de poster için üzerine
Jüpiter'i koyarak onu bozdum.
Jüpiter'i koyarak onu bozdum.
16:21
(Laughter)
287
969040
1320
(Gülüşmeler)
16:23
So ...
288
971840
1200
Yani...
16:27
in this show, I take people
of all vision levels
of all vision levels
289
975040
3376
bu gösteride, tüm görüş
seviyelerinden insanları alıp
seviyelerinden insanları alıp
16:30
and bring them on an audio tour
of the universe,
of the universe,
290
978440
2696
onları evrenimizin
işitsel turuna çıkarıyorum,
işitsel turuna çıkarıyorum,
16:33
from the night sky all the way out
to the edge of the observable universe.
to the edge of the observable universe.
291
981160
4080
gece gökyüzünden, gözlemlenebilir
evrenin en ucuna kadar.
evrenin en ucuna kadar.
16:38
But even this is just the start
of a musical odyssey
of a musical odyssey
292
986240
2496
Ancak bu bile evreni
yeni gözler ve yeni kulaklarla
yeni gözler ve yeni kulaklarla
16:40
to experience the universe
with new eyes and with new ears,
with new eyes and with new ears,
293
988760
3896
deneyimleyebileceğimiz müzikal
bir yolculuğun sadece başlangıcı
bir yolculuğun sadece başlangıcı
16:44
and I hope you'll join me.
294
992680
1576
ve umarım bana katılırsınız.
16:46
Thank you.
295
994280
1216
Teşekkürler.
16:47
(Applause)
296
995520
2320
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Matt Russo - Astrophysicist, musicianMatt Russo is an astrophysicist and musician who translates the rhythm and harmony of the cosmos into music and sound.
Why you should listen
Matt Russo co-founded the art-science project SYSTEM Sounds and works to make astronomy more accessible to the visually impaired. His work has been featured in the New York Times, and he will lead an orchestra in an upcoming BBC documentary on the TRAPPIST-1 planetary system. He is currently a professor at Seneca College in Toronto, Canada, where he teaches a course on the deep connections between music and astronomy.
Matt Russo | Speaker | TED.com