TEDxAarhus
Fatima AlZahra'a Alatraktchi: To detect diseases earlier, let's speak bacteria's secret language
Fatima AlZahra'a Alatraktchi: Për të zbuluar sëmundjet më herët, le të flasim gjuhën sekrete të bakterieve
Filmed:
Readability: 4.9
1,799,889 views
Bakteriet flasim me njëri-tjetrin, duke dërguar informacione kimike për të koordinuar sulmet. Çfarë do të ndodhte nëse ne mund të dëgjojmë çfarë janë duke thënë ato? Mikrofizikantja Fatima AlZahra'a Alatraktchi ka shpikur një pajisje që përgjon bisedat e bakterieve dhe që e përkthen komunikimin e tyre sekret në gjuhën e njerëzve. Puna e saj mund t'u hapi rrugë diagnostikimeve të sëmundjeve në fazë të hershme - përpara se mund të sëmuremi.
Fatima AlZahra'a Alatraktchi - Nanophysicist, entrepreneur
Fatima AlZahra'a Alatraktchi invented a method to spy on the social behavior and communication of bacteria. Full bio
Fatima AlZahra'a Alatraktchi invented a method to spy on the social behavior and communication of bacteria. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
You don't know them.
0
1992
1325
Ju nuk i njihni ata
00:16
You don't see them.
1
4150
1286
Ju nuk i shihni ata
00:18
But they're always around,
2
6405
2003
Por ata janë gjithmonë përreth
00:21
whispering,
3
9404
1680
duke pëshpëritur
00:23
making secret plans,
4
11108
1814
duke thurur plane sekrete
00:25
building armies with millions of soldiers.
5
13700
3682
duke krijuar ushtri me miliona ushtarë.
00:30
And when they decide to attack,
6
18826
1791
Dhe kur vendosin të sulmojnë
00:33
they all attack at the same time.
7
21435
2262
ata sulmojnë të gjthë njëherësh.
00:39
I'm talking about bacteria.
8
27130
1779
E kam fjalën për bakteriet
00:40
(Laughter)
9
28933
1325
(Te qeshura)
00:42
Who did you think I was talking about?
10
30282
1855
Për kë mendonit se po flisja?
00:46
Bacteria live in communities
just like humans.
just like humans.
11
34401
3194
Bakteriet jetojnë në komunitete
njësoj si njerëzit.
njësoj si njerëzit.
00:49
They have families,
12
37619
1273
Ata kanë familje,
00:50
they talk,
13
38916
1151
ata flasin
00:52
and they plan their activities.
14
40091
1842
dhe organizojnë aktivitete e tyre.
00:53
And just like humans, they trick, deceive,
15
41957
2657
Po njësoj si njerëzit ata mashtrojnë
00:56
and some might even cheat on each other.
16
44638
2134
madje disa mund edhe të
tradhëtojnë njëri-tjetrin
tradhëtojnë njëri-tjetrin
01:00
What if I tell you that we can listen
to bacterial conversations
to bacterial conversations
17
48127
3847
Po sikur t'ju them se ne mund të dëgjojmë
bisedat e bakterieve?
bisedat e bakterieve?
01:03
and translate their confidential
information into human language?
information into human language?
18
51998
3574
dhe ta përkthejmë informacionin e tyre
të fshehtë në gjuhën e njerëzve?
të fshehtë në gjuhën e njerëzve?
01:08
And what if I tell you that translating
bacterial conversations can save lives?
bacterial conversations can save lives?
19
56255
4798
dhe po sikur t'ju them se përkthimi i
bisedave bakteriale mund të shpëtojë jetë?
bisedave bakteriale mund të shpëtojë jetë?
01:14
I hold a PhD in nanophysics,
20
62519
1771
Kam mbrojtur doktoraturën
për mikro-fizikë
për mikro-fizikë
01:16
and I've used nanotechnology
to develop a real-time translation tool
to develop a real-time translation tool
21
64314
4376
dhe kam përdorur mikro-teknologji
për të zhvilluar një pajisje pëkthimi në kohë reale
për të zhvilluar një pajisje pëkthimi në kohë reale
01:20
that can spy on bacterial communities
22
68714
2319
që mund të mbikqyrë kominutetet bakteriale
01:23
and give us recordings
of what bacteria are up to.
of what bacteria are up to.
23
71057
2916
dhe të regjistrojnë se c'bëjnë bakteriet?
01:28
Bacteria live everywhere.
24
76123
1596
Bakteriet jetojnë kudo.
01:29
They're in the soil, on our furniture
25
77743
2329
Ato janë në tokë, në mobiljet tona
01:32
and inside our bodies.
26
80096
1311
dhe brenda trupit tonë.
01:34
In fact, 90 percent of all the live cells
in this theater are bacterial.
in this theater are bacterial.
27
82083
4539
Në fakt, 90% e gjithë qelizave të gjalla
në këtë teatër janë bakterie.
në këtë teatër janë bakterie.
01:39
Some bacteria are good for us;
28
87915
1599
Disa bakterie janë të mira për ne
01:41
they help us digest food
or produce antibiotics.
or produce antibiotics.
29
89538
3212
ato na ndihmojë në tretjen e ushqimit
ose në prodhimin e antibiotikëve
ose në prodhimin e antibiotikëve
01:44
And some bacteria are bad for us;
30
92774
2092
Dhe disa janë të këqija për ne
01:46
they cause diseases and death.
31
94890
1894
ato shkaktojnë sëmundje dhe vdekje.
01:49
To coordinate all
the functions bacteria have,
the functions bacteria have,
32
97794
2416
Për të koordinuar gjithë funksionin që kanë
01:52
they have to be able to organize,
33
100234
2072
atyre u duhet të organizohen
01:54
and they do that just like us humans --
34
102330
2041
dhe këtë gjë e bëjnë njësoj si njerëzit
01:56
by communicating.
35
104395
1159
duke komunikuar.
01:58
But instead of using words,
36
106751
1475
Por në vend që të përdorin fjalë
02:00
they use signaling molecules
to communicate with each other.
to communicate with each other.
37
108250
2942
ato përdorin molekula sinjalistike
për të komunikuar me njëri-tjetrin
për të komunikuar me njëri-tjetrin
02:04
When bacteria are few,
38
112083
1257
Kur bakteriet janë pak
02:05
the signaling molecules just flow away,
39
113364
2743
molekulat sinjalizuese rrjedhin
02:08
like the screams of a man
alone in the desert.
alone in the desert.
40
116131
2505
si britmat e një njëriu të
vetëm në shkretëtirë
vetëm në shkretëtirë
02:11
But when there are many bacteria,
the signaling molecules accumulate,
the signaling molecules accumulate,
41
119518
3992
Por kur ata janë shumë
molekulat sinjalizuese grumbullohen
molekulat sinjalizuese grumbullohen
02:15
and the bacteria start sensing
that they're not alone.
that they're not alone.
42
123534
2992
dhe bakteriet kuptojnë se nuk janë vetëm
02:19
They listen to each other.
43
127309
1334
Ata dëgjojnë njëri-tjetrin
02:21
In this way, they keep track
of how many they are
of how many they are
44
129459
2816
Në këtë mënyrë ata regjistrojnë se sa janë
02:24
and when they're many enough
to initiate a new action.
to initiate a new action.
45
132299
3321
dhe kur ata janë mjaftueshëm shumë
nisin një aksion të ri,
nisin një aksion të ri,
02:28
And when the signaling molecules
have reached a certain threshold,
have reached a certain threshold,
46
136575
3857
Dhe kur molekulat sinjalistike kanë
arritur një pikë të caktuar
arritur një pikë të caktuar
02:32
all the bacteria sense at once
that they need to act
that they need to act
47
140456
3121
të gjithë bakteriet kuptojnë se duhet të
veprojnë
veprojnë
02:35
with the same action.
48
143601
1318
në të njëjtin aktivitet.
02:37
So bacterial conversation consists
of an initiative and a reaction,
of an initiative and a reaction,
49
145967
4326
Pra komunikimi bakterial përbëhet nga
një iniciativë, nga një reagim
një iniciativë, nga një reagim
02:42
a production of a molecule
and the response to it.
and the response to it.
50
150317
3072
nga një prodhim i molekulës
dhe reagimit ndaj saj.
dhe reagimit ndaj saj.
02:47
In my research, I focused on spying
on bacterial communities
on bacterial communities
51
155094
3340
Gjatë kërkimit tim u fokusova mbi
hetimin e komuniteteve bakteriale
hetimin e komuniteteve bakteriale
02:50
inside the human body.
52
158458
1403
brenda trupit të njeriut.
02:52
How does it work?
53
160343
1245
Si funksionon?
02:54
We have a sample from a patient.
54
162385
1915
Ne kemi një kampion nga një pacient
02:56
It could be a blood or spit sample.
55
164324
2538
mund të jetë një kampion gjaku apo
pështyme.
pështyme.
02:59
We shoot electrons into the sample,
56
167304
2537
Ne shkarkojmë elektrone brenda
kampionit,
kampionit,
03:01
the electrons will interact with any
communication molecules present,
communication molecules present,
57
169865
3920
elektronet do të ndërveprojnë me çdo
molekulë komunikuese të pranishme
molekulë komunikuese të pranishme
03:05
and this interaction
will give us information
will give us information
58
173809
2381
dhe ky ndërveprim do të na japë
informacione
informacione
03:08
on the identity of the bacteria,
59
176214
1891
mbi identitetin e bakterieve,
03:10
the type of communication
60
178129
1671
llojin e komunikimit
03:11
and how much the bacteria are talking.
61
179824
2293
dhe se sa flasin bakteriet.
03:16
But what is it like
when bacteria communicate?
when bacteria communicate?
62
184269
2321
Si duket kur bakteriet flasin?
03:19
Before I developed the translation tool,
63
187747
3760
Përpara se të realizoja
pajisjen përkthyese
pajisjen përkthyese
03:23
my first assumption was that bacteria
would have a primitive language,
would have a primitive language,
64
191531
3846
supozimi im i parë ishte se bakteriet do
të kishin gjuhe primitive
të kishin gjuhe primitive
03:27
like infants that haven't developed
words and sentences yet.
words and sentences yet.
65
195401
3178
si fëmijët që s'kanë mësuar ende fjalët
dhe fjalitë.
dhe fjalitë.
03:31
When they laugh, they're happy;
when they cry, they're sad.
when they cry, they're sad.
66
199208
2921
Kur ata qeshin janë të lumtur
kur qajnë janë të mërzitur.
kur qajnë janë të mërzitur.
03:34
Simple as that.
67
202153
1150
Kaq thjesht!
03:36
But bacteria turned out to be nowhere
as primitive as I thought they would be.
as primitive as I thought they would be.
68
204008
4115
Por bakteriet nuk dolën të ishin primitivë
sikurse mendova.
sikurse mendova.
03:40
A molecule is not just a molecule.
69
208615
2240
Një molekulë nuk është
thjesht një molekulë.
thjesht një molekulë.
03:42
It can mean different things
depending on the context,
depending on the context,
70
210879
2754
Ajo mund të nënkptojë shumë gjëra
në varësi të kontekstit
në varësi të kontekstit
03:46
just like the crying of babies
can mean different things:
can mean different things:
71
214404
2942
njësoj si e qara e bebit që mund
të nënkuptojë gjëra të ndryshme:
të nënkuptojë gjëra të ndryshme:
03:49
sometimes the baby is hungry,
72
217370
1770
ndonjëherë bebi është i uritur,
03:51
sometimes it's wet,
73
219164
1194
ndonjëherë i lagur,
03:52
sometimes it's hurt or afraid.
74
220382
2019
ndonjëherë i lënduar apo i friksuar.
03:54
Parents know how to decode those cries.
75
222425
2350
Prindërit dinë si t'i deshifrojnë
këto të qara.
këto të qara.
03:57
And to be a real translation tool,
76
225624
1882
Për të patur një pajisje përkthyese,
03:59
it had to be able to decode
the signaling molecules
the signaling molecules
77
227530
2973
duhet të ketë aftësi të deshifrojë
molekulat sinjalizuese
molekulat sinjalizuese
04:02
and translate them
depending on the context.
depending on the context.
78
230527
4061
dhe t'i përkthejë ato në varësi të kontekstit
04:07
And who knows?
79
235497
1151
Kush e di?
04:08
Maybe Google Translate
will adopt this soon.
will adopt this soon.
80
236672
2161
Ndoshta Google Transalate do ta
përfshijë këtë.
përfshijë këtë.
04:10
(Laughter)
81
238857
2369
(Të qeshura)
04:14
Let me give you an example.
82
242386
1718
Më lejoni t'ju tregoj një shembull.
04:16
I've brought some bacterial data
that can be a bit tricky to understand
that can be a bit tricky to understand
83
244128
3589
Kam sjell disa të dhëna bakteriale që mund
të jenë pak të zorshme për t'u kuptuar
të jenë pak të zorshme për t'u kuptuar
04:19
if you're not trained,
84
247741
1151
nëse nuk jeni të trajnuar
04:20
but try to take a look.
85
248916
1345
por hidhini një vështrim
04:23
(Laughter)
86
251548
1919
(Të qeshura)
04:26
Here's a happy bacterial family
that has infected a patient.
that has infected a patient.
87
254959
3477
Këtu është një familje e lumtur
që ka infektuar një pacient.
që ka infektuar një pacient.
04:32
Let's call them the Montague family.
88
260261
2033
Le ta quajmë familja Montegë
04:35
They share resources,
they reproduce, and they grow.
they reproduce, and they grow.
89
263920
3461
Ata ndajnë burimet, riprodhohen dhe rriten.
04:40
One day, they get a new neighbor,
90
268294
1979
Një ditë ata kanë një fqinj të ri
04:44
bacterial family Capulet.
91
272746
1767
familjen bakteriale Kapulet
04:46
(Laughter)
92
274537
1150
(Të qeshura)
04:48
Everything is fine,
as long as they're working together.
as long as they're working together.
93
276157
2790
Çdo gjë shkon mirë për aq kohë
sa punojnë së bashku.
sa punojnë së bashku.
04:52
But then something unplanned happens.
94
280377
3006
Por diçka e paplanifikuar ndodh.
04:56
Romeo from Montague has a relationship
with Juliet from Capulet.
with Juliet from Capulet.
95
284449
4218
Romeo i Montegëve ka një lidhje
me Xhuljetën e Kapuletve.
me Xhuljetën e Kapuletve.
05:00
(Laughter)
96
288691
1150
(Të qeshura)
05:02
And yes, they share genetic material.
97
290978
2895
dhe sigurisht ata shkëmbjenë
materiale gjenetike
materiale gjenetike
05:05
(Laughter)
98
293897
2109
(Të qeshura)
05:10
Now, this gene transfer
can be dangerous to the Montagues
can be dangerous to the Montagues
99
298630
2751
Tani, ky shkëmbim gjenetik mund
të jetë i rrezikshëm për Montegët
të jetë i rrezikshëm për Montegët
05:13
that have the ambition to be the only
family in the patient they have infected,
family in the patient they have infected,
100
301405
4066
që kanë si synim të jetë familja e vetme
në pacientin që kanë infektuar
në pacientin që kanë infektuar
05:17
and sharing genes contributes
101
305495
1424
dhe shkëmbimi gjenetik u shërben
05:18
to the Capulets developing
resistance to antibiotics.
resistance to antibiotics.
102
306943
2834
Kapuletëve të krijojnë rezistencë
ndaj antibiotikëve.
ndaj antibiotikëve.
05:23
So the Montagues start talking internally
to get rid of this other family
to get rid of this other family
103
311747
4645
Kështu që Montegët diskutojnë përbrenda
si ta heqin qafe familjen tjetër
si ta heqin qafe familjen tjetër
05:28
by releasing this molecule.
104
316416
1722
duke çliruar këtë molekulë.
05:30
(Laughter)
105
318688
1150
(Të qeshura)
05:32
And with subtitles:
106
320700
1362
Dhe nën titullin:
05:34
[Let us coordinate an attack.]
107
322372
1606
[Le të koordinojmë një sulm]
05:36
(Laughter)
108
324002
1291
(Të qeshura)
05:37
Let's coordinate an attack.
109
325639
1791
Le të koordinojmë një sulm.
05:41
And then everybody at once responds
110
329148
3100
Të gjithë përgjigjen njëherësh
05:44
by releasing a poison
that will kill the other family.
that will kill the other family.
111
332272
4323
duke çliruar një helm që do të
vrasë familjen tjetër.
vrasë familjen tjetër.
05:48
[Eliminate!]
112
336619
1768
[Ta eliminojë]
05:52
(Laughter)
113
340129
2132
(Të qehura)
05:55
The Capulets respond
by calling for a counterattack.
by calling for a counterattack.
114
343338
4393
Kapuletët përgjigjen
duke thirrur për kundërsulm
duke thirrur për kundërsulm
05:59
[Counterattack!]
115
347755
1156
[Kundërsulm!]
06:00
And they have a battle.
116
348935
1425
Kështu që ata ndeshen.
06:04
This is a video of real bacteria
dueling with swordlike organelles,
dueling with swordlike organelles,
117
352090
4618
Kjo është një video të një dueli
bakterial me organe si shpata
bakterial me organe si shpata
06:08
where they try to kill each other
118
356732
1613
ku ata përpiqen tëvrasin njëri-tjetrin
06:10
by literally stabbing
and rupturing each other.
and rupturing each other.
119
358369
2838
në kuptimin e plotë duke u therur
me njëri-tjetrin.
me njëri-tjetrin.
06:14
Whoever's family wins this battle
becomes the dominant bacteria.
becomes the dominant bacteria.
120
362784
3961
Ajo familje që fiton betejen
bëhet bakteria dominuese.
bëhet bakteria dominuese.
06:20
So what I can do is to detect
bacterial conversations
bacterial conversations
121
368360
3279
Pra ajo që mund të bëj unë
është zbuloj bisedën bakteriale
është zbuloj bisedën bakteriale
06:23
that lead to different
collective behaviors
collective behaviors
122
371663
2032
që të çon në sjellje të ndryshme kolektive
06:25
like the fight you just saw.
123
373719
1435
njësoj si luftimi që sapo patë.
06:27
And what I did was to spy
on bacterial communities
on bacterial communities
124
375633
2917
Pra ajo ç'ka bëra ishte
përgjimi i komunitetet bakteriale
përgjimi i komunitetet bakteriale
06:30
inside the human body
125
378574
2043
brenda trupit të njëriut
06:32
in patients at a hospital.
126
380641
1716
tek pacientët në spital.
06:34
I followed 62 patients in an experiment,
127
382737
2470
Kam ndjekur 62 pacientë në një eksperiment
06:37
where I tested the patient samples
for one particular infection,
for one particular infection,
128
385231
3748
ku kam testuar kampionët e pacientëve
të një infeksioni specifik
të një infeksioni specifik
06:41
without knowing the results
of the traditional diagnostic test.
of the traditional diagnostic test.
129
389003
3329
pa i ditur ende përgjigjet
e testeve tradicionale diagnostikuese
e testeve tradicionale diagnostikuese
06:44
Now, in bacterial diagnostics,
130
392356
4220
Tani, në diagnozat bakteriale
06:48
a sample is smeared out on a plate,
131
396600
1981
një kampion qëndron në një pjatëz
06:50
and if the bacteria grow within five days,
132
398605
3124
dhe në qoftë se bakteri rritet
brenda pesë ditëve
brenda pesë ditëve
06:53
the patient is diagnosed as infected.
133
401753
2364
pacienti diagnostikohet si i infektuar.
06:57
When I finished the study
and I compared the tool results
and I compared the tool results
134
405842
2819
Kur përfundova studimin dhe i krahasova
me rezultatet e mjetit
me rezultatet e mjetit
07:00
to the traditional diagnostic test
and the validation test,
and the validation test,
135
408685
3238
testet diagnostikuese tradicionale me
testet verifikuese
testet verifikuese
07:03
I was shocked.
136
411947
1400
u shokova.
07:05
It was far more astonishing
than I had ever anticipated.
than I had ever anticipated.
137
413371
3711
Ishte diçka përtej habisë nga ku
kam marrë pjesë ndonjëherë
kam marrë pjesë ndonjëherë
07:10
But before I tell you
what the tool revealed,
what the tool revealed,
138
418011
2139
Por përpara se t'ju tregoj
çfarë ka zbuluar pajisja
çfarë ka zbuluar pajisja
07:12
I would like to tell you about
a specific patient I followed,
a specific patient I followed,
139
420174
2994
dua t'ju tregoj diçka për një pacient
të veçantë që kam ndekur
të veçantë që kam ndekur
07:15
a young girl.
140
423192
1167
për një vajzë të re.
07:16
She had cystic fibrosis,
141
424803
1450
Ajo kishte fibroza kistesh
07:18
a genetic disease that made her lungs
susceptible to bacterial infections.
susceptible to bacterial infections.
142
426277
3740
një sëmundje gjenetike që i bënte mushkëritë
e saj dyshuese për infeksion bakterial
e saj dyshuese për infeksion bakterial
07:22
This girl wasn't a part
of the clinical trial.
of the clinical trial.
143
430837
2396
Kjo vajzë nuk bënte pjesë në
eksperimentin klinik
eksperimentin klinik
07:25
I followed her because I knew
from her medical record
from her medical record
144
433257
2827
E ndoqa atë pasi e kuptova
nga kartela mjeksore
nga kartela mjeksore
07:28
that she had never had
an infection before.
an infection before.
145
436108
2100
se ajo s'kishte patur një
infeksion më parë.
infeksion më parë.
07:31
Once a month, this girl
went to the hospital
went to the hospital
146
439453
2105
Një herë në muaj, kjo vajzë
shkonte në spital
shkonte në spital
07:33
to cough up a sputum sample
that she spit in a cup.
that she spit in a cup.
147
441582
2654
për të sjellë një kampion pështyme
që e kishte në një filxhan
që e kishte në një filxhan
07:36
This sample was transferred
for bacterial analysis
for bacterial analysis
148
444916
3126
Ky kampion u çua për analizë bakterial
07:40
at the central laboratory
149
448066
1930
në laboratorin qendror
07:42
so the doctors could act quickly
if they discovered an infection.
if they discovered an infection.
150
450020
3466
në mënyrë që mjekët mund të
vepronin shpejt nëse zbulonin një infeksion
vepronin shpejt nëse zbulonin një infeksion
07:46
And it allowed me to test my device
on her samples as well.
on her samples as well.
151
454099
2874
Kjo më lejoi të testoja pajisjen time
dhe në kampionin e saj.
dhe në kampionin e saj.
07:49
The first two months I measured
on her samples, there was nothing.
on her samples, there was nothing.
152
457355
3412
Në dy muajt e parë që mata kampionin e saj
nuk kishte asgjë.
nuk kishte asgjë.
07:53
But the third month,
153
461794
1167
Por në muajin e tretë
07:54
I discovered some bacterial
chatter in her sample.
chatter in her sample.
154
462985
2656
zbulova disa bakterie që diskutonin
në kampionin e saj.
në kampionin e saj.
07:58
The bacteria were coordinating
to damage her lung tissue.
to damage her lung tissue.
155
466473
3112
Bakteriet ishin duke u koordinuar
për të dëmtuar indin e mushkërive
për të dëmtuar indin e mushkërive
08:02
But the traditional diagnostics
showed no bacteria at all.
showed no bacteria at all.
156
470534
4011
Por diagnozat tradicionale nuk
treguan asnjë bakter
treguan asnjë bakter
08:07
I measured again the next month,
157
475711
1919
I mata sërisht muajin tjetër,
08:09
and I could see that the bacterial
conversations became even more aggressive.
conversations became even more aggressive.
158
477654
3628
dhe munda të shoh se bisedimi bakterial
u bë dhe më agresiv.
u bë dhe më agresiv.
08:14
Still, the traditional
diagnostics showed nothing.
diagnostics showed nothing.
159
482167
2752
Ende diagnozat tradicionale
nuk treguan gjë.
nuk treguan gjë.
08:18
My study ended, but a half a year later,
I followed up on her status
I followed up on her status
160
486456
3644
Studimi im mbaroi, por një vit e gjysmë
më pas vazhdova të informohem për gjendjen e saj
më pas vazhdova të informohem për gjendjen e saj
për të parë nëse bakeriet
për të cilët kisha dijeni
për të cilët kisha dijeni
08:22
to see if the bacteria
only I knew about had disappeared
only I knew about had disappeared
161
490124
3241
ishin zhdukur pa ndërhyrje mjeksore
08:25
without medical intervention.
162
493389
2015
Por nuk ishin zhdukur.
08:28
They hadn't.
163
496350
1150
Vajza diagnostikohet tashmë
me infeksion të rëndë
me infeksion të rëndë
08:30
But the girl was now diagnosed
with a severe infection
with a severe infection
164
498020
2833
me bakterie vdekjeprurëse.
08:32
of deadly bacteria.
165
500877
1318
Ishte i njëjti bakter që pajisja
ime kishte zbuluar më herët.
ime kishte zbuluar më herët.
08:35
It was the very same bacteria
my tool discovered earlier.
my tool discovered earlier.
166
503511
4078
Dhe pavarësisht trajtimit
agresiv me antibiotikë
agresiv me antibiotikë
08:40
And despite aggressive
antibiotic treatment,
antibiotic treatment,
167
508537
2496
ishte e pamundur të
zhdukej infeksioni.
zhdukej infeksioni.
08:43
it was impossible
to eradicate the infection.
to eradicate the infection.
168
511057
2529
Mjekët mendonin se nuk
do i mbijetonte të 20-tave të saj
do i mbijetonte të 20-tave të saj
08:46
Doctors deemed that she would not
survive her 20s.
survive her 20s.
169
514816
3082
Kur i mata kampjonet e saja
08:52
When I measured on this girl's samples,
170
520404
2105
mjeti im ishte ende në fazën fillestare
08:54
my tool was still in the initial stage.
171
522533
2199
Nuk e dija ende nëse
metoda ime do të funksiononte
metoda ime do të funksiononte
08:56
I didn't even know
if my method worked at all,
if my method worked at all,
172
524756
2699
atëherë kisha një marrëveshje me mjekët
08:59
therefore I had an agreement
with the doctors
with the doctors
173
527479
2147
të mos u tregoja çfarë do të zbulonte
pajisja ime
pajisja ime
09:01
not to tell them what my tool revealed
174
529650
1861
në mënyrë që të mos kompromentoja
trajtimin e tyre.
trajtimin e tyre.
09:03
in order not to compromise
their treatment.
their treatment.
175
531535
2140
Kështu që kur pash këto rezultate
që nuk ishin vërtetuar
që nuk ishin vërtetuar
09:06
So when I saw these results
that weren't even validated,
that weren't even validated,
176
534111
2803
nuk guxova t'ua tregoj
09:08
I didn't dare to tell
177
536938
1352
pasi të trajtosh një pacient pa infeksion
09:10
because treating a patient
without an actual infection
without an actual infection
178
538314
2807
ka gjithashtu pasoja negative
për pacientin.
për pacientin.
09:13
also has negative
consequences for the patient.
consequences for the patient.
179
541145
2610
Por tani e dimë më mirë
09:17
But now we know better,
180
545092
1622
dhe ka kaq shumë djem e vajza
që mund të shpëtohen
që mund të shpëtohen
09:18
and there are many young boys
and girls that still can be saved
and girls that still can be saved
181
546738
3399
sepse fatkeqësisht ky skenar
përserit shpesh.
përserit shpesh.
09:23
because, unfortunately,
this scenario happens very often.
this scenario happens very often.
182
551172
3424
Pacientët infektohen
09:26
Patients get infected,
183
554620
1543
dhe bakteri në një farë mënyre nuk
del nga testet tradicionale diagnostikuese
del nga testet tradicionale diagnostikuese
09:28
the bacteria somehow don't show
on the traditional diagnostic test,
on the traditional diagnostic test,
184
556187
3477
papritmas infeksioni shpërthen tek
pacienti me siptoma të rënda.
pacienti me siptoma të rënda.
09:31
and suddenly, the infection breaks out
in the patient with severe symptoms.
in the patient with severe symptoms.
185
559688
3852
Në këtë pikë tashmë është vonë.
09:35
And at that point, it's already too late.
186
563564
2158
Rezultatet e habitshme të 62-pacintëve
që kam ndjekur
që kam ndjekur
09:39
The surprising result
of the 62 patients I followed
of the 62 patients I followed
187
567219
3554
ishin pikërisht bisedat bakteriale
që mjeti im kishte kapur
që mjeti im kishte kapur
09:42
was that my device
caught bacterial conversations
caught bacterial conversations
188
570797
2543
në më tepër se gjysmën e kampioneve
të pacientëve
të pacientëve
09:45
in more than half of the patient samples
189
573364
2216
të diagnostikuar negativë
me metoda tradicionale
me metoda tradicionale
09:47
that were diagnosed as negative
by traditional methods.
by traditional methods.
190
575604
2931
Me fjalë të tjera, më tepër se gjysma
e këtyre pacientë shkuan
e këtyre pacientë shkuan
09:51
In other words, more than half
of these patients went home thinking
of these patients went home thinking
191
579501
3554
në shtëpi duke menduar
se s'kishin infeksion
se s'kishin infeksion
09:55
they were free from infection,
192
583079
1685
dhe pse ata në fakt mbartnin
bakterie të rrezikshme.
bakterie të rrezikshme.
09:56
although they actually carried
dangerous bacteria.
dangerous bacteria.
193
584788
2748
Brenda këtyre pacientëve
të diagnostikuar pasaktësisht
të diagnostikuar pasaktësisht
10:01
Inside these wrongly diagnosed patients,
194
589257
2297
bakteriet ishin duke u organizuar
për një sulm të sinkronizuar.
për një sulm të sinkronizuar.
10:03
bacteria were coordinating
a synchronized attack.
a synchronized attack.
195
591578
3020
Ata ishin duke pëshpëritur me
njëri-tjetrin.
njëri-tjetrin.
10:07
They were whispering to each other.
196
595530
1688
Atë çka e quaj "Pëshpëritje bakteriale"
10:09
What I call "whispering bacteria"
197
597892
1631
janë bakterie të cilat metodat tradicionale
nuk mund t'i diagnostikojnë.
nuk mund t'i diagnostikojnë.
10:11
are bacteria that traditional
methods cannot diagnose.
methods cannot diagnose.
198
599547
3004
Deri më tani, ky është i vetmi mjet përkthimi
që mund t'i kapë këto pëshpëritje.
që mund t'i kapë këto pëshpëritje.
10:15
So far, it's only the translation tool
that can catch those whispers.
that can catch those whispers.
199
603383
3943
Besoj se koha në të cilën bakteriet
janë ende duke pëshpëritur
janë ende duke pëshpëritur
10:20
I believe that the time frame
in which bacteria are still whispering
in which bacteria are still whispering
200
608364
3403
është një dritare mundësi për një
trajnim të shënjestruar.
trajnim të shënjestruar.
10:23
is a window of opportunity
for targeted treatment.
for targeted treatment.
201
611791
2987
Nëse vajza do të ishte trajtuar
gjatë kësaj mundësie
gjatë kësaj mundësie
10:27
If the girl had been treated
during this window of opportunity,
during this window of opportunity,
202
615608
3133
mund të kishte qenë e mundur për
t'i vrarë bakteriet
t'i vrarë bakteriet
10:30
it might have been possible
to kill the bacteria
to kill the bacteria
203
618765
2501
në fazën e tyre fillestare,
10:33
in their initial stage,
204
621290
1465
para se infeksioni të dilte
jashtë kontrollit.
jashtë kontrollit.
10:34
before the infection got out of hand.
205
622779
2106
Çfarë eksperimentova me këtë vajzë
të re, më bëri të vendosja
të re, më bëri të vendosja
10:39
What I experienced with this young girl
made me decide to do everything I can
made me decide to do everything I can
206
627131
3971
të bëja gjithçka që ta fusja këtë teknologji
nëpër spitale.
nëpër spitale.
10:43
to push this technology into the hospital.
207
631126
2205
Së bashku me mjekët
10:46
Together with doctors,
208
634212
1151
jam duke punuar për përfshirjen
e kësaj pajisjeje në klinika
e kësaj pajisjeje në klinika
10:47
I'm already working
on implementing this tool in clinics
on implementing this tool in clinics
209
635387
2969
që të diagnostikohen herët infeksionet.
10:50
to diagnose early infections.
210
638380
1822
Dhe pse ende nuk e di si
mjekët duhet t'i trajtojnë pacientët e tyre
mjekët duhet t'i trajtojnë pacientët e tyre
10:53
Although it's still not known
how doctors should treat patients
how doctors should treat patients
211
641319
3244
gjatë fazës pëshpëritëse
10:56
during the whispering phase,
212
644587
1813
kjo pajisje mund të ndihmojë mjekët
të mbajnë një sy tek pacientët në rrezik
të mbajnë një sy tek pacientët në rrezik
10:58
this tool can help doctors
keep a closer eye on patients in risk.
keep a closer eye on patients in risk.
213
646424
3703
Kjo mund t'i ndihmojë të
konfimojnë nëse trajtimi ka fuksnionuar apo jo
konfimojnë nëse trajtimi ka fuksnionuar apo jo
11:02
It could help them confirm
if a treatment had worked or not,
if a treatment had worked or not,
214
650548
3282
dhe mund të ndihmojë në përgjigjen
e thjeshtë:
e thjeshtë:
11:05
and it could help answer simple questions:
215
653854
2764
11:08
Is the patient infected?
216
656642
1730
A është pacienti i infektuar?
11:10
And what are the bacteria up to?
217
658396
1810
Dhe çfarë po planifikojnë bakteriet?
11:12
Bacteria talk,
218
660958
1787
Bakteriet flasin,
11:14
they make secret plans,
219
662769
2026
ata bëjnë plane sekrete
11:16
and they send confidential
information to each other.
information to each other.
220
664819
2823
dhe u dërgojnë informacione sekrete
njëri-tjetrit.
njëri-tjetrit.
11:20
But not only can we catch them whispering,
221
668253
2679
Por jo vetëm që ne mund t'i kapim
pëshpëritjet e tyre
pëshpëritjet e tyre
11:22
we can all learn their secret language
222
670956
2467
por ne mund ta mësojmë gjuhën
e tyre sekrete
e tyre sekrete
11:25
and become ourselves bacterial whisperers.
223
673447
2879
dhe të behemi pëshperitësit e bakterieve.
11:28
And, as bacteria would say,
224
676973
1714
Ashtu si do të thoshte një bakterie
11:31
"3-oxo-C12-aniline."
225
679656
3098
"3-oxo-C12-aniline."
11:35
(Laughter)
226
683763
1168
(Të qeshura)
11:36
(Applause)
227
684955
1085
(Duartrokitje)
11:38
Thank you.
228
686064
1184
Ju falemnderit!
ABOUT THE SPEAKER
Fatima AlZahra'a Alatraktchi - Nanophysicist, entrepreneurFatima AlZahra'a Alatraktchi invented a method to spy on the social behavior and communication of bacteria.
Why you should listen
Fatima AlZahra'a Alatraktchi holds a PhD in nanotechnology and molecular biology, is a renowned fiction writer and the founder of PreDiagnose, where she's created next-generation diagnostics for early bacterial detection. She's an expert in developing micro- and nanosensors for the detection of cellular molecules and microorganisms.
As a result of her research and academic track, Alatraktchi has received a number of prestigious awards, including the Lundbeck Foundation Talent Prize for outstanding research talents in medicine and health and the PhD thesis of the year award by the Technical University of Denmark. She founded PreDiagnose to transform her research into concrete benefit for users. Forbes listed her as one of the 30 most influential people under 30 in Europe within science and health in 2019.
Fatima AlZahra'a Alatraktchi | Speaker | TED.com