ABOUT THE SPEAKER
Chimamanda Ngozi Adichie - Novelist
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature.

Why you should listen

In Nigeria, Chimamanda Ngozi Adichie's novel Half of a Yellow Sun has helped inspire new, cross-generational communication about the Biafran war. In this and in her other works, she seeks to instill dignity into the finest details of each character, whether poor, middle class or rich, exposing along the way the deep scars of colonialism in the African landscape.

Adichie's newest book, The Thing Around Your Neck, is a brilliant collection of stories about Nigerians struggling to cope with a corrupted context in their home country, and about the Nigerian immigrant experience.

Adichie builds on the literary tradition of Igbo literary giant Chinua Achebe—and when she found out that Achebe liked Half of a Yellow Sun, she says she cried for a whole day. What he said about her rings true: “We do not usually associate wisdom with beginners, but here is a new writer endowed with the gift of ancient storytellers.”

(Photo: Wani Olatunde) 

More profile about the speaker
Chimamanda Ngozi Adichie | Speaker | TED.com
TEDxEuston

Chimamanda Ngozi Adichie: We should all be feminists

Чимаманда Нгози Адичэ: Бид бүгд феминист байх хэрэгтэй

Filmed:
4,033,919 views

Зохиолч Чимаманда Нгози Адичэ хэлэхдээ "Бид охидод хэт их хүсэл зорилготой байж болохгүй, хэт өндөр амжилтад хүрч болохгүй, эс бөгөөс энэ нь эрчүүдэд халтай гэж сургадаг". Дэлхий даяар феминизмийн тухай яриаг эхлүүлсэн энэхүү илтгэлдээ Адичэ хүмүүс нь аз жаргалтай, бас өөртөө үнэнч тийм л шударга дэлхийн тухай бид мөрөөдөж, одооноос төлөвлөх хэрэгтэй гэж уриаллаа.
- Novelist
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

Би энэхүү илтгэлээ сайн найз
Околома Мадүэвэсийн тухай
00:12
So I would like to start by telling you
about one of my greatest friends,
0
480
4696
ярианаас эхлэхийг хүсэж байна.
00:17
Okoloma Maduewesi.
1
5200
1640
Околома манай гудамжинд
амьдардаг байсан бөгөөд
00:19
Okoloma lived on my street
2
7720
1616
00:21
and looked after me like a big brother.
3
9360
2296
намайг яг ах шиг минь
харж ханддаг байлаа.
00:23
If I liked a boy,
I would ask Okoloma's opinion.
4
11680
3040
Хэрэв надад нэг хөвгүүн таалагдвал
би Околомагийн бодлыг асуудаг байв.
00:28
Okoloma died in the notorious
Sosoliso plane crash
5
16160
3856
Околома 2005 оны 12 сард
Нигер улсад болсон
Сосолисо онгоцны аймшигт ослоор
амиа алдсан.
00:32
in Nigeria in December of 2005.
6
20040
2360
00:35
Almost exactly seven years ago.
7
23000
1680
Яг долоон жилийн өмнө.
00:38
Okoloma was a person I could argue with,
laugh with and truly talk to.
8
26080
4360
Околома маргалдаж, инээлдэж бас үнэнчээр
ярилцаж болохоор тийм л хүн байсан юм.
Мөн тэр намайг феминист гэж дуудсан
анхны хүн байсан.
00:43
He was also the first person
to call me a feminist.
9
31680
2381
00:47
I was about fourteen,
we were at his house, arguing.
10
35520
3416
Би 14-тэй байсан ба
бид тэднийд нэг сэдвээр маргаж байв.
00:50
Both of us bristling
with half bit knowledge
11
38960
2496
Бид хоёр уншсан номнуудаасаа
олж авсан хагас хугас
00:53
from books that we had read.
12
41480
1360
мэдлэгээрээ маргалдаж байсан нь тэр.
00:55
I don't remember what this
particular argument was about,
13
43560
2760
Юуны тухай маргалдаж байснаа одоо
санахгүй байгаа ч
Околома тэр мэтгэлцээнийг таслан
миний нүд рүү хараад
00:59
but I remember
that as I argued and argued,
14
47320
2056
01:01
Okoloma looked at me and said,
"You know, you're a feminist."
15
49400
3560
"Чи өөрийгөө феминист гэдгээ мэдэх үү?"
гэж хэлсэн нь тодхон санагддаг.
Энэ магтаал биш байлаа.
01:05
It was not a compliment.
16
53880
1216
01:07
(Laughter)
17
55120
1416
(Инээд)
01:08
I could tell from his tone,
18
56560
1336
Дууны өнгөнөөс нь тодорхой байсан.
01:09
the same tone that you would use
to say something like,
19
57920
2776
"Чи бол терроризмыг дэмжигч" гэсэн шиг
01:12
"You're a supporter of terrorism."
20
60720
1736
сөрөг утгатай зүйл хэлэхэд сонсогддог
дууны өнгө байсан.
01:14
(Laughter)
21
62480
2776
(Инээд)
01:17
I did not know exactly
what this word "feminist" meant,
22
65280
3656
Тэр үед би феминист гэх үгийн утгыг сайн
мэдэхгүй байсан ч
01:20
and I did not want Okoloma
to know that I did not know.
23
68960
3216
түүнийгээ Околомад мэдэгдэхийг хүсээгүй.
01:24
So I brushed it aside,
and I continued to argue.
24
72200
3016
Тиймээс би хэлснийг нь үл тоож,
маргаанаа цааш үргэлжлүүлсэн юм.
01:27
And the first thing
I planned to do when I got home
25
75240
2416
Тэр өдөр гэртээ очоод би хамгийн түрүүнд
01:29
was to look up the word
"feminist" in the dictionary.
26
77680
2576
"феминист" гэдэг үгийг
толь бичгээс хайж байсан.
01:32
Now fast forward to some years later,
27
80280
3136
Энэ явдлаас хэдэн жилийн дараа би
01:35
I wrote a novel about a man
who among other things beats his wife
28
83440
4136
эхнэрээ зоддог нэгэн залуу ба
түүний золгүй төгсгөлийн тухай
01:39
and whose story doesn't end very well.
29
87600
1960
ном бичсэн.
01:42
While I was promoting
the novel in Nigeria,
30
90600
2056
Намайг Нигер улсад номоо
сурталчилж байх үеэр
01:44
a journalist, a nice, well-meaning man,
31
92680
3016
нэгэн эелдэг сэтгүүлч эр
надад зөвлөгөө өгөхийг
хүсч байна гэж хэлсэн.
01:47
told me he wanted to advise me.
32
95720
2000
Энд байгаа бүх нигеричүүдэд хэлэхэд
01:51
And for the Nigerians here,
33
99280
1336
01:52
I'm sure we're all familiar
34
100640
1496
бидний мэдэж байгаачлан
01:54
with how quick our people are
to give unsolicited advice.
35
102160
6240
манайхан бусдад сайн дураараа
зөвлөгөө өгөхдөө тун сурамгай шүү дээ.
02:01
He told me that people were saying
that my novel was feminist
36
109760
3456
Миний зохиолыг хүмүүс феминист гэж
ярьж байна гэж тэр сэтгүүлч надад хэлсэн.
02:05
and his advice to me --
37
113240
1616
Тэр надад зөвлөгөө өгөхдөө
02:06
and he was shaking his head
sadly as he spoke --
38
114880
3176
толгойгоо гунигтайгаар сэгсрэн
"өөрийгөө хэзээ ч битгий
феминист гэж дууд,
02:10
was that I should never
call myself a feminist
39
118080
2176
02:12
because feminists
are women who are unhappy
40
120280
2576
учир нь феминистүүд гэдэг бол
нөхөр олж чадахгүйдээ гонсойж яваа
02:14
because they cannot find husbands.
41
122880
1936
аз жаргалгүй эмэгтэйчүүд"
гэж хэлдэг юм даа.
02:16
(Laughter)
42
124840
2400
(Инээд)
02:21
So I decided to call myself
"a happy feminist."
43
129280
2440
Иймд би өөрийгөө "аз жаргалтай феминист"
гэж нэрлэхээр шийдэв.
02:25
Then an academic, a Nigerian woman told me
44
133040
2656
Тэгтэл нэгэн боловсролтой
нигери эмэгтэй над дээр ирээд
02:27
that feminism was not our culture
45
135720
1696
"феминизм бол манай соёл биш,
02:29
and that feminism wasn't African,
46
137440
1616
феминизм Африктай хамааралгүй,
02:31
and that I was calling myself a feminist
47
139080
1936
мөн би өөрийгөө феминист
гэж нэрлэж байгаа нь
02:33
because I had been corrupted
by "Western books."
48
141040
2240
барууны номонд
толгойгоо мэдүүлснийх" гэлээ.
02:36
Which amused me,
49
144120
1216
Энэ нь намайг их гайхшруулсан.
02:37
because a lot of my early readings
were decidedly unfeminist.
50
145360
3336
Учир нь багадаа уншсан
номнууд маань яав ч феминист байгаагүй.
02:40
I think I must have read every single
Mills & Boon romance published
51
148720
3216
Би 16 нас хүрэхээсээ өмнө
Англид хэвлэгдсэн
хайр дурлалын тухай бараг бүх
зохиолыг уншсан байх.
02:43
before I was sixteen.
52
151960
1200
02:45
And each time I tried to read those books
53
153960
1976
"Феминист сонгодгууд" гэгддэг номнуудыг
02:47
called "the feminist classics,"
54
155960
1816
унших гэж оролдох бүртээ
02:49
I'd get bored, and I really
struggled to finish them.
55
157800
2776
амархан уйдаж, дуусгах гэж зовдог байлаа.
02:52
But anyway, since feminism was un-African,
56
160600
2736
Феминизм африкийнх биш гэсэн болохоор
02:55
I decided that I would now call myself
"a happy African feminist."
57
163360
3480
дараа нь би өөрийгөө "аз жаргалтай Африк
феминист" гэж нэрлэхээр шийдэв.
02:59
At some point I was a happy African
feminist who does not hate men
58
167840
4416
Тэгээд сүүлдээ би эрчүүдийг үзэн яддаггүй,
уруулын будагт дуртай,
эрчүүдэд биш, өөртөө зориулж
өндөр өсгийт өмсдөг
03:04
and who likes lip gloss
59
172280
1336
03:05
and who wears high heels
for herself but not for men.
60
173640
2496
аз жаргалтай Африк феминист болсон доо.
03:08
(Laughter)
61
176160
1736
(Инээд)
03:09
Of course a lot of this
was tongue-in-cheek,
62
177920
2176
Эдний ихэнх нь мэдээж хэтрүүлэг,
03:12
but that word feminist is so heavy
with baggage, negative baggage.
63
180120
4616
гэхдээ феминизм гэдэг үг
олон утга агуулдаг, ихэнхдээ сөрөг утга.
03:16
You hate men, you hate bras,
64
184760
2336
Чи эрчүүдийг үздэггүй,
хөхний даруулгыг үздэггүй,
03:19
you hate African culture,
that sort of thing.
65
187120
2120
чи Африкийн соёлыг үзэн яддаг гээд л.
03:22
Now here's a story from my childhood.
66
190240
2040
Харин одоо би багынхаа нэг түүхийг ярья.
03:25
When I was in primary school,
67
193000
1776
Намайг бага сургуульд байхад
03:26
my teacher said at the beginning of term
that she would give the class a test
68
194800
4536
манай багш улирлын эхэнд
бид нараас шалгалт аваад
03:31
and whoever got the highest score
would be the class monitor.
69
199360
2936
хамгийн өндөр оноо авсан хүүхдийг
ангийн дарга болгоно гэв.
03:34
Now, class monitor was a big deal.
70
202320
2080
Ангийн дарга гэдэг том нэр хүнд байлаа.
03:37
If you were a class monitor,
71
205240
1736
Чи ангийн дарга болбол
шуугилддаг хүүхдүүдийн нэрийг
бичиж авна аа гэсэн үг.
03:39
you got to write down
the names of noisemakers --
72
207000
2456
03:41
(Laughter)
73
209480
1656
(Инээд)
03:43
which was having enough power of its own.
74
211160
2480
Өөрийн гэсэн эрх мэдэлтэй байгаа биз.
03:46
But my teacher would also give you
a cane to hold in your hand
75
214480
4776
Бас болоогүй багшийн өгсөн савааг бариад
03:51
while you walk around
and patrol the class for noisemakers.
76
219280
2960
анги дундуур алхаж,
өнөө шуугиан гаргагчдыг дэгэнд нь оруулна.
03:55
Now, of course you were not
actually allowed to use the cane.
77
223360
2880
Мэдээж тэр савааг
жинхэнээсээ ашиглах эрхгүй байсан.
03:58
But it was an exciting prospect
for the nine-year-old me.
78
226920
3416
Гэхдээ л 9 настай надад тэр үедээ л
их сонирхолтой санагдаж байв.
04:02
I very much wanted
to be the class monitor.
79
230360
2776
Би ангийн дарга болохыг их хүсэж байлаа.
04:05
And I got the highest score on the test.
80
233160
1920
Мөн шалгалтад хамгийн өндөр оноог авав.
04:07
Then, to my surprise, my teacher said
that the monitor had to be a boy.
81
235800
3360
Гэтэл багш ангийн дарга эрэгтэй
байх ёстой гэж намайг гайхшруулж орхив.
04:12
She had forgotten
to make that clear earlier
82
240240
2096
Багш тэрийгээ урьдчилж хэлэхээ мартчихаж.
Учир нь багшид энэ ойлгомжтой
зүйл байж л дээ.
04:14
because she assumed it was ... obvious.
83
242360
1858
04:16
(Laughter)
84
244242
2054
(Инээд)
04:18
A boy had the second highest
score on the test,
85
246320
2776
Шалгалтын хоёр дахь өндөр оноог
эрэгтэй хүүхэд авсан бөгөөд
04:21
and he would be monitor.
86
249120
2040
тэр хүү ангийн дарга болов.
04:23
Now, what was even more
interesting about this
87
251960
2176
Бүр хамгийн сонирхолтой нь
04:26
is that the boy was a sweet, gentle soul
88
254160
3816
тэр тун эелдэг, даруу хүү байсан бөгөөд
04:30
who had no interest
in patrolling the class with the cane,
89
258000
2959
саваа барьж ангийн дундуур явах
ямар ч сонирхолгүй нэгэн байлаа.
04:34
while I was full of ambition to do so.
90
262120
3200
Гэтэл надад тэгэх ямар их хүсэл зориг
байсан гэж санана.
04:38
But I was female and he was male,
91
266560
2096
Харамсалтай нь би эмэгтэй, тэр эрэгтэй.
04:40
and so he became the class monitor.
92
268680
1667
Тиймээс тэр хүү ангийн дарга болсон.
04:43
And I've never forgotten that incident.
93
271240
2000
Би хэзээ ч энэ явдлыг мартдаггүй.
04:46
I often make the mistake of thinking
94
274160
1896
Би заримдаа надад илэрхий юм бүрийг
04:48
that something that is obvious to me
is just as obvious to everyone else.
95
276080
3456
бусдад ч бас ойлгомжтой байгаа
гэж буруу тооцоолох гээд байдаг.
04:51
Now, take my dear friend Louis
96
279560
1576
Найз Луигаа жишээ болгож ярья л даа.
04:53
for example.
97
281160
1336
04:54
Louis is a brilliant, progressive man,
98
282520
1856
Луи бол тун гайхалтай, шударга залуу.
04:56
and we would have conversations
and he would tell me,
99
284400
2496
Заримдаа бид ярилцаж байх зуур
04:58
"I don't know what you mean by things
being different or harder for women.
100
286920
3480
"Эмэгтэйчүүдэд юмс өөр, эсвэл хэцүү
гээд байдгийг чинь би ойлгохгүй юм.
05:02
Maybe in the past, but not now."
101
290960
1640
Өнгөрсөнд тийм байсан байх,
харин одоо биш" гэнэ.
05:05
And I didn't understand how Louis
could not see what seems so self-evident.
102
293560
4576
Ийм ойлгомжтой зүйлийг Луи яагаад
олж харахгүй байгааг би ойлгодоггүй байв.
05:10
Then one evening, in Lagos,
Louis and I went out with friends.
103
298160
4136
Нэг орой Луи бид хоёр Лагост
найзуудтайгаа уулзсан юм.
05:14
And for people here
who are not familiar with Lagos,
104
302320
2456
Лагосыг сайн мэдэхгүй
хүмүүст гэж хэлэхэд
05:16
there's that wonderful Lagos' fixture,
105
304800
1896
барилгуудын гадаа эргэлдэж,
05:18
the sprinkling of energetic men
who hang around outside establishments
106
306720
4656
зочид машинаа зогсоолд тавихад нь
сүр дуулиантай "тусалдаг"
идэвхтэй эрчүүд гэсэн
Лагосын тогтсон соёл бий.
05:23
and very dramatically
"help" you park your car.
107
311400
3000
05:28
I was impressed
with the particular theatrics
108
316000
3296
Тэр орой бидэнд зогсоол олж өгсөн
05:31
of the man who found us
a parking spot that evening.
109
319320
2976
залуугийн "үзүүлбэр" надад их таалагдсан.
05:34
And so as we were leaving,
I decided to leave him a tip.
110
322320
2960
Тэндээс явах гэж байхдаа би
түүний гарыг цайлгахаар шийдэв.
05:38
I opened my bag,
111
326760
1416
Тэгээд цүнхээ онгойлгож,
гараа цүнхэндээ хийгээд,
05:40
put my hand inside my bag,
112
328200
1376
05:41
brought out my money
that I had earned from doing my work,
113
329600
2720
өөрөө ажиллаж олсон мөнгөнөөсөө
тэр залууд өгөв.
05:45
and I gave it to the man.
114
333160
1360
05:47
And he, this man who was
very grateful and very happy,
115
335600
4376
Тун их баярлаж,
аз жаргалтай болсон тэр эр
05:52
took the money from me,
116
340000
1776
надаас өнөөх мөнгийг аваад,
05:53
looked across at Louis
117
341800
1416
Луи руу эргэж
05:55
and said, "Thank you, sir!"
118
343240
1856
"Баярлалаа эрхэм ээ!" гэж хэлэв.
05:57
(Laughter)
119
345120
2480
(Инээд)
06:03
Louis looked at me, surprised,
120
351160
3256
Луи ихэд гайхаж над руу хараад,
06:06
and asked, "Why is he thanking me?
I didn't give him the money."
121
354440
3400
"Тэр яагаад надад баярласан юм бэ?
Би мөнгө өгөөгүй шүү дээ" гэсэн юм.
06:10
Then I saw realization
dawn on Louis' face.
122
358840
2960
Тэр үед Луи ухаарах шиг болсон нь
царайнаас нь илэрхий байсан.
06:15
The man believed that whatever money I had
123
363040
2416
Надад байсан мөнгийг ямар нэг байдлаар
06:17
had ultimately come from Louis.
124
365480
3520
Луи л өгсөн байх гэж бодсоноос гарцаагүй.
Учир нь Луи эрэгтэй хүн.
06:21
Because Louis is a man.
125
369720
1240
06:24
Men and women are different.
126
372600
1816
Эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүд өөр.
06:26
We have different hormones,
we have different sexual organs,
127
374440
2856
Бид өөр даавартай,
өөр бэлэг эрхтэнтэй,
06:29
we have different biological abilities.
128
377320
2056
өөр биологийн чадвартай.
06:31
Women can have babies, men can't.
129
379400
1800
Эмэгтэйчүүд хүүхэд гаргаж чадна,
эрчүүд чадахгүй.
06:34
At least not yet.
130
382800
1216
Одоохондоо.
06:36
(Laughter)
131
384040
1416
(Инээд)
Эрчүүд тестостерон даавартай, мөн
бие махбодын хувьд эмэгтэйчүүдээс хүчтэй.
06:37
Men have testosterone and are
in general physically stronger than women.
132
385480
4280
06:42
There's slightly more women
than men in the world,
133
390520
2656
Дэлхийд эмэгтэйчүүдийн тоо
эрчүүдийнхээс арай илүү.
06:45
about 52 percent of the world's
population is female.
134
393200
3096
Дэлхийн хүн амын 52% орчим нь эмэгтэйчүүд.
06:48
But most of the positions of power
and prestige are occupied by men.
135
396320
3400
Гэвч дийлэнхдээ эрх мэдэл, нэр алдартай
албан тушаалд эрчүүд байдаг.
06:52
The late Kenyan Nobel Peace laureate,
136
400840
2456
Кени улсын Нобелийн энхтайвны шагналт
06:55
Wangari Maathai,
137
403320
1336
Вангари Матайя
06:56
put it simply and well when she said:
138
404680
2120
үүнийг тун энгийнээр хэлсэн байдаг.
06:59
"The higher you go,
the fewer women there are."
139
407600
2720
"Дээшлэх тусам улам цөөн эмэгтэйчүүд бий."
07:03
In the recent US elections we kept hearing
of the Lilly Ledbetter law,
140
411920
4616
Сүүлийн АНУ-ын сонгуулиар
Лилли Ледбэтэрийн хууль их яригдсан.
07:08
and if we go beyond the nicely
alliterative name of that law,
141
416560
3416
Толгой холбосон гоё нэртэй
энэ хуулийг тунгаан бодвол
07:12
it was really about a man and a woman
142
420000
2136
яг адил ажил хийж буй,
07:14
doing the same job,
being equally qualified,
143
422160
2776
яг адил чадвартай
эрэгтэй, эмэгтэй хоёр байхад
07:16
and the man being paid more
because he's a man.
144
424960
2400
эрэгтэй нь эр хүн гэдгээрээ
илүү цалинтай байгаа асуудал юм.
07:20
So in the literal way, men rule the world,
145
428160
3336
Энгийнээр бол эрчүүд
дэлхийг удирддаг ба үүнийг
07:23
and this made sense a thousand years ago
146
431520
2840
1000 жилийн өмнө ойлгож болохоор байв.
07:27
because human beings lived then in a world
147
435120
2856
Учир нь тэр үед хүн төрөлхтний хувьд
биеийн хүч чадал гэдэг
07:30
in which physical strength was
the most important attribute for survival.
148
438000
4176
амьд үлдэх эсэхийг нь тодорхойлохуйц
чухал хүчин зүйл байсан.
07:34
The physically stronger person
was more likely to lead,
149
442200
3280
Бяр чадал ихтэй хүн манлайлагч болох
хандлага давамгайлдаг байсан ба
07:39
and men, in general,
are physically stronger.
150
447280
2576
эрчүүд ерөнхийдөө биеийн хүч ихтэй байдаг.
07:41
Of course there are many exceptions.
151
449880
1715
Мэдээж олон онцгой тохиолдол байгаа.
07:43
(Laughter)
152
451619
1557
(Инээд)
07:45
But today we live
in a vastly different world.
153
453200
3800
Гэвч өнөөдөр бид тэс өөр ертөнцөд
амьдарч байна.
07:49
The person more likely to lead
is not the physically stronger person;
154
457720
4056
Одоо бол бяр чадалтай нь бус
07:53
it is the more creative person,
the more intelligent person,
155
461800
3496
хэн илүү бүтээлч,
хэн илүү оюуны өндөр чадамжтай,
хэн илүү шинийг санаачилж байгаа нь
манлайлж чадах ба
07:57
the more innovative person,
156
465320
2416
07:59
and there are no hormones
for those attributes.
157
467760
2656
үүнд ямар ч даавар чухал нөлөөгүй.
08:02
A man is as likely as a woman
to be intelligent,
158
470440
2616
Эрчүүдийн оюуны чадамжтай,
бүтээлч, шинийг санаачлах
08:05
to be creative, to be innovative.
159
473080
1960
чадвартай байх боломж нь
эмэгтэйчүүдийнхтэй яг адил.
08:07
We have evolved;
160
475800
1296
Бид өөрчлөгдсөөр байна,
08:09
but it seems to me that our ideas
of gender had not evolved.
161
477120
3520
гэвч жендерийн тухай хандлага
огт өөрчлөгдөөгүй л байна.
08:13
Some weeks ago, I walked into a lobby
of one of the best Nigerian hotels.
162
481760
3960
Хэдэн долоо хоногийн өмнө би
Нигерийн нэг том зочид буудалд орсон юм.
08:18
I thought about naming the hotel,
but I thought I probably shouldn't.
163
486280
3256
Би тэр буудалд нэр өгье гэж бодож байсан ч
өгөөгүй нь дээр гэж бодов.
08:21
And a guard at the entrance stopped me
and asked me annoying questions,
164
489560
3360
Орох үед хамгаалагч нь намайг
зогсоож ядаргаатай асуултууд асууж эхлэв.
08:25
because their automatic assumption is
165
493960
1816
Учир нь нигери бүсгүй ганцаараа
08:27
that a Nigerian female walking
into a hotel alone is a sex worker.
166
495800
3120
буудал руу орж байвал
биеэ үнэлэгч байхаас гарцаагүй гэж боддог.
08:33
And by the way,
167
501000
1216
Ер нь энэ буудлууд яагаад
08:34
why do these hotels
focus on the ostensible supply
168
502240
3136
биеэ үнэлэгчдийн
бодит эрэлтийн оронд
үзэгдэх төдийн нийлүүлэлтэд
илүү анхаараад байдаг юм бэ?
08:37
rather than the demand for sex workers?
169
505400
2440
08:41
In Lagos I cannot go alone
into many "reputable" bars and clubs.
170
509520
5255
Лагост би ганцаараа
цэнгээний газар луу орж чаддаггүй.
08:46
They just don't let you in
if you're a woman alone,
171
514799
2417
Тийм газруудад ганцаараа
яваа эмэгтэйг оруулдаггүй.
08:49
you have to be accompanied by a man.
172
517240
1720
Харин та эр хүнтэй явж байвал
нэг өөр хэрэг.
08:51
Each time I walk into
a Nigerian restaurant with a man,
173
519600
2736
Нигерт эрэгтэй хүнтэй хамт ресторанд
орох бүрт маань
08:54
the waiter greets the man and ignores me.
174
522360
2200
зөөгч нар эрчүүдтэй мэндэлж
намайг үл тоодог.
08:58
The waiters are products --
175
526320
1496
Зөөгчид бол...
08:59
(Laughter)
176
527840
1136
(Инээд)
09:01
At this some women
felt like, "Yes! I thought that!"
177
529000
2896
Сая зарим эмэгтэйчүүд
"Би бас тэгэж бодсон!" гэсэн байх.
09:03
The waiters are products of a society
178
531920
1936
Зөөгчид бол эрчүүд эмэгтэйчүүдээс
илүү чухал
09:05
that has taught them that men
are more important than women.
179
533880
3040
гэж тэдэнд заасан нийгмийн бүтээгдэхүүн.
09:10
And I know that waiters
don't intend any harm.
180
538240
2856
Зөөгчид мэдээж муу зүйл санаж
тэгдэггүйг би мэднэ л дээ.
09:13
But it's one thing to know intellectually
and quite another to feel it emotionally.
181
541120
4296
Гэвч аливааг тархиараа мэдэх,
сэтгэл хөдлөлөөрөө мэдрэх гэдэг хоёр өөр.
09:17
Each time they ignore me,
I feel invisible.
182
545440
2376
Үл тоох бүрт нь надад
үл үзэгдэгч шиг мэдрэмж төрдөг.
09:19
I feel upset.
183
547840
1200
Таагүй мэдрэмж төрдөг.
09:21
I want to tell them
that I am just as human as the man,
184
549720
3336
Би ч бас эрчүүдтэй адил,
бусдад хүндлэгдэх эрхтэй
хүн шүү дээ гэж хэлмээр санагддаг.
09:25
that I'm just as worthy of acknowledgment.
185
553080
2800
09:28
These are little things,
186
556760
1256
Энэ бүгд жижигхэн зүйл,
09:30
but sometimes it's the little things
that sting the most.
187
558040
3256
гэхдээ жижиг зүйлс хамгийн ихээр
хатгаж өвтгөдөг биш гэж үү.
09:33
And not long ago, I wrote an article
188
561320
1736
Саяхан би Лагост амьдардаг,
09:35
about what it means
to be young and female in Lagos,
189
563080
3296
залуухан эмэгтэй байх ямар байдаг тухай
нэг нийтлэл бичсэн.
09:38
and the printers told me,
190
566400
1920
Түүнийг уншсан хэвлэгч надад
09:41
"It was so angry."
191
569120
1200
"Таны нийтлэл маш ууртай байсан" гэв.
Мэдээж тэр нийтлэл ууртай байсан!
09:42
Of course it was angry!
192
570960
1376
09:44
(Laughter)
193
572360
1760
(Инээд)
09:48
I am angry.
194
576840
1656
Би ууртай байна.
09:50
Gender as it functions today
is a grave injustice.
195
578520
3136
Өнөөдрийн жендерийн нөхцөл байдал бол
эмгэнэлтэй шударга бус явдал.
09:53
We should all be angry.
196
581680
1736
Иймд бид бүгд уурлах ёстой.
09:55
Anger has a long history
of bringing about positive change;
197
583440
3856
Уур бухимдал заримдаа олон эерэг өөрчлөлт
авч ирдгийг бид түүхээс мэднэ.
09:59
but, in addition to being angry,
I'm also hopeful.
198
587320
2800
Ууртай байгаа ч надад бас итгэл бий.
10:02
Because I believe deeply
in the ability of human beings
199
590880
2616
Учир нь хүн төрөлхтөн
сайн сайхны төлөө
10:05
to make and remake
themselves for the better.
200
593520
2120
өөрийгөө өөрчлөх чадвартай
гэдэгт би итгэдэг.
10:08
Gender matters everywhere in the world,
201
596920
1896
Жендер дэлхийн хаана ч хамаатай.
10:10
but I want to focus on Nigeria
202
598840
2656
Гэхдээ би одоо зөвхөн Нигери болон
Африкийг ерөнхийд нь яримаар байна.
10:13
and on Africa in general,
203
601520
1456
10:15
because it is where I know,
and because it is where my heart is.
204
603000
3576
Учир нь энэ миний сайн мэддэг,
бас миний зүрх сэтгэл уяатай байдаг газар.
10:18
And I would like today to ask
205
606600
1936
Өнөөдөр би та бүхнээс
10:20
that we begin to dream about
and plan for a different world,
206
608560
4136
өөр, илүү шударга, эрэгтэй эмэгтэй
хүмүүс бүгд өөртөө үнэнч байж чадах
10:24
a fairer world,
207
612720
1320
тийм л нийгмийн төлөө
10:28
a world of happier men and happier women
who are truer to themselves.
208
616240
4176
зүтгэж, мөрөөдөж эхлэхийг
уриалмаар байна.
10:32
And this is how to start:
209
620440
1536
Үүний тулд эхлээд:
10:34
we must raise our daughters differently.
210
622000
2456
Бид охидоо өөрөөр өсгөх ёстой.
10:36
We must also raise our sons differently.
211
624480
2360
Бас хөвгүүдээ өөрөөр өсгөх ёстой.
Бид хөвгүүдийг тэдэнд тун
халгаатай байдлаар өсгөдөг.
10:40
We do a great disservice to boys
on how we raise them;
212
628000
3656
Бид тэдний хүмүүнлэг чанарыг
хавчиж боодог.
10:43
we stifle the humanity of boys.
213
631680
1840
10:46
We define masculinity
in a very narrow way,
214
634480
2576
Бид эрэлхэг байдлыг маш
явцуу утгаар тодорхойлдог.
10:49
masculinity becomes this hard, small cage
215
637080
3496
Эрэлхэг байна гэдэг
хатуу, жижиг гяндан болон хувирч
10:52
and we put boys inside the cage.
216
640600
2296
бид тэр гяндандаа
хөвгүүдийг хорьчихдог.
10:54
We teach boys to be afraid of fear.
217
642920
1920
Бид хөвгүүдийг айдсаас, сул дорой,
10:57
We teach boys to be afraid
of weakness, of vulnerability.
218
645480
3760
эмзэг мэдрэмтгий байхаас
айдаг болгож өсгөдөг.
Бид хөвгүүдэд өөрөөрөө бус,
баг зүүж амьдрахыг зааж сургадаг.
11:02
We teach them to mask their true selves,
219
650200
2456
11:04
because they have to be,
in Nigerian speak, "hard man!"
220
652680
4240
Учир нь тэд нигеричүүдийн хэлдгээр
"хүчирхэг эр" байх ёстой.
11:10
In secondary school, a boy and a girl,
both of them teenagers,
221
658440
4136
Дунд сургуулийн хүү охин хоёул
өсвөр насныхан,
11:14
both of them with the same amount
of pocket money, would go out
222
662600
3496
тэр хоёрт яг адил хэмжээний
халаасны мөнгө байгаа ч
11:18
and then the boy
would be expected always to pay,
223
666120
2776
болзоонд эрэгтэй нь
тооцоо хийх ёстой болдог.
11:20
to prove his masculinity.
224
668920
1640
"Эр хүн" гэдгээ
батлахын тулд шүү дээ.
Тэгснээ яагаад тэд аав ээжээсээ мөнгө
хулгайлчих гээд байдаг юм бол гэж гайхдаг.
11:23
And yet we wonder why boys are more likely
to steal money from their parents.
225
671440
3800
11:29
What if both boys and girls were raised
226
677240
3496
Хэрэв охид хөвгүүдийн аль аль нь
эршүүд байдлыг
мөнгөтэй холбохгүй өссөн бол,
11:32
not to link masculinity with money?
227
680760
2120
11:35
What if the attitude
was not "the boy has to pay"
228
683720
3016
"эрэгтэй нь төлөх ёстой" биш, харин
11:38
but rather "whoever has more should pay?"
229
686760
2760
"хэн мөнгөтэй нь төлнө" гэх
хандлагатай байсан бол яах байсан бэ?
11:42
Now, of course because
of that historical advantage,
230
690360
2576
Түүхэн давуу байдалтай
холбоотойгоор мэдээж
11:44
it is mostly men who will have more today,
231
692960
2456
эрчүүд илүү их мөнгөтэй байдаг,
11:47
but if we start
raising children differently,
232
695440
2616
гэхдээ бид одооноос
хүүхдүүдээ өөрөөр өсгөж эхэлбэл
11:50
then in fifty years, in a hundred years,
233
698080
2536
магадгүй 50, 100 жилийн дараа
11:52
boys will no longer have the pressure
of having to prove this masculinity.
234
700640
3800
хөвгүүд "эр хүн шиг" гэдгээ батлах гэсэн
дарамт, шахалтад өртдөггүй болно.
11:57
But by far the worst thing we do to males,
235
705680
3016
Эрчүүдэд хийдэг
хамгийн хөнөөлтэй зүйл бол
12:00
by making them feel
that they have to be hard,
236
708720
2336
тэднийг хатуужилтай байх ёстой
мэт мэдрэмж төрүүлж,
12:03
is that we leave them
with very fragile egos.
237
711080
3120
үнэн хэрэгтээ тэднийг тун сул дорой
эготой болгож орхидогт байгаа юм.
12:07
The more "hard man"
the man feels compelled to be,
238
715120
3400
Жинхэнэ "хүчирхэг эр" байх тусам
илүү их дарамт шахалт мэдэрч,
12:11
the weaker his ego is.
239
719320
1600
тэр хэрээр эго буюу өөрийн төсөөлөл нь
сул дорой болчихдог.
12:14
And then we do a much greater
disservice to girls
240
722960
3016
Бас болоогүй бид охидод
бүр илүү их гай зовлон учруулдаг.
12:18
because we raise them
to cater to the fragile egos of men.
241
726000
3320
Учир нь бид охидыг эрчүүдийн эмзэг эгог
тэжээдэг нэгэн болгож өсгөдөг.
12:22
We teach girls to shrink themselves,
to make themselves smaller,
242
730200
3496
Бид охидод өөрсдийгөө үргэлж багасгаж,
жижгэрүүлэхийг заадаг.
12:25
we say to girls,
243
733720
1200
Бид охидод ингэж хэлдэг:
"Чи зорилготой байж болно,
гэхдээ хэт их биш."
12:27
"You can have ambition, but not too much."
244
735640
2176
12:29
(Laughter)
245
737840
1376
(Инээд)
12:31
"You should aim to be successful,
but not too successful,
246
739240
2696
"Чи амжилтад хүрэхээр зорьж болно,
гэхдээ хэт өндөр амжилтад биш.
12:33
otherwise you would threaten the man."
247
741960
2040
Эс тэгвээс чи эрчүүдийн амжилтыг булаана"
12:36
If you are the breadwinner
in your relationship with a man,
248
744720
2896
Хэрэв та гэр бүлээ тэжээдэг эмэгтэй бол
12:39
you have to pretend that you're not,
249
747640
1976
үүнийгээ бусдаас нуух хэрэгтэй,
12:41
especially in public,
250
749640
1656
ялангуяа олон нийтийн газар,
12:43
otherwise you will emasculate him.
251
751320
2040
эс тэгвээс та эр нөхрийнхөө
нэр хүндийг унагах болно.
12:46
But what if we question
the premise itself?
252
754720
2336
Гэхдээ энэ таамгийг ахин нэг
бодоод үзвэл ямар вэ?
12:49
Why should a woman's success
be a threat to a man?
253
757080
3320
Эмэгтэй хүний амжилт яагаад
эрчүүдийн эсрэг заналхийлэл байна гэж?
12:53
What if we decide
to simply dispose of that word,
254
761200
3536
Бид ер нь энэ үгийг үгийн сангаасаа
авч хаявал ямар вэ,
12:56
and I don't think there's an English word
I dislike more than "emasculation."
255
764760
4720
"эр хүний нэрийг унагах" гэж англи хэлний
миний хамгийн дургүй үг байх.
13:02
A Nigerian acquaintance once asked me
256
770720
2296
Нигери танил маань нэг удаа надаас
13:05
if I was worried that men
would be intimidated by me.
257
773040
2640
"эрчүүд чамаас айдаг байх вий гэж
санаа зовдог уу" гэж асуусан.
13:08
I was not worried at all.
258
776560
1736
Би огт санаа зовдоггүй.
13:10
In fact, it had not occurred
to me to be worried
259
778320
2256
Надад санаа зовох
ямар ч үндэслэл байгаагүй.
13:12
because a man who would
be intimidated by me
260
780600
2216
Учир нь надаас айж сүрддэг эр байвал
13:14
is exactly the kind of man
I would have no interest in.
261
782840
2616
тэр яах аргагүй миний
огт сонирхохгүй эр хүн гэсэн үг.
13:17
(Laughter)
262
785480
1216
(Инээд)
13:18
(Applause)
263
786720
2080
(Алга ташилт)
13:26
But still I was really struck by this.
264
794120
2840
Гэхдээ л тэр асуулт намайг гайхшруулсан.
13:29
Because I'm female,
I'm expected to aspire to marriage;
265
797640
3600
Би эмэгтэй хүн учраас
гэрлэлт рүү тэмүүлж байх ёстой,
13:33
I'm expected to make my life choices
266
801960
1776
би амьдралынхаа сонголтуудыг хийхдээ
13:35
always keeping in mind
that marriage is the most important.
267
803760
3080
гэрлэлт л хамгийн чухал байхаар
тооцоолох ёстой мэт байдаг.
13:40
A marriage can be a good thing;
268
808040
1976
Гэрлэлт гэдэг сайн зүйл байж болно.
13:42
it can be a source of joy
and love and mutual support.
269
810040
4416
Гэрлэлт нь аз жаргал, хайр
хамтын дэмжлэг байж болно.
13:46
But why do we teach girls
to aspire to marriage
270
814480
2456
Гэвч бид яагаад охидод гэрлэлтийг
чухалчлахыг заагаад,
13:48
and we don't teach boys the same?
271
816960
1720
хөвгүүдэд ингэж заадаггүй юм бэ?
Гэрлэж магадгүй эрэгтэй нь
айж сүрдэх вий гэсэндээ
13:52
I know a woman
who decided to sell her house
272
820840
2176
13:55
because she didn't want
to intimidate a man who might marry her.
273
823040
3040
байшингаа зарахаар шийдсэн
нэг эмэгтэйг би мэднэ.
13:59
I know an unmarried woman in Nigeria
who, when she goes to conferences,
274
827880
4456
Гэрлээгүй хэрнээ
хуралд явахдаа хуримын бөгж зүүдэг
нэг нигери эмэгтэйг би мэднэ.
14:04
wears a wedding ring
275
832360
1376
14:05
because according to her,
276
833760
1216
Түүний хэлснээр бол
14:07
she wants the other participants
in the conference to "give her respect."
277
835000
3920
хурлын бусад оролцогч түүнийг
"хүндлээсэй" гэсэндээ бөгж зүүдэг гэнэ.
14:12
I know young women
who are under so much pressure
278
840120
2336
Гэр бүл, найзууд, бүр
ажлынх нь хүмүүс үргэлж
14:14
from family, from friends,
even from work to get married,
279
842480
4096
хүнтэй гэрлэ гэх дарамт үзүүлж,
аймшигтай сонголт хийхийг нь шаарддаг
14:18
and they're pushed
to make terrible choices.
280
846600
2080
олон залуу бүсгүйчүүдийг би мэднэ.
14:21
A woman at a certain age who is unmarried,
281
849520
2616
Энэ нийгэм тодорхой насанд хүрсэн
гэрлээгүй эмэгтэйг
14:24
our society teaches her
to see it as a deep, personal failure.
282
852160
4120
өөрийгөө азгүй амьтан мэтээр
харахыг заадаг.
14:29
And a man at a certain age
who is unmarried,
283
857040
2776
Харин тодорхой насанд хүрсэн
гэрлээгүй эрэгтэйг
14:31
we just think he hasn't come around
to making his pick.
284
859840
2616
сонголтоо хийж амжаагүй л яваа
юм байна даа гэж боддог.
14:34
(Laughter)
285
862480
1856
(Инээд)
14:36
It's easy for us to say,
286
864360
1616
Бидэнд ингэж хэлэх амархан:
14:38
"Oh, but women can
just say no to all of this."
287
866000
2256
"Эмэгтэйчүүд энэ бүхэнд
зүгээр үгүй гэж хэлж болно шүү дээ."
14:40
But the reality is more difficult
and more complex.
288
868280
2440
Гэвч бодит байдал дээр энэ
илүү хэцүү, илүү ярвигтай.
14:43
We're all social beings.
289
871360
1776
Бид бүгд нийгмийн амьтад.
14:45
We internalize ideas
from our socialization.
290
873160
2496
Бид нийгмээсээ үзэл санаагаа олж авдаг.
14:47
Even the language we use
291
875680
1976
Үүний нэг жишээ бол бидний
14:49
in talking about marriage
and relationships illustrates this.
292
877680
3416
гэрлэлт, үерхлийн тухай ярихдаа
хэрэглэдэг үг хэллэг юм.
14:53
The language of marriage
is often the language of ownership
293
881120
2856
Гэрлэлтийн тухай ярихдаа бид ихэвчлэн
харилцан холбоо бус
14:56
rather than the language of partnership.
294
884000
2160
өмчлөлийн утгатай үг хэллэг ашигладаг.
14:58
We use the word "respect"
295
886800
2696
Бид "хүндлэл" гэх үгийг
15:01
to mean something a woman shows a man
296
889520
2776
эмэгтэй хүн эрэгтэй хүнд гаргадаг үйлдэл
гэж ойлгохоос биш,
15:04
but often not something
a man shows a woman.
297
892320
2080
эсрэгээр нь ойлгох тохиолдол тун ховор.
15:08
Both men and women in Nigeria will say --
298
896160
2456
Нигерид эрэгтэй, эмэгтэйгүй
энэ үгийг хэрэглэдэг.
15:10
this is an expression
I'm very amused by --
299
898640
2296
Энэ миний их гайхдаг хэллэг л дээ:
15:12
"I did it for peace in my marriage."
300
900960
2320
"Би үүнийг гэрлэлтийнхээ төлөө хийсэн."
15:16
Now, when men say it,
301
904400
1576
Эрэгтэй хүн энэ үгийг хэлэх үед
15:18
it is usually about something
that they should not be doing anyway.
302
906000
3176
энэ нь ихэвчлэн эрчүүдийн угаасаа хийх
хэрэггүй зүйлс байдаг л даа.
15:21
(Laughter)
303
909200
1936
(Инээд)
15:23
Sometimes they say it to their friends,
304
911160
2776
Эрчүүд найзууддаа
15:25
it's something to say to their friends
in a kind of fondly exasperated way,
305
913960
3936
тун бухимдангуй байдлаар
эршүүд байдлаа батлан харуулах
15:29
you know, something that ultimately
proves how masculine they are,
306
917920
3136
бас ар гэртээ ямар хэрэгтэй,
ямар их хайрлаж хүндлэгддэг гэдгээ
15:33
how needed, how loved.
307
921080
1456
батлах гэж энэ үгийг хэлдэг.
15:34
"Oh, my wife said
I can't go to the club every night,
308
922560
2496
"Манай эхнэр намайг өдөр бүр
цэнгээний газар орж болохгүй гэсэн.
15:37
so for peace in my marriage,
I do it only on weekends."
309
925080
2816
Тиймээс би гэр бүлээ бодоод
амралтын өдөр л ордог."
15:39
(Laughter)
310
927920
1696
(Инээд)
15:41
Now, when a woman says,
"I did it for peace in my marriage,"
311
929640
4256
Харин эмэгтэй хүн "Би үүнийг
гэрлэлтийнхээ төлөө хийсэн"
15:45
she's usually talking
about giving up a job,
312
933920
3536
гэх тохиолдолд ихэвчлэн тэр эмэгтэй
ажлаа, хүсэл мөрөөдлөө орхиж,
албан тушаал хөөцөлдөхөө байсан
тухай яриа байдаг.
15:49
a dream,
313
937480
1456
15:50
a career.
314
938960
1360
15:53
We teach females that in relationships,
315
941080
2416
Хосын харилцаанд буулт хийх нь
эмэгтэйнх нь хийх ёстой зүйл мэт
15:55
compromise is what women do.
316
943520
2280
бүсгүйчүүдэд зааж сургадаг.
15:59
We raise girls to see
each other as competitors --
317
947080
2576
Бид охидыг бие биенээ ажил амжилтын
хувьд өрсөлдөгч гэж харахыг сургавал
16:01
not for jobs or for accomplishments,
which I think can be a good thing,
318
949680
3456
эр хүний анхаарлыг татах тал дээр
өрсөлдөгч гэж харахаас
16:05
but for attention of men.
319
953160
1600
хамаагүй дээр, бас зөв гэж би боддог.
16:07
We teach girls that they
cannot be sexual beings
320
955920
2936
Бид охидод хөвгүүд шиг
бэлгийн бодгаль
16:10
in the way that boys are.
321
958880
1496
байж болохгүй гэж заадаг.
16:12
If we have sons, we don't mind
knowing about our sons' girlfriends.
322
960400
3320
Хүүтэй бол бид хөвгүүдийнхээ найз охины
тухай мэдэхэд асуудалгүй.
16:16
But our daughters' boyfriends? God forbid.
323
964480
2336
Харин охидын найз хөвгүүдийн хувьд?
Муу ёр гэм!
16:18
(Laughter)
324
966840
1616
(Инээд)
16:20
But of course when the time is right,
325
968480
1816
Гэхдээ мэдээж цаг нь ирэхээр
16:22
we expect those girls to bring back
the perfect man to be their husbands.
326
970320
3896
бид охидоо нөхөр болоход яг тохирсон
төгс залуу дагуулж ирээсэй гэж хүсдэг.
16:26
We police girls,
we praise girls for virginity,
327
974240
3376
Бид охидыг цагдаж
ариун онгон байхыг шаарддаг,
16:29
but we don't praise boys for virginity,
328
977640
1936
харин хөвгүүдийг тэгдэггүй.
16:31
and it's always made me wonder how exactly
this is supposed to work out because ...
329
979600
3905
Энэ бүхэн яг ямар зарчмаар явагдах
ёстойг би огт ойлгодоггүй юм.
16:35
(Laughter)
330
983529
2327
(Инээд)
16:37
(Applause)
331
985880
2960
(Алга ташилт)
16:45
I mean, the loss of virginity
is usually a process that involves ...
332
993760
3400
Онгон байдлаа алдах явц ихэвчлэн ...
Нигерийн их сургуульд нэг залуу бүсгүйг
хэсэг залуу хүчиндсэн хэрэг гарсан.
16:50
Recently a young woman
was gang raped in a university in Nigeria,
333
998680
4176
16:54
I think some of us know about that.
334
1002880
1696
Зарим нь хэргийн тухай
мэдэж байгаа байх.
16:56
And the response of many young Nigerians,
both male and female,
335
1004600
3256
Ихэнх залуу нигери эрэгтэй, эмэгтэйчүүдийн
16:59
was something along the lines of this:
336
1007880
2496
хариу үйлдэл нь нэг иймэрхүү байсан:
17:02
"Yes, rape is wrong.
337
1010400
2176
"Тийм ээ, хүчин бол буруу зүйл.
17:04
But what is a girl doing
in a room with four boys?"
338
1012600
3280
Гэхдээ тэр охин 4 залуутай нэг өрөөнд
юу хийж байсан юм бэ?"
17:08
Now, if we can forget
the horrible inhumanity of that response,
339
1016920
4120
Энэ аймшигтай хүний үнэргүй хариу үйлдлийг
түр хойш тавиад үзье л дээ.
17:14
these Nigerians have been raised
to think of women as inherently guilty,
340
1022080
3920
Тэр нигеричууд эмэгтэй хүнийг
байгалиасаа буруутай,
харин эрчүүд угаасаа ямар ч хяналтгүй
араатан шиг болохоор
17:19
and they have been raised
to expect so little of men
341
1027319
3136
17:22
that the idea of men as savage beings
without any control
342
1030480
3695
хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй
гэсэн бодолтой болж
өсөж хүмүүжсэн гэсэн үг.
17:26
is somehow acceptable.
343
1034200
1240
17:28
We teach girls shame.
344
1036839
2017
Бид охидод шившигтэй байдлыг
зааж сургадаг.
17:30
"Close your legs." "Cover yourself."
345
1038880
1880
"Хөлөө битгий дэлгэ"
"Биеэ нууж хаа" гээд л.
17:33
We make them feel
as though by being born female
346
1041440
2255
Бид охидыг эмэгтэй
болж төрснөөрөө аль хэдийн
17:35
they're already guilty of something.
347
1043720
2096
ямар нэг юмны
буруутан болсон мэт мэдрүүлдэг.
17:37
And so, girls grow up to be women
348
1045839
2336
Ингээд охид өөрсдийгөө
хүсэл тэмүүлэлтэйг мэдэхгүй
17:40
who cannot see they have desire.
349
1048200
2136
нэгэн болж өсөн хүмүүждэг.
17:42
They grow up to be women
who silence themselves.
350
1050360
2880
Өсөж томроод тэд үргэлж дуу хоолойгоо
хорьдог нэгэн болдог.
17:47
They grow up to be women
who cannot say what they truly think,
351
1055080
3416
Тэд бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж чаддаггүй
нэгэн болж хувирдаг,
17:50
and they grow up --
352
1058520
1336
Мөн тэд...
17:51
and this is the worst thing
we did to girls --
353
1059880
2176
Энэ бол бидний охидод хийдэг хамгийн
буруу зүйл...
17:54
they grow up to be women
who have turned pretense into an art form.
354
1062080
4136
Тэд дүр эсгэлтийг бүр урлагийн нэг хэлбэр
болтол мэргэшүүлсэн нэгэн болдог.
17:58
(Applause)
355
1066240
3840
(Алга ташилт)
18:04
I know a woman who hates domestic work,
356
1072440
3416
Гэрийн ажилд яснаасаа дургүй
нэг эмэгтэйг би мэднэ,
18:07
she just hates it,
357
1075880
1496
ёстой үнэн голоосоо дургүй.
18:09
but she pretends that she likes it,
358
1077400
1720
Гэхдээ тэр дуртай мэт дүр үзүүлдэг.
Учир нь тэр гэрийн ажилд сайн байх нь
"сайн эхнэрийн чанар" гэж боддог ба
18:12
because she's been taught
that to be "good wife material"
359
1080200
4096
18:16
she has to be --
to use that Nigerian word --
360
1084320
2376
үүнийг ярихдаа өнөөх
нигери үгийг ашиглана:
18:18
very "homely."
361
1086720
1480
тун "гэрсэг" байх ёстой.
18:21
And then she got married,
362
1089440
1536
Удалгүй тэр нэг хүнтэй гэрлэв ээ.
18:23
and after a while her husband's family
began to complain that she had changed.
363
1091000
3816
Гэтэл нөхрийнх нь гэрийнхэн түүнийг
их өөрчлөгдсөн гэж гомдоллосон гэсэн.
18:26
(Laughter)
364
1094840
1576
(Инээд)
18:28
Actually, she had not changed,
365
1096440
1456
Үнэндээ бүсгүй өөрчлөгдсөн юм биш,
18:29
she just got tired of pretending.
366
1097920
1920
харин дүр эсгэхээс залхсан хэрэг.
18:32
The problem with gender,
367
1100720
3136
Жендертэй холбоотой гол асуудал нь
18:35
is that it prescribes how we should be
368
1103880
2536
биднийг ямар хүн бэ гэдгийг
таньж мэдэхэд бус
18:38
rather than recognizing how we are.
369
1106440
2000
ямар байх ёстойг зааварчилдагт байгаа юм.
18:41
Now imagine how much happier we would be,
370
1109400
2456
Бид жендерийн хүлээлтээс ангид байсан бол
18:43
how much freer to be
our true individual selves,
371
1111880
3496
жинхэнэ өөрийнхөөрөө байх
ямар их эрх чөлөөтэй байх байсныг
төсөөлөөд үз дээ.
18:47
if we didn't have the weight
of gender expectations.
372
1115400
2640
18:51
Boys and girls are
undeniably different biologically,
373
1119240
4776
Охид хөвгүүдийн биологийн ялгааг
үгүйсгэхийн аргагүй ч,
18:56
but socialization
exaggerates the differences
374
1124040
2976
нийгэм тэр ялгаануудыг
бүр илүү дэвэргэж орхидог.
18:59
and then it becomes
a self-fulfilling process.
375
1127040
2576
Ингээд энэ нь өөрийгөө бүтээх
явц болох хувирдаг.
19:01
Now, take cooking for example.
376
1129640
2040
Хоол хийхийг жишээ болгож ярья.
19:04
Today women in general are more likely
to do the housework than men,
377
1132280
3496
Өнөөдөр гэрийн ажлыг эрчүүдээс илүү
эмэгтэйчүүд голчлон хийдэг,
19:07
the cooking and cleaning.
378
1135800
1256
хоол хийх, гэр цэвэрлэх.
19:09
But why is that?
379
1137080
1576
Гэхдээ яагаад?
19:10
Is it because women
are born with a cooking gene?
380
1138680
2856
Эмэгтэйчүүд хоол хийх гентэй
төрдөг болохоор гэж үү?
19:13
(Laughter)
381
1141560
1416
(Инээд)
19:15
Or because over years they have been
socialized to see cooking as their role?
382
1143000
4256
Эсвэл хоол хийх нь эмэгтэй хүний
үүрэг гэх ойлголтоор хүмүүжсэнээс үү?
19:19
Actually, I was going to say that maybe
women are born with a cooking gene,
383
1147280
3576
Уг нь би эмэгтэй хүн хоол хийх гентэй
төрдөг байх гэж хэлэх гэж байлаа,
19:22
until I remember that the majority
of the famous cooks in the world,
384
1150880
3456
гэвч бидний "ахлах тогтооч" гэж сүртэй
цоллодог дэлхийн хамгийн алдартай
19:26
whom we give the fancy title of "chefs,"
385
1154360
2296
тогооч нарын дийлэнх нь
19:28
are men.
386
1156680
1200
эрчүүд байдаг биш билүү?
19:30
I used to look up to my grandmother
387
1158960
1696
Би гайхалтай мундаг эмэгтэй болох
19:32
who was a brilliant, brilliant woman,
388
1160680
2056
эмээ рүүгээ хараад
19:34
and wonder how she would have been
389
1162760
1736
өсөж торних үед нь эрчүүдэд
19:36
if she had the same opportunities
as men when she was growing up.
390
1164520
3360
байсан шиг боломжууд түүнд олдож
байсан болов уу гэж боддог байсан.
19:40
Now today, there are
many more opportunities for women
391
1168960
2576
Эмээгийн маань үетэй харьцуулахад
өнөөдөр эмэгтэйчүүдэд
19:43
than there were
during my grandmother's time
392
1171560
2256
маш олон боломжууд бий болж байна.
19:45
because of changes in policy,
changes in law,
393
1173840
2616
Эдгээр нь хууль, эрх зүйн
өөрчлөлтүүдтэй холбоотой.
19:48
all of which are very important.
394
1176480
1576
Мэдээж энэ бүхэн маш чухал.
19:50
But what matters even more
is our attitude, our mindset,
395
1178080
4536
Гэхдээ үүнээс илүү чухал зүйл бол
бидний жендерийг ойлгох
итгэл үнэмшил, хандлага сэтгэлгээ юм.
19:54
what we believe
and what we value about gender.
396
1182640
3296
19:57
What if in raising children
397
1185960
2416
Бид хүүхдүүдээ өсгөхдөө
20:00
we focus on ability instead of gender?
398
1188400
2800
хүйсээс нь илүү чадварт нь
анхаарлаа хандуулбал ямар вэ?
20:04
What if in raising children
we focus on interest instead of gender?
399
1192000
4120
Бид хүүхдүүдээ өсгөхдөө хүйсээс нь биш
сонирхолд нь анхаарвал ямар вэ?
20:09
I know a family
who have a son and a daughter,
400
1197000
2216
Хүү, охинтой нэг гэр бүлийг би мэднэ.
20:11
both of whom are brilliant at school,
401
1199240
1896
Тэд хоёул хичээлдээ их сайн,
20:13
who are wonderful, lovely children.
402
1201160
1896
үнэхээр мундаг, хайр татам хүүхдүүд.
20:15
When the boy is hungry,
the parents say to the girl,
403
1203080
2536
Хүү нь өлслөө гэх тоолонд
ээж аав нь охиндоо
20:17
"Go and cook Indomie noodles
for your brother."
404
1205640
2216
"Ахдаа бэлэн гоймон чанаж өг" гэж хэлдэг.
20:19
(Laughter)
405
1207880
1216
(Инээд)
20:21
Now, the daughter doesn't
particularly like to cook Indomie noodles,
406
1209120
3496
Охин нь бэлэн гоймон чанахдаа
тийм ч дуртай биш ч,
20:24
but she's a girl, and so she has to.
407
1212640
2776
тэр охин учраас хоол хийх ёстой.
20:27
Now, what if the parents,
408
1215440
1776
Ер нь ээж аав хоёр нь
20:29
from the beginning,
409
1217240
1616
анхнаасаа л
20:30
taught both the boy and the girl
to cook Indomie?
410
1218880
3920
хүү охиндоо хоёуланд нь л бэлэн гоймон
чанахыг заачихсан байсан бол яах байв?
20:35
Cooking, by the way,
is a very useful skill for boys to have.
411
1223920
3016
Уг нь хоол хийнэ гэдэг хөвгүүдэд
тун хэрэгтэй чадвар шүү дээ.
20:38
I've never thought it made sense
to leave such a crucial thing,
412
1226960
4856
Өөрөө өөрийгөө тэжээх амин чухал
чадварыг заалгүй
20:43
the ability to nourish oneself --
413
1231840
1896
бусдаас хамааралтай болгож орхино гэдэг
20:45
(Laughter)
414
1233760
1216
(Инээд)
20:47
in the hands of others.
415
1235000
1536
байж боломгүй асуудал биш үү.
20:48
(Applause)
416
1236560
2920
(Алга ташилт)
20:53
I know a woman who has the same degree
and the same job as her husband.
417
1241760
3856
Нөхөртэйгөө яг адилхан боловсролын зэрэг,
ажил мэргэжилтэй нэг эмэгтэйг би мэднэ.
20:57
When they get back from work,
she does most of the housework,
418
1245640
2896
Хоёулаа ажлаасаа ирээд эхнэр нь л
хамаг гэрийн ажлаа хийдэг.
21:00
which I think is true for many marriages.
419
1248560
2176
Ихэнх хосууд яг ийм байдаг байх.
21:02
But what struck me about them
420
1250760
1736
Гэхдээ хамгийн эмзэглэмээр нь
21:04
was that whenever her husband
changed the baby's diaper,
421
1252520
2976
нөхөр нь хүүхдээ хуурайлах бүрт
21:07
she said "thank you" to him.
422
1255520
2280
бүсгүй "баярлалаа" гэж хэлдэг.
21:11
Now, what if she saw this
as perfectly normal and natural
423
1259040
4416
Эр хүн өөрийнхөө хүүхдэд анхаарал тавих нь
тун энгийн, байх ёстой зүйл гэж
21:15
that he should, in fact,
care for his child?
424
1263480
3336
бүсгүй хүлээж авдаг байсан бол
нөхцөл байдал ямар байх бол?
21:18
(Laughter)
425
1266840
1840
(Инээд)
21:21
I'm trying to unlearn
many of the lessons of gender
426
1269680
3496
Бага байхаас минь нийгэм надад заасан
жендерийн тухай мэдлэгээ
21:25
that I internalized when I was growing up.
427
1273200
2296
буцааж болиулах гэж их хичээж байгаа.
21:27
But I sometimes still feel very vulnerable
in the face of gender expectations.
428
1275520
5056
Гэхдээ л жендерийн хүлээлтээс болж
би заримдаа их эмзэг болчихдог.
21:32
The first time I taught
a writing class in graduate school,
429
1280600
3000
Хамгийн анх их сургуульд хичээл
заах өдрөө би
21:36
I was worried.
430
1284360
1256
их санаа зовсон.
21:37
I wasn't worried
about the material I would teach
431
1285640
2336
Би хичээл дээр заах материалдаа
санаа зовоогүй.
21:40
because I was well-prepared,
432
1288000
1336
Учир нь би их сайн бэлдсэн,
21:41
and I was going to teach
what I enjoy teaching.
433
1289360
2216
бас заах дуртай юмаа заах гэж байсан юм.
21:43
Instead, I was worried about what to wear.
434
1291600
2080
Харин юу өмсөх талаараа их санаа зовсон.
21:46
I wanted to be taken seriously.
435
1294680
1600
Намайг хүндлээсэй гэж хүссэн.
21:49
I knew that because I was female
436
1297480
1576
Би эмэгтэй хүн учраас
21:51
I will automatically
have to prove my worth.
437
1299080
3160
бусдад үнэ цэнээ батлах гэж
өөрийн эрхгүй хичээхээ мэдэж байсан.
21:55
And I was worried
that if I looked too feminine,
438
1303240
2256
Хэрэв хэт эмэгтэйлэг
харагдвал бусад хүн намайг
21:57
I would not be taken seriously.
439
1305520
1776
хүлээн зөвшөөрөхгүй
байж мэднэ гэж санаа зовсон.
21:59
I really wanted to wear
my shiny lip gloss and my girly skirt,
440
1307320
4336
Уг нь би уруулын будгаа түрхэж
эмэгтэйлэг богино хувцсаа өмсөхийг
22:03
but I decided not to.
441
1311680
1816
хүсэж байсан ч тэгээгүй.
22:05
Instead, I wore a very serious,
442
1313520
2376
Харин тун албаны харагддаг,
22:07
very manly and very ugly suit.
443
1315920
2576
эршүүд маягийн, үзэмжгүй хослолоо өмссөн.
22:10
(Laughter)
444
1318520
1496
(Инээд)
22:12
Because the sad truth is
that when it comes to appearance
445
1320040
2696
Гунигт үнэн гэвэл
бид гадаад үзэмжийг ярихдаа
22:14
we start off with men
as the standard, as the norm.
446
1322760
2600
эрчүүдийг норм, стандарт гэж үздэг.
22:17
If a man is getting ready
for a business meeting,
447
1325960
2336
Эрэгтэй хүн ажил хэргийн уулзалтад
бэлдэж байхдаа
22:20
he doesn't worry
about looking too masculine
448
1328320
2136
хэт эршүүд харагдаж, түүнээсээ болж
итгэл үнэмшил төрүүлж
22:22
and therefore not being taken for granted.
449
1330480
2496
чадахгүй байх вий
гэж санаа зовох шаардлагагүй.
22:25
If a woman has to get ready
for business meeting,
450
1333000
2496
Харин эмэгтэй хүн ажлын уулзалтад
бэлдэж байхдаа
22:27
she has to worry
about looking too feminine
451
1335520
2776
хэт эмэгтэйлэг харагдаж, ингэснээрээ
бусдад үл тоогдох вий
22:30
and what it says and whether or not
she will be taken seriously.
452
1338320
4280
гэдэгт үргэлж санаа зовох
шаардлагатай болдог.
Тэр өдөр би өнөөх үзэмжгүй хослолыг
өмсөөгүй байсан ч болоосой гэж боддог.
22:36
I wish I had not worn
that ugly suit that day.
453
1344000
2200
22:39
I've actually banished it
from my closet, by the way.
454
1347440
3136
Нээрээ би тэр хослолыг хувцасныхаа
шүүгээнээс гаргаж хаясан.
22:42
Had I then the confidence
that I have now to be myself,
455
1350600
4936
Тэр үед би одоогийнх шиг өөрийнхөөрөө байх
хангалттай итгэлтэй байсан бол
22:47
my students would have benefited
even more from my teaching,
456
1355560
2936
би илүү өөрийнхөөрөө, сэтгэл хангалуун
бас тав тухтай байж,
22:50
because I would have been more comfortable
457
1358520
2056
цаашлаад сурагчид ч
заасан зүйлсээс минь
22:52
and more fully and more truly myself.
458
1360600
2000
ихийг сурах байсан болов уу.
22:55
I have chosen to no longer
be apologetic for my femaleness
459
1363800
4016
Би ахиж хэзээ ч эмэгтэйлэг,
бүсгүй төрх байдалдаа
гэмшихгүй байхаар шийдсэн.
22:59
and for my femininity.
460
1367840
1200
23:01
(Applause)
461
1369680
3000
(Алга ташилт)
23:07
And I want to be respected
in all of my femaleness
462
1375800
2856
Өөрийн эмэгтэйлэг шинжээрээ би
хүндлэгдэхийг хүсэж байна.
23:10
because I deserve to be.
463
1378680
1560
Учир нь би хүндлэгдэх эрхтэй.
23:13
Gender is not an easy
conversation to have.
464
1381200
2440
Жендерийн тухай яриа
өрнүүлнэ гэдэг амаргүй.
23:17
For both men and women,
465
1385080
1576
Эрэгтэй, эмэгтэйн алинд ч
23:18
to bring up gender is sometimes
to encounter almost immediate resistance.
466
1386680
3936
жендерийн сэдвийг сөхөх үед шууд
эсэргүүцэлтэй тулгарах тохиолдол гардаг.
23:22
I can imagine some people here
are actually thinking,
467
1390640
3256
Энд байгаа зарим хүн
"эмэгтэйчүүд ч асуудалтай шүү дээ" гэж,
23:25
"Women too do sef."
468
1393920
1920
23:29
Some of the men here might be thinking,
469
1397520
2176
мөн зарим эрчүүд ингэж
бодож байгаа байх:
23:31
"OK, all of this is interesting,
470
1399720
1736
"яахав сонирхолтой л юм,
23:33
but I don't think like that."
471
1401480
1560
гэхдээ би санал нийлэхгүй байна"
23:35
And that is part of the problem.
472
1403960
2216
Энэ чинь л асуудлын нэг хэсэг юм.
23:38
That many men do not
actively think about gender
473
1406200
2976
Ихэнх эрчүүд жендерийн тухай
ухамсартайгаар бодож анзаардаггүй нь
23:41
or notice gender
474
1409200
1496
жендертэй холбоотой
асуудлын нэг хэсэг юм.
23:42
is part of the problem of gender.
475
1410720
2016
23:44
That many men, say, like my friend Louis,
476
1412760
2656
Найз Луитэй минь адилаар
ихэнх эрчүүд одоо бол
23:47
that everything is fine now.
477
1415440
1680
бүх зүйл өөрчлөгдсөн гэж боддог.
23:50
And that many men do nothing to change it.
478
1418160
2856
Мөн ихэнх эрчүүд үүнийг өөрчлөхийн
тулд юу ч хийдэггүй.
23:53
If you are a man and you walk
into a restaurant with a woman
479
1421040
2856
Эр хүн та нэг бүсгүйтэй ресторанд ороход
23:55
and the waiter greets only you,
480
1423920
1680
зөөгч зөвхөн тантай мэндэлж байвал
23:58
does it occur to you to ask the waiter,
481
1426400
2496
зөөгчөөс "Та яагаад энэ бүсгүйтэй
24:00
"Why haven't you greeted her?"
482
1428920
1560
мэндлэхгүй байгаа юм?" гэж асуудаг уу?
24:05
Because gender can be --
483
1433320
1496
Учир нь жендер...
24:06
(Laughter)
484
1434840
2080
(Инээд)
24:16
Actually, we may repose
part of a longer version of this talk.
485
1444880
4496
Бид энэ сэдвээр бүр удаан яриа
өрнүүлж ч болно шүү.
24:21
So, because gender can be
a very uncomfortable conversation to have,
486
1449400
3576
Учир нь жендер бол харилцан яриа
өрнүүлэхэд тун тавгүй сэдэв байж болно.
24:25
there are very easy ways to close it,
to close the conversation.
487
1453000
3096
Энэ төрлийн яриаг дуусгаж болох
олон амархан арга замууд бий.
24:28
So some people will bring up
evolutionary biology and apes,
488
1456120
4176
Зарим хүн биологи ба мичний
хувьслын тухай яриаг сөхөж,
24:32
how, you know, female apes
bow down to male apes
489
1460320
3656
эм мичнүүд эрийгээ
хэрхэн хүлээн зөвшөөрч
зайгаа тавьж өгдөг
талаар яриад ч юм уу.
24:36
and that sort of thing.
490
1464000
1240
24:37
But the point is we're not apes.
491
1465880
2056
Гол нь бид мич биш шүү дээ.
24:39
(Laughter)
492
1467960
1416
(Инээд)
24:41
(Applause)
493
1469400
4000
(Алга ташилт)
24:46
Apes also live on trees
and have earthworms for breakfast,
494
1474160
4816
Мөн мичнүүд модон дээр амьдарч,
өглөөний цайндаа өт хорхой иддэг,
24:51
and we don't.
495
1479000
1200
харин бид тэгдэггүйг санаарай.
24:53
Some people will say,
"Well, poor men also have a hard time."
496
1481240
4000
Эсвэл "Хөөрхий эрчүүд ч
олон асуудалтай тулгардаг" гэх байх.
24:57
And this is true.
497
1485880
1200
Энэ мэдээж үнэн.
24:59
But that is not what this --
498
1487920
1336
Гэхдээ...
25:01
(Laughter)
499
1489280
1096
(Инээд)
25:02
But this is not
what this conversation is about.
500
1490400
2680
Гэхдээ энд бид
өөр зүйлийн тухай ярьж байна.
25:06
Gender and class
are different forms of oppression.
501
1494480
3776
Жендер, анги давхарга гэдэг хоёр өөр
төрлийн дарангуйлал шүү дээ.
25:10
I actually learned quite a bit
about systems of oppression
502
1498280
3656
Та нарт гэж хэлэхэд би дарангуйллын
бүтцийн тухай,
25:13
and how they can be blind to one another
503
1501960
2456
энэ нь нэгнээ хэрхэн
сохолж орхидог тухай багагүйг
25:16
by talking to black men.
504
1504440
1480
өнгөт арьст эрчүүдтэй ярьж
байхдаа мэдэж авсан.
25:19
I was once talking
to a black man about gender
505
1507320
3176
Нэг өнгөт арьст залуу
надтай ярьж байхдаа
25:22
and he said to me,
506
1510520
1376
ингэж хэлсэн:
25:23
"Why do you have to say
'my experience as a woman'?
507
1511920
3456
"Чи яагаад 'эмэгтэй хүний хувьд'
гэж ярьдаг юм бэ?
25:27
Why can't it be
508
1515400
1216
Яагаад зүгээр 'хүний хувьд' гэж
ярьж болдоггүй юм бэ" гэж асуусан.
25:28
'your experience as a human being'?"
509
1516640
1880
25:31
Now, this was the same man
510
1519840
1256
Ингэж хэлсэн хүн нь
өөрөө үргэлж
25:33
who would often talk
about his experience as a black man.
511
1521120
3000
"өнгөт арьст эрэгтэй
хүний хувьд" гэж ярьдаг.
25:39
Gender matters.
512
1527360
1216
Жендер бол чухал сэдэв.
25:40
Men and women
experience the world differently.
513
1528600
2496
Эр, эм хүмүүс дэлхий ертөнцийг
өөрөөр даван туулдаг.
25:43
Gender colors the way
we experience the world.
514
1531120
2816
Жендер бидний ертөнц ямар байхыг
өнгө будгаар зааж өгдөг.
25:45
But we can change that.
515
1533960
1400
Бид үүнийг өөрчилж чадна.
25:48
Some people will say,
516
1536520
1936
Эсвэл зарим хүн
25:50
"Oh, but women have the real power,
517
1538480
2456
"Үнэндээ эмэгтэйчүүд эрчүүдийг
атгадаг шүү дээ" гэх байх.
25:52
bottom power."
518
1540960
1776
25:54
And for non-Nigerians,
bottom power is an expression
519
1542760
2896
Энэ хэллэг нь нигеричүүдийн хувьд
эмэгтэйчүүд эрчүүдийг
25:57
which I suppose means
something like a woman
520
1545680
1856
бэлгийн дур хүслээр нь барьж
25:59
who uses her sexuality
to get favors from men.
521
1547560
2760
эрчүүдийг хүссэнээрээ хөдөлгөхийг
хэлж байгаа юм.
26:03
But bottom power is not power at all.
522
1551200
2720
Гэхдээ энэ огтоос ч эрх мэдэл биш.
26:08
Bottom power means that a woman
523
1556400
2776
Энэ тохиолдолд бол эмэгтэйчүүд
26:11
simply has a good root to tap into,
from time to time --
524
1559200
2896
үе үе хэн нэгний эрх мэдлийг
өөрт таатай байдлаар эргүүлэх
26:14
somebody else's power.
525
1562120
1440
нэг шалтагтай л гэсэн үг.
26:16
And then, of course, we have to wonder
526
1564640
1856
Гэхдээ хүн ууртай, өвчтэй, аль эсвэл
26:18
what happens when
that somebody else is in a bad mood,
527
1566520
2656
эрэгтэй хүний дур хүслийг
өдөөж чадахгүй байх тохиолдолд
26:21
or sick
528
1569200
1376
яах ёстой вэ гэдэг асуудал гарна.
26:22
or impotent.
529
1570600
1200
26:24
(Laughter)
530
1572280
3416
(Инээд)
26:27
Some people will say that a woman
being subordinate to a man is our culture.
531
1575720
6240
Зарим хүн эмэгтэйчүүд
эрчүүдэд захирагддаг байх нь
манай соёл шүү дээ гэх байх.
26:34
But culture is constantly changing.
532
1582640
1976
Гэхдээ соёл зогсолтгүй өөрчлөгдөж байна.
26:36
I have beautiful twin nieces
who are fifteen and live in Lagos.
533
1584640
4656
Надад Лагост амьдардаг, 15 настай хоёр
хөөрхөн ихэр дүү байдаг юм.
26:41
If they had been born a hundred years ago
534
1589320
1960
Хэрэв 100 жилийн өмнө төрсөн бол
26:44
they would have been
taken away and killed.
535
1592000
2136
тэд бусдад алуулж үхэх байсан.
26:46
Because it was our culture,
it was our culture to kill twins.
536
1594160
3040
Тэр үед ихрүүдийг хөнөөх нь
бидний соёл байсан.
26:51
So what is the point of culture?
537
1599040
1720
Соёлын гол учир нь юу юм бэ?
26:53
I mean there's the decorative,
538
1601480
1576
Яахав гоёл чимэглэл,
26:55
the dancing ...
539
1603080
1616
бүжиг...
26:56
but also, culture really is about
preservation and continuity of a people.
540
1604720
4616
Үүнээс гадна хүмүүсийн өв санг авч үлдэх,
үргэлжлүүлэх явдал билээ.
27:01
In my family,
541
1609360
1256
Манай гэрийн соёл уламжлал, түүх,
27:02
I am the child who is most interested
in the story of who we are,
542
1610640
3176
өвөг дээдсээс уламжлагдсан
газар шороонд
27:05
in our traditions,
543
1613840
1256
хамгийн их ач холбогдол
өгдөг ганц хүүхэд нь би.
27:07
in the knowledge about ancestral lands.
544
1615120
2176
27:09
My brothers are not as interested as I am.
545
1617320
2576
Ах нар маань надтай адил сонирхдоггүй.
27:11
But I cannot participate,
546
1619920
1440
Гэхдээ л би үгээ хэлэх,
27:14
I cannot go to umunna meetings,
547
1622200
2016
уулзалт цуглаанд оролцох
27:16
I cannot have a say.
548
1624240
1736
боломжгүй байдаг.
27:18
Because I'm female.
549
1626000
1200
Учир нь би эмэгтэй.
27:20
Culture does not make people,
550
1628080
2096
Соёл хүмүүсийг бүтээдэггүй,
27:22
people make culture.
551
1630200
1400
харин хүмүүс соёлыг бүтээдэг.
27:24
So if it is in fact true --
552
1632920
1776
Тэгэхээр...
27:26
(Applause)
553
1634720
3496
(Алга ташилт)
27:30
So if it is in fact true
554
1638240
1616
Тэгэхээр эмэгтэй хүнд ээлтэй байх нь
27:31
that the full humanity of women
is not our culture,
555
1639880
2896
бидний соёл биш юм бол
бид л үүнийг өөрсдийн соёл болгох ёстой.
27:34
then we must make it our culture.
556
1642800
1720
27:38
I think very often of my dear friend,
Okoloma Maduewesi.
557
1646040
5616
Би хайрт найз Околома Мадүэвэсийнхээ
тухай үе үе боддог юм.
27:43
May he and all the others
who passed away in that Sosoliso crash
558
1651680
3976
Миний найз болон Сосолисо онгоцны ослоор
өнгөрсөн бусад бүх хүмүүс
27:47
continue to rest in peace.
559
1655680
1480
амар тайван нойрсог.
27:50
He will always be remembered
by those of us who loved him.
560
1658400
3080
Найз минь хайртай хүмүүстээ үргэлж
дурсагдсаар байх болно.
27:54
And he was right that day many years ago
when he called me a feminist.
561
1662880
4496
Мөн найз минь тэр олон жилийн өмнө
намайг феминист гэж дуудсан нь зөв байсан.
Тийм ээ, би бол феминист.
27:59
I am a feminist.
562
1667400
1240
28:01
And when I looked up the word
in the dictionary that day,
563
1669400
2696
Тэр өдөр би толь бичгээс
феминист гэдэг үгийн утгыг харахад:
28:04
this is what it said:
564
1672120
1256
28:05
"Feminist: a person
who believes in the social, political
565
1673400
3376
"Феминист: аль ч хүйсийн
хүмүүсийн нийгэм, улс төр, эдийн засгийн
28:08
and economic equality of the sexes."
566
1676800
3696
оролцооны эрх тэгш байдлыг дэмждэг хүн"
гэсэн байсан.
28:12
My great grandmother,
from the stories I've heard,
567
1680520
2936
Хүмүүсийн ярианаас сонсоод байхад
манай эмэг эмээ ч бас
28:15
was a feminist.
568
1683480
1576
феминист байсан юм билээ.
28:17
She ran away from the house of the man
she did not want to marry
569
1685080
3376
Эмэг эмээ маань гэрлэхийг хүсээгүй
эрэгтэйнхээ гэрээс зугтааж
28:20
and ended up marrying
the man of her choice.
570
1688480
2080
хожим нь хайртай хүнтэйгээ
хуримлаж байсан.
28:23
She refused, she protested, she spoke up
571
1691160
2976
Газрын хүртээмж зэрэг нийгмийн асуудлаас
хавчигдаж, тусгаарлагдах бүртээ тэр
28:26
whenever she felt she was being deprived
of access, of land, that sort of thing.
572
1694160
5296
татгалзаж, эсэргүүцэж, үгээ хэлж
үзэл бодолдоо баттай зогсдог байсан.
28:31
My great grandmother
did not know that word "feminist,"
573
1699480
3296
Эмэг эмээ минь "феминист" гэх үгийг
мэддэггүй байсан ч
энэ нь түүнийг феминист биш
гэсэн үг огтоос биш.
28:34
but it doesn't mean that she wasn't one.
574
1702800
1920
28:38
More of us should reclaim that word.
575
1706160
1920
Олон хүн өөрийгөө
ингэж өргөмжлөх хэрэгтэй.
28:42
My own definition of feminist is:
576
1710040
2400
Харин би феминист гэх үгийг
ингэж тодорхойлно:
28:45
"A feminist is a man or a woman
577
1713200
2376
"Феминист гэдэг нь эр, эм
28:47
who says --
578
1715600
1200
аль ч хүйсийн...
28:49
(Laughter)
579
1717480
3136
(Инээд)
28:52
(Applause)
580
1720640
3760
(Алга ташилт)
28:58
A feminist is a man or a woman who says,
581
1726600
3256
ингэж хэлдэг хүнийг хэлнэ:
29:01
"Yes, there's a problem
with gender as it is today,
582
1729880
3296
"Тийм ээ, өнөөдөр бидэнд
жендерийн асуудал байна,
29:05
and we must fix it.
583
1733200
1296
үүнийг бид өөрчлөх ёстой.
29:06
We must do better."
584
1734520
1720
Бид илүү ихийг хийх ёстой."
29:09
The best feminist I know
585
1737960
2056
Миний мэдэх хамгийн мундаг феминист бол
29:12
is my brother Kene.
586
1740040
1320
манай ах Кэнэ.
29:14
He's also a kind,
good-looking, lovely man,
587
1742920
3896
Тэр бол тун сайхан сэтгэлтэй,
царайлаг, хайр татам залуу,
29:18
and he's very masculine.
588
1746840
1760
мөн тэр их эршүүд.
29:21
Thank you.
589
1749320
1216
Баярлалаа.
29:22
(Applause)
590
1750560
4280
(Алга ташилт)
Translated by Ariunzul Gantulga
Reviewed by Indra Ganzorig

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Chimamanda Ngozi Adichie - Novelist
Inspired by Nigerian history and tragedies all but forgotten by recent generations of westerners, Chimamanda Ngozi Adichie’s novels and stories are jewels in the crown of diasporan literature.

Why you should listen

In Nigeria, Chimamanda Ngozi Adichie's novel Half of a Yellow Sun has helped inspire new, cross-generational communication about the Biafran war. In this and in her other works, she seeks to instill dignity into the finest details of each character, whether poor, middle class or rich, exposing along the way the deep scars of colonialism in the African landscape.

Adichie's newest book, The Thing Around Your Neck, is a brilliant collection of stories about Nigerians struggling to cope with a corrupted context in their home country, and about the Nigerian immigrant experience.

Adichie builds on the literary tradition of Igbo literary giant Chinua Achebe—and when she found out that Achebe liked Half of a Yellow Sun, she says she cried for a whole day. What he said about her rings true: “We do not usually associate wisdom with beginners, but here is a new writer endowed with the gift of ancient storytellers.”

(Photo: Wani Olatunde) 

More profile about the speaker
Chimamanda Ngozi Adichie | Speaker | TED.com