ABOUT THE SPEAKER

Sara Valencia Botto - Psychologist
Sara Valencia Botto investigates when and how humans develop a concern for reputation.

Why you should listen

Sara Valencia Botto is a PhD candidate in the cognition and development program at Emory University, where she researches social-cognitive development in early childhood. Her recent publication on sensitivity to evaluation in toddlers has been featured in various outlets, including ABC News, the Huffington Post and other major international newspapers.

By exploring the developmental origins of reputation, Botto's research investigates when and how humans, unlike many other animals, care about what other people think. She designs experiments for children of 14 months to five years and studies when and how they begin to alter their behavior to garner positive evaluations from others. Her goal is to understand why humans come to care about their reputation as well as the factors that contribute to inter-individual differences.

More profile about the speaker
Sara Valencia Botto | Speaker | TED.com

TEDxAtlanta

Sara Valencia Botto: When do kids start to care about other people's opinions?

Sara Botto: ကလေးတွေဟာ အခြားသူတွေရဲ့အမြင်တွေကို စတင် အရေးစိုက်လာကြတာ ဘယ်အချိန်မှာလဲ။

Filmed: 2019-03-15

Readability: 4.8

570,031 views

သူရဲ့ အစောပိုင်း ကလေးဘဝ ဖွံ့ဖြိုးမှုအကြောင်း သုသေသနပြချက်ကို အခြေတည်ပြီး စိတ်ပညာရှင် Valencia Botto ကနေပြီး ဘယ်အချိန်မှာ (ဘယ်လိုနည်းနဲ) ကလေးတွေဟာ အခြားသူတွေရဲ့ရှေ့မှာ သူတို့ရဲ့ အပြုအမူတွေ စတင်ပြောင်းလဲဆိုတာကို သုတေသနလုပ်ကာ ဒါက နေ့စဉ် တုံ့ပြန်ဆက်သွယ်မှုတွေမှာ ကျွန်တော်တို့ ဆက်သွယ်ကြတဲ့ တန်ဖိုးတွေအတွက် ဘာကို ဆိုလိုတာလဲဆိုတာကို စူးစမ်းထားပါတယ်။ ( ခိုးကြောင်ခိုးဝှက် လမ်းလျှောက်တတ်စ ကလေးတွေရဲ့ ချစ်စရာကောင်းတဲ့ ရုပ်ရှင်ကို ကြည့်လိုက်ပါဦး။)

Sara Valencia Botto - Psychologist
Sara Valencia Botto investigates when and how humans develop a concern for reputation. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12

I'd like you to take a moment

0

262

1450

အချိန် ခဏလောက်ယူပြီး

00:13

and consider what
you are wearing right now.

1

1736

3000

သင်တို့ လောလောဆယ် ဝတ်ထားတာကို
စဉ်းစားကြည့် စေချင်ပါတယ်။

00:17

I have a deep, philosophical
question for you.

2

5675

2872

သင်တို့အတွက် လေးနက်ပြီး
ဒဿနဆန်တဲ့ မေးခွန်းတစ်ခုရှိတယ်။

00:21

Why are we not all wearing
comfortable pajamas right now?

3

9079

2682

ဘာဖြစ်လို့ ကျွန်မတို့အိပ်ရာဝင်
ဝတ်စုံတွေ အခု ဝတ်မထားတာလဲ။

00:23

(Laughter)

4

11785

1000

(ရယ်သံများ)

00:24

Well, I'm a psychologist
and not a mind reader,

5

12809

2538

ကဲ၊ ကျွန်မက စိတ်ပညာရှင်ပါ၊
စိတ်ဖတ်တတ်သူ မဟုတ်ဘူး၊

00:27

although many people think
that's the same thing.

6

15371

2372

ဒါဟာ အတူတူပံလို့ လူအများက
ထင်ကြပေမဲ့

00:30

I can bet you that your response
is somewhere along the lines of,

7

18069

3667

သင်တို့ရဲ့တုံ့ပြန်မှုက "လူကြားသူကြားထဲမှာ
အိပ်ရာဝင် ဝတ်စုံဝတ်ဖို့ ထင်မထားဘူး။"

00:33

"I'm expected to not wear pj's in public"

8

21760

2674

(သို့) "ငါ့ကို ဖိုသီဖတ်သီ
နိုင်တယ်လို့ မထင်စေချင်ဘူး။"

00:36

or "I don't want people
to think I am a slob."

9

24458

2548

ဆိုတာရဲ့ တစ်နေရာရာမှာရှိတာ သေချာပါတယ်။

00:39

Either way, the fact that we all
chose to wear business casual clothing,

10

27665

4051

ဘယ်နည်းဖြစ်ဖြစ်၊ ကျွန်မတို့အကြိုက်
ချွေးခံဘောင်းဘီကို ဆန့်ကျင်တဲ့

00:43

as opposed to our favorite
pair of sweatpants,

11

31740

2151

အလုပ်အရ ပုံမှန် အဝတ်ကို
ဝတ်ဖို့ရွေးတဲ့ အချက်ဟာ

00:45

is not a silly coincidence.

12

33915

1800

ကလေးကလား တိုက်ဆိုင်မှု
တစ်ခုမဟုတ်တာပါ။

00:48

Instead, it reveals two
defining human characteristics.

13

36311

3897

ဒီအစား ဒါက ပေါ်လွင်တဲ့ လူသား
ပင်ကို လက္ခဏာ နှစ်ခုကို ဖော်ပြတယ်။

00:52

The first is that we are cognizant
of what other people value,

14

40704

3595

ပထမက ကျွန်မတို့ဟာ တခြားသူတွေ
တန်ဖိုးထားတာကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားတာပါ။

00:56

like what they will approve
or disapprove of,

15

44323

2627

ဥပမာ သူတို့တွေက လက်ခံမယ်
(သို့) လက်မခံဘူးဆိုတာပေါ့

00:58

such as not wearing pj's
to these sorts of settings.

16

46974

3016

အိပ်ရာဝင် ဝတ်စုံမဝတ်တာတို့
အဲလိုမျိုး အနေအထားတွေပေါ့။

01:02

And two, we've readily used
this information to guide our behavior.

17

50490

3714

နှစ်၊ ကိုယ့်အပြုအမူကို လမ်းပြဖို့
ဒီအချက်အလက်ကို မဆိုင်းမတွ သုံးခဲ့တယ််။

01:07

Unlike many other species,

18

55149

1699

အခြားမျိုးစိတ်တွေနဲ့ မတူဘဲ

01:08

humans are prone to tailor their behavior
in the presence of others

19

56872

4040

လူသားတွေဟာ အခြားသူတွေရဲ့ ရှေ့မှာ
သဘောကျစေဖို့သူတိုရဲ့ အပြုအမူကို

01:12

to garner approval.

20

60936

1379

ခွင်ကျအောင် လုပ်လေ့ရှိတာပါ။

01:14

We spend valuable time putting on make up,

21

62766

2318

မိတ်ကပ်လိမ်းရာမှာ၊ လိုက်ဖက်တဲ့ပုံနဲ့

01:17

choosing the right picture
and Instagram filter,

22

65108

2904

Instagram အရောင်ချိန်တာ ရွေးရာမှာ
ကမ္ဘာကြီးကို သေချာပေါက်

01:20

and composing ideas
that will undoubtedly change the world

23

68036

2762

ပြောင်းလဲစေမယ့် စိတ်ကူးတွေ
စာလုံးရေ ၁၄၀ အတွင်း သီဖွဲ့ရာမှာ

01:22

in 140 characters or less.

24

70822

1733

တန်ဖိုးရှိတဲ့ အချိန်ကို သုံးကြတယ်။

01:25

Clearly, our concern
with how other people will evaluate us

25

73561

3024

ရှင်းပါတယ် တခြားသူတွေ ကျွန်မတို့ကို
တန်ဖိုးဖြတ်မှာကို ပူပန်မှုက

01:28

is a big part of being human.

26

76609

1933

လူသားဖြစ်မှုရဲ့ အပိုင်းကြီးတစ်ခုပါ။

01:31

Despite this being
a big human trait, however,

27

79530

2690

ဒါပေမဲ့ ကြီးမားတဲ့ လူသားရဲ့
ဉာဉ်တစ်ခုဖြစ်နေတယ်ဆိုပေမဲ့

01:34

we know relatively little
about when and how

28

82244

2770

ဘယ်အချိန်၊ ဘယ်လိုနည်းနဲ
အခြားသူတွေရဲ့ အမြင်တွေကို

01:37

we come to care
about the opinion of others.

29

85038

2230

ဂရုစိုက်လာတယ်ဆိုတာကို
သိတာတော့ အတော် နည်းပါတယ်။

01:39

Now, this is a big question
that requires many studies.

30

87649

3200

ကဲ ဒါက လေ့လာမှုတေွ အများကြီးလိုတဲ့
မေးခွန်းကြီးတစ်ပုဒ်ပါ။

01:43

But the first step
to uncovering this question

31

91269

2301

ဒါပေမဲ့ ဒီမေးခွန်းကို ဖော်ထုတ်ဖို့
ပထမဆုံး အဆင့်က

01:45

is to investigate when in development

32

93594

2175

ဖွံ့ဖြိုးမှုမှာ အခြားသူတွေရဲ့

01:47

we become sensitive
to others' evaluations.

33

95793

2717

အကဲဖြတ်မှုတွေကို ဆတ်ဆတ်ထိ
မခံဖြစ်လာတာကို လေ့လာဖို့ပါ။

01:51

I have spent the past four years
at Emory University

34

99245

2880

ကလေးအင်္ကျီဝတ်ပြီး
ကုန်စုံဆိုင်နားမှာ လမ်းလျှောက်ဖို့

01:54

investigating how an infant,

35

102149

2087

ပြဿနာမရှိတဲ့ နို့စို့ ကလေးတစ်ယောက်ဟာ

01:56

who has no problem walking
around the grocery store in her onesie,

36

104260

4286

အပျက်သဘော ထင်မြင်ချက်အပေးခံရမှာကြောက်လို့
လူရှေ့မှာ စကားပြောဖို့ ကြောက်တဲ့

02:00

develops into an adult
that fears public speaking

37

108570

2851

လူကြီးအဖြစ် ကြီးလာပုံကို လေ့လာရင်း
Emory University မှာ

02:03

for fear of being negatively judged.

38

111445

2101

လေးနှစ် အချိန်ကုန်ခဲ့တယ်။

02:06

(Laughter)

39

114472

1637

(ရယ်သံများ)

02:08

Now, this is usually a point
when people ask me,

40

116133

2341

ကဲ လူတွေက မေးတဲ့အခါ
အမြဲလိုလို ဖြစ်တဲ့ အချက်တစ်ခုက

02:10

"How do you investigate
this question, exactly?

41

118498

2579

"ဒီမေးခွန်းကို ခင်ဗျားဘယ်လို
အတိအကျ စူးစမ်းလေ့လာလဲ။

02:13

Infants can't talk, right?"

42

121101

1800

နို့စို့ကလေးတွေက
စကားမပြောတတ်ဘူးလေ။"

02:15

Well, if my husband
were up here right now,

43

123530

2150

ကျွန်မရဲ့အမျိုးသားသာ
အခု ဒီမှာ ရှိမယ်ဆိုရင်

02:17

he would tell you that I interview babies,

44

125704

2667

ကျွန်မ ကလေးတွေကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းတာ
လို့သူပြောလိမ့်မယ်၊

02:20

because he would rather not say
that his wife experiments on children.

45

128395

4432

အကြောင်းက သူ့အမျိုးသမီးက ကလေးတွေကို
စမ်းသပ်တယ်လို့ သူ မပြောချင်လို့ပါ။

02:24

(Laughter)

46

132851

2552

(ရယ်သံများ)

02:27

In reality, I design
experiments for children,

47

135427

3231

တကယ်တမ်းက ကျွန်မဟာ ကလေးတွေ
အတွက်စမ်းသပ်မှုတွေကို ပုံစံထုတ်တယ်။

02:30

usually in the form of games.

48

138682

1934

အမြဲလိုလိုတော့ ကစားနည်း ပုံစံနဲ့ပါ။

02:33

Developmental psychologist
Dr. Philippe Rochat and I

49

141269

2745

ဖွံ့ဖြိုးရေး စိတ်ပညာရှင်
Dr. Philippe Rochat နဲ့ ကျွန်မဟာ

02:36

designed a "game" called "The Robot Task"

50

144038

3111

ကလေးတွေဟာ အခြားသူတွေကိုရဲ့
အကဲဖြတ်မှုတွေကို ဘယ်အချိန်မှာ

02:39

to explore when children
would begin to be sensitive

51

147173

2643

တုန့်ပြန်တတ်တာကို စူးစမ်းဖို့
"The Robot Task" ဆိုတဲ့

02:41

to the evaluation of others.

52

149840

1867

ကစားနည်းတစ်ခုကို ပုံစံထုတ်ခဲ့တယ်။

02:44

Specifically, the robot task
captures when children, like adults,

53

152442

4492

တိတိကျကျဆို စက်ရုပ် လုပ်ဆောင်မှုဟာ
လူကြီးတွေလိုပဲ ကလေးတွေဟာ အခြားသူတွေ

02:48

strategically modify their behavior
when others are watching.

54

156958

3135

ကြည့်နေတဲ့အခါ သူတို့ရဲ့အပြုအမူကို
နေထားတကျ ပြုပြင်တာပါ။

02:53

To do this, we showed
14 to 24-month-old infants

55

161030

3214

ဒါလုပ်ဖို့ ၁၄ လ ကနေ ၂၄ လသား
ကလေးတွေကို ကစားစရာ စက်ရုပ်တစ်ခုကို

02:56

how to activate a toy robot,

56

164268

2175

ခလုတ်ဖွင့်ပုံကို ပြတယ်၊

02:58

and importantly, we either
assigned a positive value,

57

166467

2483

အရေးကြီးတာက ခလုတ်နှိပ်ပြီးရင်
"အိုး၊ ကောင်းလိုက်တာ"

03:00

saying "Wow, isn't that great!"

58

168974

2246

လို့ ပြောရင် အပြုသဘော တန်ဖိုးတစ်ခုဖြစ်ဖြစ်

03:03

or a negative value, saying,
"Oh, oh. Oops, oh no,"

59

171244

2674

"အိုး၊ အဲ့လိုမှ မဟုတ်တာ"လို့ဆိုတဲ့
အပျက်သဘော

03:05

after pressing the remote.

60

173942

1734

တန်ဖိုးတစ်ခုကို သတ်မှတ်ပေးတာပါ။

03:08

Following this toy demonstration,

61

176220

1577

ဒီ ကစားစရာ သရုပ်ပြကွက်နောက်မှာ

03:09

we invited the infants
to play with the remote,

62

177821

2548

ခလုတ်နဲ့ ကစားဖို့
ကလေးတွေကို ဖိတ်ခေါ်ခဲ့တယ်၊

03:12

and then either watched them

63

180393

1422

နောက် သူတို့ကို စောင့်ကြည့်တာ

03:13

or turned around and pretended
to read a magazine.

64

181839

2817

(သို့) တစ်ဘက်လှည့်ကာ မဂ္ဂဇင်းကို
ဟန်ဆောင် ဖတ်တာလုပ်တယ်။

03:17

The idea was that if by 24 months,

65

185212

2429

စိတ်ကူးကတော့ ၂၄ လသား
ကလေးတွေဟာ

03:19

children are indeed sensitive
to the evaluation of others,

66

187665

3277

အခြားသူတွေရဲ့အကဲဖြတ်မှုတွေကို
တကယ်ပဲ တုန့်ပြန်တယ်ဆိုရင်

03:22

then their button-pressing behavior
should be influenced

67

190966

2675

သူတို့ကို ကြည့်တာ၊ မကြည့်တာတင်မက

03:25

not only by whether or not
they're being watched

68

193665

2381

ခလုတ်နှိတ်တာအပေါ် စမ်းသပ်သူက
ဖော်ပြတဲ့

03:28

but also by the values
that the experimenter expressed

69

196070

2690

တန်ဖိုးတွေအရပါ သူတို့ရဲ့ ခလုတ်နှိပ်ပုံကို

03:30

towards pressing the remote.

70

198784

1625

သြဇာသက်ရောက်မှု ရှိမယ်ဆိုတာပါ။

03:33

So for example,

71

201173

1206

ဒီတော့ ဥပမာအနေနဲ့

03:34

we would expect children to play with
the positive remote significantly more

72

202403

3628

ကလေးတွေဟာ စောင့်ကြည့်ခံနေရရင်
အပြုသဘော ခလုတ်နဲ ပိုပြီး သိသိသာသာ

03:38

if they were being observed

73

206055

1365

ကစားဖို့ မျှော်လင့်ရပေမဲ့

03:39

but then choose to explore
the negative remote

74

207444

2143

ဘယ်သူမှ ကြည့်မနေရင်တော့
အပျက်သဘော ခလုတ်ကို

03:41

once no one was watching.

75

209611

1667

စူးစမ်းဖို့ ရွေးတာပါ။

03:43

To really capture this phenomenon,
we did three variations of the study.

76

211952

3460

ဒီဖြစ်ရပ်ကို တကယ်ပဲ ဖမ်းယူမိဖို့
လေ့လာမှု မူကွဲ သုံးခုကို ပြုလုပ်ခဲ့တယ်။

03:47

Study one explored how infants
would engage with a novel toy

77

215871

3349

လေ့လာမှု တစ်က တန်ဖိုးတွေ(သို့)
ညွှန်ကြားချက်တွေ ပေးမထားရင်

03:51

if there were no values
or instructions provided.

78

219244

2603

ကလေးတွေ ဆန်းသစ်တဲ့ ကစားစရာနဲ့
ထိတွေ့ပုံကိုစူးစမ်းတယ်။

03:53

So we simply showed infants
how to activate the toy robot,

79

221871

2730

ဒီတော့ ကလေးတွေကို ကစားစရာ
စက်ရုပ်ကို ခလုတ်နှိပ်ပုံပြပေမဲ့

03:56

but didn't assign any values,

80

224625

1587

ဘာတန်ဖိုးမှ သတ်မှတ်ပေးမထားဘူး၊

03:58

and we also didn't tell them
that they could play with the remote,

81

226236

3111

အဝေးထိန်း ခလုတ်နဲ့ ကစားလို့ရတယ်
လို့လည်း သူတို့ကို မပြောခဲ့ဘဲ

04:01

providing them with a really
ambiguous situation.

82

229371

2563

သူတို့ကို တကယ့် ဒွိဟ
အခြေအနေတစ်ခုကို ပံ့ပိုးပေးတာပါ။

04:03

In study two,

83

231958

1183

လေ့လာမှု နှစ်မှာ

04:05

we incorporated the two values,
a positive and a negative.

84

233165

4595

တန်ဖိုးနှစ်ခုကို ပေါင်းစပ်ခဲ့တယ်၊
အပြုသဘောတစ်ခု၊ အပျက်သဘော တစ်ခုပါ။

04:10

And in the last study,
we had two experimenters and one remote.

85

238609

3269

နောက်ဆုံး လေ့လာမှုမှာ
စမ်းသပ်သူ နှစ်ဦးနဲ့ ခလုတ် တစ်ခုရှိတယ်။

04:14

One experimenter expressed a negative
value towards pressing the remote,

86

242196

3429

စမ်းသပ်သူတစ်ဦးက ခလုပ်နှိပ်တာအတွက်
အပျက်သဘော တန်ဖိုးတစ်ခုကို ဖေါ်ပြကာ

04:17

saying, "Yuck, the toy moved,"

87

245649

1507

"ဟာ အရုပ် ရွေ့တယ်" လို့ ပြောစဉ်

04:19

while the other experimenter
expressed a positive value, saying,

88

247180

3017

နောက်စမ်သပ်သူတစ်ဦးက
အပြုသဘော တန်ဖိုးတစ်ခုကို

04:22

"Yay, the toy moved."

89

250221

1400

"ဟေး၊ အရုပ် ရွေ့တယ်"တဲ့။

04:23

And this is how the children reacted
to these three different scenarios.

90

251927

3531

ဒါက ကလေးတွေ အခြေအနေ
သုံးခုကို တုံ့ပြန်ခဲ့ပုံပါ။

04:27

So in study one, the ambiguous situation,

91

255482

2840

ဒီတော့ လေ့လာမှု တစ်မှာ ဒွိဟဖြစ်တဲ့
အခြေအနေတစ်ခု၊

04:30

I'm currently watching the child.

92

258346

2411

ကျွန်မ လောလောဆယ်
ကလေးကို စောင့်ကြည့်နေတယ်။

04:32

She doesn't seem to be too interested
in pressing the remote.

93

260781

2999

သူဟာ ခလုတ်ကို နှိပ်ဖို့
သိပ်ပြီး စိတ်ဝင်စားပုံ မရဘူး။

04:36

Once I turned around --

94

264622

1669

ကျွန်မ လှည့်လိုက်တာနဲ့

04:39

now she's ready to play.

95

267061

1611

အခု သူဟာ ကစားဖို့ အသင့်ပါ။

04:40

(Laughter)

96

268696

1150

(ရယ်သံများ)

04:43

Currently, I'm not watching the child.

97

271903

1910

လောလောဆယ် ကလေးကို
ကျွန်မ ကြည့်မနေဘူး။

04:45

She's really focused.

98

273837

1151

သူ တကယ် အာရုံစိုက်နေတယ်။

04:47

I turn around.

99

275012

1150

ကျွန်မ လှည့်လိုက်တယ်။

04:49

(Laughter)

100

277588

1032

(ရယ်သံများ)

04:50

She wasn't doing anything, right?

101

278644

2200

သူ ဘာမှ လုပ်မနေဘူးမို့လား။

04:55

In study two, it's the two remotes,

102

283596

1751

လေ့လာမှု နှစ်မှာ ခလုတ်နှစ်ခုရှိတယ်၊

04:57

one with the positive
and one with the negative value.

103

285371

2547

အပြုသဘော တန်ဖိုးနဲ့ တစ်ခု
အပျက်သဘော တန်ဖိုးနဲ့ တစ်ခု။

04:59

I'm currently observing the child.

104

287942

1667

အခု ကလေးကို ကျွန်မ ကြည့်နေတယ်။

05:01

And the orange remote
is a negative remote.

105

289633

2506

လိမ္မော်ရောင် ခလုတ်က
အပျက်သဘော ခလုတ်ပါ။

05:05

She's just looking around,
looking at me, hanging out.

106

293259

2793

ဘေးကိုကြည့်နေတယ်၊ ကျွန်မကို
ကြည့်နေတယ်၊ အချိန်ဖြုန်းနေတာ၊

05:08

Then I turn around ...

107

296494

1267

နောက် ကျွန်မ လှည့်လိုက်တယ်

05:12

(Laughter)

108

300081

1150

(ရယ်သံများ)

05:15

That's what she's going for.

109

303072

1867

သူ ကြံနေတာက ဒါကိုး။

05:19

I'm not watching the child.

110

307875

1537

ကလေးကို ကျွန်မ ကြည့်မနေဘူး။

05:21

He wants the mom to play with it, right?

111

309436

2244

သူက အမေကို ဒါနဲ့ ကစားစေချင်တာနော်။

05:23

Take a safer route.

112

311704

1267

ပိုစိတ်ချတဲ့ လမ်းကြောင်းယူ

05:25

I turn around ...

113

313736

1150

ကျွန်မ လှည့်လိုက်တယ်...

05:28

(Laughter)

114

316093

1667

(ရယ်သံများ)

05:29

He wasn't doing anything, either.

115

317784

2200

သူလည်း ဘာမှ လုပ်မနေဘူး။

05:36

Yeah, he feels awkward.

116

324371

1532

ဟုတ်တာပေါ့၊ သူ အနေခက်နေတာလေ။

05:37

(Laughter)

117

325927

1007

(ရယ်သံများ)

05:38

Everyone knows
that side-eyed glance, right?

118

326958

2119

ဒီမျက်စောင်းထိုးအကြည့်ကို
လူတိုင်းသိတယ်နော်။

05:41

Study three, the two
experimenters, one remote.

119

329807

2461

လေ့လာမှု သုံး၊ စမ်းသပ်သူ
နှစ်ယောက်၊ ခလုတ်တစ်ခု။

05:44

The experimenter that reacted negatively
towards pressing the remote

120

332292

3261

ခလုတ်နှိပ်တာကို အပျက်သဘော
တုံ့ပြန်တဲ့ စမ်းသပ်သူက လောလောဆယ်

05:47

is watching the child right now.

121

335577

1627

ကလေးကို စောင့်ကြည့်နေတယ်။

05:49

She feels a little awkward,
doesn't know what to do, relying on Mom.

122

337228

4174

သူဟာ နည်းနည်း အနေခက်နေတယ်၊
ဘာလုပ်ရမှန်း မသိဘူး၊ အမေကို အားကိုးနေတယ်။

05:56

And then, she's going to turn around

123

344307

2421

ဒီနောက် အပြုသဘော ဖော်ပြတဲ့ စမ်းသပ်သူ

05:58

so that the experimenter that expressed
a positive response is watching.

124

346752

3467

ကြည့်နေအောင် ဘေးကို သူ လည့်တော့မယ်။

06:04

Coast is clear -- now she's ready to play.

125

352109

2230

လမ်းကြောင်း ရှင်းတယ်၊
အခု သူ ကစားဖို့ အသင့်ပဲ။

06:06

(Laughter)

126

354363

1063

(ရယ်သံများ)

06:07

So, as the data suggests,

127

355450

1905

ဒီတော့ ဒေတာ ညွှန်းတဲ့အတိုင်းဆို

06:09

we found that children's
button-pressing behavior

128

357379

2333

ကလေးတွေရဲ့ ခလုတ်နှိပ်တဲ့ အပြုအမူကို
တကယ်ကျတော့

06:11

was indeed influenced by the values
and the instructions of the experimenter.

129

359736

4809

တန်ဖိုးတွေနဲ့ စမ်းသပ်သူရဲ့ညွှန်ကြားချက်
တွေက သက်ရောက်မှုရှိတာတွေ့ရှိရတယ်။

06:16

Because in study one,
children did not know

130

364934

2541

အကြောင်းက လေ့လာမှု တစ်မှာ
ဘယ်ဟာကို အပြုသဘော၊

06:19

what would be positively
or negatively evaluated,

131

367499

2888

ဘယ်ဟာက အပျက်သဘော
အကဲဖြတ်ခံရတာကို ကလေးတွေ မသိဘူး၊

06:22

they tended to take the safest route

132

370411

1944

သူတို့ဟာ စိတ်အချရဆုံး လမ်းကြောင်းကိုယူကာ

06:24

and wait until I turned my back
to press the remote.

133

372379

2680

ကျွန်မ ခလုတ်နှိပ်ဖို့ ပြန်လှည့်တဲ့အထိ
စောင့်ကြလို့ပါ။

06:27

Children in study two

134

375083

1388

လေ့လာမှု နှစ်က ကလေးတွေဟာ

06:28

chose to press the positive remote
significantly more when I was watching,

135

376495

3802

စောင့်ကြည့်နေတဲ့အခါ အပြုသဘော
ခလုတ်ကို သိသိသာသာ ပို နှိပ်ဖို့ ရွေးပေမဲ့

06:32

but then once I turned my back,

136

380321

1571

နောက် ကျွန်မ လှည့်လိုပြီဆိုတာနဲ့

06:33

they immediately took the negative remote
and started playing with it.

137

381916

3423

အပျက်သဘော ခလုတ်ကို ယူပြီး
စပြီး ကစားကြတော့တာပဲ။

06:37

Importantly, in a control study,

138

385363

1590

အရေးကြီးတာက ထိန်းချုပ် လေ့လာမှုက

06:38

where we removed
the different values of the remotes --

139

386977

2941

ခလုတ်တွေရဲ့ မတူတဲ့
တန်ဖိုးကို ဖယ်ထားထားတော့

06:41

so we simply said, "Oh, wow"
after pressing either of the remotes --

140

389942

3238

ဘယ်ခလုတ်ဖြစ်ဖြစ် နှိပ်ပြီးနောက်
"ဝိုး" လို့ ကျွန်မတို့အော်တဲ့ နေရာမှာ

06:45

children's button-pressing behavior
no longer differed across conditions,

141

393204

3451

ကလေးတွေရဲ့ ခလုတ်နှိပ်တဲ့ အပြုအမူဟာ
အခြေအနေအရပ်ရပ်မှာ မကွဲပြားတော့ဘူး၊

06:48

suggesting that it was really
the values that we gave the two remotes

142

396679

3731

ဒါက အရင် လေ့လာမှုထဲက အပြုအမူကို
မောင်းနှင်တဲ့ ကျွန်မတို့ ပေးတဲ့

06:52

that drove the behavior
in the previous study.

143

400434

2730

ခလုတ်နှစ်ခုဆိုတာ ညွှန်းနေတယ်။

06:55

Last but not least,

144

403188

1168

နောက်ဆုံး အနေနဲ့က

06:56

children in study three chose to press
a remote significantly more

145

404380

3800

လေ့လာမှု သုံးထဲက ကလေးတွေဟာ
အပျက်သဘော တန်ဖိုးတစ်ခု ဖော်ပြတဲ့

07:00

when the experimenter that expressed
a positive value was watching,

146

408204

3310

စမ်းသပ်သူနဲ့ ဆန့်ကျင်တဲ့
အပြုသဘော တန်ဖိုးတစ်ခု ဖော်ပြတဲ့

07:03

as opposed to the experimenter
that had expressed a negative value.

147

411538

3267

စမ်းသပ်သူက စောင့်ကြည့်နေတဲ့အခါ
ခလုတ်တစ်ခုကို သိသိသာသာ ပိုနှိပ်တာပါ။

07:07

Not coincidentally,

148

415553

1278

တိုက်ဆိုင်မှု မဟုတ်တာက

07:08

it is also around this age
that children begin to show embarrassment

149

416855

3643

ဒါဟာ အပျက်သဘော အကဲဖြတ်မှုတစ်ခုကို
အစ်ထုတ်တဲ့ အခြေအနေတွေမှာ

07:12

in situations that might elicit
a negative evaluation,

150

420522

2993

ကသိကအောက်ဖြစ်တာကို စတင်ပြတဲ့
ကလေးတွေရဲ့ အသက်လောက်လည်းဖြစ်တယ်။

07:15

such as looking
at themselves in the mirror

151

423539

2007

မှန်ထဲမှာ ကြည့်ပြီး နှာခေါင်းပေါ်က

07:17

and noticing a mark on their nose.

152

425570

1651

အမှတ်တစ်ခုကို သတိပြုမိတာမျိုးပေါ့။

07:19

The equivalent of finding spinach
in your teeth, for adults.

153

427245

2810

လူကြီးတွေအတွက်တော့ သွားထဲက
ဟင်းနုနွယ်ရွက် ရှာတာနဲ့ တူပါတယ်။

07:22

(Laughter)

154

430079

1174

(ရယ်သံများ)

07:23

So what can we say,
based on these findings?

155

431277

3048

ဒီတော့ ဒီတွေ့ရှိချက်တွေကို
အခြေခံပြီး ဘာပြောနိုင်လဲ။

07:26

Besides the fact that babies
are actually really, really sneaky.

156

434349

3452

ကလေးတွေဟာ တကယ်တော့ အင်မတန်
ခိုးကြောင်ခိုးဝှက်နိုင်တယ်ဆိုတာ အပြင်ပေါ့။

07:29

(Laughter)

157

437825

1056

(ရယ်သံများ)

07:30

From very early on, children, like adults,

158

438905

3293

အစောပိုင်းကနေ ကလေးတွေဟာ
လူကြီးတွေလိုပဲ

07:34

are sensitive to the values
that we place on objects and behaviors.

159

442222

3727

အရာဝတ္ထုတွေ၊အပြုအမူတွေမှာ ကျွန်မတို့ထားတဲ့
တန်ဖိုးတွေကို တုံ့ပြန်မှုရှိတယ်။

07:38

And importantly, they use these values
to guide their behavior.

160

446354

3277

အရေးကြီးတာက ဒီတန်ဖိုးတွေကို
သူတို့အမူအရာကို လမ်းညွှန်ဖို့သုံးတာပါ။

07:42

Whether we're aware of it or not,

161

450425

1707

သတိပြုမိသည်ဖြစ်စေ၊ သတိမပြုသည်ဖြစ်စေ

07:44

we're constantly communicating values
to those around us.

162

452156

3010

ကျွန်မတို့ဟာ ကိုယ့်ဝန်းကျင်က
တန်ဖိုးတွေနဲ့ မပြတ် ဆက်သွယ်နေတယ်။

07:47

Now, I don't mean values like
"be kind" or "don't steal,"

163

455522

3484

တန်ဖိုးဆိုတာက ကြင်နာပါ"၊ "မခိုးနဲ့"
ဆိုတာမျိုးတွေလို့ မဆိုလိုဘူးနော်၊

07:51

although those are certainly values.

164

459030

2111

ဒါတွေလည်း တန်ဖိုးတွေ ဆိုပေမည့်ပေါ့လေ။

07:53

I mean that we are constantly
showing others, specifically our children,

165

461450

3603

ကျွန်မတို့ဟာ အြခားသူတွေ၊ အထူးသဖြင့်
ကလေးတွေကို ဘာကနှစ်လို့ဖွယ်၊အဖိုးတန်တာ၊

07:57

what is likeable, valuable
and praiseworthy, and what is not.

166

465077

3682

ချီးကျူးထိုက်တာ၊ ဘာက မဟုတ်ဘူးဆိုတာကို
အမြဲမပြတ် ပြသနေတာကိုချီးကျူးထိုက်တာပါ။

08:01

And a lot of the times,

167

469307

1176

အကြိမ် အတော်များများမှာ

08:02

we actually do this
without even noticing it.

168

470507

2436

ဒါကို သတိမထားမိဘဲ
ကျွန်မတို့ လုပ်ကြတယ်။

08:05

Psychologists study behavior
to explore the contents of the mind,

169

473601

3848

စိတ်ပညာရှင်တွေက စိတ်မှာရှိတာတွေကို
စူးစမ်းဖို့ အပြုအမူကို လေ့လာကြတာက

08:09

because our behavior
often reflects our beliefs,

170

477473

2930

ကျွန်မတို့အပြုအမူဟာ မကြာခဏဆိုသလို
ကျွန်မတို့ ယုံကြည်မှုတွေ၊

08:12

our values and our desires.

171

480427

2385

တန်ဖိုးတွေနဲ့လိုအင်တွေကို
ရောင်ပြန်ဟပ်လို့ပါ။

08:15

Here in Atlanta,
we all believe the same thing.

172

483471

2658

ဒီ Atlanta မှာတော့
တစ်မျိုးတည်းကိုပဲ ကျွန်မတို့ယုံတယ်

08:18

That Coke is better than Pepsi.

173

486963

1738

Coke ဟာ Pepsi ထက် ပိုကောင်းတာကိုပါ။

08:20

(Applause)

174

488725

1794

(လက်ခုပ်သံများ)

08:22

Now, this might have to do with the fact
that Coke was invented in Atlanta.

175

490543

4740

ကဲ ဒါက Coke ဟာ Atlanta မှာ
တီထွင်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ အချက်နဲ့ ဆိုင်လောက်တယ်။

08:27

But regardless,

176

495307

1174

ဒါပေမဲ့လည်း

08:28

this belief is expressed in the fact
that most people will chose to drink Coke.

177

496505

4287

လူအများစု Coke ကိုသောက်ဖို့ ရွေးချယ်မယ်
ဆိုတဲ့အချက်ကို ဒီယုံကြည်မှုက သီမြင်စေတာပါ။

08:33

In the same way,

178

501323

1372

အလားတူပဲ

08:34

we are communicating a value

179

502719

1868

အများအားဖြင့် မိန်းကလေးတွေရဲ့

08:36

when we mostly complement girls

180

504611

1523

ချစ်စရာဆံပင်(သို့) ချစ်စရာဝတ်စုံ

08:38

for their pretty hair
or their pretty dress,

181

506158

2506

ကောင်းလေးတွေအတွက်တော့ ဉာဏ်ရည်ကို
ချီးကျူးတဲ့အခါ

08:40

but boys, for their intelligence.

182

508688

2389

တန်ဖိုးတစ်ခုကို ဆက်သွယ်နေတာပါ။

08:43

Or when we chose to offer candy,
as opposed to nutritious food,

183

511101

3743

(သို့) အပြုအမူကောင်းအတွက် ဆုလာဒ်အဖြစ်
အဟာရှိတဲ့ အစားအစားနဲ့ဆန့်ကျင်တဲ့

08:46

as a reward for good behavior.

184

514868

2030

သကြားလုံး ပေးဖို့ရွေးတဲ့အခါပါ။

08:49

Adults and children
are incredibly effective

185

517466

2742

လူကြီးတွေနဲ့ ကလေးတွေဟာ
သိမ်မွေ့တဲ့ အပြုအမူတွေကနေ

08:52

at picking up values
from these subtle behaviors.

186

520232

2495

တန်ဖိုးတွေ ရွေးရာမှာ
မယုံနိုင်အောင် ထက်မြက်တယ်။

08:55

And in turn, this ends up
shaping their own behavior.

187

523061

3505

အလှည့်အပြောင်းအနေနဲ့ ဒါက သူတို့ရဲ့
ကိုယ်ပိုင်အပြုအမူကို ပုံသွင်းနေတယ်။

08:59

The research I have shared with you today

188

527196

2238

ဒီနေ့ သင်တို့နဲ့မျှဝေခဲ့တဲ့ လေ့လာမှုက

09:01

suggests that this ability
emerges very early in development,

189

529458

3540

ဒီအရည်အချင်းဟာ အစောပိုင်း ဖွံ့ဖြိုးမှုမှာ
ပေါ်လာတာကို ညွှန်းပါတယ်။

09:05

before we can even utter
a complete sentence

190

533022

2055

ဝါကျတစ်ခုလုံးကိုတောင်
မပြောတတ်ခင်၊

09:07

or are even potty-trained.

191

535101

1541

သို့) ရှူရှူးအိုး မတည်ခင်ကပါ။

09:09

And it becomes an integral part
of who we grow up to be.

192

537014

3285

ဒါဟာ ကျွန်မတို့ ကြီးပြင်းလာဖို့ရဲ့
တစ်သားတည်းရှိတဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ။။

09:12

So before I go,

193

540942

1556

ဒီတော့ ကျွန်မ မသွားခင်

09:14

I'd like to invite you
to contemplate on the values

194

542522

2873

နေ့စဉ် တုံ့ပြန်ဆက်သွယ်မှုတွေမှာ
ထုတ်လွှင့်နေတဲ့ တန်ဖိုးတွေနဲ့

09:17

that we broadcast
in day-to-day interactions,

195

545419

2400

ဒီတန်ဖိုးတွေက သင့်ဝန်းကျင်က
လူတွေရဲ့ အပြုအမူကို

09:20

and how these values might be shaping
the behavior of those around you.

196

548125

3628

ပုံဖော်ပေးနေပုံကို အလေးအနက်ဆင်ခြင်ဖို့
သင်တို့ကို ဖိတ်ကြားချင်ပါတယ်။

09:24

For example, what value
is being broadcasted

197

552222

3075

ဥပမာ၊ အခြားလူတွေကို ပြုံးပြနေတာထက်

09:27

when we spend more time
smiling at our phone

198

555321

2743

ကိုယ့်ဖုန်းမှာ ပြုံးပြနေရာမှာ
အချိန်ပို ကုန်ဆုံးတဲ့အခါ

09:30

than smiling with other people?

199

558088

1656

ဘာတန်ဖိုးကို ထုတ်လွှင့်နေသလဲ။

09:32

Likewise, consider how your own behavior
has been shaped by those around you,

200

560683

3955

အလားတူပဲ သင့်ဝန်းကျင်က လူတွေက
သင့် အပြုအမူကို ပုံသွင်းပုံကိုတွေးကြည့်ပါ။

09:36

in ways you might not
have considered before.

201

564662

2398

အရင်က သင်မစဉ်းစားမိလောက်တဲ့
နည်းလမ်းတွေနဲ့ပေါ့။

09:39

To go back to our simple illustration,

202

567543

2087

ရိုးရှင်းတဲ့ သာဓကဆီ ပြန်သွားရရင်

09:41

do you really prefer Coke over Pepsi?

203

569654

2372

သင်ဟာ တကယ်ပဲ Pepsi ထက်
Coke ကို ပိုနှစ်သက်လား။

09:44

Or was this preference simply driven
by what others around you valued?

204

572050

3466

ဒီနှစ်သက်မှုက သင့်ဝန်းကျင်က အခြားလူတွေ
တန်ဖိုးထားတာက စေ့ဆော်တာလား။

09:48

Parents and teachers
certainly have the privilege

205

576461

2754

မိဘတွေ၊ ဆရာတွေဟာ သူတို့
ကလေးတွေရဲ့အပြူအမူကို ပုံသွင်းဖို့

09:51

to shape children's behavior.

206

579239

1934

အခွင့်ထူးရှိတာ အသေအချာပါ။

09:53

But it is important to remember

207

581977

2191

ဒါပေမဲ့ သတိရဖို့ အရေးကြီးတာက

09:56

that through the values we convey
in simple day-to-day interactions,

208

584192

4259

ရိုးစင်းတဲ့ နေ့စဉ် တုံ့ပြန်ဆက်သွယ်မှုတွေက
ကျွန်မတို့ပေးသိတဲ့ တန်ဖိုးတွေကနေ

10:00

we all have the power to shape
the behavior of those around us.

209

588475

3404

အားလုံးမှာ ကိုယ့်ဝန်းကျင်ကလူတွေရဲ့
အပြုအမူကိုပုံသွင်းဖို့ အစွမ်းရှိတာပါ

10:04

Thank you.

210

592451

1151

ကျေးဇူတင်ပါတယ်။

10:05

(Applause)

211

593626

4215

(လက်ခုပ်သံများ)

Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

ABOUT THE SPEAKER

Sara Valencia Botto - Psychologist
Sara Valencia Botto investigates when and how humans develop a concern for reputation.

Why you should listen

Sara Valencia Botto is a PhD candidate in the cognition and development program at Emory University, where she researches social-cognitive development in early childhood. Her recent publication on sensitivity to evaluation in toddlers has been featured in various outlets, including ABC News, the Huffington Post and other major international newspapers.

By exploring the developmental origins of reputation, Botto's research investigates when and how humans, unlike many other animals, care about what other people think. She designs experiments for children of 14 months to five years and studies when and how they begin to alter their behavior to garner positive evaluations from others. Her goal is to understand why humans come to care about their reputation as well as the factors that contribute to inter-individual differences.

More profile about the speaker
Sara Valencia Botto | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Sara Botto: ကလေးတွေဟာ အခြားသူတွေရဲ့အမြင်တွေကို စတင် အရေးစိုက်လာကြတာ ဘယ်အချိန်မှာလဲ။ | TED Talk | TED.com