ABOUT THE SPEAKER
Tshering Tobgay - Prime Minister of Bhutan
Acting on his mandate to move Bhutan into the 21st century, Prime Minister Tshering Tobgay is transforming his nation -- while maintaining its “Gross National Happiness.”

Why you should listen

Tshering Tobgay went from civil servant to politician to prime minister -- all the while maintaining his star social media profile in one of Asia’s most progressive emerging states. As the second democratically elected Prime Minister of Bhutan, Tobgay continues to emphasize his country’s core value of happiness.

Bhutan's acclaimed "Gross National Happiness" index prioritizes well-being over financial growth. But Tobgay also seeks to solve Bhutan's great challenges: unemployment, poverty, gaps in education and infrastructure. WIth a foundation of optimism, his administration and the country's young democracy hope to become a paragon of stability in the developing world.

More profile about the speaker
Tshering Tobgay | Speaker | TED.com
TEDSummit 2019

Tshering Tobgay: An urgent call to protect the world's "Third Pole"

Tshering Tobgay: ကမ္ဘာ့" တတိယဝင်ရိုးစွန်း" ကို ကာကွယ်ဖို့ အရေးတကြီး နှိုးဆော်ချက်။

Filmed:
1,689,135 views

ဟိန္ဒူကပ်ရှ် ဟိမဝန္တာ ဒေသဟာ မြောက်နဲ့ တောင်ဝင်ရိုးစွန်းတွေပြီးရင် ကမ္ဘာ့ တတိယ အကြီးဆုံး ရေခဲသိုက်ဖြစ်ပြီး လက်ရှိ ပျော်ကျနေတဲ့နှုန်းအတိုင်း ဆက်ပျော်ကျနေမယ်ဆိုရင် ၎င်းရဲ့ ရေခဲမြစ် သုံးပုံနှစ်ပုံဟာ ဒီရာစုနှစ်အဆုံးမှာ ပျောက်ကွယ်သွားနိုင်ပါတယ်။ ဒီအတိုင်း ဒါတွေကို ပျော်ကျခွင့်ပေးလိုက်ရင် ဘာများဖြစ်သွားလိမ့်မလဲ။ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာပညာရှင်နဲ့ ဘူတန်ရဲ့ ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း Tshering Tobgay ကနေပြီး ရေခဲမြစ်တွေကို ကာကွယ်ရန်နှင့် မြေနဲ့ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းတွေကို ဖျက်ဆီးပစ်မယ့် ကြီးမားလှတဲ့ ရေကြီးမှုကနေ ရေစုန်မှာရှိတဲ့ ဘီလီယံ နှစ်သန်းရှိတဲ့ လူတွေကို ကယ်တင်ဖို့ အစိုးရအချင်းချင်းဆိုင်ရာ ကိုယ်စားလှယ်ဌာနတစ်ခု ဖန်တီးဖို့အရေးပေါ် နှိုးဆော်ချက်တစ်ခုဖန်တီးရင်း "အာရှရဲ့ ရေစင်တွေ"ဆီကနေ နောက်ဆုံး အခြေအနေကို မျှဝေထားပါတယ်။
- Prime Minister of Bhutan
Acting on his mandate to move Bhutan into the 21st century, Prime Minister Tshering Tobgay is transforming his nation -- while maintaining its “Gross National Happiness.” Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
On the 17th of October, 2009,
0
1531
4667
၂၀၀၉ ခု အောက်တိုဘာလ ၁၇ ရက်နေ့မှာ
00:18
President Mohamed Nasheed of the Maldives
did something unusual.
1
6222
4468
မောလ်ဒိုက်ရဲ့ သမ္မတ Mohamed Nasheed ဟာ
တစ်မူထူးခြားတာတစ်ခု လုပ်ခဲ့တယ်။
00:23
He held his cabinet meeting underwater.
2
11811
3563
ဝန်ကြီးအဖွဲ့အစည်းအဝေးကို
ရေအောက်မှာ ကျင်းပခဲ့တယ်။
00:31
He literally took his ministers
scuba diving, as it were,
3
19614
4516
ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာမှု မထိန်းချုပ်ရင်
သူ့နိုင်ငံမြုပ်နိင်တာ ကမ္ဘာကို သတိပေးဖို့
00:36
to warn the world
that his country could drown
4
24154
4479
သူ့ဝန်ကြီးတွေကို ရေငုပ် ကိရိယာဝတ်စုံနဲ့
00:40
unless we control global warming.
5
28657
2322
အဲ့ဒီအတိုင်း တကယ် ခေါ်သွားခဲ့တယ်။
00:43
Now I don't know whether he got
his message across to the world or not,
6
31741
3405
ကမ္ဘာတစ်လွှားကို သူ့သတင်းစကား
ပါးခဲ့လား၊ မပါးခဲ့ဘူးလာ မသိပေမဲ့
00:47
but he certainly caught mine.
7
35170
1759
ကျွန်တော့နိုင်ငံက
အသေအချာ ရလိုက်တယ်။
00:49
I saw a political stunt.
8
37908
1960
နိုင်ငံရေး ထွင်လုံးတစ်ခု မြင်ခဲ့တယ်။
00:52
You see, I'm a politician,
9
40901
1676
ကျွန်တော်က နိုင်ငံရေးသမားဆိုတော့
00:54
and I notice these things.
10
42601
1919
ဒီအရာတွေကို သတိထားမိခဲ့တယ်။
00:57
And let's be honest,
11
45108
1643
ပြောကြစတမ်းဆို
00:58
the Maldives are distant
from where I come from --
12
46775
3975
မောလ်ဒိုက်ဟာ ကျွန်တော် လာတဲ့နေရာနဲ့
ဝေးပါတယ်၊
01:02
my country is Bhutan --
13
50774
1719
ကျွန်တော့နိုင်ငံက ဘူတန်ပါ၊
01:04
so I didn't lose any sleep
over their impending fate.
14
52517
3741
ဆိုတော့ သူတို့ရဲ့ဖြစ်အံ့အံ့ ကံကြမ္မာ
အတွက် တစ်စက်မျှ အိပ်ရေးမပျက်ခဲ့ဘူး။
01:09
Barely two months later,
I saw another political stunt.
15
57375
4263
နောက် နှစ်လသာသာရှိတဲ့အခါ
နောက် နိုင်ငံရေး ထွင်လုံးတစ်ခုမြင်ခဲ့တယ်။
01:14
This time, the prime minister of Nepal,
16
62234
3864
ဒီတစ်ခါတော့ နီပေါ ဝန်ကြီးချုပ်ပါ။
01:18
he held his cabinet meeting
on Mount Everest.
17
66122
3723
သူ့ဝန်ကြီး အစည်းအဝေးကို
ဧဝရက်တောင်မှာ လုပ်ခဲ့တယ်။
01:23
He took all his ministers all the way up
to the base camp of Everest
18
71102
5326
ဟိမဝန္တာ ရေခဲမြစ်တွေ ပျော်ကျနေတာ
ကမ္ဘာကို သတိပေးဖို
01:28
to warn the world
19
76452
1942
သူ့ဝန်ကြီးအားလုံးကို
01:30
that the Himalayan glaciers were melting.
20
78418
1961
ဧဝရက် တောင်ခြေ စခန်းအထိ ခေါ်သွားတယ်။
01:33
Now did that worry me?
21
81170
1699
အခုတော့ ကျွန်တော့ကို
စိတ်ပူစေလား။
01:34
You bet it did.
22
82893
1246
ကျိန်းသေတာပေါ့ဗျာ။
01:36
I live in the Himalayas.
23
84163
1364
ကျွန်တော်က ဟိမဝန္တာမှာ နေတာ။
01:39
But did I lose any sleep over his message?
24
87598
2532
ဒါပေမဲ့ သူ့သတင်းစကားက
ကျွန်တော့ကို အိပ်ရေးပျက်စေလား။
01:43
No.
25
91205
1150
မပျက်ခဲ့ပါဘူး။
01:44
I wasn't ready to let a political stunt
interfere with my beauty sleep.
26
92748
5831
နိုင်ငံရေးထွှင်လုံးက ကျွန်တော့ရဲ့လှတဲ့
အိပ်စက်မှုကိုစွက်ဖက်ဖို့ အသင့်မဖြစ်ခဲ့ဘူး။
01:50
(Laughter)
27
98952
1770
(ရယ်သံများ)
01:52
Now fast-forward 10 years.
28
100746
1682
ကဲ ရှေ့ ၁၀ နှစ်ကို အမြန်သွားရအောင်။
01:55
In February this year,
29
103865
2521
ဒီနှစ် ဖေဖေါ်ဝါရီမှာ
01:58
I saw this report.
30
106410
2280
ဒီအစီရင်ခံစာကို တွေ့ခဲ့တယ်။
02:02
This here report basically concludes
31
110163
3991
ဒီအစီရင်ခံစာက
02:06
that one-third of the ice
on the Hindu Kush Himalaya mountains
32
114178
6154
ဟိန္ဒူ ကပ်ရှ် ဟိမဝန္တာတောင်တွေပေါ်က
ရေခဲ သုံးပုံတစ်ပုံဟာ ဒီရာစုအကုန်မှာ
02:12
could melt by the end of the century.
33
120356
2113
ပျော်ကျနိုင်တယ်လို့ သုံးသပ်ထားတယ်။
02:15
But that's only if,
34
123085
2295
ဒါပေမဲ့ ဒါက
02:17
if we are able to contain global warming
35
125404
3207
စက်မှုခေတ်မတိုင်မီ အဆင့်တွေကိုလွန်တဲ့
02:20
to 1.5 degrees centigrade
over preindustrial levels.
36
128635
4281
၁.၅ စင်တီဂရိတ်ထိ
ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်မှပါ။
02:24
Otherwise, if we can't,
37
132940
2870
ဒါမှမဟုတ် မထိန်းချုပ်နိုင်ရင်တော့
02:27
the glaciers would melt much faster.
38
135834
1983
ရေခဲမြစ်တွေဟာ ပိုမြန်မြန်
ပျော်ကျလိမ့်မယ်။
02:32
1.5 degrees Celsius. "No way," I thought.
39
140766
3383
၁.၅ ဒီဂရီ ဆဲလ်ဆီရပ်။ "မဖြစ်နိုင်လိုက်တာ"
လို့ ကျွန်တော်တွေးမိတယ်။
02:36
Even the Paris Agreement's
ambitious targets
40
144173
3317
ပါရီ သဘောတူညီချက်ရဲ့ အလှမ်းကျယ်လွန်းတဲ့
သတ်မှတ်ချက်တွေတောင်
02:39
aimed to limit global warming
to two degrees centigrade.
41
147514
3236
ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှုကို နှစ်ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်ထိ
ကန့်သတ်ဖို့ ရည်ရွယ်ခဲ့တာလေ၊
02:43
1.5 degrees centigrade is what they call
the best-case scenario.
42
151317
4505
၁.၅ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်က သူတိုခေါ်တဲ့
အကောင်းဆုံး စိတ်မှန်းဖြစ်နိုင်ခြေပါ။
02:49
"Now this can't be true," I thought.
43
157435
2049
"အခုတော့ မမှန်နိုင်ဘူး"လို့ တွေးမိတယ်။
02:51
The Hindu Kush Himalaya region
44
159508
2154
ဟိန္ဒူ ကပ်ရှပ် ဟိမဝန္တာဒေသဟာ
02:53
is the world's third-largest
repository of ice,
45
161686
3826
မြောက်နဲ့ တောင်ဝင်ရိုးစွန်းတွေပြီးရင်
02:57
after the North and South Poles.
46
165536
1650
ကမ္ဘာ့ တတိအကြီးဆုံး ရေးခဲသိုက်ပါ။
02:59
That's why we are also called
the "Third Pole."
47
167210
2571
ဒါကြောင့် "တတိယ ဝင်ရိုးစွန်း"
လို့လည်း ခေါ်ကြတာပါ။
03:02
There's a lot of ice in the region.
48
170361
2166
ဒီဒေသမှာ ရေခဲအများ
ကြီးရှိပါတယ်။
03:05
And yes, the glaciers, they are melting.
49
173377
2483
ဟုတ်ပါတယ်၊ ရေခဲမြစ်တွေဟာ
ပျော်ကျနေပါတယ်။
03:08
We know that.
50
176380
1155
ကျွန်တော်တို့ သိတယ်။
03:10
I have been to those in my country.
51
178253
1839
ကျွန်တော့နိုင်ငံက ဒါတွေဆီ ရောက်ဖူးတယ်။
03:12
I've seen them, and yes, they are melting.
52
180116
2101
ဒါတွေကို မြင်ဖူးတယ်၊ ဟုတ်တယ်၊
ပျော်ကျနေတာပါ။
03:14
They are vulnerable.
53
182241
1557
ခုခံနိုင်စွမ်းမဲ့နေတာပါ။
03:15
"But they can't be that vulnerable,"
I remember thinking.
54
183822
2912
"ဒါပေမဲ့ ဒီလောက် ခံနိုင်စွမ်းမမဲ့နိုင်ဘူး"
လို့တွေးတာ သတိရတယ်။
03:21
But what if they are?
55
189275
1499
ဒါပေမဲ့ ဖြစ်နေရင်ရော။
03:23
What if our glaciers melt
much more quickly than I anticipate?
56
191739
3936
ရေခဲမြစ်တွေဟာ မျော်လင့်တာထက်
ပိုမြန်မြန် ပျော်ကျခဲ့မယ်ဆိုရင်ရော။
03:28
What if our glaciers are much more
vulnerable than previously thought?
57
196320
4624
ရေခဲမြစ်တွေဟာ တွက်ထင်ခဲ့တာထက်
အများကြီး ပျော်လွယ်မယ်ဆိုရင်ရော။
03:32
And what if, as a result,
the glacial lakes --
58
200968
3471
အကျိုးဆက်အနေနဲ့ ရေခဲကန်တွေ
03:36
now these are lakes
that form when glaciers melt --
59
204463
2905
အခု ဒါတွေက ရေခဲမြစ်တွေ
ပျော်ကျလို့ ဖြစ်လာတဲ့ ကန်တွေရှိတယ်၊
03:39
what if those lakes burst
under the weight of additional water?
60
207392
3841
ဒီကန်တွေဟာ အပိုဆောင်းလာတဲ့ ရေရဲ့
အလေးချိန်အောက်မှာ ကျိုးပျက်ကုန်ရင်ရော။
03:44
And what if those floods
cascade into other glacial lakes,
61
212585
2769
ဒီရေလျှံတာတွေက အခြား
ရေခဲကန်တွေထဲကို ဖြာဆင်းသွားက
03:47
creating even bigger outbursts?
62
215378
2103
ပိုကြီးမားတဲ့ ကျိုးပျက်မှုတွေ
ဖန်တီးရင်ရော။
03:50
That would create unprecedented
flash floods in my country.
63
218452
3775
ဒါက ကျွန်တော့နိုင်ငံမှာ မကြုံစဖူး ရုတ်တရက်
ရေကြီးမှုတွေ ဖြစ်ပေါ်စေလိမ့်မယ်။
03:55
That would wreck my country.
64
223113
2158
ဒါကကျွန်တော့နိုင်ငံကို ဖျက်ဆီးပစ်လိမ့်မယ်။
03:58
That would wreak havoc in my country.
65
226302
2612
ဒါက နိုင်ငံကို ထိခိုက်ကာ
ကသောင်းကနင်းဖြစ်စေလိမ့်မယ်။
04:00
That would have the potential
to literally destroy our land,
66
228938
3540
ဒါက ကျွန်တော်တို့ရဲ့မြေ၊ အသက်မွေးမှုနဲ့
ဘဝနေထိုင်မှုကို တကယ့်ကို
04:04
our livelihood, our way of life.
67
232502
2507
ဖျက်ဆီးဖို့ အလားအလာရှိလိမ့်မယ်။
04:10
So that report caught my attention
68
238491
3880
ဒါကြောင့် ဒီအစီရင်ခံစာက
နိုင်ငံရေး ထွင်လုံးတွေ
04:14
in ways that political stunts couldn't.
69
242395
3340
မတတ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့
ကျွန်တော့ကို အာရုံစိုက်မိစေတာပါ။
04:17
It was put together
70
245759
1189
ဒါက နီပေါမှာ အခြေပြုတဲ့
04:18
by the International Centre for Integrated
Mountain Development, or ICIMOD,
71
246972
4565
ဘက်စုံပေါင်းစည်းထားတဲ့
တောင် ဖွံဖြိုးရေး နိုင်ငံတကာ ဗဟိုဌာန
04:23
which is based in Nepal.
72
251561
1285
(သို့) ICIMOD က စုထားတာပါ။
04:25
Scientists and experts have studied
our glaciers for decades,
73
253600
4715
သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ ကျွမ်းကျင်သူတွေဟာ
ရေခဲမြစ်တွေကို လေ့လာတာ ဆယ်စုနှစ်ချီပါပြီ၊
04:30
and their report kept me awake at night,
agonizing about the bad news
74
258339
4721
အစီရင်ခံစာက ညဆို အိပ်မရအောင်ဖြစ်စေပြီး
သတင်းဆိုးတွေနဲ့ မချိတင်ကဲဖြစ်နေတယ်၊
04:35
and what it meant for my country
75
263084
2311
ဆိုလိုတာက ကျွန်တော့နိုင်ငံနဲ့
04:37
and my people.
76
265419
1150
လူမျိုးတွေအတွက်ပါ။
04:39
So after several sleepless nights,
77
267750
2223
ဒါနဲ့ အိပ်ရေးပျက်တဲ့ ညများစွာနောက်မှာ
04:41
I went to Nepal to visit ICIMOD.
78
269997
3173
ICIMOD ကို လည်ပတ်ဖို့
နီပေါကိုသွားခဲ့တယ်။
04:46
I found a team of highly competent
and dedicated scientists there,
79
274892
4404
အဲဒီမှာ အလွန် ကျွမ်းကျင်ကာ နှစ်မြှပ်ထားတဲ့
သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ဖွဲ့ကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။
04:51
and here's what they told me.
80
279320
1619
ဒါက သူတို့ ပြောပြတာပါ။
04:53
Number one:
81
281828
1150
နံပါတ် တစ်။
04:55
the Hindu Kush Himalaya glaciers
have been melting for some time now.
82
283706
4270
ဟိန္ဒူ ကပ်ရှပ် ဟိမဝန္တာ ရေခဲမြစ်တွေဟာ
အခုဆို ပျော်ကျနေတာ အတော်ကြာပြီ။
05:01
Take that glacier, for instance.
83
289716
3014
ဥပမာ ဒီရေခဲမြစ်ကို ကြည့်ပါ။
05:05
It's on Mount Everest.
84
293278
1818
ဒါက ဧဝရက်တောင်ပေါ်မှာပါ။
05:07
As you can see, this once massive glacier
has already lost much of its ice.
85
295120
5484
မြင်တဲ့အတိုင်း တစ်ခါက ဧရာမ ရေခဲမြစ်ဟာ
ရေခဲအတော်များများကို ဆုံးရှုံးသွားပါပြီ။
05:14
Number two:
86
302029
1509
နံပါတ် နှစ်။
05:15
the glaciers are now melting
much more quickly --
87
303562
2350
ရေခဲမြစ်တွဟာ အခု ပိုပြီးမြန်မြန်ကို
ပျော်ကျနေတယ်။
05:17
so quickly, in fact, that at just
1.5 degrees centigrade of global warming,
88
305936
6249
အတော် မြန်မြန်ပါ၊ တကယ်က ဒါဟာ
ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှုရဲ့ ၁.၅ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်ပါ၊
05:24
one-third of the glaciers would melt.
89
312209
2682
ရေခဲမြစ် သုံးပုံတစ်ပုံ အရည်ပျော်လိမ့်မယ်။
05:28
At two degrees centigrade
of global warming,
90
316084
3221
ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှုရဲ့ ၂ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်မှာ
ရေခဲမြစ်တွေရဲ့ထက်ဝက်
05:31
half the glaciers would disappear.
91
319329
2462
ပျောက်ကွယ်လိမ့်မယ်။
05:33
And if current trends were to continue,
92
321815
3126
လက်ရှိ အလားအလာတွေ ဆက်ဖြစ်နေမယ်ဆို
05:36
a full two-thirds
of our glaciers would vanish.
93
324965
3469
ရေခဲမြစ် သုံးပုံနှစ်ပုံအပြည့်
ပျောက်ကွယ်သွားလိမ့်မယ်။
05:42
Number three:
94
330339
1150
နံပါတ် သုံး။
05:44
global warming means that our mountains
receive more rain and less snow ...
95
332295
5174
ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှုဆိုတာက တောင်တွေဟာ
မိုးပိုရပြီး နှင်းရတာ ပိုနည်းတာပါ၊
05:50
and, unlike snowfall, rain melts ice,
96
338779
3702
နှင်းကျတာနဲ့မတူပဲ မိုးက
ရေခဲကို ပျော်ကျစေတာပါ၊
05:54
which just hurts
the health of our glaciers.
97
342505
2777
ဒါက ရေခဲမြစ်တွေရဲ့
ကျန်းမာမှုကို ထိခိုက်စေပါတယ်။
05:58
Number four:
98
346397
1150
နံပါတ် လေး။
06:01
pollution in the region has increased
the amount of black carbon
99
349457
3001
ဒေသတွင်းက ညစ်ညမ်းမှုက ရေခဲမြစ်တွေပေါ်
ပို့ချတဲ့ ကာဗွန်နက်ပမာဏကို
06:04
that's deposited on our glaciers.
100
352482
2160
တိုးပွားစေခဲ့တယ်။
06:06
Black carbon is like soot.
101
354666
1355
ကာဗွန်နက်ဟာ ကျပ်ခိုးလိုဟာပါ။
06:08
Black carbon absorbs heat
102
356045
2301
ကဗွန်နက်က အပူကို စုပ်ယူပြီး
06:10
and just accelerates
the melting of glaciers.
103
358370
2404
ရေခဲမြစ်တွေ ပျော်ကျခြင်းကို
အရှိန်မြှင့်ပေးတာပါပဲ။
06:14
To summarize,
104
362243
1150
အနှစ်ချုပ်ရရင်
06:16
our glaciers are melting rapidly,
105
364344
2248
ရေခဲမြစ်တွေဟာ
အလျှင်အမြန် ပျော်ကျနေပြီး
06:19
and global warming is making them
melt much more quickly.
106
367775
3476
ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှုက ၎င်းတို့ကို
ပိုမြန်မြန် ပျော်ကျအောင်လုပ်နေပါတယ်။
06:25
But what does this mean?
107
373036
1326
ဒါပေမဲ့ ဒါက ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ
06:27
It means that the 240 million people
108
375539
4771
ဆိုလိုတာက ဟိန္ဒူ ကပ်ရှ် ဟိမဝန္တာဒေသ၊
06:32
who live in the Hindu Kush
Himalaya region --
109
380334
2509
အာဖဂန်နစ္စတန်၊ ပါကစ္စတန်၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်၊
06:34
in Afghanistan, Pakistan, India,
China, Nepal, Bangladesh, Myanmar
110
382867
5252
နီပေါ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် မြန်မာ
မှာ နေထိုင်တဲ့ သန်း ၂၄၀ ရှိတဲ့ လူတွေနဲ့
06:40
and my own beloved country, Bhutan --
111
388143
2626
ကျွန်တော် ချစ်ရပါတဲ့နိုင်ငံ ဘူတန်
06:42
these people will be directly affected.
112
390793
2166
ဒီလူတွေကိ တိုက်ရိုက် ထိခိုက်မှာပါ။
06:46
When glaciers melt,
113
394932
1943
ရေခဲမြစ်တွေ ပျော်ကျတဲ့အခါ
06:48
when there's more rain and less snow,
114
396899
1917
မိုးပိုများပြီး နှင်းပိုနည်းတဲ့အခါ
06:50
there will be huge changes
in the way water behaves.
115
398840
4277
ရေပြုမူပုံမှာ ဧရာမအပြောင်းအလဲတွေ
ဖြစ်လိမ့်မယ်။
06:55
There will be more extremes:
116
403681
1756
လွန်ကဲမှုတွေ ပိုများလိမ့်မယ်၊
06:58
more intense rain,
more flash floods, more landslides,
117
406800
3166
ပို ပြင်းတဲ့မိုး၊ပိုများတဲ့
ရုတ်တရက်ရေကြီးမှု၊ပိုများတဲ့မြေပြိုမှု
07:01
more glacial lake outburst floods.
118
409990
2938
ပိုများတဲ့ ရေခဲကန် ကျိုးပျက်
ရေလျှံတာတွေပါ။
07:04
All this will cause
unimaginable destruction
119
412952
4412
ဒါအားလုံးက ကမ္ဘာမြေမှာ အဆင်းရဲဆုံး
လူတစ်ချို့ရှိပြီးသား
07:09
in a region that already has
some of the poorest people on earth.
120
417388
4571
ဒေသတစ်ခုထဲမှာ စိတ်ကူး
မရနိုင်တဲ့ ပျက်စီးမှု ဖြစ်စေမှာပါ။
07:15
But it's not just the people
in the immediate region
121
423971
2826
ဒါပေမဲ ထိခိုက်ခံရမယ့် လူတွေက
ဒီအနီးဆုံး ဒေသထဲက
07:18
who'll be affected.
122
426821
1289
လူတွေတင် မဟုတ်ပါဘူး။
07:20
People living downstream
will also be hit hard.
123
428134
3471
ရေစုန်မှာ နေထိုင်နေတဲ့ လူတွေကိုပါ
ထိခိုက်စေမှာပါ။
07:25
That's because 10 of their major rivers
124
433619
4699
အကြောင်းက ဟိန္ဒူ ကပ်ရှ်
ဟိမဝန္တာတောင်တွေမှာ
07:30
originate in the Hindu Kush
Himalaya mountains.
125
438342
2844
အစပြုတဲ့ အဓိက မြစ် ၁၀ စင်းကြောင့်ပါ။
07:34
These rivers provide
critical water for agriculture
126
442031
4533
ဒီမြစ်တွေဟာ ရေစုန်မှာ နေထိုင်နေတဲ့
လူ ၁.၆ ဘီလီယံကျော်ကို
07:38
and drinking water
127
446588
1454
စိုက်ပျိုးရေးနဲ့
07:40
to more than 1.6 billion people
living downstream.
128
448066
5004
သောက်သုံးရေအတွက် အရေးပါတဲ့
ရေကို ထောက်ပံ့ပေးတယ်။
07:45
That's one in five humans.
129
453094
2484
ဒါက လူသား ငါးဦးမှာ တစ်ဦးပါ။
07:49
That's why the Hindu Kush
Himalaya mountains
130
457149
2105
ဒါကြောင့် ဟိန္ဒူ ကပ်ရှ်
ဟိမဝန္တာ တောင်တွေကို
07:51
are also called
the "water towers of Asia."
131
459278
2435
"အာရှရဲ့ ရေစင်တွေ"လို့ခေါ်တာပါ။
07:55
But when glaciers melt,
132
463815
1404
ဒါပေမဲ့ ရေခဲမြစ်တွေပျော်ကျရင်
07:58
when monsoons turn severe,
133
466213
1617
မုတ်သုန်လေက ပြင်းထန်သွားရင်
07:59
those rivers will obviously flood,
134
467854
2754
ဒီမြစ်တွေဟာ သိသိသာသာ ရေလျှံမှာဆိုတော့
08:03
so there will be deluges
when water is not required
135
471432
2969
ရေကို မလိုအပ်တဲ့အခါ
ဒလဟောကျတာတွေနဲ့
08:06
and droughts will be very common,
136
474425
2731
ရေကို အသည်းအသန် လိုအပ်တဲ့အခါ
08:09
when water is desperately required.
137
477180
1943
မိုးခေါင်ရေရှားမှုတွေ ဖြစ်လိမ့်မယ်။
08:11
In short, Asia's water tower
will be broken,
138
479147
5795
အတိုချုပ်ရရင် အာရှ ရေစင်ဟာ ပြိုကျပြီး
08:16
and that will be disastrous
for one-fifth of humanity.
139
484966
6071
လူသား ငါးပုံတစ်ပုံအတွက်
ကပ်ဆိုက်စေလိမ့်မယ်။
08:26
Should the rest of the world care?
140
494765
1642
ကျန်ရှိတဲ့ ကမ္ဘာက ဂရုစိုက်သင့်လား။
08:29
Should you, for instance, care?
141
497899
2151
ဥပမာ ခင်ဗျားတို့ ဂရုစိုက်သင့်လား။
08:32
Remember, I didn't care
when I heard that the Maldives
142
500472
3173
သတိရပါ၊ မော်လ်ဒိုက်ကျွန်းတွေ ရေအောက်
ရောက်သွားနိုင်တယ်လို့ ကြားစဉ်က
08:35
could disappear underwater.
143
503669
1851
ကျွန်တော် ဂရုမစိုက်ခဲ့ဘူး။
08:37
And that is the crux
of the problem, isn't it?
144
505544
3126
ဒါက ပြဿနာရဲ့ အခရာ မဟုတ်လား။
08:40
We don't care.
145
508694
1579
ကျွန်တော်တို့ ဂရုမစိုက်ကြဘူး။
08:44
We don't care until
we are personally affected.
146
512428
2615
ကိုယ်တိုင် မထိခိုက်ခင်အထိ
ကျွန်တော်တို့ ဂရုမစိုက်ကြဘူး။
08:47
I mean, we know.
We know climate change is real.
147
515729
2691
ဆိုလိုတာက သိတယ်၊ ရာသီဥတု
ပြောင်းလဲမှု တကယ်ဆိုတာ သိတယ်။
08:50
We know that we face
drastic and dramatic change.
148
518444
2568
စိုးရိမ်၊အံ့သြဖွယ် အပြောင်းအလဲကို
ရင်ဆိုင်ရတာ သိကြတယ်။
08:53
We know that it is coming fast.
149
521036
1490
ဒါက အမြန်လာနေတာ သိကြတယ်။
08:54
Yet most of us
150
522550
1809
ဒါပေမဲ့ အများစုက
08:57
act as if everything were normal.
151
525662
3285
အရာတိုင်းဟာ ပုံမှန်ဖြစ်သလို
ပြုမူနေကြတယ်။
09:02
So we must care,
152
530359
1365
ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ အားလုံး
09:04
all of us,
153
532726
1582
ဂရုစိုက်ရမှာပါ။
09:06
and if you can't care for those who are
affected by the melting of glaciers,
154
534332
4714
ရေခဲမြစ်တွေ ပျော်ကျခြင်းကြောင့်
ထိခိုက်ခံရသူတွေအတွက် ဂရုမစိုက်နိုင်ရင်
09:11
you should at least care for yourself.
155
539070
1963
ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်တော့ ဂရုစိုက်သင့်တယ်လေ။
09:14
That's because the Hindu Kush
Himalaya mountains --
156
542193
3073
အကြောင်းက ဟိန္ဒူ ကပ်ရှ်
ဟိမဝန္တာတောင်တွေဟာ
09:17
the entire region
is like the pulse of the planet.
157
545290
3451
ဒေသတစ်ခုလုံးဟာ ကမ္ဘာဂြိုဟ်ရဲ့
သွေးခုန်နှုန်းလိုပါ။
09:22
If the region falls sick,
158
550819
2372
ဒီဒေသ ဖျားနာရင်
09:25
the entire planet will eventually suffer.
159
553215
2745
နောက်ဆုံး ကမ္ဘာဂြိုဟ်တစ်ခုလုံး
ခံစားရမှာပါ။
09:29
And right now,
160
557164
1150
လောလောဆယ်မှာတော့
09:30
with our glaciers melting rapidly,
161
558970
2676
အမြန် ပျော်ကျနေတဲ့ ရေခဲမြစ်တွေနဲ့အတူ
09:33
the region is not just sick --
162
561670
1841
ဒီဒေသဟာ ချူချာရုံတင်မက
09:35
it is crying out for help.
163
563535
1826
အကူအညီ တောင်းခံနေတာပါ။
09:39
And how will it affect
the rest of the world?
164
567810
2444
ဒါက ကျန်တဲ့ကမ္ဘာကို ဘယ်လို
ထိခိုက်စေမှာလဲ။
09:42
One obvious scenario
is the potential destabilization
165
570278
4386
ရှင်းနေတဲ့ အနာဂတ် ဖြစ်နိုင်ခြေ
တစ်ခုက ကုဋေချီတဲ့
09:46
caused by tens of millions
of climate refugees,
166
574688
3874
ရာသီဥတု ဒုက္ခသည်တွေကြောင့်
ဖြစ်တဲ့ အလားအလာရှိတဲ့ မတည်ငြိမ်မှုပါ၊
09:50
who'll be forced to move
because they have no or little water,
167
578586
3177
သူတို့ဟာ ရေ လုံးဝ(သို့)နည်းနည်းမျှ
မရှိတာကြောင့် (သို့)
09:53
or because their livelihoods
have been destroyed
168
581787
2961
ရေခဲမြစ်တွေ ပျော်ကျတာက
အသက်မွေးမှုတွေကို ပျက်စီးတာကြောင့်
09:56
by the melting of glaciers.
169
584772
1703
အတင်း ရွေ့ပြောင်းခံရမယ့်သူတွေပါ။
09:59
Another scenario we can't take lightly
170
587391
3725
ကျွန်တော်တို့ ပေါ့ပေါ့လေး ယူဆလို့မရတဲ့
နောက်ထပ်ဖြစ်နိုင်ခြေက
10:03
is the potential of conflict over water
171
591140
2926
ရေကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ပဋိပက္ခဖြစ်နိုင်ခြေနဲ့
10:07
and the political destabilization
in a region that has three nuclear powers:
172
595409
6920
နူကလိယ စွမ်းအင် သုံးခုရှိတဲ့ ဒေသတစ်ခုထဲက
နိုင်ငံရေး မတည်ငြိမ်မှုပါ။
10:14
China, India, Pakistan.
173
602353
4222
တရုတ်၊ အိန္ဒိယ၊ ပါကစ္စတန်ပါ။
10:21
I believe that the situation
in our region is grave enough
174
609175
5264
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဒေသတွင်းက အခြေအနေဟာ
အစိုးရအချင်းချင်း ဌာသစ်တစ်ခု ဖန်တီးမှုကို
10:26
to warrant the creation
of a new intergovernmental agency.
175
614463
4617
ခိုင်လုံစေလောက်အောင် လုံလောက်တဲ့
စိုးရိမ်ဖွယ်ရာလို့ ယုံကြည်မိပါတယ်။
10:32
So as a native
from that part of the world,
176
620022
3855
ဒီတော့ ကမ္ဘာ့ အဲဒီအပိုင်းမှ
ဒေသခံတစ်ဦးအနေနဲ့
10:35
I want to propose here, today,
177
623901
3215
ဒီနေ့ ဒီမှာ အဆိုပြုချင်တာက
10:39
the establishment
of the Third Pole Council,
178
627140
3063
Third Pole Council တည်ထောင်မှုပါ။
10:43
a high-level,
intergovernmental organization
179
631846
3496
ကမ္ဘာ့ တတိယ အကြီးဆုံး ရေခဲသိုက်
ကာကွယ်ရေးရဲ့
10:47
tasked with the singular responsibility
180
635366
3664
တစ်မူထူးတဲ့ တာဝန် ပေးအပ်ထားတဲ့
10:51
of protecting the world's
third-largest repository of ice.
181
639054
3395
အဆင့်မြင့် အစိုးရအချင်းချင်းဆိုင်ရာ
အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုပါ။
10:55
A Third Pole Council
182
643720
2128
Third Pole Council တစ်ခုမှာ
10:57
would consist of all eight countries
located in the region
183
645872
3947
ဒေသတွင်းက ရှစ်နိုင်ငံစလုံး
အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတွေအဖြစ်
11:01
as member countries,
184
649843
1258
တန်းတူ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေ
11:03
as equal member countries,
185
651125
2638
အဖြစ် ပါဝင်မှာဖြစ်ပြီး
11:05
and could also include
representative organizations
186
653787
2746
ကိုယ်စားလှယ် အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ဒေသတွင်းက
11:08
and other countries
who have vested interests in the region
187
656557
3754
ကိုယ်ကျိုးမျှော်လင့်ချက်ရှိတဲ့ အခြား
နိုင်ငံတွေလည်း မဲမပေးတဲ့ အဖွဲ့ဝင်တွေအဖြစ်
11:12
as non-voting members.
188
660335
1556
ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။
11:13
But the big idea
189
661915
2054
ဒါပေမဲ့ ကြီးမားတဲ့ စိတ်ကူးက
11:15
is to get all stakeholders together
to work together.
190
663993
3563
အတူတကွ အလုပ်လုပ်ဖို့
ပါဝင်သူတွေအားလုံး စုစည်းဖို့၊
11:19
To work together to monitor
the health of the glaciers;
191
667580
4544
ရေခဲမြစ်တွေရဲ့ ကျန်းမာမှုကို စောင့်ကြည့်
ရန် အတူတကွ အလုပ်လုပ်ဖို့၊
11:24
to work together to shape and implement
policies to protect our glaciers,
192
672148
4880
ရေခဲဖြစ်တွေ ကာကွယ်ရန်အကောင်အထည်ဖော်မှုနဲ့
မူဝါဒတွေ ပုံဖော်ဖို့ အတူတကွ လုပ်ဆောင်ဖို့၊
11:29
and, by extension,
193
677052
1751
တစ်ဆင့်တက်ကာ
11:30
to protect the billions of people
who depend on our glaciers.
194
678827
5124
ရေခဲမြစ်တွေကို တည်မှီနေတဲ့ ဘီလီယံချီတဲ့
လူတွေကို ကာကွယ်ဖို့ပါ။
11:37
We have to work together,
195
685602
1407
အတူတကွ အလုပ်လုပ်ဖို့လိုပါတယ်၊
11:40
because thinking globally,
acting locally ...
196
688783
4571
အကြောင်းက တစ်ကမ္ဘာလုံး တွေးခြင်း၊
ဒေသအလိုက် လုပ်ဆောင်ခြင်းဟာ
11:46
does not work.
197
694552
1439
အလုပ်မဖြစ်တာကြောင့်ပါ။
11:48
We've tried that in Bhutan.
198
696015
1475
ဒါကို ဘူတန်မှာ စမ်းကြည့်ဖူးတယ်။
11:50
We've made immense sacrifices
to act locally ...
199
698463
4257
ဒေသအလိုက် လုပ်ဆောင်ဖို့
ကြီးမားတဲ့ စွန့်လွှတ်မှုတွေ လုပ်ထားပြီး
11:56
and while individual localized efforts
will continue to be important,
200
704705
5126
တစ်ဦးချင်း အကန့်အသတ်နဲ့ အားထုတ်မှုတွေက
ဆက်လက် အရေးပါပေမဲ့
12:01
they cannot stand up
to the onslaught of climate change.
201
709855
3453
ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုရဲ့ အပြင်းအထန်
တိုက်ခိုက်မှုကို မခံနိုင်ကြပါဘူး။
12:05
To stand up to climate change,
we must work together.
202
713677
3730
ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကို ခံနိုင်ဖို့
ကျွန်တော်တို့ အတူတကွ လုပ်ရမှာပါ။
12:10
We must think globally and act regionally.
203
718272
3659
ကျွန်တော်တို့ဟာ တစ်ကမ္ဘာလုံး တွေးပြီး
ဒေသအလိုက် လုပ်ဆောင်ရမျာပါ။
12:15
Our entire region must come together,
204
723017
3915
အတူတကွ လုပ်ဆောင်ဖို့၊
ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကို
12:18
to work together,
205
726956
1542
အတူတကွ တိုက်ဖို့၊
12:20
to fight climate change together,
206
728522
1962
ကျွန်တော်တို့ရဲ့အသံတွေကို
အတူတူ ကြားရဖို့
12:22
to make our voices heard together.
207
730508
2744
ကျွန်တော်တို့ရဲ ဒေသတစ်ခုလုံး
အတူတူ စုစည်းရမှာပါ။
12:27
And that includes India and China.
208
735751
4317
ဒါက အိန္ဒိယနဲ့ တရုတ်ပါဝင်ပါတယ်။
12:32
They must step up their game.
209
740836
2065
သူတို့ဟာ ဒီကစားပွဲကို
အရှိန်မြှင့်ရမှာပါ။
12:36
They must take the ownership
of the fight to protect our glaciers.
210
744197
4682
ရေခဲမြစ်တွေကို ကာကွယ်ဖို့
တိုက်ပွဲရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုကို ယူရမှာပါ။
12:41
And for that, these two countries,
these two powerful giants,
211
749482
3062
ဒီအတွက် ဒီနှစ်နိုင်ငံ၊
ဒီသြဇာကြီးတဲ့ ဘီလူးကြီးတွေဟာ
12:44
must reduce their own greenhouse gases,
212
752568
2851
သူတို့ရဲ့ ဖန်လုံအိမ် ၊
ဓာတ်ငွေ့တွေကို လျှော့ချ
12:48
control their pollution,
and lead the fight.
213
756646
2829
ညစ်ညမ်းမှုကို ထိန်းချုပ်ကာ
တိုက်ပွဲကို ဦးဆောင်ရပါမယ်။
12:53
Lead the global fight
against climate change.
214
761134
3294
ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကို ဆန့်ကျင်တဲ့
တစ်ကမ္ဘာလုံးတိုက်ပွဲကို ဦးဆောင်ပါ။
12:57
And all that with a renewed
sense of urgency.
215
765950
2936
အားမာန်သစ်တဲ့ အရေးပေါ်အသိ
တစ်ခုနဲ့ပါ။
13:00
Only then -- and that, too, only maybe --
216
768910
3998
ဒီအခါမှပဲ၊ ဒါပဲဖြစ်လောက်တာပါ၊
13:04
will our region
217
772932
1876
ရေခဲမြစ်တွေအပေါ် တည်မှီနေတဲ့
13:06
and other regions
that depend on our glaciers
218
774832
2436
ကျွန်တော်တို့ဒေသနဲ့ အခြားဒေသတွေဟာ
ကပ်ဆိုးကြီးတွေကို
13:09
have any chance to avoid
major catastrophes.
219
777292
4563
ရှောင်ရှားဖို့ အခွင့်အလမ်းရမှာပါ။
13:15
Time is running out.
220
783554
1444
အချိန်က ကုန်နေတာပါ။
13:18
We must act together, now.
221
786257
3269
အခု အတူတူ လုပ်ဆောင်ရမှာပါ။
13:22
Otherwise, the next time
Nepal's cabinet meets on Mount Everest,
222
790400
6499
ဒါမှမဟုတ်ရင် နောက်တစ်ခါ နိပေါရဲ့ ဝန်ကြီး
အစည်းအဝေးကို ဧဝရက်တောင်ပေါ်မှာ ကျင်းပရင်၊
13:28
that spectacular backdrop ...
223
796923
2303
ဒီခမ်းနားတဲ့ နောက်ခံကားဟာ
13:32
may look quite different.
224
800534
1484
လုံးဝ ခြားနားသွားနိုင်ပါတယ်။
13:37
And if that happens,
225
805316
1150
ပြီးတော့ ဒါဖြစ်လာရင်
13:40
if our glaciers melt,
226
808031
2213
ရေခဲမြစ်တွေ ပျော်ကျရင်
13:42
rising sea levels
could well drown the Maldives.
227
810268
3405
မြင့်လာတဲ့ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်တွေက
မော်လ်ဒိုက်ကို မြှုပ်ပစ်နိုင်ပါတယ်။
13:47
And while they can hold
their cabinet meetings underwater
228
815229
4322
ပြီးတော့ ကမ္ဘာကို အရေးပေါ်
အကူအညီတောင်းခံချက်ပို့ဖို့
13:51
to send an SOS to the world,
229
819575
2651
ရေအောက်ဝန်ကြီးအဖွဲ့အစည်းအဝေးတွေ
သူတို့ ကျင်းပနိုင်ပေမဲ့
13:54
their country can keep existing
230
822250
2429
သူတို့ရဲ့ ကျွန်းတွေ ဆက်တည်ရှိမှသာ
13:56
only if their islands keep existing.
231
824703
4380
သူတို့ရဲ့နိုင်ငံ ဆက်တည်ရှိနိုင်မှာပါ။
14:03
The Maldives are still distant, away.
232
831256
4675
မောလ်ဒိုက်ကျွန်းတွေဟာ
အဝေးကြီးမှာ ရှိနေပါသေးတယ်။
14:09
Their islands are distant
from where I live.
233
837090
3579
သူတို့ရဲ့ကျွန်းတွေဟာ ကျွန်တော်နေတဲ့
နေရာကနေ ဝေးပါတယ်။
14:13
But now, I pay close attention
to what happens out there.
234
841927
5571
ဒါပေမဲ့ အခု အဲဒီမှာ ဖြစ်ပျက်တာကို
ကျွန်တော် အနီးကပ် အာရုံစိုက်ပါတယ်။
14:21
Thank you very much.
235
849259
2764
ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။
14:24
(Applause)
236
852047
4460
(လက်ခုပ်သံများ)
Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Tshering Tobgay - Prime Minister of Bhutan
Acting on his mandate to move Bhutan into the 21st century, Prime Minister Tshering Tobgay is transforming his nation -- while maintaining its “Gross National Happiness.”

Why you should listen

Tshering Tobgay went from civil servant to politician to prime minister -- all the while maintaining his star social media profile in one of Asia’s most progressive emerging states. As the second democratically elected Prime Minister of Bhutan, Tobgay continues to emphasize his country’s core value of happiness.

Bhutan's acclaimed "Gross National Happiness" index prioritizes well-being over financial growth. But Tobgay also seeks to solve Bhutan's great challenges: unemployment, poverty, gaps in education and infrastructure. WIth a foundation of optimism, his administration and the country's young democracy hope to become a paragon of stability in the developing world.

More profile about the speaker
Tshering Tobgay | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM