TED2011
Julie Taymor: Spider-Man, The Lion King and life on the creative edge
Julie Taymor: Örümcek Adam, Aslan Kral ve yaratıcılığın sınırındaki hayat
Filmed:
Readability: 3.2
1,034,077 views
Frida, Fırtına ve Aslan Kral gibi görkemli yapımlardan kesitler sunan yönetmen Julie Taymor, filmler ve tiyatro içinde geçen hayatını aktarıyor. ''Spider Man: Turn Off the Dark'' adlı ses getiren Broadway yapımı ile, yaratma esnasında, hikâyenin özünü yakalamaya çalışırken ve daha önce hiç tatmadığı deneyimleri sahneye aktarırken yaşadığı duygu karmaşasını samimi bir dil ile aktarıyor.
Julie Taymor - Director, designer
Julie Taymor is a film, theater and opera director. She is known for lavish movies such as Frida and for her hit Broadway musicals, The Lion King and Spider-Man: Turn Off the Dark. Full bio
Julie Taymor is a film, theater and opera director. She is known for lavish movies such as Frida and for her hit Broadway musicals, The Lion King and Spider-Man: Turn Off the Dark. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
(Music)
0
1889
5963
(Müzik)
00:19
["Oedipus Rex"]
1
7852
3946
["Kral Oedipus"]
00:27
["The Lion King"]
2
15397
3208
["Aslan Kral"]
00:34
["Titus"]
3
22485
4432
["Titus"]
00:49
["Frida"]
4
37727
5853
["Frida"]
01:05
["The Magic Flute"]
5
53751
4474
["Sihirli Flüt"]
01:12
["Across The Universe"]
6
60197
6161
["Across The Universe"]
01:27
(Applause)
7
75710
4552
(Alkış)
01:32
Julie Taymor: Thank you. Thank you very much.
8
80262
2207
Julie Taymor: Teşekkürler.
Çok teşekkürler.
Çok teşekkürler.
01:34
That's a few samples of the theater, opera
9
82469
2717
Bunlar, geçen 20 yıl boyunca yaptığım
01:37
and films that I have done over the last 20 years.
10
85186
3342
tiyatro, opera ve filmlerden birkaç örnek,
01:40
But what I'd like to begin with right now
11
88528
2038
fakat şu anda sizleri Endonezya'da
01:42
is to take you back to a moment
12
90566
1903
yaşadığım bir ana götürerek
01:44
that I went through in Indonesia,
13
92469
2465
başlamak istiyorum,
01:46
which is a seminal moment in my life
14
94934
2137
hayatımın dönüm noktalarından biri
01:49
and, like all myths,
15
97071
2080
ve tıpkı tüm efsaneler gibi,
01:51
these stories need to be retold
16
99151
2255
bu hikâyeler de aklımıza kazınmaları için,
01:53
and told, lest we forget them.
17
101406
2499
tekrar tekrar anlatılmalıdırlar.
01:55
And when I'm in the turbulent times, as we know,
18
103905
3024
Hayatımın çalkantılı zamanlarında,
01:58
that I am right now, through the crucible
19
106929
2388
bildiğiniz üzere şu anda olduğu gibi,
02:01
and the fire of transformation,
20
109317
2191
çetin uğraşlar ve dönüşüm
ateşinde kavruluyorum,
ateşinde kavruluyorum,
02:03
which is what all of you do, actually.
21
111508
2618
hepimizin hâli böyle aslında.
02:06
Anybody who creates knows there's that point where
22
114126
3124
Bir şeyler yaratmış herhangi birisi,
o şeyin henüz tam olarak
o şeyin henüz tam olarak
02:09
it hasn't quite become the phoenix or the burnt char.
23
117250
5109
anka kuşuna ya da yanmış kömüre
dönüşmediği işte o anı çok iyi bilir.
dönüşmediği işte o anı çok iyi bilir.
02:14
(Laughter)
24
122359
2098
(Kahkaha)
02:16
And I am right there on the edge,
25
124457
2905
Tam orada kıyısındayım,
tabii o başka bir hikâye,
ona sonradan döneceğim.
ona sonradan döneceğim.
02:19
which I'll tell you about, another story.
26
127362
1770
02:21
I want to go back to Indonesia
27
129132
1422
Uzun zaman evveline,
02:22
where I was about 21, 22 years, a long time ago,
28
130554
3922
21-22 yaşlarındayken
Endonezya'daki burs dönemime
Endonezya'daki burs dönemime
02:26
on a fellowship.
29
134476
1224
dönmek istiyorum.
02:27
And I found myself, after two years there
30
135700
2930
Orada, Bali adasında,
bir kraterin kıyısında,
bir kraterin kıyısında,
02:30
and performing and learning, on the island of Bali,
31
138630
3349
Gunung Batur'da, 2 yıllık gösteri
ve öğrenimimden sonra
ve öğrenimimden sonra
02:33
on the edge of a crater, Gunung Batur.
32
141979
3827
kendimi keşfettim.
02:37
And I was in a village where there was
33
145806
3017
Genç erkekler için hayata adım töreninin
02:40
an initiation ceremony for the young men,
34
148823
2792
gerçekleştiği bir köydeydim,
02:43
a rite of passage.
35
151615
1564
bir geçiş ayiniydi.
02:45
Little did I know that it was mine as well.
36
153179
2552
Benim için de aynı anlama
geleceğinden bihaberdim.
geleceğinden bihaberdim.
02:47
And as I sat in this temple square
37
155731
2459
Bu devasa beringin hint
inciri ağacının altında,
inciri ağacının altında,
02:50
under this gigantic beringin banyan tree,
38
158190
3000
tapınak meydanında otururken,
02:53
in the dark, there was no electricity, just the full moon,
39
161190
4837
elektriksiz zifiri karanlıktı,
sadece dolunay vardı,
sadece dolunay vardı,
02:58
down in this empty square,
40
166027
2056
bu boş meydanın ortasında,
03:00
and I heard the most beautiful sounds,
41
168083
2150
işittiğim en güzel sesler geliyordu,
03:02
like a Charles Ives concert
42
170233
1831
âdeta Charles Ives konseri gibiydi
03:04
as I listened to the gamelan music
43
172064
2043
ve her beş yılda bir yapılan tören için
03:06
from all the different villagers that came
44
174107
2049
gelen köylülerin hepsinin eşlik ettiği
03:08
for this once-every-five-years ceremony.
45
176156
3398
bu gamelan müziğini dinliyordum.
03:11
And I thought I was alone in the dark under this tree.
46
179554
3595
O karanlıkta, o ağacın altında
yalnız olduğumu düşünüyordum
yalnız olduğumu düşünüyordum
03:15
And all of a sudden, out of the dark,
47
183149
2831
ve ansızın, karanlığın içinden
03:17
from the other end of the square,
48
185980
1884
meydanın diğer ucundan,
03:19
I saw the glint of mirrors lit by the moon.
49
187864
3908
ayın ışığıyla kıvılcım
saçan aynalar gördüm
saçan aynalar gördüm
03:23
And these 20 old men who I'd seen before
50
191772
3559
ve daha önce de gördüğüm bu yaşlı 20 adam,
03:27
all of a sudden stood up in these full warrior costumes
51
195331
5302
birdenbire baştan aşağı büründükleri
savaşçı kostümlerinin içinde ayaklandılar,
savaşçı kostümlerinin içinde ayaklandılar,
03:32
with the headdress and the spears,
52
200633
2485
başlıkları ve mızrakları vardı
03:35
and no one was in the square, and I was hidden in the shadows.
53
203118
4362
ve meydanda kimse yoktu,
ben de gölgelerle kamufle olmuştum.
ben de gölgelerle kamufle olmuştum.
03:39
No one was there, and they came out,
54
207480
2361
Kimse yoktu, sonra onlar geldi
03:41
and they did this incredible dance.
55
209841
3639
ve bu inanılmaz danslarını sergilediler.
03:45
"Huhuhuhuhuhuhuhahahahaha."
56
213480
3692
"Huhuhuhuhuhuhuhahahahaha."
03:49
And they moved their bodies and they came forward,
57
217172
3173
Hareket etmeye başladılar
ve öne çıktılar
ve öne çıktılar
03:52
and the lights bounced off these costumes.
58
220345
2802
ve ışıklar kostümlerinde vücut buldu.
03:55
And I've been in theater since I was 11 years old,
59
223147
3416
Ben 11 yaşımdan beri tiyatrodaydım,
03:58
and performing, creating, and I went,
60
226563
3214
ve oynuyor, yaratıyordum
ve o an düşündüm:
ve o an düşündüm:
04:01
"Who are they performing for
61
229777
2143
''Bu işçilikli kostümleriyle,
04:03
with these elaborate costumes,
62
231920
2347
sıradışı başlıklarıyla
04:06
these extraordinary headdresses?"
63
234267
2027
gösterilerini kime sergiliyorlardı?''
04:08
And I realized that they were performing for God,
64
236294
4787
Sonra fark ettim ki onlar,
Tanrı için gösteri yapıyorlardı,
Tanrı için gösteri yapıyorlardı,
04:13
whatever that means.
65
241081
2711
bu da ne anlama geliyorsa.
04:15
But somehow, it didn't matter about the publicity.
66
243792
3588
Fakat her nasılsa,
gündem yaratmıyordu.
gündem yaratmıyordu.
04:19
There was no money involved.
67
247380
2251
Maddi kazanç durumu yoktu.
04:21
It wasn't going to be written down. It was no news.
68
249631
3220
Haberlere çıkmayacaklardı,
manşet olmayacaklardı.
manşet olmayacaklardı.
04:24
And there were these incredible artists
69
252851
2146
Gözümün önündeki bu inanılmaz sanatçılar,
04:26
that felt for me like an eternity as they performed.
70
254997
3501
gösterilerini sürdürdükçe
beni sonsuzluğa taşıdılar.
beni sonsuzluğa taşıdılar.
04:30
The next moment,
71
258498
2085
Sonrasında,
04:32
as soon as they finished and disappeared into the shadows,
72
260583
4060
gösterilerini bitirip gölgelerde
kaybolur kaybolmaz,
kaybolur kaybolmaz,
04:36
a young man with a propane lantern came on,
73
264643
2506
genç bir adam propan bir fenerle geldi,
04:39
hung it up on a tree, set up a curtain.
74
267149
2251
feneri ağaca astı, bir perde çekti.
04:41
The village square was filled with hundreds of people.
75
269400
3461
Köy meydanı yüzlerce
insanla dolup taşıyordu.
insanla dolup taşıyordu.
04:44
And they put on an opera all night long.
76
272861
2538
Bütün gece boyunca bir opera sergilediler.
04:47
Human beings needed the light.
77
275399
2260
İnsanların ışığa ihtiyacı vardı.
04:49
They needed the light to see.
78
277659
2637
Görebilmek için ışığa ihtiyaçları vardı.
04:52
So what I gained and gathered from this incredible,
79
280296
3648
Genç bir sanatçı olarak, hayatımda
çığır açan bu muhteşem andan
çığır açan bu muhteşem andan
04:55
seminal moment in my life as a young artist
80
283944
2612
ne çıkardığım ve kazandığımsa;
04:58
was that you must be true
81
286556
3323
bir sanatçı olarak,
05:01
to what you believe as an artist all the way through,
82
289879
4072
inandığınız şeye sonuna
kadar bağlı kalmanız,
kadar bağlı kalmanız,
05:05
but you also have to be aware
83
293951
3539
fakat aynı zamanda
05:09
that the audience is out there in our lives at this time,
84
297490
3489
izleyicilerin hayatımıza o an
dahil olduklarını ve onların da
dahil olduklarını ve onların da
05:12
and they also need the light.
85
300979
1371
ışığa ihtiyacı olduğunu unutmamak.
05:14
And it's this incredible balance
86
302350
2197
Şu müthiş dengede
05:16
that I think that we walk
87
304547
1749
kendimizi ifade edebiliyoruz;
05:18
when we are creating something that is breaking ground,
88
306296
3333
çığır açan bir şey yarattığımızda,
05:21
that's trying to do something you've never seen before,
89
309629
2654
bu şey daha önce hiç görmediğimiz
bir şeye vesile olduğunda,
bir şeye vesile olduğunda,
05:24
that imaginary world
90
312283
1686
aslında sonunu kestiremediğin
05:25
where you actually don't know where you're going to end up,
91
313969
3377
o hayal dünyası,
05:29
that's the fine line on the edge of a crater
92
317346
2766
hayatım boyunca yürüdüğüm,
05:32
that I have walked my whole life.
93
320112
2630
kraterin kıyısındaki
o ince çizgiyi oluşturuyor.
o ince çizgiyi oluşturuyor.
05:34
What I would like to do now is to tell you
94
322742
2548
Şu anda sizlerle biraz çalışma şeklime
05:37
a little bit
95
325290
1806
değinmek istiyorum.
05:39
about how I work. Let's take "The Lion King."
96
327096
2857
''Aslan Kral''ı ele alalım.
05:41
You saw many examples of my work up there,
97
329953
2252
Az önce birçok çalışmamdan
örnekler gördünüz,
örnekler gördünüz,
05:44
but it's one that people know.
98
332205
1945
fakat onlar yalnızca bilinenler.
05:46
I start with the notion of the ideograph.
99
334150
2699
İdeogram olgusu ile yola koyuluyorum.
05:48
An ideograph is like a brush painting, a Japanese brush painting.
100
336849
3375
İdeogram fırça boyaması gibidir,
Japon fırça boyaması gibi.
Japon fırça boyaması gibi.
05:52
Three strokes, you get the whole bamboo forest.
101
340224
3509
Üç fırça darbesi ile tüm
bambu ormanını resmedersiniz.
bambu ormanını resmedersiniz.
05:55
I go to the concept of "The Lion King"
102
343733
2531
"Aslan Kral" betimlemesine dönüyorum
05:58
and I say, "What is the essence of it?
103
346264
2068
ve "Özünde ne barındırıyor?" diyorum.
06:00
What is the abstraction?
104
348332
1636
Soyutlama nedir?
06:01
If I were to reduce this entire story
105
349968
3261
Eğer tüm hikâyeyi bir resme
06:05
into one image, what would it be?"
106
353229
2741
indirgeseydim, nasıl olurdu?''
06:07
The circle. The circle. It's so obvious.
107
355970
2954
Döngü. Döngü. Gayet ortada.
06:10
The circle of life. The circle of Mufasa's mask.
108
358924
3977
Yaşam döngüsü.
Mufasa'nın maskesinin döngüsü.
Mufasa'nın maskesinin döngüsü.
06:14
The circle that, when we come to Act II and there's a drought,
109
362901
4540
Sahne 2'ye geldiğimizde
ve kuraklık olduğunda,
ve kuraklık olduğunda,
06:19
how do you express drought?
110
367441
1479
kuraklığı döngüyle nasıl ifade edersiniz?
06:20
It's a circle of silk on the floor
111
368920
3159
O, sahne zeminindeki deliğin içinde
06:24
that disappears into the hole in the stage floor.
112
372079
4054
kaybolan, yerdeki ipekten bir çemberdir.
06:28
The circle of life comes in the wheels
113
376133
2629
Yaşam döngüsü, seken ceylanların
06:30
of the gazelles that leap.
114
378762
2448
döngüsünden var olur.
06:33
And you see the mechanics.
115
381210
1722
İşleyişi kavramış olursunuz.
06:34
And being a theater person, what I know and love about the theater
116
382932
3378
Tiyatro insanı olarak tiyatro ile ilgili
bildiğim ve sevdiğim şey,
bildiğim ve sevdiğim şey,
06:38
is that when the audience comes in
117
386310
1695
izleyiciler geldiğinde
06:40
and they suspend their disbelief,
118
388005
1794
ve kuşkularını bir kenara bıraktıklarında,
06:41
when you see men walking or women walking
119
389799
2835
erkeklerin veya kadınların kafalarında
06:44
with a platter of grass on their heads,
120
392634
1897
çim taçları ile salındıklarını gördüğünde,
06:46
you know it's the savanna.
121
394531
1616
ağaçlı çayırlığa düştüğünüzü bilirsiniz.
06:48
You don't question that.
122
396147
1544
Bunu sorgulamazsanız.
06:49
I love the apparent truth of theater.
123
397691
2484
Tiyatronun aşikar hakikatini seviyorum.
06:52
I love that people are willing to fill in the blanks.
124
400175
3597
İnsanların boşlukları doldurmaya
istekli olmalarını seviyorum.
istekli olmalarını seviyorum.
06:55
The audience is willing to say,
125
403772
2020
İzleyiciler şunu söylemek için can atıyor,
06:57
"Oh, I know that's not a real sun.
126
405792
3000
"E tabii, bunun gerçek
güneş olmadığını biliyorum.
güneş olmadığını biliyorum.
07:00
You took pieces of sticks.
127
408792
2308
Çubuk parçaları birleştirdiniz.
07:03
You added silk to the bottom.
128
411100
2095
Uçlarına ipek eklediniz.
07:05
You suspended these pieces. You let it fall flat on the floor.
129
413195
3704
Bu parçaları astınız.
Zemine dikey düşmesini sağladınız
Zemine dikey düşmesini sağladınız
07:08
And as it rises with the strings, I see that it's a sun.
130
416899
4403
ve iplerle yükseldiğinde,
onun güneş olduğunu görüyorum.
onun güneş olduğunu görüyorum.
07:13
But the beauty of it is that it's just silk and sticks.
131
421302
4407
Fakat güzelliği, yalnızca ipek
ve çubuklardan oluşmasında yatıyor,
ve çubuklardan oluşmasında yatıyor,
07:17
And in a way, that is what makes it spiritual.
132
425709
4552
ki bu da, aslında ona
manevi değer katan şey aslında.
manevi değer katan şey aslında.
07:22
That's what moves you.
133
430261
1445
Hislerinize dokunan şey.
07:23
It's not the actual literal sunrise that's coming.
134
431706
4216
Bariz ve hakiki gün doğumu değil,
07:27
It's the art of it.
135
435922
1531
içerisinde barındırdığı sanat.
07:29
So in the theater, as much as the story is critical
136
437453
5360
Bu yüzden tiyatroda,
öykü ne kadar önemliyse
öykü ne kadar önemliyse
07:34
and the book and the language,
137
442813
1905
ve kitap ile dili,
07:36
the telling of the story, how it's told,
138
444718
4651
hikâye işlenişi, aktarılışı,
07:41
the mechanics, the methods that you use,
139
449369
3618
yapısı ve kullandığın
yöntemler ne denli mühimse,
yöntemler ne denli mühimse,
07:44
is equal to the story itself.
140
452987
2599
bunlar hikâye ile eş değer taşırlar.
07:47
And I'm one who loves high tech and low tech.
141
455586
3338
Ben teknolojinin her
türlüsünü sevenlerdenim.
türlüsünü sevenlerdenim.
07:50
So I could go from --
142
458924
1799
Şunu da sevebilirim,
07:52
For instance, I'll show you some "Spider-Man" later,
143
460723
2206
örneğin sizlere "Örümcek Adam"
kesitleri göstereceğim biraz sonra,
kesitleri göstereceğim biraz sonra,
07:54
these incredible machines that move people along.
144
462929
2871
insanları beraberinde götüren
bu inanılmaz makineler.
bu inanılmaz makineler.
07:57
But the fact is, without the dancer
145
465800
2366
İşin aslı şu ki, o kabloların üzerinde
08:00
who knows how to use his body and swing on those wires,
146
468166
2753
nasıl hareket edeceğini bilen
ve salınabilen bir dansçı olmaksızın
ve salınabilen bir dansçı olmaksızın
08:02
it's nothing.
147
470919
1787
makine hiçbir işe yaramaz.
08:04
So now I'm going to show you
148
472706
2909
Şimdi sizlere, bu yılki
08:07
some clips from the other big project of my life this year,
149
475615
4318
hayatımın diğer bir büyük projesinden
bazı sahneler göstereceğim,
bazı sahneler göstereceğim,
08:11
"The Tempest."
150
479933
1042
"Fırtına"
08:12
It's a movie. I did "The Tempest" on a stage three times
151
480975
4093
Film versiyonu. 1984-86' yıllarında,
08:17
in the theater since 1984, '86,
152
485068
3237
''Fırtına''yı üç kez sahneye koydum
08:20
and I love the play.
153
488305
2204
ve bu oyunu çok seviyorum.
08:22
I did it always with a male Prospero.
154
490509
2526
Prospero karakterini her zaman
erkek oyuncu ile sergiledim.
erkek oyuncu ile sergiledim.
08:25
And all of a sudden, I thought,
155
493035
1662
Aniden düşündüm ki,
08:26
"Well, who am I gonna get to play Prospero?
156
494697
2086
"Bu sefer Prospero için kimle çalışacağım?
08:28
Why not Helen Mirren? She's a great actor. Why not?"
157
496783
3722
Helen Mirren neden olmasın ki?
Büyük bir oyuncu. Neden olmasın?''
Büyük bir oyuncu. Neden olmasın?''
08:32
And this material really did work for a woman equally as well.
158
500505
3260
Bir kadın için de, aynı şekilde iyi
iş çıkartacak bir karakter çizimiydi.
iş çıkartacak bir karakter çizimiydi.
08:35
So now, let's take a look at some of the images
159
503765
3095
''Fırtına''dan bazı sahnelere
08:38
from "The Tempest."
160
506860
1993
göz atalım.
08:40
(Music)
161
508853
4983
(Müzik)
08:57
(Video) Prospera: Hast thou, spirit, performed to the point the tempest that I bade thee?
162
525220
3752
Prospera: Pekâlâ ey peri, evvelinde sana
buyurduğum gibi çıkardın mı fırtınayı?
buyurduğum gibi çıkardın mı fırtınayı?
09:00
Ariel: I boarded the king's ship. In every cabin, I flamed amazement.
163
528972
5508
Ariel: Atladım kralın gemisine.
Her kamarada şaşkınlığa düştüm.
Her kamarada şaşkınlığa düştüm.
09:09
Prospera: At first sight, they have changed eyes.
164
537664
2956
Prospera: İlk bakışta göz göze geldiler.
09:12
Miranda: Do you love me?
165
540620
1195
Miranda : Beni seviyor musun?
09:13
Ferdinand: Beyond all limit.
166
541815
1376
Ferdinand: Her şeyin ötesinde hem de.
09:15
HM: They are both in either's powers.
167
543191
2592
HM: Onların ikisinin de güçleri eşit.
09:17
Trinculo: Misery acquaints a man with strange bedfellows.
168
545783
5131
Trinculo: Sefalet tuhaf yatak arkadaşları
kazandırıyor insana.
kazandırıyor insana.
09:22
(Music)
169
550914
3242
(Müzik)
09:26
Looking for business, governor?
170
554156
3477
İş mi arıyorsunuz valim?
09:29
Caliban: Hast thou not dropped from heaven?
171
557633
2002
Caliban: Sen gökten indin, değil mi?
09:31
Stephano: Out of the moon, I do assure thee.
172
559635
2555
Stephano: Seni temin
ederim ki aydan indim.
ederim ki aydan indim.
09:34
Prospera: Caliban!
173
562190
1997
Prospera: Caliban!
09:36
Caliban: This island is mine.
174
564187
2265
Caliban: Bu ada benim.
09:38
Prospera: For this, be sure, tonight thou shalt have cramps.
175
566452
3545
Prospera: Sırf bu yüzden,
bu gece her yanın kasılacak.
bu gece her yanın kasılacak.
09:41
Antonio: Here lies your brother no better than the earth he lies upon.
176
569997
3509
Antonio: İşte şurada yatıyor kardeşin.
Üzerinde yattığı topraktan farkı yok.
Üzerinde yattığı topraktan farkı yok.
09:45
Sebastian: Draw thy sword.
177
573506
1799
Sebastian: Çek kılıcını
09:47
And I, the king, shall love thee.
178
575305
3609
ve ben, kralın, sevgisini kazanacaksın.
09:50
Prospera: I will plague them all, even to roaring.
179
578914
5386
Prospera: Hepsini hasta
edeceğim, hepsi böğürecek.
edeceğim, hepsi böğürecek.
09:58
Ariel: I have made you mad.
180
586133
4573
Ariel: Seni delirttim.
10:08
Prospera: We are such stuff as dreams are made on.
181
596874
3045
Prospera: Hayaller gibi varlıklarızdır
10:11
and our little life is rounded with a sleep.
182
599919
4211
ve küçük yaşamlarımız,
uyku ile çevrilidir.
uyku ile çevrilidir.
10:16
(Music)
183
604130
5325
(Müzik)
10:21
JT: Okay.
184
609455
2850
JT: Tamam.
10:24
(Applause)
185
612305
3974
(Alkış)
10:28
So I went from theater, doing "The Tempest"
186
616279
2428
Tiyatro sonrası, ''Fırtına'' adlı oyunu
10:30
on the stage in a very low-budget production
187
618707
2324
yıllar evvelinde, çok düşük bir bütçe ile
10:33
many years ago,
188
621031
1638
çekime koyuldum
10:34
and I love the play, and I also think
189
622669
2445
ve sevdiğim bir oyun,
10:37
it's Shakespeare's last play,
190
625114
2024
ayrıca Shakespeare'in
son oyunu zannediyorum
son oyunu zannediyorum
10:39
and it really lends itself, as you can see, to cinema.
191
627138
3680
ve gördüğünüz gibi, aslında
sinemaya da uyarlanabiliyor.
sinemaya da uyarlanabiliyor.
10:42
But I'm just going to give you a little example about
192
630818
2275
Sizlere, bir yandan
tiyatroda nasıl sergilendiğini
tiyatroda nasıl sergilendiğini
10:45
how one stages it in theater
193
633093
2178
ve öte yandan bir başkasının, aynı fikri
10:47
and then how one takes that same idea or story
194
635271
4061
veya hikâyeyi ne şekilde
sinemaya taşıdığına dair
sinemaya taşıdığına dair
10:51
and moves it into cinema.
195
639332
2992
küçük bir örnek vereceğim.
10:54
The ideograph that I talked to you about before,
196
642324
3096
Öncesinde bahsettiğim ideogram,
10:57
what is it for "The Tempest"?
197
645420
2111
''Fırtına'' için ne oluyor?
10:59
What, if I were to boil it down,
198
647531
2826
Özüne inebilecek olsaydım,
11:02
would be the one image that I could
199
650357
2313
oyunun ana fikrini temsil etmek
için dayanacağım
için dayanacağım
11:04
hang my hat on for this?
200
652670
2247
o imge ne olurdu?
11:06
And it was the sand castle,
201
654917
2288
Kumdan kaleler olabilirdi,
11:09
the idea of nurture versus nature,
202
657205
3140
genetiğe karşı çevre fikri,
11:12
that we build these civilizations --
203
660345
2455
bu uygarlıkları bizim yazmamız,
11:14
she speaks about it at the end, Helen Mirren's Prospera --
204
662800
2955
Helen Mirren'ın canlandırdığı Prospera
sonlara doğru bundan bahsediyor,
sonlara doğru bundan bahsediyor,
11:17
we build them, but under nature, under the grand tempest,
205
665755
5473
biz inşa ettik, fakat doğa
karşısında, büyük fırtınalarda
karşısında, büyük fırtınalarda
11:23
these cloud-capped towers, these gorgeous palaces will fade
206
671228
5495
bulutlarla kaplı kuleler,
yüce saraylar unutulacaklar
yüce saraylar unutulacaklar
11:28
and there will -- leave not a rack behind.
207
676723
4223
ve tarihe gömülecekler.
11:32
So in the theater, I started the play,
208
680946
2629
Tiyatroda oyuna başlamış bulundum,
11:35
it was a black sand rake, white cyc,
209
683575
3062
siyah kum tırmığı ile beyaz sahne vardı
11:38
and there was a little girl, Miranda, on the horizon,
210
686637
2925
ve ufukta katmerli kale,
kumdan bir kale yapan
kumdan bir kale yapan
11:41
building a drip castle, a sand castle.
211
689562
2668
küçük Miranda vardı.
11:44
And as she was there on the edge of that stage,
212
692230
3440
Sahnenin kıyısında duruyordu,
11:47
two stagehands all in black
213
695670
3361
iki sahne görevlisi siyahlar içinde
11:51
with watering cans ran along the top
214
699031
4504
üstten sulama tenekeleri geçiyordu
11:55
and started to pour water on the sand castle,
215
703535
4627
ve kumdan kaleye su yağmaya başladı
12:00
and the sand castle started to drip and sink,
216
708162
2770
ve bu kumdan kale, parçalanmaya
ve batmaya başladı
ve batmaya başladı
12:02
but before it did,
217
710932
1399
fakat öncesinde,
12:04
the audience saw the black-clad stagehands.
218
712331
4240
seyirci siyaha bürünmüş
sahne görevlilerini görmüşlerdi.
sahne görevlilerini görmüşlerdi.
12:08
The medium was apparent. It was banal. We saw it.
219
716571
4587
Her şey ortadaydı,
sıradandı, görmüştük bile,
sıradandı, görmüştük bile,
12:13
But as they started to pour the water,
220
721158
2983
fakat su akmaya başladığında,
12:16
the light changed from showing you the black-clad stagehands
221
724141
3732
ışık, sahne görevlilerine
yönelmekten çıktı
yönelmekten çıktı
12:19
to focusing, this rough magic that we do in theater,
222
727873
3314
ve tiyatroda yaptığımız
bu kaba büyüye odaklandı,
bu kaba büyüye odaklandı,
12:23
it focused right on the water itself.
223
731187
3553
direkt olarak suya odaklandı.
12:26
And all of a sudden, the audience's perspective changes.
224
734740
4222
Birden bire, seyircinin
bakış açısı değişti.
bakış açısı değişti.
12:30
It becomes something magically large.
225
738962
3506
Büyülü bir şekilde devleşti.
12:34
It becomes the rainstorm.
226
742468
2632
Yağmur fırtınasına dönüştü.
12:37
The masked actors, the puppeteers, they disappear,
227
745100
3644
Maskeli oyuncular, kuklacılar kayboldular
12:40
and the audience makes that leap into this world,
228
748744
3200
ve seyirci bu dünyaya geçiş yaptı,
12:43
into this imaginary world of "The Tempest" actually happening.
229
751944
4323
''Fırtına''nın birebir yaşandığı
bu hayali evrene ayak bastılar.
bu hayali evrene ayak bastılar.
12:48
Now the difference
230
756267
1429
Sinemaya
12:49
when I went and did it in the cinema,
231
757696
2603
uyarlayışımdaki fark ise,
12:52
I started the actual movie
232
760299
2384
asıl filme
12:54
with a close-up of a sand castle, a black sand castle,
233
762683
5282
kumdan kaleye, siyah kumdan
kaleye yakın çekim ile başladım
kaleye yakın çekim ile başladım
12:59
and what cinema can do is,
234
767965
1838
ve sinema bunu mümkün kılıyor,
13:01
by using camera, perspective,
235
769803
3456
kamera ile perspektifi kullanarak
13:05
and also long shots and close-ups,
236
773259
2742
ve uzun çekimler ile
yakın çekimler yaparak,
yakın çekimler yaparak,
13:08
it started on a close-up of the sand castle,
237
776001
2319
kumdan kaleye yakın çekim ile başladı,
13:10
and as it pulled away,
238
778320
1883
ve kamera uzaklaştığında,
13:12
you saw that it was a miniature sitting in the palm
239
780203
3034
bunu bir kızın avucunun
içinde duran bir minyatür
içinde duran bir minyatür
13:15
of the girl's hands.
240
783237
1903
olarak sergileyebildik.
13:17
And so I could play with the medium,
241
785140
1828
Kullandığım araçlar ile oynayabiliyorum
13:18
and why I move from one medium to another
242
786968
2952
ve araçları farklı şekillerde,
çaprazlama kullanıyorum ki
çaprazlama kullanıyorum ki
13:21
is to be able to do this.
243
789920
1483
böyle bir sonuca erişebileyim.
13:23
Now I'm going to take you to "Spider-Man."
244
791403
2431
Şimdi sizleri ''Örümcek Adam''a
götürmek istiyorum.
götürmek istiyorum.
13:25
(Music)
245
793834
3836
(Müzik)
13:56
(Video) Peter Parker: ♪ Standing on the precipice,
246
824794
2827
Peter Parker: ♪
Sarp kayalıkların kıyısında,
Sarp kayalıkların kıyısında,
13:59
I can soar away from this. ♪
247
827621
4479
Yükseklerden süzülebilirim. ♪
14:04
JT: We're trying to do everything in live theater
248
832100
2100
JT: Canlı tiyatroda, iki boyutlu
film ve televizyonlarda
film ve televizyonlarda
14:06
that you can't do in two dimensions
249
834200
1919
yapılamayacak her şeyi
14:08
in film and television.
250
836119
2784
yapmaya çalışıyoruz.
14:10
PP: ♪ Rise above yourself and take control. ♪
251
838903
3930
PP: ♪ Aş kendini,
ipleri eline al. ♪
ipleri eline al. ♪
14:14
George Tsypin: We're looking at New York from a Spider-Man point of view.
252
842833
3396
George Tsypin: New York'u
Örümcek Adam'ın gözünden seyrediyoruz.
Örümcek Adam'ın gözünden seyrediyoruz.
14:18
Spider Man is not bound by gravity.
253
846229
2250
Örümcek Adam, yer çekimine yenik düşmüyor.
14:20
Manhattan in the show is not bound by gravity either.
254
848479
3158
Manhattan da bilhassa aynı şekilde.
14:23
PP: ♪ Be yourself and rise above it all. ♪
255
851637
4219
PP: ♪ Kendin ol ve en yükseklere çık. ♪
14:27
Ensemble: ♪ Sock! Pow! ♪
256
855856
4103
Koro: ♪ Vur! Bam! ♪
14:31
♪ Slam! Scratch! ♪
257
859959
2585
♪ Şlank! Kazı! ♪
14:34
Danny Ezralow: I don't want you to even think there's a choreographer.
258
862544
2201
Danny Ezralow: Koreograf olduğunu
bile düşünmenizi istemiyorum.
bile düşünmenizi istemiyorum.
14:36
It's real, what's happening.
259
864745
1126
Olanlar tamamiyle gerçek.
14:37
I prefer you to see people moving,
260
865871
2873
Hareketleri görmenizi yeğlerim
14:40
and you're going, "Whoa, what was that?"
261
868744
2186
ve ''Hadi be! O neydi öyle'' dersiniz.
14:42
(Music)
262
870930
12221
(Müzik)
14:55
JT: If I give enough movement in the sculpture,
263
883151
2084
JT: Heykelde yeterli alan açarsam
14:57
and the actor moves their head, you feel like it's alive.
264
885235
3191
ve oyuncu kafasını hareket
ettirirse, gerçek gibi gözükür.
ettirirse, gerçek gibi gözükür.
15:00
It's really comic book live. It's a comic book coming alive.
265
888426
2950
Canlı çizgi roman gibi.
Adeta çizgi romanın vücut bulmuş hali.
Adeta çizgi romanın vücut bulmuş hali.
15:03
(Music)
266
891376
7201
(Müzik)
15:10
Bono: They're mythologies.
267
898577
1162
Bono: Bunlar mitoloji.
15:11
They're modern myths, these comic book heroes.
268
899739
3626
Bu çizgi roman kahramanları,
çağdaş efsaneleri oluşturuyorlar.
çağdaş efsaneleri oluşturuyorlar.
15:15
PP: ♪ They believe. ♪
269
903365
5963
PP: ♪ İnanıyorlar. ♪
15:21
(Screams)
270
909328
3677
(Çığlık)
15:25
(Music)
271
913005
5518
(Müzik)
15:42
(Applause)
272
930766
2268
(Alkış)
15:45
JT: Ohhhh. What was that?
273
933034
4610
JT: Ah, o da neydi?
15:49
Circus, rock 'n' roll, drama.
274
937644
2271
Sirk, rock 'n' roll, oyunlar.
15:51
What the hell are we doing up there on that stage?
275
939915
2842
Cidden sahnede neler yapıyoruz öyle?
15:54
Well, one last story, very quickly.
276
942757
2662
Çok hızlı bir şekilde,
son bir hikâye anlatacağım.
son bir hikâye anlatacağım.
15:57
After I was in that village, I crossed the lake,
277
945419
2870
O köy sonrası, gölü geçtim
16:00
and I saw that the volcano was erupting
278
948289
3089
ve Gunun Batur tarafında, öteki yanda
16:03
on the other side, Gunung Batur,
279
951378
1753
bir yanardağ patlamasına şahit oldum
16:05
and there was a dead volcano next to the live volcano.
280
953131
3085
ve aktif bir yanardağın dibinde
sönmüş bir yanardağ vardı.
sönmüş bir yanardağ vardı.
16:08
I didn't think I'd be swallowed by the volcano,
281
956216
2021
Bir yanardağ tarafından
yutulmayacağımı düşündüm
yutulmayacağımı düşündüm
16:10
and I am here.
282
958237
1586
ve şu an buradayım.
16:11
But it's very easy to climb up, is it not?
283
959823
3937
Tırmanmak çok kolay ama, değil mi?
16:15
You hold on to the roots,
284
963760
1585
Köklere tutunuyorsun,
16:17
you put your foot in the little rocks
285
965345
3200
ayaklarını küçük kayalıklara sabitliyorsun
16:20
and climb up there, and you get to the top,
286
968545
2582
ve oraya tırmanıp zirveye ulaşıyorsun
16:23
and I was with a good friend who was an actor,
287
971127
2290
ve oyuncu olan yakın bir
dostum vardı ve dedik ki,
dostum vardı ve dedik ki,
16:25
and we said, "Let's go up there.
288
973417
2020
''Hadi oraya gidelim,
16:27
Let's see if we can come close to the edge
289
975437
2048
o aktif yanardağın yakınına
16:29
of that live volcano."
290
977485
2136
gelebilecek miyiz görelim.''
16:31
And we climbed up and we got to the very top,
291
979621
2852
Tırmandık ve en tepeye ulaştık,
16:34
and we're on the edge, on this precipice,
292
982473
2505
ve bu sarp kayalığın kıyısındaydık.
16:36
Roland disappears into the sulfur smoke
293
984978
2413
Roland, yanardağın diğer ucunda,
16:39
at the volcano at the other end,
294
987391
1937
bu kükürt dumanı içinde kayboldu
16:41
and I'm up there alone
295
989328
1842
ve ben orada bir başıma
16:43
on this incredible precipice.
296
991170
2736
bu uçurumda yapayalnız kaldım.
16:45
Did you hear the lyrics?
297
993906
1621
Sözleri işittiniz mi?
16:47
I'm on the precipice looking down
298
995527
2326
Bu sarp kayalıkta, solumdaki
16:49
into a dead volcano to my left.
299
997853
2311
sönmüş yanardağa doğru bakıyorum.
16:52
To my right is sheer shale. It's coming off.
300
1000164
3828
Sağımda tortul kayaçlar, patlıyorlardı.
16:55
I'm in thongs and sarongs. It was many years ago.
301
1003992
3768
Terlik ve sırımlar içerisindeydim.
Yıllar öncesiydi.
Yıllar öncesiydi.
16:59
And no hiking boots.
302
1007760
1625
Yürüyüş ayakkabıları yoktu.
17:01
And he's disappeared, this mad French gypsy actor,
303
1009385
3959
Bu deli Fransız çingene
oyuncu ortadan kayboldu,
oyuncu ortadan kayboldu,
17:05
off in the smoke, and I realize,
304
1013344
3304
dumanlar içerisinde yok oldu
ve fark ettim ki,
ve fark ettim ki,
17:08
I can't go back the way that I've come. I can't.
305
1016648
3928
geldiğim şekilde geri dönmem
mümkün değil, mümkün değil.
mümkün değil, mümkün değil.
17:12
So I throw away my camera. I throw away my thongs,
306
1020576
4681
Kameramı bir kenara fırlattım.
Terliklerimi çıkarıverdim
Terliklerimi çıkarıverdim
17:17
and I looked at the line straight in front of me,
307
1025257
3229
ve direkt önümdeki yol hattına baktım
17:20
and I got down on all fours like a cat,
308
1028486
3634
ve kedi gibi dört ayak üstünde çöktüm
17:24
and I held with my knees to either side
309
1032120
3022
ve dizlerimin üstünde
17:27
of this line in front of me,
310
1035142
2393
önümdeki bu hattan çıkmamaya çalıştım
17:29
for 30 yards or 30 feet, I don't know.
311
1037535
3042
9-10 metre boyunca sanırım, bilmiyorum.
17:32
The wind was massively blowing,
312
1040577
2713
Rüzgar yoğun bir şekilde savuruyordu
17:35
and the only way I could get to the other side
313
1043290
3430
ve öteki yakaya geçebilmemin tek yöntemi
17:38
was to look at the line straight in front of me.
314
1046720
2443
direkt önümdeki o hattı
takip etmemden geçiyordu.
takip etmemden geçiyordu.
17:41
I know you've all been there.
315
1049163
2003
Hepiniz nasıldır bilirsiniz.
17:43
I'm in the crucible right now.
316
1051166
1973
Şu anda zorlu bir dönemden geçiyorum.
17:45
It's my trial by fire.
317
1053139
1864
Ateş ile sınanıyorum.
17:47
It's my company's trials by fire.
318
1055003
2330
Yoldaşlarımın sınavı ateşle.
17:49
We survive because our theme song is "Rise Above."
319
1057333
4257
Hayatta kalabiliyoruz, çünkü arka planda
''Üstesinden Gel'' çalıyor.
''Üstesinden Gel'' çalıyor.
17:53
Boy falls from the sky, rise above.
320
1061590
3141
Çocuk gökten düşer ve tekrar yükselir.
17:56
It's right there in the palm of both of our hands,
321
1064731
2414
İşte tam burada,
her birimizin avuç içlerinde
her birimizin avuç içlerinde
17:59
of all of my company's hands.
322
1067145
1627
bütün yoldaşlarımızın ellerinde.
18:00
I have beautiful collaborators, and we as creators
323
1068772
3568
Yoldaşlarım güzel insanlar
ve yaratıcı olarak bizler,
ve yaratıcı olarak bizler,
18:04
only get there all together.
324
1072340
2011
sadece birlikte o yolu tamamlayabiliyoruz.
18:06
I know you understand that.
325
1074351
2189
Ne demek istediğimi anladınız.
18:08
And you just stay going forward,
326
1076540
2425
İlerlemeye devam edin,
18:10
and then you see this extraordinary thing
327
1078965
2641
bir gün, gözlerinizin önünde
18:13
in front of your eyes.
328
1081606
1546
o efsanevi şey belirecek.
18:15
Thank you.
329
1083152
1300
Teşekkürler.
18:16
(Applause)
330
1084452
5447
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Julie Taymor - Director, designerJulie Taymor is a film, theater and opera director. She is known for lavish movies such as Frida and for her hit Broadway musicals, The Lion King and Spider-Man: Turn Off the Dark.
Why you should listen
Working in musicals, Shakespeare, film and opera, Julie Taymor is a wildly imaginative and provocative director and designer. She is well known for having translated the film The Lion King to Broadway, a still-running show for which she also designed costumes, masks and puppets -- and won two Tony Awards. (She was the first woman to win a Tony for directing a musical.) She has received multiple awards for her work, and given both MacArthur and Guggenheim fellowships.
In 2005, she worked on a lavish production of Mozart's opera, The Magic Flute, and in 2006 she co-wrote a version of the story of Beowulf, Grendel. Meanwhile, she has developed a fascinating career in the movies. She directed Across the Universe, a romp through the music of the Beatles, Titus, a 1999 adaptation of Shakespeare's Titus Andronicus, and the glorious Frida, the 2002 film about Frida Kahlo for which she received an Oscar nomination. More recently, and most dramatically, Taymor collaborated with musicians from U2 on a Broadway stage version of Marvel Studios' Spider-Man.
Julie Taymor | Speaker | TED.com