ABOUT THE SPEAKER
Sheperd Doeleman - Astrophysicist
Sheperd Doeleman led the global team behind the Event Horizon Telescope that captured the historic, first-ever image of a black hole.

Why you should listen

Sheperd Doeleman is the project director of the Event Horizon Telescope and an astrophysicist with the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. His research focuses on problems in astrophysics that require ultra-high resolving power. His work employs the technique of very-long-baseline interferometry (VLBI), synchronizing geographically distant radio dishes into an Earth-sized virtual telescope. In addition to his work at the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics and for the Event Horizon Telescope, Doeleman is a Harvard senior research fellow and a project coleader of Harvard's Black Hole Initiative.

Doeleman's research includes work at the McMurdo Station on the Ross Ice Shelf in Antarctica and as assistant director of the MIT Haystack Observatory. He is a Guggenheim Fellow and was the recipient of the DAAD German Academic Exchange grant for research at the Max-Planck-Institut für Radioastronomie. He leads and coleads research programs supported by grants from the National Science Foundation, the National Radio Astronomy Observatory ALMA-NA Development Fund, the Smithsonian Astrophysical Observatory, the MIT International Science & Technology Initiatives (MISTI), the Gordon and Betty Moore Foundation and the John Templeton Foundation. Doeleman received his BA from Reed College and completed a PhD in astrophysics at MIT.

More profile about the speaker
Sheperd Doeleman | Speaker | TED.com
TED2019

Sheperd Doeleman: Inside the black hole image that made history

Sheperd Doeleman: Tarih yazan kara delik görselinin perde arkası

Filmed:
1,670,533 views

En az 55 milyon ışık yılı uzaklıkta bir galaksinin tam ortasında, birkaç milyar güneşin kütlesine sahip süper büyük bir kara delik var. Şimdi, tarihte ilk defa, bunu görebiliyoruz. Astrofizikçi Sheperd Doeleman, Event Horizon Teleskobu işbirliğinin başındaki kişi, TED'den Chris Anderson'la bir kara deliğin ikonik, tarihte bir ilk olan fotoğraf -- ve bu fotoğrafı çekmek için verilen epik dünya çapındaki emek hakkında konuşuyor.
- Astrophysicist
Sheperd Doeleman led the global team behind the Event Horizon Telescope that captured the historic, first-ever image of a black hole. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
ChrisChris AndersonAnderson: ShepShep,
thank you so much for cominggelecek.
0
1417
2434
Chris Anderson: Shep,
geldiğin için çok teşekkürler.
00:15
I think your planeuçak landedindi
literallyharfi harfine two hourssaatler agoönce in VancouverVancouver.
1
3875
2958
Sanırım uçağın tam olarak
iki saat önce Vancouver'a iniş yaptı.
00:19
SuchBöyle a treattedavi etmek to have you.
2
7750
1434
Seni ağırlamak çok güzel.
00:21
So, talk us throughvasitasiyla how do you get
from Einstein'sEinstein'ın equationdenklem to a blacksiyah holedelik?
3
9208
6143
Anlatır mısın, Einstein'ın denkleminden
bir kara deliğe nasıl ulaştık?
00:27
SheperdCemil DoelemanDoeleman: Over 100 yearsyıl agoönce,
4
15375
1809
Doeleman:
100 yılı aşkın zaman önce,
00:29
EinsteinEinstein camegeldi up with this
geometricgeometrik theoryteori of gravityyerçekimi
5
17208
3435
Einstein, yer çekiminin
geometrik teorisini ortaya çıkardı,
00:32
whichhangi deformsdeforms space-timeUzay-zaman.
6
20667
2101
buna göre uzayzaman deforme oluyordu.
00:34
So, mattermadde deformsdeforms space-timeUzay-zaman,
7
22792
1601
Madde, uzayzamanı aşındırıyor,
00:36
and then space-timeUzay-zaman tellsanlatır mattermadde in turndönüş
how to movehareket around it.
8
24417
2953
sonra uzayzaman, maddeye
çevresinde nasıl döneceğini söylüyor.
00:39
And you can get enoughyeterli mattermadde
into a smallküçük enoughyeterli regionbölge
9
27394
3540
Yeterince küçük bir bölgeye
yeterli maddeyi koyabilirseniz
00:42
that it puncturesdelikler space-timeUzay-zaman,
10
30958
2226
uzayzaman delinir
00:45
and that even lightışık can't escapekaçış,
11
33208
1685
ve ışık bile bundan kaçamaz,
00:46
the forcekuvvet of gravityyerçekimi
keepstutar even lightışık insideiçeride.
12
34917
2101
yer çekimi gücü ışığı içeride tutar.
00:49
CACA: And so, before that,
the reasonneden the EarthDünya moveshamle around the SunGüneş
13
37042
3101
CA: Bunun öncesinde Dünya'nın
Güneş'in etrafında dönmesinin sebebi
00:52
is not because the SunGüneş
is pullingçeken the EarthDünya as we think,
14
40167
2642
düşündüğümüz gibi Güneş'in
Dünya'yı çekmesi değil,
00:54
but it's literallyharfi harfine changeddeğişmiş
the shapeşekil of spaceuzay
15
42833
2143
bu keşif, uzayın şeklini
tamamen değiştirdi,
00:57
so that we just
sortçeşit of falldüşmek around the SunGüneş.
16
45000
2101
yani aslında
Güneş'in etrafında düşüşteyiz.
00:59
SDSD: ExactlyTam olarak, the geometrygeometri of space-timeUzay-zaman
17
47125
1893
SD: Kesinlikle, uzayzaman geometrisi
01:01
tellsanlatır the EarthDünya
how to movehareket around the SunGüneş.
18
49042
2059
Dünya'ya Güneş etrafındaki
hareketini söylüyor.
01:03
You're almostneredeyse seeinggörme a blacksiyah holedelik
punctureponksiyon throughvasitasiyla space-timeUzay-zaman,
19
51125
3393
Neredeyse kara deliğin
uzayzamanı deldiğini görüyorsunuz,
01:06
and when it goesgider so deeplyderinden in,
20
54542
1976
yeterince derine indiğinde de
01:08
then there's a pointpuan at whichhangi
lightışık orbitsYörüngeler the blacksiyah holedelik.
21
56542
3476
ışığın kara delik etrafında döndüğü
bir aşamaya varıyoruz.
01:12
CACA: And so that's, I guesstahmin,
is what's happeningolay here.
22
60042
2517
CA: O hâlde, sanırım
burada olan şey de bu.
01:14
This is not an imagegörüntü,
23
62583
1310
Bu bir görsel değil,
01:15
this is a computerbilgisayar simulationsimülasyon
of what we always thought,
24
63917
2976
her zaman düşündüğümüz şeyin
bir bilgisayar simülasyonu,
01:18
like, the eventolay horizonufuk
around the blacksiyah holedelik.
25
66917
2976
kara deliğin çevresindeki olay ufku gibi.
01:21
SDSD: UntilKadar last weekhafta, we had no ideaFikir
what a blacksiyah holedelik really lookedbaktı like.
26
69917
3476
SD: Geçen haftaya dek bir kara delik
görüntüsü hakkında hiç fikrimiz yoktu.
01:25
The besten iyi we could do were simulationssimülasyonlar
like this in supercomputerssüper,
27
73417
3934
Yapabildiğimizin en iyisi süper
bilgisayarlarda bu tarz simülasyonlardı
01:29
but even here you see this ringhalka of lightışık,
28
77375
1976
ama burada bile ışık halkası görüyorsunuz,
01:31
whichhangi is the orbityörünge of photonsfotonlar.
29
79375
1934
yani fotonların yörüngesini.
01:33
That's where photonsfotonlar
literallyharfi harfine movehareket around the blacksiyah holedelik,
30
81333
2726
Fotonlar bu noktada
kara delik çevresinde hareket ediyor,
01:36
and around that is this hotSıcak gasgaz
that's drawnçekilmiş to the blacksiyah holedelik,
31
84083
3560
çevresindeki bu şey de
kara deliğe doğru çekilen sıcak gaz
01:39
and it's hotSıcak because of frictionsürtünme.
32
87667
1976
ve sürtünme sebebiyle sıcak.
01:41
All this gasgaz is tryingçalışıyor to get
into a very smallküçük volumehacim, so it heatsısıtır up.
33
89667
3351
Tüm bu gaz, çok küçük bir hacme
girmeye çalışıyor, o yüzden ısınıyor.
01:45
CACA: A fewaz yearsyıl agoönce,
you embarkedgirişti on this missionmisyon
34
93042
2851
CA: Birkaç yıl önce, bunlardan birinin
fotoğrafını çekmek için
01:47
to try and actuallyaslında imagegörüntü
one of these things.
35
95917
2184
bu göreve baş koydunuz.
01:50
And I guesstahmin you tookaldı --
36
98125
1875
Ve sanırım...
01:52
you focusedodaklı on this galaxygökada way out there.
37
100708
2060
oradaki bu galaksiye odaklandınız.
01:54
Tell us about this galaxygökada.
38
102792
1809
Bize bu galaksiden bahseder misin?
01:56
SDSD: This is the galaxygökada --
39
104625
1809
SD: Galaksi bu --
01:58
we're going to zoomyakınlaştırma into the galaxygökada M87,
it's 55 millionmilyon light-yearsışık yılları away.
40
106458
3810
Galaksi M87'yi yakınlaştırıyoruz,
55 milyon ışık yılı uzaklıkta.
02:02
CACA: Fifty-five55 millionmilyon.
41
110292
1226
CA: Elli beş milyon.
02:03
SDSD: WhichHangi is a long way.
42
111542
2017
SD: Oldukça uzun bir yol.
02:05
And at its heartkalp,
43
113583
1643
Merkezinde ise
02:07
there's a six-and-a-half-billion-altı-ve-bir buçuk milyar-
solar-massGüneş kütlesi blacksiyah holedelik.
44
115250
2684
altı buçuk milyar güneş kütleli
bir kara delik var.
02:09
That's hardzor for us
to really fathomkulaç, right?
45
117958
2476
Bu, anlaşılması zor değil mi?
02:12
SixAltı and a halfyarım billionmilyar sunsgüneşler
compressedsıkıştırılmış into a singletek pointpuan.
46
120458
4268
Altı buçuk milyar güneş
tek bir noktaya sıkıştırılmış.
02:16
And it's governingyöneten some of the energeticsenerji bilimi
of the centermerkez of this galaxygökada.
47
124750
4393
Ve galaksinin merkezindeki
enerjinin bir kısmını yönetiyor.
02:21
CACA: But even thoughgerçi that thing is so hugeKocaman,
because it's so faruzak away,
48
129167
3476
CA: Ama buşey devasa olsa da
çünkü çok uzakta,
02:24
to actuallyaslında dreamrüya
of gettingalma an imagegörüntü of it,
49
132667
2892
fotoğrafını çekmeyi hayal etmek için bile,
02:27
that's incrediblyinanılmaz hardzor.
50
135583
1268
bu inanılmaz zor.
02:28
The resolutionçözüm would be incredibleinanılmaz
that you need.
51
136875
2309
Size gereken çözünürlük inanılmaz.
02:31
SDSD: BlackSiyah holesdelikler are the smallestEn küçük
objectsnesneleri in the knownbilinen universeEvren.
52
139208
3018
SD: Kara delikler bilinen evrendeki
en küçük öbjeler.
02:34
But they have these outsizedışındaki effectsetkileri
on wholebütün galaxiesgalaksiler.
53
142250
2768
Ama tüm galaksiler üzerinde
boyutlarını aşan etkileri var.
02:37
But to see one,
54
145042
1267
Birini görebilmek için
02:38
you would need to buildinşa etmek a telescopeteleskop
as largegeniş as the EarthDünya,
55
146333
2726
Dünya boyunda bir teleskop yapmanız gerek
02:41
because the blacksiyah holedelik
that we're looking at
56
149083
2101
çünkü baktığımız kara delik
02:43
givesverir off copiousbol radioradyo wavesdalgalar.
57
151208
1476
çok radyo dalgası yayıyor.
02:44
It's emittingyayan all the time.
58
152708
1351
Sürekli salınım yapıyor.
02:46
CACA: And that's exactlykesinlikle what you did.
59
154083
1768
CA: Yaptığınız da tam olarak bu.
02:47
SDSD: ExactlyTam olarak. What you're seeinggörme here
60
155875
1768
SD: Kesinlikle. Burada gördüğünüz şu;
02:49
is we used telescopesteleskoplar
all around the worldDünya,
61
157667
2059
tüm dünyadaki teleskopları kullandık,
02:51
we synchronizedsenkronize them perfectlykusursuzca
with atomicatomik clockssaatler,
62
159750
2393
atomik saatlerle onları
kusursuzca senkronize ettik
02:54
so they receivedAlınan the lightışık wavesdalgalar
from this blacksiyah holedelik,
63
162167
2524
böylece kara delikten gelen
ışık dalgalarını alabildiler
02:56
and then we stitcheddikişli all of that dataveri
togetherbirlikte to make an imagegörüntü.
64
164715
3969
ve sonra tüm bu verileri bir görsel
oluşturmak için birbirine bağladık.
03:00
CACA: To do that
65
168708
1292
CA: Bunu yapmak için
03:03
the weatherhava had to be right
66
171292
1309
havanın aynı anda
03:04
in all of those locationsyerleri
at the sameaynı time,
67
172625
2059
tüm bu konumlarda
uygun olması gerekiyordu,
03:06
so you could actuallyaslında get a clearaçık viewgörünüm.
68
174708
1893
net bir görüntü elde edebilmeniz için.
03:08
SDSD: We had to get luckyşanslı
in a lot of differentfarklı waysyolları.
69
176625
2417
SD: Pek çok farklı yönden
şanslı olmamız gerekiyordu.
03:11
And sometimesara sıra, it's better
to be luckyşanslı than good.
70
179875
2309
Bazen iyi olmaktansa
şanslı olmak daha iyi.
03:14
In this casedurum, we were bothher ikisi de,
I like to think.
71
182208
2685
Bu konuda, sanırım, her ikisiydik.
03:16
But lightışık had to come from the blacksiyah holedelik.
72
184917
2809
Ama ışık kara delikten geliyor olmalıydı.
03:19
It had to come
throughvasitasiyla intergalacticgalaksiler arası spaceuzay,
73
187750
3934
Galaksiler arası uzaydan
gelmesi gerekiyordu,
03:23
throughvasitasiyla the Earth'sDünya'nın atmosphereatmosfer,
where waterSu vaporbuharı can absorbemmek it,
74
191708
3685
Dünya'nın atmosferinden,
su buharının absorbe edebileceği noktadan
03:27
and everything workedişlenmiş out perfectlykusursuzca,
75
195417
1767
ve her şey kusursuz gitti,
03:29
the sizeboyut of the EarthDünya
at that wavelengthdalga boyu of lightışık,
76
197208
2518
Belli bir ışık dalga boyunda
Dünya boyutunda,
03:31
one millimetermilimetre wavelengthdalga boyu,
77
199750
1309
bir milimetre dalga boyu,
03:33
was just right to resolveçözmek that blacksiyah holedelik,
55 millionmilyon light-yearsışık yılları away.
78
201083
4768
55 milyon ışık yılı uzaklıktaki
kara delik çözünürlüğü için tam doğruydu.
03:37
The universeEvren was tellingsöylüyorum us what to do.
79
205875
2809
Evren bize ne yapmamız
gerektiğini söylüyordu.
03:40
CACA: So you startedbaşladı capturingyakalama
hugeKocaman amountsmiktarlar of dataveri.
80
208708
2393
CA: İnanılmaz miktarda
veri yakalamaya başladınız.
03:43
I think this is like halfyarım the dataveri
from just one telescopeteleskop.
81
211125
3018
Sanırım bu sadece bir teleskoptan
edinilen verilerin yarısı.
03:46
SDSD: Yeah, this is one of the membersüyeler
of our teamtakım, LindyLindy BlackburnBlackburn,
82
214167
3142
SD: Evet, bu ekibimizin
üyelerinden biri, Lindy Blackburn
03:49
and he's sittingoturma with halfyarım the dataveri
83
217333
1726
ve Large Milimeter
Teleskobu'ndan kaydedilen
03:51
recordedkaydedilmiş at the LargeBüyük
MillimeterMilimetre TelescopeTeleskop,
84
219083
2060
verilerin yarısı kendisinde,
03:53
whichhangi is atopüstünde a 15,000-foot-ayak
mountaindağ in MexicoMeksika.
85
221167
3392
Meksika'da 4500 metrelik
bir dağın tepesinde.
03:56
And what he's holdingtutma there
is about halfyarım a petabytePetabyte.
86
224583
3310
Orada elinde tuttuğu şey
yaklaşık yarım petabayt.
03:59
WhichHangi, to put it in termsşartlar
that we mightbelki understandanlama,
87
227917
3267
Bu da anlayabileceğimiz gibi açıklarsak
04:03
it's about 5,000 people'sinsanların
lifetimeömür selfieselfie budgetbütçe.
88
231208
3935
5 bin insanın hayatı boyunca
çektiği selfie bütçesi kadar.
04:07
(LaughterKahkaha)
89
235167
2142
(Kahkahalar)
04:09
CACA: It's a lot of dataveri.
90
237333
1268
CA: Gerçekten çok veri.
04:10
So this was all shippedsevk,
you couldn'tcould sendgöndermek this over the internetInternet.
91
238625
3143
Bunun tamamı kargoyla gönderildi,
internetten gönderilemezdi.
04:13
All this dataveri was shippedsevk to one placeyer
92
241792
1851
Tüm bu veri bir yere gönderildi
04:15
and the massivemasif computerbilgisayar effortçaba beganbaşladı
to try and analyzeçözümlemek it.
93
243667
3309
ve bunu analiz etmek için
devasa bir bilgisayar çabası başladı.
04:19
And you didn't really know
94
247000
1768
Ne göreceğinizi de
04:20
what you were going to see
cominggelecek out of this.
95
248792
2184
aslında bilmiyordunuz.
04:23
SDSD: The way this techniqueteknik
worksEserleri that we used --
96
251000
2268
SD: Kullandığımız yöntem
aslında şöyle işliyor,
04:25
imaginehayal etmek takingalma an opticaloptik mirrorayna
and smashingSmashing it
97
253292
3350
yansıtıcı bir aynayı
parçaladığınızı düşünün
04:28
and puttingkoyarak all the shardskırıkları
in differentfarklı placesyerler.
98
256666
2226
ve tüm parçalar farklı yerlere saçılsın.
04:30
The way a normalnormal mirrorayna worksEserleri
99
258916
1393
Normal bir aynada
04:32
is the lightışık raysışınları bouncehemen çıkma
off the surfaceyüzey, whichhangi is perfectmükemmel,
100
260333
2810
ışık ışınları yüzeye çarpıp döner,
ki bu harika bir şey,
04:35
and they focusodak in a certainbelli pointpuan
at the sameaynı time.
101
263167
3142
aynı anda belli bir noktaya odaklanırlar.
04:38
We take all these recordingskayıtları,
102
266333
1976
Tüm bu kayıtları aldık
04:40
and with atomicatomik clocksaat precisionhassas
103
268333
1560
ve atomik saat doğruluğuyla
04:41
we alignhizalama them perfectlykusursuzca,
latersonra in a supercomputerSüper bilgisayar.
104
269917
3351
onları bir süper bilgisayarda
kusursuz bir şekilde sıraladık.
04:45
And we recreateyeniden oluşturun
kindtür of an Earth-sizedDünya ölçekli lenslens.
105
273292
2601
Ve Dünya boyutunda lens yaratmış olduk.
04:47
And the only way to do that
is to bringgetirmek the dataveri back by planeuçak.
106
275917
2976
Bunu yapmanın tek yolu da
veriyi uçakla geri getirmek.
04:50
You can't beatdövmek the bandwidthBant genişliği
of a 747 filleddolu with hardzor discsdiskler.
107
278917
3684
Hard disklerle dolu bir 747'nin
bant genişliğini geçemiyorsunuz.
04:54
(LaughterKahkaha)
108
282625
1018
(Kahkahalar)
04:55
CACA: And so, I guesstahmin a fewaz weekshaftalar
or a fewaz monthsay agoönce,
109
283667
2476
CA: O hâlde, sanırım birkaç
hafta veya ay önce,
04:58
on a computerbilgisayar screenekran somewherebir yerde,
110
286167
1642
bir yerde bir bilgisayar ekranında
04:59
this startedbaşladı to come into viewgörünüm.
111
287833
3268
bu görünmeye başladı.
05:03
This momentan.
112
291125
1268
Bu an.
05:04
SDSD: Well, it tookaldı a long time.
113
292417
2267
SD: Aslında uzun zaman aldı.
05:06
CACA: I mean, look at this.
114
294708
1292
CA: Şuna bir bak.
05:09
That was it.
115
297708
1393
İşte bu.
05:11
That was the first imagegörüntü.
116
299125
1268
İlk görsel işte buydu.
05:12
(ApplauseAlkış)
117
300417
6184
(Alkışlar)
05:18
So tell us what
we're really looking at there.
118
306625
2309
Burada aslında
ne gördüğümüzden bahseder misin?
05:20
SDSD: I still love it.
119
308958
1351
SD: Buna hâlâ bayılıyorum.
05:22
(LaughterKahkaha)
120
310333
2935
(Kahkahalar)
05:25
So what you're seeinggörme
is that last orbityörünge of photonsfotonlar.
121
313292
3892
Gördüğünüz şey
fotonların son yörüngesi.
05:29
You're seeinggörme Einstein'sEinstein'ın
geometrygeometri laidkoydu bareçıplak.
122
317208
3518
Einstein'ın geometrisini
apaçık görüyorsunuz.
05:32
The punctureponksiyon in space-timeUzay-zaman is so deepderin
123
320750
2393
Uzayzamandaki delinme o kadar derin ki
05:35
that lightışık moveshamle around in orbityörünge,
124
323167
2017
ışık yörüngede hareket ediyor
05:37
so that lightışık behindarkasında the blacksiyah holedelik,
as I think we'lliyi see soonyakında,
125
325208
3060
böylece kara delik arkasındaki ışık,
sanırım yakında göreceğiz,
05:40
moveshamle around and comesgeliyor to us
on these parallelparalel lineshatlar
126
328292
2934
hareket ederek bu paralel kısımlardan
bize doğru geliyor,
05:43
at exactlykesinlikle that orbityörünge.
127
331250
1684
tam olarak o yörünge.
05:44
It turnsdönüşler out, that orbityörünge is
the squarekare rootkök of 27
128
332958
4643
Araştırmalar gösterdi ki bu yörünge
05:49
timeszamanlar just a handfulavuç
of fundamentaltemel constantssabitler.
129
337625
2976
bir avuç temel sabitin
27 katının karekökü.
05:52
It's extraordinaryolağanüstü
when you think about it.
130
340625
2018
Düşündüğünüz zaman olağanüstü bir şey.
05:54
CACA: When ...
131
342667
1934
CA: Yani...
05:56
In my headkafa, initiallybaşlangıçta,
when I thought of blacksiyah holesdelikler,
132
344625
2684
Kara delikleri kafamda
ilk canlandırdığımda
05:59
I'm thinkingdüşünme that is the eventolay horizonufuk,
133
347333
1893
bunun olay ufku olduğunu düşünüyorum,
06:01
there's lots of mattermadde and lightışık
whirlingdöne döne around in that shapeşekil.
134
349250
3809
o şekil içinde dönüp duran
çok fazla madde ve ışık var.
06:05
But it's actuallyaslında
more complicatedkarmaşık than that.
135
353083
3185
Ama aslında işler bundan daha karmaşık.
06:08
Well, talk us throughvasitasiyla this animationanimasyon,
because it's lightışık beingolmak lensedlensed around it.
136
356292
4434
Bize bu animasyonu anlatır mısın?
Çünkü çevresinden ışık geçiyor.
06:12
SDSD: You'llYou'll see here that some lightışık
from behindarkasında it getsalır lensedlensed,
137
360750
3351
SD: Burada ışığın
arkasından geçtiğini görüyorsunuz
06:16
and some lightışık does a loop-the-looploop döngü
around the entiretüm orbityörünge of the blacksiyah holedelik.
138
364125
4393
ve bazı ışıklar kara deliğin
tüm yörüngesi etrafında 360º döner.
06:20
But when you get enoughyeterli lightışık
139
368542
1476
Ama kara deliğin etrafındaki
06:22
from all this hotSıcak gasgaz
swirlinggirdap gibi around the blacksiyah holedelik,
140
370042
2809
tüm bu sıcak gazlardan
yeterli miktarda ışık elde ederseniz
06:24
then you windrüzgar up seeinggörme
all of these lightışık raysışınları
141
372875
2893
o zaman tüm bu ışık ışınlarının
bu ekranda bir araya geldiğini görürsünüz,
06:27
come togetherbirlikte on this screenekran,
142
375792
1392
06:29
whichhangi is a stand-inçağırmak zorunda kaldım
for where you and I are.
143
377208
2435
bu da bizim olduğumuz
noktanın yerini alıyor.
06:31
And you see the definitiontanım of this ringhalka
beginbaşla to come into shapeşekil.
144
379667
4476
Bu halkanın definasyonunun
biçim almaya başladığını görüyorsunuz.
06:36
And that's what EinsteinEinstein predictedtahmin
over 100 yearsyıl agoönce.
145
384167
3375
Einstein'ın 100'ü aşkın yıl önce
tahmin ettiği bu.
06:40
CACA: Yeah, that is amazingşaşırtıcı.
146
388167
2059
CA: Evet, bu harika.
06:42
So tell us more about
what we're actuallyaslında looking at here.
147
390250
5768
Burada aslında neye baktığımızdan
biraz daha bahseder misin?
06:48
First of all, why is partBölüm of it
brighterdaha parlak than the restdinlenme?
148
396042
2642
Öncelikle, neden bir kısmı
geri kalanından daha parlak?
06:50
SDSD: So what's happeningolay
is that the blacksiyah holedelik is spinningdöndürme.
149
398708
3768
SD: Aslında orada olan şey şu,
kara delik dönüyor.
06:54
And you windrüzgar up with some of the gasgaz
movinghareketli towardskarşı us belowaltında
150
402500
3393
Gazın bir kısmı da
aşağıda bize doğru hareket ediyor,
06:57
and recedingbasık from us on the topüst.
151
405917
1684
üstteki kısım da bizden uzağa.
06:59
And just as the traintren whistleDüdük
has a higherdaha yüksek pitchzift
152
407625
2476
Tıpkı bir trenin size doğru yaklaşırken
daha tiz bir ses çıkarması gibi.
07:02
when it's cominggelecek towardskarşı you,
153
410125
1393
07:03
there's more energyenerji from the gasgaz
cominggelecek towardskarşı us than going away from us.
154
411542
3767
Bize doğru gelen gazlarda, bizden
uzaklaşanlara göre daha fazla enerji var.
07:07
You see the bottomalt partBölüm brighterdaha parlak
155
415333
1560
Aşağı kısım daha parlak
07:08
because the lightışık is actuallyaslında
beingolmak boostedartırdı in our directionyön.
156
416917
3226
çünkü ışık aslında bizim
yönümüze doğru güçleniyor.
07:12
CACA: And how physicallyfiziksel olarak bigbüyük is that?
157
420167
1976
CA: Fiziksel olarak bu ne kadar büyük?
07:14
SDSD: Our entiretüm solargüneş systemsistem
would fituygun well withiniçinde that darkkaranlık regionbölge.
158
422167
5809
SD: Tüm güneş sistemimiz
o karanlık yere rahatlıkla sığar.
07:20
And if I mayMayıs ayı,
159
428000
1976
Şunu da ekleyeyim,
07:22
that darkkaranlık regionbölge is the signatureimza
of the eventolay horizonufuk.
160
430000
4059
o karanlık yer, olay ufkunun imzası.
07:26
The reasonneden we don't see lightışık from there,
161
434083
1976
Orada ışık görememizin sebebi,
07:28
is that the lightışık that would come
to us from that placeyer
162
436083
2601
oradan bize doğru gelecek ışığın
07:30
was swallowedyutulması by the eventolay horizonufuk.
163
438708
1726
olay ufku tarafından yutulması.
07:32
So that -- that's it.
164
440458
2101
Olan şey bu.
07:34
CACA: And so when we think of a blacksiyah holedelik,
165
442583
1976
CA: Yani bir kara delik düşündüğümüzde
07:36
you think of these hugeKocaman raysışınları
jettingJeti out of it,
166
444583
2560
içinden çıkan dev ışınları düşünüyoruz,
07:39
whichhangi are pointedişaretlendi
directlydirekt olarak in our directionyön.
167
447167
2101
doğrudan bizim yönümüze çevrilmişler.
07:41
Why don't we see them?
168
449292
1351
Onları neden göremiyoruz?
07:42
SDSD: This is a very powerfulgüçlü blacksiyah holedelik.
169
450667
2101
SD: Bu çok güçlü bir kara delik.
07:44
Not by universalevrensel standardsstandartlar,
it's still powerfulgüçlü,
170
452792
3309
Evrensel standartlar için değil,
ama yine de güçlü
07:48
and from the northkuzeyinde and southgüney poleskutuplar
of this blacksiyah holedelik
171
456125
2477
ve kara deliğin kuzey ve güney kutbundan
07:50
we think that jetsjetleri are cominggelecek.
172
458626
1725
ışın çıktığını düşünüyoruz.
07:52
Now, we're too closekapat
to really see all the jetjet structureyapı,
173
460375
3601
Tüm bu ışın çıkışını gerçekten
görmeye çok yaklaştık
07:56
but it's the basebaz of those jetsjetleri
that are illuminatingaydınlatıcı the space-timeUzay-zaman.
174
464000
3684
ama uzayzamanı aydınlatan da
o ışınların temeli.
07:59
And that's what's beingolmak bentbükülmüş
around the blacksiyah holedelik.
175
467708
3726
Kara deliğin çevresinde
bükülmekte olan şey o.
08:03
CACA: And if you were in a spaceshipuzay gemisi
whirlingdöne döne around that thing somehowbir şekilde,
176
471458
3768
CA: Bir şekilde, bu şeyin etrafında gezen
bir uzay gemisinde olsaydın
08:07
how long would it take
to actuallyaslında go around it?
177
475250
2476
çevresini dolaşmak ne kadar sürerdi?
08:09
SDSD: First, I would give anything
to be in that spaceshipuzay gemisi.
178
477750
2726
SD: Birincisi, o uzay gemisinde
olmak için her şeyi yapardım.
08:12
(LaughterKahkaha)
179
480500
1893
(Kahkahalar)
08:14
Signİşareti me up.
180
482417
1291
Ben varım.
08:16
There’s something calleddenilen the --
if I can get wonkybitkin for one momentan --
181
484583
3226
Bir saniye bilgiçlik taslayacağım
ama şöyle bir şey var,
08:19
the innermosten içteki stablekararlı circulardairesel orbityörünge,
182
487833
1768
en içteki dengeli sirküler yörünge,
08:21
that's the innermosten içteki orbityörünge at whichhangi
mattermadde can movehareket around a blacksiyah holedelik
183
489625
3393
maddenin kara delik çevresinde
dönebileceği en içteki yörünge,
08:25
before it spiralsspiraller in.
184
493042
1392
içe çekilmeden önce.
08:26
And for this blacksiyah holedelik, it's going to be
betweenarasında threeüç daysgünler and about a monthay.
185
494458
4709
Bu kara delikte, bu süreç
üç gün ile bir ay arasında.
08:32
CACA: It's so powerfulgüçlü,
it's weirdlygarip bir şekilde slowyavaş at one levelseviye.
186
500208
3726
CA: O kadar güçlü bir şey ki
düşününce bu tuhaf bir şekilde yavaş.
08:35
I mean, you wouldn'tolmaz even noticeihbar
187
503958
2851
Orada olsak
08:38
fallingdüşen into that eventolay horizonufuk
if you were there.
188
506833
3810
olay ufkuna düştüğümüzü fark etmeyiz bile.
08:42
SDSD: So you mayMayıs ayı have heardduymuş
of "spaghettificationmakarnalaşmaya,"
189
510667
2309
SD: ''Spagettileşme''yi duymuşsunuzdur,
08:45
where you falldüşmek into a blacksiyah holedelik
190
513000
1558
bir kara deliğe düşüyorsunuz
08:46
and the gravitationalyerçekimi fieldalan on your feetayaklar
is much strongergüçlü than on your headkafa,
191
514582
3601
ve ayaklarınızdaki yer çekimi alanı
başınızdakinden çok daha güçlü
08:50
so you're rippedsökülmüş apartayrı.
192
518207
1311
ve parçalanıyorsunuz.
08:51
This blacksiyah holedelik is so bigbüyük
193
519542
2434
Bu kara delik o kadar büyük ki
08:54
that you're not going to becomeolmak
a spaghettiSpagetti noodleşehriye.
194
522000
3351
bir spagettiye dönüşmeyeceksiniz.
08:57
You're just going to driftsürüklenme
right throughvasitasiyla that eventolay horizonufuk.
195
525375
2851
Doğrudan olay ufkuna süzüleceksiniz.
09:00
CACA: So, it's like a giantdev tornadoKasırga.
196
528250
1809
CA: Dev bir kasırga gibi yani.
09:02
When DorothyDorothy was whippedşanti by a tornadoKasırga,
she endedbitti up in OzOz.
197
530083
3518
Dorothy kasırgaya yakalandığında
kendini Oz'da buldu.
09:05
Where do you endson up
if you falldüşmek into a blacksiyah holedelik?
198
533625
2351
Bir kara delik içine düşsen
kendini nerede bulursun?
09:08
(LaughterKahkaha)
199
536000
1851
(Kahkahalar)
09:09
SDSD: VancouverVancouver.
200
537875
1268
SD: Vancouver'da.
09:11
(LaughterKahkaha)
201
539167
1934
(Kahkahalar)
09:13
CACA: Oh, my God.
202
541125
1268
CA: Aman Tanrım.
09:14
(ApplauseAlkış)
203
542417
2142
(Alkışlar)
09:16
It's the redkırmızı circledaire, that's terrifyingdehşet verici.
204
544583
2292
İşte o kırmızı daire, bu korkunç.
09:20
No, really.
205
548292
1309
Pek sayılmaz.
09:21
SDSD: BlackSiyah holesdelikler really are
the centralmerkezi mysterygizem of our ageyaş,
206
549625
3559
SD: Kara delikler gerçekten de
çağımızın temel bilinmezi
09:25
because that's where the quantumkuantum worldDünya
and the gravitationalyerçekimi worldDünya come togetherbirlikte.
207
553208
3810
çünkü bu konuda kuantum dünyası
ve yer çekimi dünyası birleşiyor.
09:29
What's insideiçeride is a singularityeşsizlik.
208
557042
1601
İçinde var olan şey tekillik.
09:30
And that's where
all the forcesgüçler becomeolmak unifiedbirleşik,
209
558667
2392
Tüm güçlerin birleştiği nokta
09:33
because gravityyerçekimi finallyen sonunda is stronggüçlü enoughyeterli
to competeyarışmak with all the other forcesgüçler.
210
561083
4601
çünkü yer çekimi tüm diğer güçlerle
yarışacak kadar güçlü artık.
09:37
But it's hiddengizli from us,
211
565708
1393
Ama bu bizden gizlenmiş,
09:39
the universeEvren has cloakedgizlenmiş it
in the ultimatenihai invisibilityGörünmezlik cloakPelerin.
212
567125
4059
evren bunu en büyük
görünmezlik peleriniyle örtmüş.
09:43
So we don't know what happensolur in there.
213
571208
1893
Yani içinde ne olduğunu bilemiyoruz.
09:45
CACA: So there's a smallerdaha küçük one of these
in our ownkendi galaxygökada.
214
573125
2643
CA: Kendi galaksimizde bunun küçüğü var.
09:47
Can we go back
to our ownkendi beautifulgüzel galaxygökada?
215
575792
2142
Kendi güzel galaksimize geri dönelim mi?
09:49
This is the MilkySütlü Way, this is home.
216
577958
1768
Samanyolu, evimiz.
09:51
And somewherebir yerde in the middleorta of that
there's anotherbir diğeri one,
217
579750
2643
Bunun ortasında bir yerde,
bir tane daha var,
09:54
whichhangi you're tryingçalışıyor to find as well.
218
582417
1767
onu da bulmaya çalışıyorsunuz.
09:56
SDSD: We alreadyzaten know it's there,
and we'vebiz ettik alreadyzaten takenalınmış dataveri on it.
219
584208
3143
SD: Orada olduğunu zaten biliyoruz
ve üzerinde veriler edindik de.
09:59
And we're workingçalışma on those dataveri right now.
220
587375
2059
Şu an bu veriler üzerinde çalışıyoruz.
10:01
So we hopeumut to have something
in the nearyakın futuregelecek, I can't say when.
221
589458
3851
Ne zaman bilemem ama yakın
gelecekte bir şeyler çıkarmayı umuyoruz.
10:05
CACA: It's way closeryakın
but alsoAyrıca a lot smallerdaha küçük,
222
593333
2268
CA: Çok daha yakın ama çok daha küçük,
10:07
maybe the similarbenzer kindtür of sizeboyut
to what we saw?
223
595625
2268
belki de gördüğümüze göre
benzer boyuttadır?
10:09
SDSD: Right. So it turnsdönüşler out
that the blacksiyah holedelik in M87,
224
597917
3517
SD: Sonuçlar şunu gösterdi ki
daha önce gördüğümüz
10:13
that we saw before,
225
601458
1268
M87'deki kara delik
10:14
is sixaltı and a halfyarım billionmilyar solargüneş masseskitleler.
226
602750
2184
altı buçuk milyar güneşin kütlesine sahip.
10:16
But it's so faruzak away
that it appearsbelirir a certainbelli sizeboyut.
227
604958
3060
Ama o kadar uzakta ki
belli bir boyutta görünüyor.
10:20
The blacksiyah holedelik in the centermerkez of our galaxygökada
is a thousandbin timeszamanlar lessaz massivemasif,
228
608042
3601
Kendi galaksimizdeki kara delik
bin kat daha küçük
10:23
but alsoAyrıca a thousandbin timeszamanlar closeryakın.
229
611667
1642
ama bin kat daha yakın.
10:25
So it looksgörünüyor the sameaynı
angularaçısal sizeboyut on the skygökyüzü.
230
613333
3685
O yüzden de gökyüzündeki
açısal boyutu aynı görünüyor.
10:29
CACA: FinallySon olarak, I guesstahmin,
a nodbaşını sallamak to a remarkabledikkat çekici groupgrup of people.
231
617042
3226
CA: Son olarak da
bu harika insanları selamlayalım.
10:32
Who are these guys?
232
620292
1559
Kim bunlar?
10:33
SDSD: So these are only some of the teamtakım.
233
621875
2643
SD: Onlar ekibin sadece bir kısmı.
10:36
We marveledşaşırdı at the resonancerezonans
that this imagegörüntü has had.
234
624542
5601
Bu görselin yaptığı yankıya
hepimiz çok şaşırdık.
10:42
If you told me that it would be
aboveyukarıdaki the foldkat in all of these newspapersgazeteler,
235
630167
3517
Gazetelerin ön sayfalarını
kaplayacağımızı söyleseydiniz
10:45
I'm not sure I would
have believedinanılır you, but it was.
236
633708
2435
size inanır mıydım emin değilim
ama öyle oldu.
10:48
Because this is a great mysterygizem,
237
636167
1557
Çünkü bu, büyük bir bilinmez
10:49
and it's inspiringilham verici for us,
and I hopeumut it's inspiringilham verici to everyoneherkes.
238
637738
3613
ve hepimiz için ilham verici,
herkes için ilham verici diye umuyorum.
10:53
But the more importantönemli thing is that
this is just a smallküçük numbernumara of the teamtakım.
239
641375
3643
Ama en önemlisi de şu ki
bu, ekibin sadece küçük bir kısmı.
10:57
We're 200 people stronggüçlü with 60 institutesEnstitüleri
240
645042
2892
20 ülke ve bölgeden, 60 enstitüden
10:59
and 20 countriesülkeler and regionsbölgeler.
241
647958
1560
200 kişilik bir ekibiz.
11:01
If you want to buildinşa etmek a globalglobal telescopeteleskop
you need a globalglobal teamtakım.
242
649542
3142
Küresel bir teleskop yapacaksanız
küresel bir ekibe ihtiyacınız var.
11:04
And this techniqueteknik that we use
of linkingbağlayıcı telescopesteleskoplar around the worldDünya
243
652708
3935
Dünyadaki teleskopları
birbirine bağlama tekniği
11:08
kindtür of effortlesslyzahmetsizce sidestepssidesteps
some of the issuessorunlar that dividebölmek us.
244
656667
4559
bizi ayıran bazı sorunları
kolayca görmezden geliyor.
11:13
And as scientistsBilim adamları, we naturallydoğal olarak
come togetherbirlikte to do something like this.
245
661250
3708
Bilim insanları olarak da doğal olarak
bunun için bir araya geliyoruz.
11:17
CACA: WowVay canına, boyoğlan, that's inspiringilham verici
for our wholebütün teamtakım this weekhafta.
246
665833
3310
CA: Vay canına, bu hafta
bu tüm ekibimiz için ilham verici olacak.
11:21
ShepShep, thank you so much for what you did
and for cominggelecek here.
247
669167
2858
Shep, başardığın şey için
ve geldiğin için çok teşekkürler.
11:24
SDSD: Thank you.
248
672049
1260
SD: Teşekkür ederim.
11:25
(ApplauseAlkış)
249
673333
3334
(Alkışlar)
Translated by Cihan Ekmekçi
Reviewed by Figen Ergürbüz

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Sheperd Doeleman - Astrophysicist
Sheperd Doeleman led the global team behind the Event Horizon Telescope that captured the historic, first-ever image of a black hole.

Why you should listen

Sheperd Doeleman is the project director of the Event Horizon Telescope and an astrophysicist with the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. His research focuses on problems in astrophysics that require ultra-high resolving power. His work employs the technique of very-long-baseline interferometry (VLBI), synchronizing geographically distant radio dishes into an Earth-sized virtual telescope. In addition to his work at the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics and for the Event Horizon Telescope, Doeleman is a Harvard senior research fellow and a project coleader of Harvard's Black Hole Initiative.

Doeleman's research includes work at the McMurdo Station on the Ross Ice Shelf in Antarctica and as assistant director of the MIT Haystack Observatory. He is a Guggenheim Fellow and was the recipient of the DAAD German Academic Exchange grant for research at the Max-Planck-Institut für Radioastronomie. He leads and coleads research programs supported by grants from the National Science Foundation, the National Radio Astronomy Observatory ALMA-NA Development Fund, the Smithsonian Astrophysical Observatory, the MIT International Science & Technology Initiatives (MISTI), the Gordon and Betty Moore Foundation and the John Templeton Foundation. Doeleman received his BA from Reed College and completed a PhD in astrophysics at MIT.

More profile about the speaker
Sheperd Doeleman | Speaker | TED.com