TEDxBeaconStreet
Robert Waldinger: What makes a good life? Lessons from the longest study on happiness
ڕۆبێرت واڵدنگەر: چی ژیانێکی باش دروست دەکات؟ چەند پەیامێک لە درێژترین لێكۆڵینەوە سەبارەت بە دڵخۆشی
Filmed:
Readability: 3.5
31,511,567 views
چی ئێمە بە دڵخۆش و تەندروست باش دەهێڵیەتەوە کاتێک ئێمە بەرەو تەمەن دەڕۆین؟ ئەگەر وادەزانی کە ناوبانگ و سامانە، ئەوە تۆ تەنها نیت - بەڵام بەپیی قسەی دکتۆری دەرونی ڕۆبێرت واڵدنگەر ، تۆهەڵەیت. وەک سەرپەرشتیاری لێکۆڵینەوەیەکی ٧٥ ساڵی لەسەر پەرەسەندی کەسانی پێگەیشتوو، وێڵدنگەر بەشێوەیەکی چاوەڕوان نەکراو گەیشت بە زانیاری دڵ خۆشی و ئاسودەبوون . لە گفتۆگۆکەیدا، ئەو باسی سێ وانەی گرنگ دەکات کە بە دەستی هێناوە لە لێکۆڵینەوەکەیدا هەروەها لەگەل هەندی شتی پڕاکتیکی و چەند حکمەتێکی کۆن بۆ دروست کردنی ژیانێکی دڕێژی باش
Robert Waldinger - Psychiatrist, psychoanalyst, Zen priest
Robert Waldinger is the Director of the Harvard Study of Adult Development, one of the most comprehensive longitudinal studies in history. Full bio
Robert Waldinger is the Director of the Harvard Study of Adult Development, one of the most comprehensive longitudinal studies in history. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
What keeps us healthy and happy
0
760
2975
چی تەندروست و دڵخۆشی دەمانهێڵێتەوە
00:15
as we go through life?
1
3760
1560
کاتێک ئێمە لەناو ژیاندا دەڕوین؟
00:18
If you were going to invest now
2
6520
2496
ئەگەر ئێستا ئەتەوێت سەرمایەگوزار بکەیت
00:21
in your future best self,
3
9040
2056
لە ژیانی داهاتوودا
00:23
where would you put your time
and your energy?
and your energy?
4
11120
2960
لە کوێ کات و تواناکانی خۆت بەکار دەهێنیت؟
00:27
There was a recent survey of millennials
5
15120
2416
لە ڕاپرسیەکی تازەدا
کە لە نەوەی هەزارەکان کرابوو
کە لە نەوەی هەزارەکان کرابوو
00:29
asking them what their
most important life goals were,
most important life goals were,
6
17560
5176
لێیان پرسیبوون کە گرنگترین ئامانجی ئەوان
چی بووە لە ژیانیاندا
چی بووە لە ژیانیاندا
00:34
and over 80 percent said
7
22760
2016
لە سەدا هەشتایان وتویانە
00:36
that a major life goal for them
was to get rich.
was to get rich.
8
24800
4136
کە ئامانجی سەرەکی ژیانیان ئەوەیە
.کە دەوڵەمەند بن
.کە دەوڵەمەند بن
00:40
And another 50 percent
of those same young adults
of those same young adults
9
28960
4336
هەروەها پەنجا لەسەدی تری هەمان ئەو
تازە پیگەیشتوانە
تازە پیگەیشتوانە
00:45
said that another major life goal
10
33320
2536
باسی ئامانجێکی سەرەکی تریانکرد
00:47
was to become famous.
11
35880
1840
.ئەوەیش کە بەناوبانگ بن
00:50
(Laughter)
12
38960
1216
(پێکەنین )
00:52
And we're constantly told
to lean in to work, to push harder
to lean in to work, to push harder
13
40200
6656
وە ئێمە بەردەوام دەڵێن سەرنج بدە
سەر ئیشەکەت ، باش کارەکەت بکە
سەر ئیشەکەت ، باش کارەکەت بکە
00:58
and achieve more.
14
46880
2056
.وە زیاتر بەدەست بهێنە
01:00
We're given the impression that these
are the things that we need to go after
are the things that we need to go after
15
48960
3656
ئێمە ئەو هەستە دەدەین کە ئێمە ئەو
شتانەمان دەوەێت کە بەدوایا بگەڕێین
شتانەمان دەوەێت کە بەدوایا بگەڕێین
01:04
in order to have a good life.
16
52640
1816
بۆ ئەوەی ژیانێکی باشمان هەبێت
01:06
Pictures of entire lives,
17
54480
2216
وێنای هەموو ژیان
01:08
of the choices that people make
and how those choices work out for them,
and how those choices work out for them,
18
56720
5216
ئەو هەڵبژاردنانەی کە خەڵک دەیکات وە چۆن
،ئەو هەڵبژاردنانە کار دەکات لە سەریان
،ئەو هەڵبژاردنانە کار دەکات لە سەریان
01:13
those pictures
are almost impossible to get.
are almost impossible to get.
19
61960
2880
ئەو وێناننە زۆربەی زۆری ئاستەمە کە بێتە دی
01:18
Most of what we know about human life
20
66080
3056
زۆربەی ئەوشتانەی کەدەیزانین
دەرباری ژیانی مرۆڤ
دەرباری ژیانی مرۆڤ
01:21
we know from asking people
to remember the past,
to remember the past,
21
69160
3456
ئێمە دەیزانین بەوەی کە داوا لەخەڵک بکەین
کەڕابردوو وەبیر بهێننەوە
کەڕابردوو وەبیر بهێننەوە
01:24
and as we know, hindsight
is anything but 20/20.
is anything but 20/20.
22
72640
4776
وە هەروەک دەیزانین ، پاشزانین شتێکی
زانراوە ، بەڵام کەس پێشبینی داهاتوو ناکات
زانراوە ، بەڵام کەس پێشبینی داهاتوو ناکات
01:29
We forget vast amounts
of what happens to us in life,
of what happens to us in life,
23
77440
3696
ئێمە زۆربەی ئەوشتانە لە یاد دەکەین
کە بەسەرمان هاتووە
کە بەسەرمان هاتووە
01:33
and sometimes memory
is downright creative.
is downright creative.
24
81160
2880
وە هەندێ جار بیرەوەری بەتەواوی دروستکەرە
01:36
But what if we could watch entire lives
25
84800
4376
بەڵام ئەگەر ئێمە بە تەواوی
سەیری هەموو ژیان بکەین
سەیری هەموو ژیان بکەین
01:41
as they unfold through time?
26
89200
2856
کە قەد نەکرابێت بە ڕۆشتنی کات؟
01:44
What if we could study people
from the time that they were teenagers
from the time that they were teenagers
27
92080
3976
چی ئەبێت ئەگەر ئێمە لێکۆڵینەوە بکەین
لەسەر مرۆڤ لەوکاتەوەی کە مێردمنداڵە
لەسەر مرۆڤ لەوکاتەوەی کە مێردمنداڵە
01:48
all the way into old age
28
96080
2736
هەتا ئەوکاتەی کە دەگاتە تەمەنی پیری
01:50
to see what really keeps people
happy and healthy?
happy and healthy?
29
98840
3360
بۆ ئەوەی بزانین کە چی بەڕاستی دڵخۆش
و تەندروست باشت ئەکات ؟
و تەندروست باشت ئەکات ؟
01:55
We did that.
30
103560
1200
ئێمە ئەوەمان کرد
01:57
The Harvard Study of Adult Development
31
105640
2216
لێکۆڵینەوەی هارڤەرد بۆ
گەشەکەردنی کەسانی پێگەیشتوو
گەشەکەردنی کەسانی پێگەیشتوو
01:59
may be the longest study
of adult life that's ever been done.
of adult life that's ever been done.
32
107880
4760
لەوانیە دوور و درێژترین لێکۆڵینەوەبێ لەسەر
کەسانی پێگەیشتوو کە کرابێت تائێستا
کەسانی پێگەیشتوو کە کرابێت تائێستا
02:05
For 75 years, we've tracked
the lives of 724 men,
the lives of 724 men,
33
113720
6120
بۆماوەی ٧٥ ساڵ ، ئێمە بەدوای ژیانی
٧٢٤ پیاودا ڕۆشین
٧٢٤ پیاودا ڕۆشین
02:13
year after year, asking about their work,
their home lives, their health,
their home lives, their health,
34
121360
4496
ساڵ دوای ساڵ، پرسیارمان دەربارەی ئیشیان و
ژیانی ماڵەوەیان و تەندروستیان دەکرد
ژیانی ماڵەوەیان و تەندروستیان دەکرد
02:17
and of course asking all along the way
without knowing how their life stories
without knowing how their life stories
35
125880
4376
بەدڵنیاییەوە ئەو هەموو پرسیارەمان دەکرد
بە بێ ئەوەی بزانین کە چیرۆکی ژیانینان
بە بێ ئەوەی بزانین کە چیرۆکی ژیانینان
02:22
were going to turn out.
36
130280
1440
.بەرەو کوێوە ئەڕوات
02:25
Studies like this are exceedingly rare.
37
133280
3616
لێکۆڵینەوەی لەم شێوەیە زۆر ناوازەیە
02:28
Almost all projects of this kind
fall apart within a decade
fall apart within a decade
38
136920
4056
زۆربەی زۆری هاوشێوەی ئەم پڕۆژەیە
دەڕوخێت لە دەیەیەکدا
دەڕوخێت لە دەیەیەکدا
02:33
because too many people
drop out of the study,
drop out of the study,
39
141000
3176
چونکە زۆربەی زۆری خەڵکی واز
لە لێکۆڵینەوەکە دەهێنن
لە لێکۆڵینەوەکە دەهێنن
02:36
or funding for the research dries up,
40
144200
2896
یان سەرچاوەی دارايی ڵێکۆڵینەوەکە نامێنیت
02:39
or the researchers get distracted,
41
147120
2256
،یان لێکۆڵەوەرەوەکان سەرنجیان بڵاو دەبێت
02:41
or they die, and nobody moves the ball
further down the field.
further down the field.
42
149400
4080
یان دەمرن، وە کەسیتر بەردەوامی
.بە لێکۆڵینەوەکە نادات
.بە لێکۆڵینەوەکە نادات
02:46
But through a combination of luck
43
154280
2256
بەڵام بەهۆی تێکەڵەیەک لە خۆشبەختی
02:48
and the persistence
of several generations of researchers,
of several generations of researchers,
44
156560
3696
وە پێداگری چەند نەوەیەک لە لێکۆڵەوەران
02:52
this study has survived.
45
160280
1560
ئەم لێکۆڵینەوەیە گەیشتە ئامانج
02:54
About 60 of our original 724 men
46
162520
4496
نزیکەی ٦٠ لە ٧٢٤ پیاو
02:59
are still alive,
47
167040
1296
هێشتا لە ژیاندان
03:00
still participating in the study,
48
168360
2176
هێشتا بەشدارن لە لێکۆڵینەوەکە
03:02
most of them in their 90s.
49
170560
2040
زۆربەیان لە ٩٠ ەکاندان
03:05
And we are now beginning to study
50
173560
1896
وە ئێستا دەستمان کردوە بە لێکۆڵینەوەی
03:07
the more than 2,000 children of these men.
51
175480
3360
زیاتر لە ٢٠٠٠ منداڵی ئەو پیاوانە
03:11
And I'm the fourth director of the study.
52
179680
2320
وەمن چوارەم سەرپەرشتیاری ئەو ڵیکۆڵینەوەیەم
03:15
Since 1938, we've tracked the lives
of two groups of men.
of two groups of men.
53
183400
4736
لە ساڵی ١٩٣٨ەوە، ئێمە بەدوای ژیانی
دوو گڕوپ لە پیاوانەوە بووین
دوو گڕوپ لە پیاوانەوە بووین
03:20
The first group started in the study
54
188160
2136
گڕوپی یەکەم دەستیان کرد بە لێکۆڵینەوەکە
03:22
when they were sophomores
at Harvard College.
at Harvard College.
55
190320
2696
لە کاتێکا ئەوان لە قۆناغی دووەم بوون
لە زانکۆی هارڤەرد
لە زانکۆی هارڤەرد
03:25
They all finished college
during World War II,
during World War II,
56
193040
2816
ئەوان زانکۆیان تەواوکرد لە
جەنگی جهانی دووەمدا
جەنگی جهانی دووەمدا
03:27
and then most went off
to serve in the war.
to serve in the war.
57
195880
2440
وە زۆربەیان ڕۆيشتن بۆ خزمەتی سەربازی
03:31
And the second group that we've followed
58
199280
2136
وە بۆ گروپی دووەم کە ئێمە بەدوایانەوەبووین
03:33
was a group of boys
from Boston's poorest neighborhoods,
from Boston's poorest neighborhoods,
59
201440
4176
گروپێک بوون لە کوڕانی
هەژارترین گەڕەکەکانی بۆستن
هەژارترین گەڕەکەکانی بۆستن
03:37
boys who were chosen for the study
60
205640
2016
ئەو کوڕانەی هەلبژێردرابوون بۆ ڵێکۆڵینەوەکە
03:39
specifically because they were
from some of the most troubled
from some of the most troubled
61
207680
3336
بەتایبەتی چونکە ئەوان لە ناوچەیەکی
زۆر کێشەدار بوون
زۆر کێشەدار بوون
03:43
and disadvantaged families
62
211040
1856
وە لە خێزانە بێبەشەکان
03:44
in the Boston of the 1930s.
63
212920
2736
لە بۆستن لە ساڵی ١٩٣٠
03:47
Most lived in tenements,
many without hot and cold running water.
many without hot and cold running water.
64
215680
4600
زۆربەیان لە ئەپارتمێتی قەرەباڵغ ئەژیان
هەندێکیان بە بێ ئاوی گەرم و سەرد
هەندێکیان بە بێ ئاوی گەرم و سەرد
03:54
When they entered the study,
65
222520
1896
کاتێک کە هاتنە ناو لێکۆڵینەوەکەوە
03:56
all of these teenagers were interviewed.
66
224440
2936
هەموو ئەو مێرد منداڵەنە چاوپێکەوتنیان
لەگەڵداکرا
لەگەڵداکرا
03:59
They were given medical exams.
67
227400
2216
هەمویان پشکنینی پزیشکیان بۆ کرا
04:01
We went to their homes
and we interviewed their parents.
and we interviewed their parents.
68
229640
3536
ئێمە چوین بۆ ماڵیان و چاوپێکەوتنمان لەگەل
دایک و باوکیان کرد
دایک و باوکیان کرد
ئينجا ئەم مێرد منداڵانە گەورە بوون و
بوون بە پێگەیشتوو
بوون بە پێگەیشتوو
04:05
And then these teenagers
grew up into adults
grew up into adults
69
233200
2376
04:07
who entered all walks of life.
70
235600
2416
.کە هەریەکیان بەرەو بەشێک لە ژیان ڕۆيشتن
04:10
They became factory workers and lawyers
and bricklayers and doctors,
and bricklayers and doctors,
71
238040
6096
ئەوان بوون بە کرێکار لە کارگە و
یاساناس و وەستای دیوار و دکتۆر
یاساناس و وەستای دیوار و دکتۆر
04:16
one President of the United States.
72
244160
2360
یەکێکیان بو بە سەرۆکی ویلایەتە
.یەکگرتووەکان
.یەکگرتووەکان
04:20
Some developed alcoholism.
A few developed schizophrenia.
A few developed schizophrenia.
73
248160
4240
هەندێکیان بوون بە مودمن خواردەنەو کحولیکان
.هەندێکیان تۆشی شیزۆفرینیا بوون
.هەندێکیان تۆشی شیزۆفرینیا بوون
04:25
Some climbed the social ladder
74
253320
2296
هەندێکیان بە پلکانکانی کۆمەلگادا سەرکەوتن
04:27
from the bottom
all the way to the very top,
all the way to the very top,
75
255640
3216
لە خوارەوە هەتا سەری سەرەوە
04:30
and some made that journey
in the opposite direction.
in the opposite direction.
76
258880
3280
وە هەندکیان ئەو ڕێگەییان بە پێچەوانەوە بڕی
04:35
The founders of this study
77
263520
2936
دامەزرێنەری ئەم لێکۆڵینەوەیە
04:38
would never in their wildest dreams
78
266480
2016
بە هێچ جۆرێک لە گەرمترین بیرکردنەوەیدا
04:40
have imagined that I would be
standing here today, 75 years later,
standing here today, 75 years later,
79
268520
4536
ئەوەی بە خەیالدا نەدەهات کە
من لێرەدا بوەستم پاش ٧٥ ساڵ
من لێرەدا بوەستم پاش ٧٥ ساڵ
04:45
telling you that
the study still continues.
the study still continues.
80
273080
3080
بە ئێەوە بڵێم کە هێشتا
لێکۆڵینەوەکە بەردەوامە
لێکۆڵینەوەکە بەردەوامە
04:49
Every two years, our patient
and dedicated research staff
and dedicated research staff
81
277280
3616
هەموو دوو ساڵێک، نەخۆشەکانمان
و ستافی بسپۆڕی لێکۆڵینەوە
و ستافی بسپۆڕی لێکۆڵینەوە
04:52
calls up our men
and asks them if we can send them
and asks them if we can send them
82
280920
3056
پرسیارمان لە پیاوەکانمان دەکرد کە
ئایا ئەتوانین بۆیان بنێرین
ئایا ئەتوانین بۆیان بنێرین
04:56
yet one more set of questions
about their lives.
about their lives.
83
284000
3120
سێتێکی تر لە کۆمەڵە پرسیارێک
.دەربارەی ژیانیان
.دەربارەی ژیانیان
05:00
Many of the inner city Boston men ask us,
84
288040
3576
زۆربەی پیاوانی خەڵکی ناو بۆستن
،لێیان دەپرسین
،لێیان دەپرسین
05:03
"Why do you keep wanting to study me?
My life just isn't that interesting."
My life just isn't that interesting."
85
291640
3880
بۆ ئێوە ئەتانەوێت لێکۆلنەوەم لێ بکەن ؟
ژیانی من ئەوەندە سەرنج ڕاکێشە نییە.
ژیانی من ئەوەندە سەرنج ڕاکێشە نییە.
05:08
The Harvard men never ask that question.
86
296600
2376
.پیاوانی هارڤەرد ئەو پرسیارەیان نەدەکرد
05:11
(Laughter)
87
299000
5200
(پێکەنین )
05:20
To get the clearest picture
of these lives,
of these lives,
88
308920
2856
بۆ ئەوەی وێنەیەکی ڕۆنمان بۆ دەرکەوێت
دەربارەی ژیانینان
دەربارەی ژیانینان
05:23
we don't just send them questionnaires.
89
311800
2936
.ئێمە تەنها پرسیارمان بۆ نەدەناردن
05:26
We interview them in their living rooms.
90
314760
2456
ئێمە دیمانەماندەکرد
لەگەڵیان لە ژوری دانیشتنەیان
لەگەڵیان لە ژوری دانیشتنەیان
05:29
We get their medical records
from their doctors.
from their doctors.
91
317240
2936
هەموو زانیارییە پزیشکیەکانیانمان
وەردەگرت لە پزیشکەکانیان
وەردەگرت لە پزیشکەکانیان
05:32
We draw their blood, we scan their brains,
92
320200
2496
ئێمە خوێنمان دەردەهێنان و
مێشکیانمان سکان دەکرد
مێشکیانمان سکان دەکرد
05:34
we talk to their children.
93
322720
1696
.قسەمان لەگەڵ منداڵەکانیان دەکرد
05:36
We videotape them talking with their wives
about their deepest concerns.
about their deepest concerns.
94
324440
5256
ئێمە ڤیدۆمان ئەگرتن کاتێک لەگەڵ
.خێزانەکانیان کە باسی بابەتی گرنگیان دەکرد
.خێزانەکانیان کە باسی بابەتی گرنگیان دەکرد
05:41
And when, about a decade ago,
we finally asked the wives
we finally asked the wives
95
329720
3536
،وە لەنزیکەی دەیەیەک لەمەوپێش
لە کۆتیدا داوامان لە خێزانەکنیان کرد
لە کۆتیدا داوامان لە خێزانەکنیان کرد
05:45
if they would join us
as members of the study,
as members of the study,
96
333280
2376
،کە ببنە ئەندام لە گۆوپی لێکۆڵینەوەکە
05:47
many of the women said,
"You know, it's about time."
"You know, it's about time."
97
335680
2696
هەندێک لە ژنەکان وتیان
".دەزانی، ئەمە کاتیەتی "
".دەزانی، ئەمە کاتیەتی "
05:50
(Laughter)
98
338400
1056
(پێکەنین )
05:51
So what have we learned?
99
339480
1696
لە کۆتیدا ئێمە چی فێربووین ؟
05:53
What are the lessons that come
from the tens of thousands of pages
from the tens of thousands of pages
100
341200
5216
چ وانەیەک دەستکەوەت لە
دەیاها هەزار پەڕ
دەیاها هەزار پەڕ
05:58
of information that we've generated
101
346440
3056
لە زانیاری کە ئێمە کۆمانکردەوە
06:01
on these lives?
102
349520
1200
لەسەر ئەم ژیانانە؟
06:03
Well, the lessons aren't about wealth
or fame or working harder and harder.
or fame or working harder and harder.
103
351720
5600
کەواتە، وانەکان دەرباری دوەڵەمندی و
.ناوبانگ و کارکردنی زیاتر و زیاتر نییە
.ناوبانگ و کارکردنی زیاتر و زیاتر نییە
06:10
The clearest message that we get
from this 75-year study is this:
from this 75-year study is this:
104
358520
6296
ڕوونترین پەیام کە ئێمە دەستمان کەوت لە ٧٥
:ساڵ لیكۆڵینەوە یە ئەمەیە
:ساڵ لیكۆڵینەوە یە ئەمەیە
06:16
Good relationships keep us
happier and healthier. Period.
happier and healthier. Period.
105
364840
5200
پەیوەندی باش ئێمە دڵخۆشتر
.و تەندروست باشتر دەهێڵێتەوە. نوقتە
.و تەندروست باشتر دەهێڵێتەوە. نوقتە
06:23
We've learned three big lessons
about relationships.
about relationships.
106
371000
3816
ئێمە سێ وانەی گەورە فێربوون
دەربارەی پەیوەندیەکان.
دەربارەی پەیوەندیەکان.
06:26
The first is that social connections
are really good for us,
are really good for us,
107
374840
4096
یەکەم شت ئەوەیە کە
،پەیوەندی کۆمەڵایەتی زۆر باشە بۆ ئێمە
،پەیوەندی کۆمەڵایەتی زۆر باشە بۆ ئێمە
06:30
and that loneliness kills.
108
378960
2496
.وە تەنهایي کوشندەیە
06:33
It turns out that people
who are more socially connected
who are more socially connected
109
381480
3656
لەمەوە دەرکەوت کە ئەو کەسانەی کە لە
پەیوەندیان لەڕوی کۆمەڵایەتییەوە
پەیوەندیان لەڕوی کۆمەڵایەتییەوە
06:37
to family, to friends, to community,
110
385160
3096
لەگەل خێزان و هاوڕێ و کۆمەڵگە
06:40
are happier, they're physically healthier,
and they live longer
and they live longer
111
388280
4696
،دڵخۆشترن و جەستەیان تەندروستترە
و زیاتر دەژین
و زیاتر دەژین
06:45
than people who are less well connected.
112
393000
3376
.لەو کەسانی کەمتر پەیوەندیان هەیە
06:48
And the experience of loneliness
turns out to be toxic.
turns out to be toxic.
113
396400
3416
وە تاقیکردنەوە لەسەر تەنهای
.دەریخستووە کە کوشندەیە
.دەریخستووە کە کوشندەیە
06:51
People who are more isolated
than they want to be from others
than they want to be from others
114
399840
5136
ئەو خەڵکانەی کە زیاترگۆشەگیرن زیاتر لەوەی
ئەیانەوێت لە کەسانی تر
ئەیانەوێت لە کەسانی تر
06:57
find that they are less happy,
115
405000
3216
،دەرکەوتووە کە کەمتر دڵخۆشن
07:00
their health declines earlier in midlife,
116
408240
2936
تەندروستیان بەرو خراپی ئەچێت
،لە نیوەی تەمەنیاندا
،لە نیوەی تەمەنیاندا
07:03
their brain functioning declines sooner
117
411200
2216
توانستی مێشکیان زووتر دائەبەزێت
07:05
and they live shorter lives
than people who are not lonely.
than people who are not lonely.
118
413440
3560
.وە ژیانیان کورتترە لەوانەی لە تەنیایي نین
07:10
And the sad fact
is that at any given time,
is that at any given time,
119
418040
3216
،وە ڕاستیەکی ناخۆش ئەوەیە کە لەهەر کاتێکدا
07:13
more than one in five Americans
will report that they're lonely.
will report that they're lonely.
120
421280
4600
زیاتر لە یەک لە پێنج ئەمەريکی
.ڕایدەگەیەنن کە ئەوان تەنیان
.ڕایدەگەیەنن کە ئەوان تەنیان
07:19
And we know that you
can be lonely in a crowd
can be lonely in a crowd
121
427040
2656
وە ئیمە ئەوە دەزانین کە ئەشی
تۆ تەنیا بیت لە قەرەبالغیدا
تۆ تەنیا بیت لە قەرەبالغیدا
07:21
and you can be lonely in a marriage,
122
429720
2656
،وە ئەشێ تۆ تەنیا بیت لە هاوسەرگیریدا
07:24
so the second big lesson that we learned
123
432400
2136
ئينجا دووەم وانەی گەورە
کە ئێمە فێری بووین
کە ئێمە فێری بووین
07:26
is that it's not just
the number of friends you have,
the number of friends you have,
124
434560
3096
ئەوەیە کە نە ژمارەی
،ئەو هاوڕیانەیە کە هەتە
،ئەو هاوڕیانەیە کە هەتە
07:29
and it's not whether or not
you're in a committed relationship,
you're in a committed relationship,
125
437680
3496
وە نە ئەوەیە کە تۆ لەپەیوەندیەکی
،مولتەزمدایت یان نا
،مولتەزمدایت یان نا
07:33
but it's the quality
of your close relationships that matters.
of your close relationships that matters.
126
441200
4640
بەڵام ئەوەیە کە جۆرییەتی ئەو پەیوەندییە
نزیکەیە کە هەیە
نزیکەیە کە هەیە
07:38
It turns out that living in the midst
of conflict is really bad for our health.
of conflict is really bad for our health.
127
446560
4776
ئەوە دەری ئەخات کە ژیان لە ناو پێکداداندا
.زۆر خراپە بۆ تەندروستیمان
.زۆر خراپە بۆ تەندروستیمان
07:43
High-conflict marriages, for example,
without much affection,
without much affection,
128
451360
3976
هاوسەرگری زۆر کێشەدار، بۆ نمونە ، بەبێ
،سۆزی زۆر
،سۆزی زۆر
07:47
turn out to be very bad for our health,
perhaps worse than getting divorced.
perhaps worse than getting divorced.
129
455360
5776
دەرکەوتوە کەزۆر خراپە بۆ تەندروستیمان
.لەوانەیە زۆرخراپتر بێت لەوەی کە جیابیتەوە
.لەوانەیە زۆرخراپتر بێت لەوەی کە جیابیتەوە
07:53
And living in the midst of good,
warm relationships is protective.
warm relationships is protective.
130
461160
4776
وە ژیان لە ناو خۆشیدا ، پەیوەندی
.گەرم و گوڕ و پارێزەرە
.گەرم و گوڕ و پارێزەرە
07:57
Once we had followed our men
all the way into their 80s,
all the way into their 80s,
131
465960
3096
کاتێک ئێمە بەدوای پیاوەکانمناوە بوین
،تا تەمەنی ٨٠ ساڵی
،تا تەمەنی ٨٠ ساڵی
08:01
we wanted to look back at them at midlife
132
469080
3016
ئێمە ویستمان بگەڕێینەوە بۆ
ناوەڕاستی تەمنیان
ناوەڕاستی تەمنیان
08:04
and to see if we could predict
133
472120
1576
وە ئایا ئەتوانین پێشبینی بکەین
08:05
who was going to grow
into a happy, healthy octogenarian
into a happy, healthy octogenarian
134
473720
3976
کەکێ ژیانێژی خۆش و
تەندرست باش ئەبێت لە تەمەنی هەشتەکاندا
تەندرست باش ئەبێت لە تەمەنی هەشتەکاندا
08:09
and who wasn't.
135
477720
1200
.وە کێ نابێت
08:11
And when we gathered together
everything we knew about them
everything we knew about them
136
479680
4216
وە کاتێک ئێمە گەڕاین بە هەمووشتەکان پێکەوە
ئێمە ئەوەمان زانی لێیانەوە
ئێمە ئەوەمان زانی لێیانەوە
08:15
at age 50,
137
483920
1360
،لە تەمەنی پەنجادا
08:18
it wasn't their middle age
cholesterol levels
cholesterol levels
138
486080
2536
ڕێژەی کۆڵسترۆڵیان لە تەمەنی
ناوەندی نەدەچوو
ناوەندی نەدەچوو
08:20
that predicted how they
were going to grow old.
were going to grow old.
139
488640
2896
.کە پێشبینی دەکرا کاتێک کە بەرەو پیری بچن
08:23
It was how satisfied they were
in their relationships.
in their relationships.
140
491560
3456
ئەمەش بەهۆی ڕازیبونیان بووە لەو
.پەیوەندیەی هەیانبووە
.پەیوەندیەی هەیانبووە
08:27
The people who were the most satisfied
in their relationships at age 50
in their relationships at age 50
141
495040
4896
ئەو کەسانەی کە زۆر ڕازی بوون
لە پەیوەندیان لە تەمەنی ٥٠ ساڵیدا
لە پەیوەندیان لە تەمەنی ٥٠ ساڵیدا
08:31
were the healthiest at age 80.
142
499960
2400
.زۆر تەندروست بوون لە تەمەنی ٨٠ یا
08:35
And good, close relationships
seem to buffer us
seem to buffer us
143
503680
3176
وە پەیوەندی باش و نزیک لەوانیە
پارێزەر بیت بۆ ئێمە
پارێزەر بیت بۆ ئێمە
08:38
from some of the slings and arrows
of getting old.
of getting old.
144
506880
2760
.لە تیر و خەنجەری پیر بوون
08:42
Our most happily partnered men and women
145
510480
3976
دڵ خۆشترین ژن و مێرد لەلامان
08:46
reported, in their 80s,
146
514480
2055
،پێان وتین لە تەمەنی هەشتا ساڵیدا
08:48
that on the days
when they had more physical pain,
when they had more physical pain,
147
516559
2937
لەڕۆژێکدا کە ئەوان زۆرترین
،ئازاری جەستەیان هەبووە
،ئازاری جەستەیان هەبووە
08:51
their mood stayed just as happy.
148
519520
1960
.مەزاجیان هەربەخۆشی دەمێنێتەوە
08:54
But the people who were
in unhappy relationships,
in unhappy relationships,
149
522400
3256
بەڵام بۆ ئەو خەڵکەی کە لە پەیوەندییەکی
،ناخۆشدا بوون
،ناخۆشدا بوون
08:57
on the days when they
reported more physical pain,
reported more physical pain,
150
525680
2936
هەر ڕۆژێک ئەوان ئازاری جەستەی
،زیاتریان هەبووبێت
،زیاتریان هەبووبێت
09:00
it was magnified by more emotional pain.
151
528640
3040
کە ئەوەش زۆر گەورەتر دەبوو
.بە ئازاری سۆزداری
.بە ئازاری سۆزداری
09:04
And the third big lesson that we learned
about relationships and our health
about relationships and our health
152
532360
4376
سیەم گەورەترین وانە کە فێریبوین دەرباری
پەیوەندیەکانمان و تەندروستیمان
پەیوەندیەکانمان و تەندروستیمان
09:08
is that good relationships
don't just protect our bodies,
don't just protect our bodies,
153
536760
3256
ئەوەیە کە پەیوەندی باش تەنها پارێزگاری
،لە جەستەمان ناکات
،لە جەستەمان ناکات
09:12
they protect our brains.
154
540040
1480
.ئەو پارێزگاری لە مێشکمان دەکات
09:14
It turns out that being
in a securely attached relationship
in a securely attached relationship
155
542440
4656
دەرکوەتووە کە لە پەیوەندیەکی نزیک
و پاریزراو دا بیت
و پاریزراو دا بیت
09:19
to another person in your 80s
is protective,
is protective,
156
547120
3896
لەگەڵ کەسێکی تردا لە تەمەنی ٨٠ سالیتا
،پارێزەرت ئەبێت
،پارێزەرت ئەبێت
09:23
that the people who are in relationships
157
551040
1976
ئەو خەڵکانەی کە لە پەیوەندیدان
09:25
where they really feel they can count
on the other person in times of need,
on the other person in times of need,
158
553040
4136
کە ئەوان بەڕاستی هەستبکەن کە ئەتوانن
،پشت ببەستن بەوکەسە لە کاتی پێویستیدا
،پشت ببەستن بەوکەسە لە کاتی پێویستیدا
09:29
those people's memories
stay sharper longer.
stay sharper longer.
159
557200
3696
بیری ئەوکەسانە بەتیژی دەمێنێتەوە
.بۆ کاتێكی درێژتر
.بۆ کاتێكی درێژتر
09:32
And the people in relationships
160
560920
1496
وە ئەو خەلکەی کە لە پەیوەندیدا
09:34
where they feel they really
can't count on the other one,
can't count on the other one,
161
562440
3136
کە ئەوان هەست دەکەن ناتوانن پشت ببەستن
،بە کەسەکەی تر
،بە کەسەکەی تر
09:37
those are the people who experience
earlier memory decline.
earlier memory decline.
162
565600
3880
ئەوکەسانە دەرکەوتوە کە بیریان
.زووتر لاواز دەبێت
.زووتر لاواز دەبێت
09:42
And those good relationships,
they don't have to be smooth all the time.
they don't have to be smooth all the time.
163
570520
3456
وە ئەو پەیوەندییە باشانە
.پێویست ناکات هەموو کات باشبێت
.پێویست ناکات هەموو کات باشبێت
09:46
Some of our octogenarian couples
could bicker with each other
could bicker with each other
164
574000
3576
هەندێک لەو جووتە هەشتا ساڵانە
ڕەنگە مجادەلەی یەک بکان
ڕەنگە مجادەلەی یەک بکان
09:49
day in and day out,
165
577600
1736
،ڕۆژ دوای ڕۆژ
09:51
but as long as they felt that they
could really count on the other
could really count on the other
166
579360
3176
بەڵام لەگەڵ ئەوەی هەست دەکەن کە
بەراستی پشت بە یەک دەبەستن
بەراستی پشت بە یەک دەبەستن
09:54
when the going got tough,
167
582560
1816
،لە کاتی ناخۆشیدا
09:56
those arguments didn't take a toll
on their memories.
on their memories.
168
584400
3600
ئەو ناتەباییانە کاریگەری نابێت
.لەسەر بیرەوەریەکانیان
.لەسەر بیرەوەریەکانیان
10:01
So this message,
169
589600
2736
،کەواتە ئەم پەیامە
10:04
that good, close relationships
are good for our health and well-being,
are good for our health and well-being,
170
592360
5696
کە پەیوەندی باش و نزیک زۆر باشە
،بۆ تەندروستی و باش بوونمان
،بۆ تەندروستی و باش بوونمان
10:10
this is wisdom that's as old as the hills.
171
598080
2936
.ئەم پەندە بەقەدەر چیاکان کۆنە
10:13
Why is this so hard to get
and so easy to ignore?
and so easy to ignore?
172
601040
3840
بۆ زۆر قورسە کە دەستت بکەوێت و
زۆر ئاسانە بیرت بچێتەوە؟
زۆر ئاسانە بیرت بچێتەوە؟
10:17
Well, we're human.
173
605560
1456
.لە ڕاستیدا، ئێمە مرۆڤین
10:19
What we'd really like is a quick fix,
174
607040
2816
ئەوەی حەزمان لێیە
،بریتییە لە چارەسەری خێرا
،بریتییە لە چارەسەری خێرا
10:21
something we can get
175
609880
1696
کە شتێکمان دەست دەکەویت
10:23
that'll make our lives good
and keep them that way.
and keep them that way.
176
611600
2760
کە زیانمان خۆش دەکات و
.بەو شێوەیە بەردەوام بێت
.بەو شێوەیە بەردەوام بێت
10:27
Relationships are messy
and they're complicated
and they're complicated
177
615320
3336
پەیوەندی زۆر شێواوە و هەروەها زۆر ئاڵۆزە
10:30
and the hard work of tending
to family and friends,
to family and friends,
178
618680
3816
وە هەروەها کارێکی قورسە
،بەروە خێزان و هاوڕێکانت
،بەروە خێزان و هاوڕێکانت
10:34
it's not sexy or glamorous.
179
622520
2656
.شتێکی سەرنج ڕاكێش و بریقەدار نییە
10:37
It's also lifelong. It never ends.
180
625200
3336
.ئەو شتێكی تەمەن درێژە و کۆتای نایەت
10:40
The people in our 75-year study
who were the happiest in retirement
who were the happiest in retirement
181
628560
5056
ئەو خەڵکانی کە لە ٧٥ ساڵی لێکۆڵینە
وە کە زۆر دڵخۆشبوون لە خانەنشینیاندا
وە کە زۆر دڵخۆشبوون لە خانەنشینیاندا
10:45
were the people who had actively worked
to replace workmates with new playmates.
to replace workmates with new playmates.
182
633640
5816
ئەوخەڵکانە بوون کە زۆر بە چالاکی
.هاوڕێی ئیشیان دەگۆری بە هاوڕێی نوێ
.هاوڕێی ئیشیان دەگۆری بە هاوڕێی نوێ
10:51
Just like the millennials
in that recent survey,
in that recent survey,
183
639480
2976
بەتەواوی وەک ئەم نەوەیە کە لەم
،لێکۆڵینەوە تازەیدا
،لێکۆڵینەوە تازەیدا
10:54
many of our men when they
were starting out as young adults
were starting out as young adults
184
642480
3616
زۆربەی ئەو پیاوانەی کە بە گەنجی
لەگڵماندە دەستیان پیکرد
لەگڵماندە دەستیان پیکرد
10:58
really believed that fame and wealth
and high achievement
and high achievement
185
646120
4016
بەڕاستی باوەڕیان وابوو کە ناوبانگ و سامان
وبەدەستهێنانی پلەی بەرز
وبەدەستهێنانی پلەی بەرز
11:02
were what they needed to go after
to have a good life.
to have a good life.
186
650160
3936
.ئەو شتانەن کە پێویستن بۆ ژیانێکی باش
11:06
But over and over, over these 75 years,
our study has shown
our study has shown
187
654120
4176
بەڵام کات دوای کات ، دوای ئەو ٧٥ ساڵە
لە لێکۆڵینەوە پێشانی دا
لە لێکۆڵینەوە پێشانی دا
11:10
that the people who fared the best were
the people who leaned in to relationships,
the people who leaned in to relationships,
188
658320
5656
کە ئەو کەسانەی سەرکەوتنیان بەدەست هێناوە
،ئەوانەن کە پەیوەندی باشیان هەبووە
،ئەوانەن کە پەیوەندی باشیان هەبووە
11:16
with family, with friends, with community.
189
664000
3240
لەگەڵ خێزانیان، لەگەل هاوڕێکانیان
.و لەگەڵ کۆمەڵگە
.و لەگەڵ کۆمەڵگە
11:21
So what about you?
190
669080
1976
کەواتە چی دەربارەی ئێەوە؟
11:23
Let's say you're 25,
or you're 40, or you're 60.
or you're 40, or you're 60.
191
671080
3760
بابڵێین ئێوە لە تەمەنی ٢٥ساڵیدان
.یا ٤٠ ساڵ یان ٦٠ ساڵ
.یا ٤٠ ساڵ یان ٦٠ ساڵ
11:27
What might leaning in
to relationships even look like?
to relationships even look like?
192
675800
2960
پەیوەست بوون بە پەیوەنییەوە چی دەگەیەنێت؟
11:31
Well, the possibilities
are practically endless.
are practically endless.
193
679760
3120
باشە، گریمانەکان بە شێەویەکی پراکتیکی
.بێ کۆتایە
.بێ کۆتایە
11:35
It might be something as simple
as replacing screen time with people time
as replacing screen time with people time
194
683600
6096
لەوانەیە شتێکی ئاسان بێت هەر وەک گۆرینی
کاتی شاشە بێت بە کاتی خەڵک
کاتی شاشە بێت بە کاتی خەڵک
11:41
or livening up a stale relationship
by doing something new together,
by doing something new together,
195
689720
4456
یان خۆشکردنی پەیوەندی بەوەی
،شتێکی نوێ بکەیت لەگەڵ یەکدا
،شتێکی نوێ بکەیت لەگەڵ یەکدا
11:46
long walks or date nights,
196
694200
2200
،ڕۆشتن بۆماوەیەکی زۆر یان شەو چوونە دەرەوە
11:49
or reaching out to that family member
who you haven't spoken to in years,
who you haven't spoken to in years,
197
697360
4856
یان سەردانی کردنی ئەندامانی خێزان
،ئەوانەی کە چەند ساڵێکە نەتدیون
،ئەوانەی کە چەند ساڵێکە نەتدیون
11:54
because those all-too-common family feuds
198
702240
3496
چونکە ئەو تێکچوونی خێزانیە زۆر بوونی هەیە
11:57
take a terrible toll
199
705760
2216
ژیان بەرەو خراپی ئەبات
12:00
on the people who hold the grudges.
200
708000
2080
.بۆ ئەو کەسانەی کە ڕق لە دڵیانا هەڵەگرن
12:04
I'd like to close with a quote
from Mark Twain.
from Mark Twain.
201
712000
3920
.من کۆتای پێدەهێنم بە ووتەیەکی مارک توەین
12:09
More than a century ago,
202
717280
2376
،زیاتر لە سەدەیەک لەمەوپیش
12:11
he was looking back on his life,
203
719680
2616
،ئەو سەیری ژیانی ڕابردووی خۆی دەکرد
12:14
and he wrote this:
204
722320
1280
:وە ئەمەی نووسی
12:16
"There isn't time, so brief is life,
205
724840
3696
بەکورتی ، کاتی تەواو نییە لە ژیاندا بۆ"
12:20
for bickerings, apologies,
heartburnings, callings to account.
heartburnings, callings to account.
206
728560
5160
شەرکردن، داوای لێبوردن
.دڵشکاندن ، سەرزەنشت کردن
.دڵشکاندن ، سەرزەنشت کردن
12:26
There is only time for loving,
207
734720
2816
،تەنها کات هەیە بۆخۆشەویستی
12:29
and but an instant,
so to speak, for that."
so to speak, for that."
208
737560
3720
."وە بۆهەموو ساتێک، ئەگەر بتوانم ئەوە بڵێم
12:34
The good life is built
with good relationships.
with good relationships.
209
742760
4376
ژیانی باش دروست ئەبێت لەگڵ پەیوەندی باشدا
12:39
Thank you.
210
747160
1216
زۆر سوپاس
12:40
(Applause)
211
748400
5440
(چەپڵە لیدان)
ABOUT THE SPEAKER
Robert Waldinger - Psychiatrist, psychoanalyst, Zen priestRobert Waldinger is the Director of the Harvard Study of Adult Development, one of the most comprehensive longitudinal studies in history.
Why you should listen
Robert Waldinger is a psychiatrist, psychoanalyst and Zen priest. He is Clinical Professor of Psychiatry at Harvard Medical School and directs the Harvard Study of Adult Development, one of the longest-running studies of adult life ever done. The Study tracked the lives of two groups of men for over 75 years, and it now follows their Baby Boomer children to understand how childhood experience reaches across decades to affect health and wellbeing in middle age. He writes about what science and Zen can teach us about healthy human development.
Dr. Waldinger is the author of numerous scientific papers as well as two books. He teaches medical students and psychiatry residents at Massachusetts General Hospital in Boston, and he is a Senior Dharma Teacher in Boundless Way Zen.
To keep abreast of research findings, insights and more, visit robertwaldinger.com.
Robert Waldinger | Speaker | TED.com