TED@Merck KGaA, Darmstadt, Germany
Tiffany Watt Smith: The history of human emotions
Tiffany Watt Smith: İnsan duygularının tarihi
Filmed:
Readability: 4.5
3,518,597 views
Tiffany Watt Smith'e göre, duygularımızı ifade etmek için kullandığımız sözcükler kendimizi nasıl hissettiğimizi etkiliyor ve pek çok kez yeni kültürel beklenti ve fikirler ışığında (bazen çok ciddi şekilde) değişikliğe uğruyorlar. Örneğin nostalji, 1688 yılında ölümcül bir hastalık olarak tanımlanmıştı, bugün ise o kadar ciddi olmayan sıkıntılar için kullanılıyor. Duyguların tarihi ile ilgili bu harika konuşmada, hislerimizi anlatmak için kullandığımız dilin nasıl evrim geçirdiğini ve o hızla geçen duyguları kelimelere dökmek için farklı kültürlerde kullanılan yeni sözcükleri öğrenin.
Tiffany Watt Smith - Cultural historian
Tiffany Watt Smith investigates the hidden cultural forces which shape our emotions. Full bio
Tiffany Watt Smith investigates the hidden cultural forces which shape our emotions. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I would like to begin
with a little experiment.
with a little experiment.
0
856
2675
Küçük bir deneyle
başlamak istiyorum.
başlamak istiyorum.
00:15
In a moment, I'm going to ask
if you would close your eyes
if you would close your eyes
1
3555
3091
Bir anlığına
gözlerinizi kapatın
gözlerinizi kapatın
00:18
and see if you can work out
2
6670
1472
ve şu an neler hissettiğinizi
00:20
what emotions you're feeling right now.
3
8166
2910
anlamaya çalışın.
00:23
Now, you're not going
to tell anyone or anything.
to tell anyone or anything.
4
11100
2312
Kimseye bir şey söylemeyeceksiniz.
00:25
The idea is to see how easy
or perhaps hard you find it
or perhaps hard you find it
5
13436
4427
Burada amaç
tam olarak ne hissettiğinizi
tam olarak ne hissettiğinizi
00:29
to pinpoint exactly what you're feeling.
6
17887
2592
saptamanın ne kadar zor
veya kolay olduğunu görmek.
veya kolay olduğunu görmek.
00:32
And I thought I'd give you
10 seconds to do this.
10 seconds to do this.
7
20503
3441
10 saniye versem yeter
diye düşünüyorum.
diye düşünüyorum.
00:35
OK?
8
23968
1444
Tamam mı?
00:37
Right, let's start.
9
25436
1687
Pekâlâ, başlayalım.
00:48
OK, that's it, time's up.
10
36150
1377
Tamam, zaman doldu.
00:49
How did it go?
11
37551
1224
Nasıldı?
00:51
You were probably feeling
a little bit under pressure,
a little bit under pressure,
12
39113
2568
Muhtemelen biraz
baskı altında hissettiniz,
baskı altında hissettiniz,
00:53
maybe suspicious
of the person next to you.
of the person next to you.
13
41705
2166
belki de yanınızdaki kişiden
şüphe duydunuz.
şüphe duydunuz.
00:55
Did they definitely
have their eyes closed?
have their eyes closed?
14
43895
2723
Gözlerini gerçekten kapadılar mı?
00:58
Perhaps you felt some
strange, distant worry
strange, distant worry
15
46642
3210
Belki de bu sabah gönderdiğiniz
01:01
about that email you sent this morning
16
49876
2330
bir eposta yüzünden
tuhaf bir endişe hissettiniz
tuhaf bir endişe hissettiniz
01:04
or excitement about something
you've got planned for this evening.
you've got planned for this evening.
17
52230
3154
veya bu akşam için planladığınız
bir şeye heyecan duydunuz.
bir şeye heyecan duydunuz.
01:07
Maybe you felt that exhilaration
that comes when we get together
that comes when we get together
18
55408
3145
Belki de böyle bir grupla
bir arada olmanın
bir arada olmanın
01:10
in big groups of people like this;
19
58577
1743
coşkusunu hissettiniz;
01:12
the Welsh called it "hwyl,"
20
60344
2168
Gallerliler buna ''hwyl'' diyorlar,
01:14
from the word for boat sails.
21
62536
2350
gemi seyahatlarinden bir kelime.
01:17
Or maybe you felt all of these things.
22
65660
2654
Belki de bunların hepsini hissettiniz.
01:20
There are some emotions
which wash the world in a single color,
which wash the world in a single color,
23
68338
3425
Bunlar dünyayı tek bir renge boyayan
bazı duygular,
bazı duygular,
01:23
like the terror felt as a car skids.
24
71787
3009
tıpkı bir araba kaydığında
hissettiğiniz panik gibi.
hissettiğiniz panik gibi.
01:27
But more often, our emotions
crowd and jostle together
crowd and jostle together
25
75344
2598
Ancak genellikle duygularımız
onları ayırmamızı
onları ayırmamızı
01:29
until it is actually quite hard
to tell them apart.
to tell them apart.
26
77966
2837
güçleştirecek şekilde bir araya gelir.
01:33
Some slide past so quickly
you'd hardly even notice them,
you'd hardly even notice them,
27
81351
3791
Bazısı öyle hızlı geçer ki
fark etmezsiniz bile,
fark etmezsiniz bile,
01:37
like the nostalgia
that will make you reach out
that will make you reach out
28
85166
2428
süpermarkette aşina olduğunuz
bir markayı
bir markayı
01:39
to grab a familiar brand
in the supermarket.
in the supermarket.
29
87618
2590
uzanıp size aldıran nostalji hissi gibi.
01:42
And then there are others
that we hurry away from,
that we hurry away from,
30
90949
2402
Bazılarında da kaçar dururuz,
01:45
fearing that they'll burst on us,
31
93375
1890
üzerimizde patlayacaklarından korkarız,
01:47
like the jealousy that causes you
to search a loved one's pockets.
to search a loved one's pockets.
32
95956
3999
sevgilinizin ceplerini aramanıza
neden olan kıskançlık gibi.
neden olan kıskançlık gibi.
01:52
And of course, there are some emotions
which are so peculiar,
which are so peculiar,
33
100860
2908
Bazı duygular da o kadar gariptir ki
01:55
you might not even know what to call them.
34
103792
2075
onları nasıl adlandıracağınızı
bile bilemezsiniz.
bile bilemezsiniz.
01:57
Perhaps sitting there, you had
a little tingle of a desire
a little tingle of a desire
35
105891
2879
Belki de ünlü bir Fransız sosyologun
02:00
for an emotion one eminent
French sociologist called "ilinx,"
French sociologist called "ilinx,"
36
108794
4318
''ilinks'' adını verdiği bir duyguyu
açıklamak istediniz,
açıklamak istediniz,
02:05
the delirium that comes
with minor acts of chaos.
with minor acts of chaos.
37
113136
3526
küçük kargaşalarla birlikte gelen
hezeyan hâli.
hezeyan hâli.
02:08
For example, if you stood up right now
and emptied the contents of your bag
and emptied the contents of your bag
38
116686
3650
Örneğin şu an ayağa kalkıp
çantanızın içindekileri
çantanızın içindekileri
02:12
all over the floor.
39
120360
1196
yere dökmeniz.
02:13
Perhaps you experienced one of those odd,
untranslatable emotions
untranslatable emotions
40
121580
3927
Muhtemelen dilimizde
bariz bir karşılığı olmayan
bariz bir karşılığı olmayan
02:17
for which there's no obvious
English equivalent.
English equivalent.
41
125531
2785
bu tuhaf, çevrilmeyen
duygulardan birini hissettiniz.
duygulardan birini hissettiniz.
02:20
You might have felt the feeling
the Dutch called "gezelligheid,"
the Dutch called "gezelligheid,"
42
128340
3285
Hollandalıların ''gezelligheid'' dediği
dışarısı soğuk ve kasvetliyken
dışarısı soğuk ve kasvetliyken
02:23
being cozy and warm inside with friends
when it's cold and damp outside.
when it's cold and damp outside.
43
131649
4132
sizin arkadaşlarınızla sıcak
ve rahat hissettiğiniz duygusu gibi.
ve rahat hissettiğiniz duygusu gibi.
02:28
Maybe if you were really lucky,
44
136273
2316
Çok şanslı biriyseniz,
02:30
you felt this:
45
138613
1194
şunu hissettiniz:
02:32
"basorexia,"
46
140358
1347
''basoreksiya''
02:33
a sudden urge to kiss someone.
47
141729
2037
aniden gelen, birini öpme isteği.
02:35
(Laughter)
48
143790
2054
(Kahkaha)
02:38
We live in an age
49
146799
1803
Duygu bilgisinin
02:40
when knowledge of emotions
is an extremely important commodity,
is an extremely important commodity,
50
148626
4184
çok önemli bir varlık olduğu
bir çağda yaşıyoruz,
bir çağda yaşıyoruz,
02:45
where emotions are used
to explain many things,
to explain many things,
51
153530
3022
günümüzde duygular pek çok şeyi
açıklamada kullanılıyor,
açıklamada kullanılıyor,
02:49
exploited by our politicians,
52
157192
1917
politikacılar tarafından sömürülüyor,
02:51
manipulated by algorithms.
53
159133
2131
algoritmalar tarafından manipüle ediliyor.
02:53
Emotional intelligence, which is the skill
of being able to recognize and name
of being able to recognize and name
54
161288
4850
Kendi duygularınızı
ve başkalarının duygularını
ve başkalarının duygularını
02:58
your own emotions
and those of other people,
and those of other people,
55
166162
2476
anlayabilme yetisi olan
duygusal zekâ
duygusal zekâ
03:00
is considered so important, that this
is taught in our schools and businesses
is taught in our schools and businesses
56
168662
4187
o kadar önemli ki okullarda
ve işletmelerde öğretiliyor
ve işletmelerde öğretiliyor
03:04
and encouraged by our health services.
57
172873
2327
ve sağlık hizmetleri tarafından
teşvik ediliyor.
teşvik ediliyor.
03:07
But despite all of this,
58
175962
1823
Tüm bunlara rağmen,
03:09
I sometimes wonder
59
177809
1179
bazen duygular üzerinde
03:11
if the way we think about emotions
is becoming impoverished.
is becoming impoverished.
60
179012
3883
düşünme şeklimizin
verimsizleştiğini düşünüyorum.
verimsizleştiğini düşünüyorum.
03:15
Sometimes, we're not even that clear
what an emotion even is.
what an emotion even is.
61
183491
4359
Bazen bir duygunun ne olduğunu bile
tam olarak anlayamıyoruz.
tam olarak anlayamıyoruz.
03:21
You've probably heard the theory
62
189509
1946
Muhtemelen tüm duygusal hayatımızın
03:23
that our entire emotional lives
can be boiled down
can be boiled down
63
191479
2584
bir grup temel duyguya
indirgenebileceğine ilişkin
indirgenebileceğine ilişkin
03:26
to a handful of basic emotions.
64
194087
3234
teoriyi duymuşsunuzdur.
03:29
This idea is actually
about 2,000 years old,
about 2,000 years old,
65
197345
2465
Bu görüş 2.000 yıllık
03:31
but in our own time,
66
199834
1164
ama kendi zamanımızda
03:33
some evolutionary psychologists
have suggested that these six emotions --
have suggested that these six emotions --
67
201022
4265
bazı evrimsel psikologlar
şu altı duygunun --
şu altı duygunun --
03:37
happiness, sadness, fear,
disgust, anger, surprise --
disgust, anger, surprise --
68
205311
4754
mutluluk, üzüntü, korku,
iğrenme, öfke, şaşırma --
iğrenme, öfke, şaşırma --
03:42
are expressed by everyone across the globe
in exactly the same way,
in exactly the same way,
69
210089
3539
dünya üzerinde herkes tarafından
aynı şekilde hissedildiği kanısındalar,
aynı şekilde hissedildiği kanısındalar,
03:45
and therefore represent
the building blocks
the building blocks
70
213652
2683
bu yüzden de
tüm duygusal hayatımızın
tüm duygusal hayatımızın
03:48
of our entire emotional lives.
71
216359
2659
temel yapı taşlarını
temsil ediyorlar.
temsil ediyorlar.
03:51
Well, if you look at an emotion like this,
72
219042
2167
Böyle bir duygu söz konusuysa,
03:53
then it looks like a simple reflex:
73
221233
2129
basit bir tepkimeye benziyor:
03:55
it's triggered by an external predicament,
74
223386
2236
dış bir kötü etken onu harekete geçiriyor,
03:57
it's hardwired,
75
225646
1781
donanıyor
03:59
it's there to protect us from harm.
76
227451
2598
ve bizi korumak için ortaya çıkıyor.
04:02
So you see a bear,
your heart rate quickens,
your heart rate quickens,
77
230073
2464
Bir ayı gördüğünüzde,
kalp atışınız hızlanır,
kalp atışınız hızlanır,
04:04
your pupils dilate, you feel frightened,
you run very, very fast.
you run very, very fast.
78
232561
4201
göz bebekleriniz küçülür,
korkarsınız ve çok hızlı koşarsınız.
korkarsınız ve çok hızlı koşarsınız.
04:09
The problem with this picture is,
79
237878
2087
Bu tabloda sorun şu,
04:11
it doesn't entirely capture
what an emotion is.
what an emotion is.
80
239989
4098
bir duygunun ne olduğunu
tam olarak anlatmıyor.
tam olarak anlatmıyor.
04:16
Of course, the physiology
is extremely important,
is extremely important,
81
244592
2958
Elbette fizyoloji inanılmaz
bir öneme sahip
bir öneme sahip
04:19
but it's not the only reason
why we feel the way we do
why we feel the way we do
82
247574
3151
ama herhangi bir zamanda
neden o şekilde hissettiğimizin
neden o şekilde hissettiğimizin
04:22
at any given moment.
83
250749
1575
tek sebebi değil.
04:26
What if I was to tell you
that in the 12th century,
that in the 12th century,
84
254102
2978
Bazı 12. yüzyıl şairlerinin
esnemeyi
esnemeyi
04:29
some troubadours didn't see yawning
85
257104
3752
bugün gördüğümüz şekilde
04:32
as caused by tiredness
or boredom like we do today,
or boredom like we do today,
86
260880
3750
yorgunluk veya can sıkıntısı
kaynaklı değil,
kaynaklı değil,
04:36
but thought it a symbol
of the deepest love?
of the deepest love?
87
264654
3354
derin bir aşk olarak yorumladığını
biliyor muydunuz?
biliyor muydunuz?
04:40
Or that in that same period,
brave men -- knights --
brave men -- knights --
88
268907
4239
Peki aynı dönemde,
cesur şövalyelerin
cesur şövalyelerin
04:45
commonly fainted out of dismay?
89
273170
3289
korkudan bayıldığını?
04:49
What if I was to tell you
90
277474
1242
Peki ya çölde yaşayan
04:50
that some early Christians
who lived in the desert
who lived in the desert
91
278740
2763
ilk Hristiyanların
uçan şeytanların öğle vakti gelip
uçan şeytanların öğle vakti gelip
04:53
believed that flying demons
who mainly came out at lunchtime
who mainly came out at lunchtime
92
281527
3888
onları ''accide'' adını verdikleri
04:57
could infect them with an emotion
they called "accidie,"
they called "accidie,"
93
285439
4862
bazen onları öldürebilecek kadar
05:02
a kind of lethargy
that was sometimes so intense
that was sometimes so intense
94
290325
2594
yoğun bir rehavet duygusuna
soktuklarına inandıklarını
soktuklarına inandıklarını
05:04
it could even kill them?
95
292943
1489
biliyor muydunuz?
05:07
Or that boredom,
as we know and love it today,
as we know and love it today,
96
295234
4136
Ayrıca, bugün o çok sevdiğimiz
can sıkıntısının,
can sıkıntısının,
05:11
was first really only felt
by the Victorians,
by the Victorians,
97
299394
3027
boş vakit ve bireysel gelişime
yönelik yeni fikirlere karşı
yönelik yeni fikirlere karşı
05:14
in response to new ideas
about leisure time and self-improvement?
about leisure time and self-improvement?
98
302445
5176
ilk önce yalnızca
Viktoryenler tarafından hissedildiğini?
Viktoryenler tarafından hissedildiğini?
05:20
What if we were to think again
99
308570
1500
Bu duygulara yönelik
05:22
about those odd,
untranslatable words for emotions
untranslatable words for emotions
100
310094
2818
tuhaf, çevrilmeyen kelimeleri
yeniden ele alıp
yeniden ele alıp
05:24
and wonder whether some cultures
might feel an emotion more intensely
might feel an emotion more intensely
101
312936
4230
bazı kültürlerin sadece
adlandırmak ve hakkında konuşmak için
adlandırmak ve hakkında konuşmak için
05:29
just because they've bothered
to name and talk about it,
to name and talk about it,
102
317190
3796
bir duyguyu çok daha yoğun bir şekilde
hissedip hissetmedikleri ilgimi çekiyor,
hissedip hissetmedikleri ilgimi çekiyor,
05:33
like the Russian "toska,"
103
321010
2469
örneğin, Rusçada ''toska'',
05:35
a feeling of maddening dissatisfaction
104
323503
2707
büyük açık alanlarda estiği söylenen
05:38
said to blow in from the great plains.
105
326234
2534
sizi çılgına çeviren tatminsizlik duygusu.
05:43
The most recent developments
in cognitive science show
in cognitive science show
106
331111
3965
Bilişsel bilimdeki
en son gelişmeler
en son gelişmeler
05:47
that emotions are not simple reflexes,
107
335100
3391
duyguların sadece basit tepkimeler değil,
05:50
but immensely complex, elastic systems
108
338515
3110
hem kalıtsal biyolojik özelliklerimize
05:53
that respond both to the biologies
that we've inherited
that we've inherited
109
341649
3148
hem de içinde yaşadığımız kültüre
yanıt veren
yanıt veren
05:56
and to the cultures that we live in now.
110
344821
2649
oldukça karışık ve esnek sistemler
olduğunu gösteriyor.
olduğunu gösteriyor.
05:59
They are cognitive phenomena.
111
347494
2096
Duygular bilişsel fenomenler.
06:01
They're shaped not just by our bodies,
but by our thoughts,
but by our thoughts,
112
349614
2949
Yalnızca bedenimizle değil,
düşüncelerimiz,
düşüncelerimiz,
06:04
our concepts, our language.
113
352587
2829
görüş ve dilimizle de şekilleniyorlar.
06:07
The neuroscientist Lisa Feldman Barrett
has become very interested
has become very interested
114
355979
4430
Nöro bilimci Lisa Feldman Barrett
dil ve duygular arasındaki
dil ve duygular arasındaki
06:12
in this dynamic relationship
between words and emotions.
between words and emotions.
115
360433
3744
bu dinamik ilişki konusu
üzerinde oldukça ilgiliydi.
üzerinde oldukça ilgiliydi.
06:16
She argues that when we learn
a new word for an emotion,
a new word for an emotion,
116
364558
3453
Kendisine göre, bir duyguyu tanımlayan
yeni bir sözcük öğrendiğimizde
yeni bir sözcük öğrendiğimizde
06:20
new feelings are sure to follow.
117
368035
2898
yeni hisler de beraberinde geliyor.
06:24
As a historian, I've long suspected
that as language changes,
that as language changes,
118
372272
3980
Bir tarihçi olarak
dille birlikte duygularımızın da değiştiği
dille birlikte duygularımızın da değiştiği
06:28
our emotions do, too.
119
376276
1683
konusunda hep şüpheliydim.
06:30
When we look to the past, it's easy
to see that emotions have changed,
to see that emotions have changed,
120
378527
3899
Geçmişe baktığımızda
duygularımızın bazen
duygularımızın bazen
06:34
sometimes very dramatically,
121
382450
1924
yeni kültürel beklentiler,
06:36
in response to new cultural expectations
and religious beliefs,
and religious beliefs,
122
384398
3493
dini inançlar, cinsiyet, etnisite ve yaş
06:39
new ideas about gender, ethnicity and age,
123
387915
3126
ve hatta yeni siyasi ve ekonomik
ideolojilere bile
ideolojilere bile
06:43
even in response to new political
and economic ideologies.
and economic ideologies.
124
391065
4271
yanıt olarak büyük çapta
değiştiğini görmek mümkün.
değiştiğini görmek mümkün.
06:48
There is a historicity to emotions
125
396106
3398
Duygular konusunda
06:51
that we are only recently
starting to understand.
starting to understand.
126
399528
3412
henüz anlamaya başladığımız
bir tarihsellik var.
bir tarihsellik var.
06:56
So I agree absolutely that it does us good
to learn new words for emotions,
to learn new words for emotions,
127
404228
4171
O yüzden duygular için yeni sözcükler
öğrenmek kesinlikle faydalı olacaktır
öğrenmek kesinlikle faydalı olacaktır
07:00
but I think we need to go further.
128
408423
2396
ama bunun da ilerisine gitmemiz gerek.
07:02
I think to be truly
emotionally intelligent,
emotionally intelligent,
129
410843
2674
Bence tamamen
duygusal olarak zeki olmak için
duygusal olarak zeki olmak için
07:05
we need to understand
where those words have come from,
where those words have come from,
130
413541
4312
bu sözcüklerin nereden geldiğini,
07:09
and what ideas about how
we ought to live and behave
we ought to live and behave
131
417877
4178
bununla birlikte
yaşayış ve davranış şekillerimize dair
yaşayış ve davranış şekillerimize dair
07:14
they are smuggling along with them.
132
422079
2172
ne tür fikirler içerdiklerini
anlamamız lazım.
anlamamız lazım.
07:17
Let me tell you a story.
133
425753
1805
Size bir olay anlatayım.
07:19
It begins in a garret
in the late 17th century,
in the late 17th century,
134
427582
4130
17. yüzyılın sonlarında
Basel İsviçre üniversitesi kentinde
Basel İsviçre üniversitesi kentinde
07:23
in the Swiss university town of Basel.
135
431736
2526
bir çatı arasında geçiyor.
07:26
Inside, there's a dedicated student
living some 60 miles away from home.
living some 60 miles away from home.
136
434286
5665
Orada evinden 90 km uzakta
yaşayan kararlı bir öğrenci var.
yaşayan kararlı bir öğrenci var.
07:31
He stops turning up to his lectures,
137
439975
1792
Derslere gitmemeye başlıyor
07:33
and his friends come to visit
and they find him dejected and feverish,
and they find him dejected and feverish,
138
441791
4720
ziyarete gelen arkadaşları
keyifsiz ve ateşli olduğunu fark ediyor,
keyifsiz ve ateşli olduğunu fark ediyor,
07:38
having heart palpitations,
139
446535
1866
kalp çarpıntısı
07:40
strange sores breaking out on his body.
140
448425
2465
ve vücudunda tuhaf benekler var.
07:43
Doctors are called,
141
451338
1164
Doktorlar aranıyor
07:44
and they think it's so serious
that prayers are said for him
that prayers are said for him
142
452526
2879
ve ciddi olduğunu düşünmüş olmalılar ki
kilisede ona dua ediliyor.
07:47
in the local church.
143
455429
1156
07:48
And it's only when they're preparing
to return this young man home
to return this young man home
144
456609
3205
Sonra rahatça can vermesi için
bu genç adamı
bu genç adamı
07:51
so that he can die,
145
459838
1192
eve gönderecekken
07:53
that they realize what's going on,
146
461054
1731
ne olduğunu fark ediyorlar
07:54
because once they lift him
onto the stretcher,
onto the stretcher,
147
462809
2247
çünkü onu sedyeye aldıklarında
07:57
his breathing becomes less labored.
148
465080
1697
solunumu biraz daha rahatlıyor.
07:58
And by the time he's got
to the gates of his hometown,
to the gates of his hometown,
149
466801
2795
Mahallesinin girişine geldiğinde,
08:01
he's almost entirely recovered.
150
469620
2124
neredeyse tamamen iyileşiyor.
08:04
And that's when they realize
151
472186
1413
İşte bu aşamada anlıyorlar ki
08:05
that he's been suffering
from a very powerful form of homesickness.
from a very powerful form of homesickness.
152
473623
4165
çok güçlü bir ev özlemi hastalığı
çekiyormuş.
çekiyormuş.
08:09
It's so powerful,
that it might have killed him.
that it might have killed him.
153
477812
2473
O kadar güçlü ki
onu öldürebilirdi.
onu öldürebilirdi.
08:13
Well, in 1688, a young doctor,
Johannes Hofer,
Johannes Hofer,
154
481347
3268
1688 yılında
Johannes Hofer adında genç bir doktor
Johannes Hofer adında genç bir doktor
08:16
heard of this case and others like it
155
484639
2032
bu ve benzeri olaylardan haberdar oluyor
08:18
and christened the illness "nostalgia."
156
486695
3107
ve hastalığa ''nostalji''
adını veriyorlar.
adını veriyorlar.
08:22
The diagnosis quickly caught on
in medical circles around Europe.
in medical circles around Europe.
157
490843
3480
Teşhis Avrupa'da
tıbbi çevrede hızlıca kabul gördü.
tıbbi çevrede hızlıca kabul gördü.
08:26
The English actually thought
they were probably immune
they were probably immune
158
494347
2572
İngilizler bundan
etkilenmeyeceklerini sandılar
etkilenmeyeceklerini sandılar
08:28
because of all the travel they did
in the empire and so on.
in the empire and so on.
159
496943
2835
çünkü imparatorluk boyunca
seyahat ediyorlardı.
seyahat ediyorlardı.
08:31
But soon there were cases
cropping up in Britain, too.
cropping up in Britain, too.
160
499802
2548
Ancak kısa zamanda
Britanya'da da örnekleri görüldü.
Britanya'da da örnekleri görüldü.
08:34
The last person to die from nostalgia
161
502374
2868
Nostaljiden hayatını kaybeden son kişi
08:37
was an American soldier fighting
during the First World War in France.
during the First World War in France.
162
505266
4656
Fransa'da I. Dünya Savaşında savaşan
Amerikalı bir askerdi.
Amerikalı bir askerdi.
08:43
How is it possible
that you could die from nostalgia
that you could die from nostalgia
163
511363
3569
Yüzyıldan bile az bir yakın geçmişte
nostalji yüzünden ölmek
nostalji yüzünden ölmek
08:46
less than a hundred years ago?
164
514956
1812
nasıl mümkün olabilir?
08:48
But today, not only does the word
mean something different --
mean something different --
165
516792
3072
Bugün bu kelime
farklı bir şey ifade etmekle kalmıyor,
farklı bir şey ifade etmekle kalmıyor,
08:51
a sickening for a lost time
rather than a lost place --
rather than a lost place --
166
519888
3436
kaybedilen mekâna değil,
zamana ilişkin bir rahatsızlık,
zamana ilişkin bir rahatsızlık,
08:55
but homesickness itself
is seen as less serious,
is seen as less serious,
167
523348
3298
ayrıca ev özlemi çok daha az
ciddi olarak görülüyor,
ciddi olarak görülüyor,
08:58
sort of downgraded from something
you could die from
you could die from
168
526670
2541
hayatınızı kaybedebileceğiniz
bir durumdan
bir durumdan
09:01
to something you're mainly worried
your kid might be suffering from
your kid might be suffering from
169
529235
3249
çocuğunuzun bir pijama partisinde
hissedeceğinden endişelendiğiniz
hissedeceğinden endişelendiğiniz
09:04
at a sleepover.
170
532508
1168
bir durum hâline geldi.
09:05
This change seems to have happened
in the early 20th century.
in the early 20th century.
171
533700
4118
Bu değişiklik 20. yüzyılın
başında gerçekleşmiş görünüyor.
başında gerçekleşmiş görünüyor.
09:09
But why?
172
537842
1219
Peki neden?
09:11
Was it the invention of telephones
or the expansion of the railways?
or the expansion of the railways?
173
539085
4232
Sebebi telefonların icadı mı
yoksa demir yollarının uzatılması mı?
yoksa demir yollarının uzatılması mı?
09:15
Was it perhaps the coming of modernity,
174
543341
2981
Belki de hareketlilik,
seyahat ve ilerlemenin kutlandığı,
seyahat ve ilerlemenin kutlandığı,
09:18
with its celebration of restlessness
and travel and progress
and travel and progress
175
546346
3729
aşina olunan şeye hasta olmanın
09:22
that made sickening for the familiar
176
550099
2517
dikkate değmez olarak görüldüğü
09:24
seem rather unambitious?
177
552640
1596
modernlik anlayışının gelişi.
09:27
You and I inherit that massive
transformation in values,
transformation in values,
178
555324
5018
Hepimiz değerlerle ilgili
bu dev dönüşümü miras alıyoruz
bu dev dönüşümü miras alıyoruz
09:32
and it's one reason why we might not
feel homesickness today
feel homesickness today
179
560366
3257
ve geçmişteki kadar ciddi ev özlemi
çekmiyor olmamızın
çekmiyor olmamızın
09:35
as acutely as we used to.
180
563647
2016
bir sebebi bu.
09:39
It's important to understand
181
567139
2056
Bu büyük tarihsel değişimlerin
09:41
that these large historical changes
influence our emotions
influence our emotions
182
569219
3536
kısmen de olsa hislerimizi
hissediş şeklimizi etkilediği için
hissediş şeklimizi etkilediği için
09:44
partly because they affect
how we feel about how we feel.
how we feel about how we feel.
183
572779
3815
duygularımız üzerinde
büyük etkisi olduğunu anlamamız önemli.
büyük etkisi olduğunu anlamamız önemli.
09:48
Today, we celebrate happiness.
184
576991
2515
Bugün mutluluğu kutluyoruz.
09:51
Happiness is supposed
to make us better workers
to make us better workers
185
579988
3269
Mutluluğun bizi daha iyi bir çalışan,
09:55
and parents and partners;
186
583281
2167
daha iyi bir ebeveyn ve eş yapması gerek;
09:57
it's supposed to make us live longer.
187
585472
2476
uzun yaşamamızı sağlaması gerek.
09:59
In the 16th century,
188
587972
1825
16. yüzyılda,
10:01
sadness was thought to do
most of those things.
most of those things.
189
589821
2848
üzüntünün bunları sağladığı
düşünülüyordu.
düşünülüyordu.
10:04
It's even possible to read
self-help books from that period
self-help books from that period
190
592693
3398
Okuyuculara, hayal kırıklığına
uğramaları için bir dizi sebep sunan
uğramaları için bir dizi sebep sunan
10:08
which try to encourage sadness in readers
191
596115
2573
ve onları üzülmeye teşvik eden
10:10
by giving them lists of reasons
to be disappointed.
to be disappointed.
192
598712
2966
kişisel gelişim kitaplarına bile
bulmanız mümkün.
bulmanız mümkün.
10:13
(Laughter)
193
601702
1042
(Kahkaha)
10:14
These self-help authors thought
you could cultivate sadness as a skill,
you could cultivate sadness as a skill,
194
602768
4247
Bu kişisel gelişim yazarlarına göre
üzüntü bir yeti olarak kazanılabilirdi,
üzüntü bir yeti olarak kazanılabilirdi,
10:19
since being expert in it
would make you more resilient
would make you more resilient
195
607039
3158
çünkü bu konuda uzman olmak
başınıza kötü bir şey geldiğinde
başınıza kötü bir şey geldiğinde
10:22
when something bad did happen to you,
as invariably it would.
as invariably it would.
196
610221
3482
aynısını hissetmiş olacağınızdan
daha dayanıklı olmanızı sağlayacaktı.
daha dayanıklı olmanızı sağlayacaktı.
10:26
I think we could learn from this today.
197
614195
2436
Bence bugün de bundan ders çıkarabiliriz.
10:28
Feel sad today, and you might feel
impatient, even a little ashamed.
impatient, even a little ashamed.
198
616655
5171
Bugün üzgün olun, hoşgörüsüz
ve hatta utanmış hissedebilirsiniz.
ve hatta utanmış hissedebilirsiniz.
10:33
Feel sad in the 16th century,
and you might feel a little bit smug.
and you might feel a little bit smug.
199
621850
4097
16. yüzyılda üzülün
ve kendini beğenmiş olursunuz.
ve kendini beğenmiş olursunuz.
10:39
Of course, our emotions
don't just change across time,
don't just change across time,
200
627391
3271
Tabii duygularımız sadece
zaman boyunca değişmiyor,
zaman boyunca değişmiyor,
10:42
they also change from place to place.
201
630686
2238
mekândan mekâna da değişiyor.
10:45
The Baining people of Papua New Guinea
speak of "awumbuk,"
speak of "awumbuk,"
202
633526
4579
Papua New Guinea'nın
Baining halkı ''awumbuk''tan söz ederler,
Baining halkı ''awumbuk''tan söz ederler,
10:50
a feeling of lethargy that descends
when a houseguest finally leaves.
when a houseguest finally leaves.
203
638129
4178
bir misafir sonunda gittiğinde
hissedilen rehavet hissi.
hissedilen rehavet hissi.
10:54
(Laughter)
204
642331
1087
(Kahkaha)
10:55
Now, you or I might feel relief,
205
643442
2589
Biz rahatlamış hissediyoruz
10:58
but in Baining culture,
206
646055
2117
fakat Baining kültüründe,
11:00
departing guests are thought
to shed a sort of heaviness
to shed a sort of heaviness
207
648196
3077
giden misafirlerin bir ağırlık
bıraktıklarına inanılır,
bıraktıklarına inanılır,
11:03
so they can travel more easily,
208
651297
1754
böylece daha kolay seyahat ederler
11:05
and this heaviness infects the air
and causes this awumbuk.
and causes this awumbuk.
209
653075
3128
bu ağırlık da havaya bulaşır
ve bu awumbuka sebep olur.
ve bu awumbuka sebep olur.
11:08
And so what they do is leave
a bowl of water out overnight
a bowl of water out overnight
210
656227
2821
Gece bu havayı emmesi için
11:11
to absorb this air,
211
659072
1176
bir kâse su koyarlar,
11:12
and then very early the next morning,
they wake up and have a ceremony
they wake up and have a ceremony
212
660272
3376
sonraki sabah da uyandıklarında
suyu dökerek
suyu dökerek
11:15
and throw the water away.
213
663672
1224
kutlama yaparlar.
11:16
Now, here's a good example
214
664920
1263
Bu ritüel, ruhani uygulama
11:18
of spiritual practices
and geographical realities combining
and geographical realities combining
215
666207
4037
ve coğrafi gerçeklerin
bir araya gelerek
bir araya gelerek
11:22
to bring a distinct emotion into life
216
670268
2454
uzak bir duygunun hayata geçmesi
11:24
and make it disappear again.
217
672746
1760
ve sonra kaybolmasına güzel bir örnek.
11:27
One of my favorite emotions
is a Japanese word, "amae."
is a Japanese word, "amae."
218
675836
4633
En sevdiğim duygulardan biri
Japonca bir sözcük olan ''amae''.
Japonca bir sözcük olan ''amae''.
11:33
Amae is a very common word in Japan,
219
681425
2332
Japonya'da çok sık kullanılıyor
11:35
but it is actually quite
hard to translate.
hard to translate.
220
683781
2028
ama tercümesi bir hayli zor.
11:37
It means something like
the pleasure that you get
the pleasure that you get
221
685833
2539
Hayatınızın sorumluluğunu
11:40
when you're able to temporarily
hand over responsibility for your life
hand over responsibility for your life
222
688396
3994
geçici olarak birine devrettiğinizde
hissedilen memnuniyet
hissedilen memnuniyet
11:44
to someone else.
223
692414
1304
anlamına geliyor.
11:45
(Laughter)
224
693742
1010
(Kahkaha)
11:46
Now, anthropologists suggest
225
694776
1667
Antropologlara göre,
11:48
that one reason why this word
might have been named and celebrated
might have been named and celebrated
226
696467
4028
bu sözcüğün Japonya'da
isimlendirilmesi
isimlendirilmesi
11:52
in Japan
227
700519
1188
ve kutlanmasının sebebi,
11:53
is because of that country's
traditionally collectivist culture,
traditionally collectivist culture,
228
701731
3934
ülkenin geleneksel
birliktelik kültüründen geliyor,
birliktelik kültüründen geliyor,
11:57
whereas the feeling of dependency
229
705689
3066
buna göre bağlılık duygusu
12:00
may be more fraught
amongst English speakers,
amongst English speakers,
230
708779
2860
kendi kendine yeterlik ve bireysellik
değerlerini öğrenen
değerlerini öğrenen
12:03
who have learned to value
self-sufficiency and individualism.
self-sufficiency and individualism.
231
711663
4259
İngilizce konuşanlar arasında
daha rahatsız edici olabilir.
daha rahatsız edici olabilir.
12:09
This might be a little simplistic,
232
717152
2387
Çok basit görünüyor olabilir
12:11
but it is tantalizing.
233
719563
1754
ama aslında çok heyecan verici.
12:13
What might our emotional languages
tell us not just about what we feel,
tell us not just about what we feel,
234
721889
5374
Duygusal dilimiz bize sadece
ne hissettiğimizden ziyade
ne hissettiğimizden ziyade
12:19
but about what we value most?
235
727287
2907
en çok değer verdiğimiz şeyler
hakkında ne söyleyebilir?
hakkında ne söyleyebilir?
12:24
Most people who tell us
to pay attention to our well-being
to pay attention to our well-being
236
732877
4104
Kendi sağlığımıza dikkat vermemizi
söyleyen çoğu insan
söyleyen çoğu insan
12:29
talk of the importance
of naming our emotions.
of naming our emotions.
237
737005
3709
duygularımızı adlandırmanın
öneminden bahsederler.
öneminden bahsederler.
12:32
But these names aren't neutral labels.
238
740738
3233
Ancak bu isimler tarafsız etiketler değil.
12:35
They are freighted with our culture's
values and expectations,
values and expectations,
239
743995
3225
Kültürümüzün değerleri
ve beklentileriyle dolular
ve beklentileriyle dolular
12:39
and they transmit ideas
about who we think we are.
about who we think we are.
240
747244
3326
ve olduğumuzu düşündüğümüz
kişi hakkında fikir veriyorlar.
kişi hakkında fikir veriyorlar.
12:43
Learning new and unusual words
for emotions will help attune us
for emotions will help attune us
241
751650
4072
Duygulara dair yeni ve sıradışı
sözcükler öğrenmek
sözcükler öğrenmek
12:47
to the more finely grained
aspects of our inner lives.
aspects of our inner lives.
242
755746
3487
iç hayatımızın derinliklerine
uyum sağlamamıza yardım edecektir.
uyum sağlamamıza yardım edecektir.
12:51
But more than this, I think these
words are worth caring about,
words are worth caring about,
243
759802
3706
Bunun da ötesinde, bence
bu sözcükler önemsenmeye değer
bu sözcükler önemsenmeye değer
12:55
because they remind us
how powerful the connection is
how powerful the connection is
244
763532
3343
çünkü düşündüğümüz şey
ve hissettiğimiz şey arasındaki bağın
ve hissettiğimiz şey arasındaki bağın
12:58
between what we think
245
766899
1492
ne kadar güçlü olduğunu
13:00
and how we end up feeling.
246
768415
1826
bize hatırlatıyorlar.
13:03
True emotional intelligence
requires that we understand
requires that we understand
247
771156
4015
Gerçek duygusal zekâ,
duygularımız hakkında
duygularımız hakkında
13:07
the social, the political,
the cultural forces
the cultural forces
248
775195
4804
inanış şeklimize yön veren
ve mutluluk, nefret, öfke
ve mutluluk, nefret, öfke
13:12
that have shaped what we've come
to believe about our emotions
to believe about our emotions
249
780023
3533
veya sevgi gibi duyguların
hâlâ değişebildiğini anlamamızı isteyen
hâlâ değişebildiğini anlamamızı isteyen
13:15
and understand how happiness
or hatred or love or anger
or hatred or love or anger
250
783580
6118
sosyal, politik ve kültürel güçleri
13:21
might still be changing now.
251
789722
2487
anlamamızı gerektirir.
13:24
Because if we want to measure our emotions
252
792698
2888
Çünkü duygularımızı ölçmek
13:27
and teach them in our schools
253
795610
1943
ve okullarda öğretmek
13:29
and listen as our politicians
tell us how important they are,
tell us how important they are,
254
797577
3609
ve siyasetçiler ne kadar önemli
olduklarını söylerken dinlemek istiyorsak,
olduklarını söylerken dinlemek istiyorsak,
13:33
then it is a good idea that we understand
255
801210
2200
o hâlde onlar hakkındaki varsayımlarımızın
13:35
where the assumptions we have about them
256
803434
1956
nereden geldiğini
13:37
have come from,
257
805414
1180
ve bizimle konuşurken
13:38
and whether they still
truly speak to us now.
truly speak to us now.
258
806618
3304
samimi olup olmadıklarını anlamamız
çok önemli.
çok önemli.
Tarihçi olarak çalışırken
çok sık hissettiğim
çok sık hissettiğim
13:43
I want to end with an emotion I often feel
259
811478
2080
13:45
when I'm working as a historian.
260
813582
1984
bir duyguyla bitirmek istiyorum.
13:47
It's a French word, "dépaysement."
261
815590
2461
Fransızca bir sözcük olan
''depaysement.''
''depaysement.''
13:50
It evokes the giddy disorientation
that you feel in an unfamiliar place.
that you feel in an unfamiliar place.
262
818495
4809
Aşina olmadığınız bir yerde
hissettiğiniz şaşkınlık ve uyumsuzluk.
hissettiğiniz şaşkınlık ve uyumsuzluk.
13:55
One of my favorite parts
of being a historian
of being a historian
263
823328
2096
Tarihçi olmanın
en sevdiğim yanlarından biri
en sevdiğim yanlarından biri
13:57
is when something
I've completely taken for granted,
I've completely taken for granted,
264
825448
2484
değerini hiç bilmediğim
bir şeyle karşılaştığımda,
bir şeyle karşılaştığımda,
13:59
some very familiar part of my life,
265
827956
2571
örneğin hayatımın çok aşina bir parçası,
14:02
is suddenly made strange again.
266
830551
2084
yeniden garip bir hâl alıyor.
14:05
Dépaysement is unsettling,
267
833262
2817
Depaysement rahatsız edici
14:08
but it's exciting, too.
268
836103
1855
ama aynı zamanda heyecan verici.
14:09
And I hope you might be having
just a little glimpse of it right now.
just a little glimpse of it right now.
269
837982
3534
Ve umarım şu an, siz de bunu
bir parça da olsa hissediyorsunuzdur.
bir parça da olsa hissediyorsunuzdur.
14:13
Thank you.
270
841540
1167
Teşekkür ederim.
14:14
(Applause)
271
842731
2801
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Tiffany Watt Smith - Cultural historianTiffany Watt Smith investigates the hidden cultural forces which shape our emotions.
Why you should listen
Tiffany Watt Smith is the author of The Book of Human Emotions, which tells the stories of 154 feelings from around the world. It has been published in 9 countries so far. She is currently a Wellcome Trust research fellow at the Centre for the History of the Emotions at Queen Mary University of London, and she was educated at the Universities of Cambridge and London. Her writing has appeared in The Guardian, the BBC News Magazine and The New Scientist. In 2014, she was named a BBC New Generation Thinker. In her previous career, she was a theatre director.
Tiffany Watt Smith | Speaker | TED.com