TED2019
Carole Cadwalladr: Facebook's role in Brexit -- and the threat to democracy
Керол Кедваладер: Улогата на Фејсбук во Брегзит - и заканата за демократијата.
Filmed:
Readability: 4.1
3,749,529 views
Новинарката Керол Кедваладер во својот впечатлив говор навлегува во настани од поново време кои предизвикаа вчудоневиденост: тесната победа на референдумот во Британија во 2016 за излез од Европската Унија. Таа ги проследува резултатите од бројните лажни реклами на Фејсбук чија целна група биле лесно убедливите и неодлучни гласачи за Брегзит и ги поврзува со истите целни групи и тактики во претседателските избори во САД, во 2016. Новинарката Кедваладер ги повикува „боговите на силициумската долина“ укажувајќи им дека се на погрешната страна на историјата и го поставува прашањето: Дали слободните и фер избори се дел од минатото?
Carole Cadwalladr - Investigative journalist
Carole Cadwalladr is a British investigative journalist and features writer. Full bio
Carole Cadwalladr is a British investigative journalist and features writer. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
So, on the day after the Brexit vote,
0
1270
2904
На денот после гласањето за Брегзит,
00:16
in June 2016,
1
4198
2953
во јуни 2016,
00:19
when Britain woke up to the shock
2
7175
1997
кога Британија се разбуди во шок
00:21
of discovering that we're leaving
the European Union,
the European Union,
3
9196
2929
откако дозна дека ја напуштаме
Европската Унија,
Европската Унија,
00:24
my editor at the "Observer"
newspaper in the UK
newspaper in the UK
4
12149
2833
мојот издавач на весникот„Обзервер“
во Обединетото Кралство
во Обединетото Кралство
00:27
asked me to go back to South Wales,
where I grew up, and to write a report.
where I grew up, and to write a report.
5
15006
4196
побара да одам во Јужен Велс каде што
израснав, за да напишам репортажа.
израснав, за да напишам репортажа.
00:32
And so I went to a town called Ebbw Vale.
6
20075
2533
Така отидов во гратчето Еб Вејл.
00:35
Here it is.
7
23178
1277
Еве го.
00:36
It's in the South Wales Valleys,
which is this quite special place.
which is this quite special place.
8
24479
3630
Се наоѓа на ридовите на Јужен Велс
кој е еден прекрасен предел.
кој е еден прекрасен предел.
00:40
So it's had this very, sort of rich,
working-class culture,
working-class culture,
9
28133
4889
Место со исклучително богата
култура на работничка класа.
култура на работничка класа.
00:45
and it's famous for its Welsh
male voice choirs and rugby and its coal.
male voice choirs and rugby and its coal.
10
33046
4601
Познато е по Велшките машки
хорски гласови, рагбито и јагленот.
хорски гласови, рагбито и јагленот.
00:50
But when I was a teenager,
the coal mines and the steelworks closed,
the coal mines and the steelworks closed,
11
38209
4444
Кога бев тинејџерка рудниците со јаглен
и челичаната се затворија
и челичаната се затворија
00:54
and the entire area was devastated.
12
42677
2333
и целата област беше опустошена.
00:57
And I went there because it had one of
the highest "Leave" votes in the country.
the highest "Leave" votes in the country.
13
45780
3970
Отидов бидејќи таму беа најбројни
гласовите за излез од ЕУ во земјата.
гласовите за излез од ЕУ во земјата.
01:01
Sixty-two percent of the people here
voted to leave the European Union.
voted to leave the European Union.
14
49774
4516
Шеесет и два проценти од гласовите
беа за излез од Европската Унија.
беа за излез од Европската Унија.
01:06
And I wanted to know why.
15
54671
1667
Сакав да дознаам зошто.
01:09
When I got there,
I was just a bit taken aback,
I was just a bit taken aback,
16
57624
2222
Кога пристигнав бев малку затечена,
01:11
because the last time I went to Ebbw Vale,
17
59870
2477
бидејќи кога последен пат бев во Еб Вејл
01:14
it looked like this.
18
62371
1333
изгледаше вака.
01:16
And now, it looks like this.
19
64584
2247
А сега изгледа вака.
01:19
This is a new 33-million-pound
college of further education
college of further education
20
67521
4921
Ова е новиот факултет
вреден 33 милиони фунти
вреден 33 милиони фунти
01:24
that was mostly funded
by the European Union.
by the European Union.
21
72466
3158
финансиран во најголем
дел од Европската Унија.
дел од Европската Унија.
01:28
And this is the new sports center
22
76598
3071
Ова е новиот спортски центар
01:31
that's at the middle of 350-million-pound
regeneration project
regeneration project
23
79693
5119
кој е дел од проектот
вреден 350 милиони фунти
вреден 350 милиони фунти
01:36
that's being funded by the European Union.
24
84836
3460
финансиран од Европската Унија.
01:40
And this is the new 77-million-pound
road-improvement scheme,
road-improvement scheme,
25
88805
3825
А ове е новиот проект за обнова на
патишта вреден 77 милиони фунти,
патишта вреден 77 милиони фунти,
01:44
and there's a new train line,
a new railway station,
a new railway station,
26
92654
2468
има и нова железничка
линија и нова станица
линија и нова станица
01:47
and they're all being funded
by the European Union.
by the European Union.
27
95146
2404
сите финансирани од Европската Унија.
01:49
And it's not as if
any of this is a secret,
any of this is a secret,
28
97574
2014
Тука не станува збор за нешто тајно,
01:51
because there's big signs
like this everywhere.
like this everywhere.
29
99612
2231
бидејќи вакви знаци има насекаде.
01:53
[EU Funds: Investing in Wales]
30
101867
1457
(ЕУ инвестиции во Велс)
01:55
(Laughter)
31
103348
1319
(Смеа)
01:57
I had this sort of
weird sense of unreality,
weird sense of unreality,
32
105542
2258
Го имав тоа чувство на нереалност
01:59
walking around the town.
33
107824
1806
кога се шетав низ градот.
02:01
And it came to a head
34
109654
1392
Ми стана јасно
02:03
when I met this young man
in front of the sports center.
in front of the sports center.
35
111070
3800
кога го сретнав овој млад
човек пред спортскиот центар.
човек пред спортскиот центар.
02:07
And he told me that he had voted to leave,
36
115482
3635
Ми кажа дека гласал за напуштање на ЕУ
02:11
because the European Union
had done nothing for him.
had done nothing for him.
37
119141
4396
бидејќи ЕУ не направила ништо за него.
02:17
He was fed up with it.
38
125657
1466
Му се смачило од ЕУ.
02:19
And all around town,
people told me the same thing.
people told me the same thing.
39
127736
3182
Луѓето во градот ми го потврдија истото.
02:23
They said that they wanted
to take back control,
to take back control,
40
131895
2754
Ми рекоа сакаат да ја вратат контролата
02:26
which was one of the slogans
in the campaign.
in the campaign.
41
134673
2356
што беше еден од слоганите на кампањата.
02:29
And they told me
that they were most fed up
that they were most fed up
42
137665
2245
Ми рекоа дека најмногу им се смачи
02:31
with the immigrants and with the refugees.
43
139934
2286
од мигрантите и бегалците.
02:34
They'd had enough.
44
142244
1200
Доста им беше.
02:36
Which was odd.
45
144847
1421
Чудно.
02:38
Because walking around,
I didn't meet any immigrants or refugees.
I didn't meet any immigrants or refugees.
46
146292
3300
Бидејќи шетајќи низ градот
не видов мигранти, ниту бегалци.
не видов мигранти, ниту бегалци.
02:41
I met one Polish woman who told me
47
149616
1676
Сретнав една Полјакиња која ми кажа
02:43
she was practically
the only foreigner in town.
the only foreigner in town.
48
151316
2221
дека е единствената странкиња во градот.
02:45
And when I checked the figures,
49
153561
1642
Кога ги проверив бројките,
02:47
I discovered that Ebbw Vale actually has
50
155227
2081
дознав дека всушност Еб Вејл има
02:49
one of the lowest rates
of immigration in the country.
of immigration in the country.
51
157332
3269
една од најниските стапки
на мигранти во земјата.
на мигранти во земјата.
02:53
And so I was just a bit baffled,
52
161395
1579
Бев малку збунета
02:54
because I couldn't really understand
53
162998
1730
бидејќи не можев да разберам
02:56
where people were getting
their information from.
their information from.
54
164752
2317
од каде им се информациите на луѓето.
02:59
Because it was the right-wing
tabloid newspapers
tabloid newspapers
55
167093
2254
Бидејќи таблоидите на десничарите беа тие
03:01
which printed all these stories
about immigration.
about immigration.
56
169371
2373
кои ги печатат овие
приказни за мигрантите.
приказни за мигрантите.
03:03
And this is a very much
left-wing Labour stronghold.
left-wing Labour stronghold.
57
171768
2720
А градот е впрочем упориште
на лабуристичката левица.
на лабуристичката левица.
03:08
But then after the article came out,
this woman got in touch with me.
this woman got in touch with me.
58
176006
3254
По излегувањето на написот,
оваа жена ме контактираше.
оваа жена ме контактираше.
03:11
And she was from Ebbw Vale,
59
179585
2220
Таа е од Еб Вејл
03:13
and she told me about all this stuff
that she'd seen on Facebook.
that she'd seen on Facebook.
60
181829
3063
и ми раскажа за сите работи
кои ги видела на Фејсбук.
кои ги видела на Фејсбук.
03:16
I was like, "What stuff?"
61
184916
1206
Ја прашав кои работи.
03:18
And she said it was all this quite scary
stuff about immigration,
stuff about immigration,
62
186146
3106
Ми раскажа за застрашувачките
приказни за мигрантите,
приказни за мигрантите,
03:21
and especially about Turkey.
63
189276
1373
особено за Турција.
03:22
So I tried to find it.
64
190673
1681
Се обидов да дознаам повеќе за тоа.
03:24
But there was nothing there.
65
192378
2105
Но, не најдов ништо таму
03:26
Because there's no archive
of ads that people had seen
of ads that people had seen
66
194507
3873
бидејќи не постојат архиви на
рекламите кои ги гледаат луѓето.
рекламите кои ги гледаат луѓето.
03:30
or what had been pushed
into their news feeds.
into their news feeds.
67
198404
2650
Нема ништо од тоа што се
праќа во прегледите на ФБ.
праќа во прегледите на ФБ.
03:34
No trace of anything,
gone completely dark.
gone completely dark.
68
202491
2817
Нема ниту трага.
03:38
And this referendum that will have
this profound effect forever on Britain --
this profound effect forever on Britain --
69
206956
5865
И овој референдум кој ќе има
силен и траен ефект врз Британија-
силен и траен ефект врз Британија-
03:44
it's already had a profound effect:
70
212845
2318
веќе има силен ефект:
03:47
the Japanese car manufacturers
that came to Wales and the north east
that came to Wales and the north east
71
215187
3216
Јапонската авто-индустрија која
дојде во Велс и на северо-исток
дојде во Велс и на северо-исток
03:50
to replace the mining jobs --
72
218427
1434
да ја замени рударската работа
03:51
they are already going because of Brexit.
73
219885
1968
си заминува заради Брегзит.
03:54
And this entire referendum
took place in darkness,
took place in darkness,
74
222316
4904
Целиот референдум се случи во мрак
03:59
because it took place on Facebook.
75
227244
3031
бидејќи се случи на Фејсбук.
04:03
And what happens on Facebook
stays on Facebook,
stays on Facebook,
76
231974
4007
А она што се случува на Фејсбук,
останува на Фејсбук
останува на Фејсбук
04:08
because only you see your news feed,
and then it vanishes,
and then it vanishes,
77
236005
3167
бидејќи гледате прегледи на вести
и потоа тие исчезнуваат
и потоа тие исчезнуваат
04:11
so it's impossible to research anything.
78
239196
2214
и не е возможно да пребарате нешто.
04:13
So we have no idea who saw what ads
79
241434
2754
Не знаеме кој какви реклами видел
04:16
or what impact they had,
80
244212
2246
или какво влијание тие имале,
04:18
or what data was used
to target these people.
to target these people.
81
246482
2515
кои податоци се користени
за да се одберат луѓето
за да се одберат луѓето
04:21
Or even who placed the ads,
or how much money was spent,
or how much money was spent,
82
249323
3253
Или кој ги поставил рекламите,
колку пари се потрошени,
колку пари се потрошени,
04:24
or even what nationality they were.
83
252600
2691
или која националност се.
04:28
But Facebook does.
84
256617
1200
Но, Фејсбук знае.
04:31
Facebook has these answers,
85
259291
2373
Фејсбук ги има овие одговори
04:33
and it's refused to give them to us.
86
261688
2400
но одбива да ни ги даде.
04:36
Our parliament has asked Mark Zuckerberg
multiple times to come to Britain
multiple times to come to Britain
87
264911
4666
Нашиот парламент го покани Марк Закерберг
во Британија во многу наврати
во Британија во многу наврати
04:41
and to give us these answers.
88
269601
1817
за да ни даде одговори.
04:43
And every single time, he's refused.
89
271442
2334
Тој секогаш одбиваше.
04:47
And you have to wonder why.
90
275244
1800
Се прашувате зошто.
04:50
Because what I and other
journalists have uncovered
journalists have uncovered
91
278125
3016
Бидејќи она што го
откривме ние, новинарите
откривме ние, новинарите
04:53
is that multiple crimes
took place during the referendum.
took place during the referendum.
92
281165
3642
е дека се извршени повеќекратни
незаконитости за време на референдумот.
незаконитости за време на референдумот.
04:56
And they took place on Facebook.
93
284831
2936
Тие незаконитости се случија на Фејсбук.
05:00
It's because in Britain,
we limit the amount of money
we limit the amount of money
94
288966
2508
Затоашто во Британија ја
ограничуваме сумата на пари
ограничуваме сумата на пари
05:03
that you can spend in an election.
95
291498
2380
која може да се потроши на избори.
05:05
And it's because in the 19th century,
96
293902
1926
Тоа е бидејќи во 19-ти век
05:07
people would walk around
with literally wheelbarrows of cash
with literally wheelbarrows of cash
97
295852
3320
луѓето се шетале наоколу буквално
со полни приколки пари
со полни приколки пари
05:11
and just buy voters.
98
299196
1579
и купувале гласови.
05:13
So we passed these strict laws
to stop that from happening.
to stop that from happening.
99
301617
3696
Затоа ги имаме овие строги
закони за да го спречиме тоа.
закони за да го спречиме тоа.
05:18
But those laws don't work anymore.
100
306257
1993
Но, овие закони не важат веќе.
05:20
This referendum took place
almost entirely online.
almost entirely online.
101
308663
3595
Овој референдум се случи
целосно на интернет.
целосно на интернет.
05:24
And you can spend any amount of money
on Facebook or on Google or on YouTube ads
on Facebook or on Google or on YouTube ads
102
312282
4585
Можете колку сакате да потрошите
на реклами на Фејсбук, Гугл или Јутјуб
на реклами на Фејсбук, Гугл или Јутјуб
05:28
and nobody will know,
because they're black boxes.
because they're black boxes.
103
316891
2702
и никој нема да знае
бидејќи тоа се црни кутии.
бидејќи тоа се црни кутии.
05:31
And this is what happened.
104
319617
1734
Токму тоа се случи.
05:34
We've actually got no idea
of the full extent of it.
of the full extent of it.
105
322220
2802
Ние всушност не знаеме
колкав е размерот на ова.
колкав е размерот на ова.
05:37
But we do know that in the last days
before the Brexit vote,
before the Brexit vote,
106
325046
3121
Но знаеме дека во последните
денови пред гласањето за Брегзит,
денови пред гласањето за Брегзит,
05:40
the official "Vote Leave" campaign
107
328191
2373
официјалната кампања „Гласај за излез“
05:42
laundered nearly three quarters
of a million pounds
of a million pounds
108
330588
4079
испрала речиси три четвртини милиони фунти
05:46
through another campaign entity
109
334691
3077
преку субјект на друга кампања
05:49
that our electoral commission
has ruled was illegal,
has ruled was illegal,
110
337792
3055
кој нашата изборна комисија
го прогласи за незаконски
го прогласи за незаконски
05:52
and it's referred it to the police.
111
340871
1833
и го пријави на властите.
05:55
And with this illegal cash,
112
343315
3246
Со овие незаконски пари,
05:59
"Vote Leave" unleashed
a fire hose of disinformation.
a fire hose of disinformation.
113
347737
5088
„Гласај за излез“ исфрли
лавина од лажни информации.
лавина од лажни информации.
06:05
Ads like this.
114
353503
1183
Реклами како оваа.
06:06
[Turkey's 76m people joining the EU]
115
354710
1761
( Турција со 76 мил, луѓе во ЕУ)
06:08
This is a lie, it's a total lie.
116
356495
1634
Ова е лага, целосна лага.
06:10
Turkey is not joining the European Union.
117
358153
2382
Турција не се прилучува кон ЕУ.
06:12
There's not even any discussions
of it joining the European Union.
of it joining the European Union.
118
360559
5210
Дури нема никакви преговори
за приклучување кон ЕУ.
за приклучување кон ЕУ.
06:17
And most of us, we never saw these ads,
119
365793
2437
Повеќето од нас никогаш
не ги виделе овие реклами
не ги виделе овие реклами
06:20
because we were not the target of them.
120
368254
2347
бидејќи не бевме целна група.
06:22
"Vote Leave" identified
a tiny sliver of people
a tiny sliver of people
121
370944
3681
„Гласај за излез“ идентификуваа
помали групи на луѓе
помали групи на луѓе
06:26
who it identified as persuadable,
and they saw them.
and they saw them.
122
374649
2849
кои можеа да ги разубедат
и токму тие ги гледаа.
и токму тие ги гледаа.
06:29
And the only reason
we are seeing these now
we are seeing these now
123
377522
2460
Единствената причина зошто ги гледаме сега
06:32
is because parliament forced
Facebook to hand them over.
Facebook to hand them over.
124
380006
4316
е бидејќи пармалентот го
присили Фејсбук да ги предаде.
присили Фејсбук да ги предаде.
Можеќе помислите дека
06:37
And maybe you think,
125
385587
1174
06:38
"Well, it was just a bit of overspending.
126
386785
1961
станува збор за малку повеќе трошење
06:40
It's a few lies."
127
388770
1150
и дека е лага.
06:42
But this was the biggest electoral fraud
in Britain for 100 years.
in Britain for 100 years.
128
390611
5817
Но, ова е најголемата изборна измама
во Британија во последните 100 години.
во Британија во последните 100 години.
06:49
In a once-in-a-generation vote
129
397405
3269
Во тек на едно гласање во времето
на една генерација
на една генерација
06:52
that hinged upon just
one percent of the electorate.
one percent of the electorate.
130
400698
4492
кое зависеше од еден процент
од гласачкото тело.
од гласачкото тело.
06:59
And it was just one of the crimes
that took place in the referendum.
that took place in the referendum.
131
407075
3571
Ова е само еден криминал
што се случи на референдумот.
што се случи на референдумот.
07:03
There was another group,
132
411027
1543
Имаше и друга група
07:04
which was headed
by this man, Nigel Farage,
by this man, Nigel Farage,
133
412594
3798
предводена од овој човек, Најџел Фараж,
07:09
the one to the right of Trump.
134
417522
1777
тоа е овој десно од Трамп.
07:11
And his group, "Leave.EU" --
it also broke the law.
it also broke the law.
135
419760
3888
Оваа група, „Напушти ја ЕУ“
истотака го прекрши законот.
истотака го прекрши законот.
07:15
It broke British electoral laws
and British data laws,
and British data laws,
136
423672
3270
Го прекрши британскиот
изборен закон и законите за податоци.
изборен закон и законите за податоци.
07:18
and it's also being
referred to the police.
referred to the police.
137
426966
2733
И тие се пријавени на властите.
07:22
And this man, Arron Banks,
he funded this campaign.
he funded this campaign.
138
430879
4237
Овој човек, Арон Банкс
е основач на кампањата.
е основач на кампањата.
07:27
And in a completely separate case,
139
435696
2738
И за целосно различен случај
07:30
he's being referred
to our National Crime Agency,
to our National Crime Agency,
140
438458
3976
пријавен е на Националната Агенција
за криминал,
за криминал,
07:34
our equivalent of the FBI,
141
442458
2174
што е слично на ФБИ,
07:36
because our electoral commission
142
444656
2001
бидејќи нашата изборна комисија
07:38
has concluded they don't know
where his money came from.
where his money came from.
143
446681
3038
утврдила дека не знаат
од каде му доаѓале парите
од каде му доаѓале парите
07:41
Or if it was even British.
144
449743
2619
и дали воопшто е Британец.
07:44
And I'm not even going to go into
the lies that Arron Banks has told
the lies that Arron Banks has told
145
452712
4970
Нема да навлегувам во лагите
кои Арон Банкс ги кажа
кои Арон Банкс ги кажа
07:49
about his covert relationship
with the Russian government.
with the Russian government.
146
457706
3593
за неговите тајни врски со руската влада.
07:54
Or the weird timing of Nigel Farage's
meetings with Julian Assange
meetings with Julian Assange
147
462545
4111
Или за необичната случајна
средба со Џулиан Асанж,
средба со Џулиан Асанж,
07:58
and with Trump's buddy,
Roger Stone, now indicted,
Roger Stone, now indicted,
148
466680
3096
или со пријателот на Трамп,
Роџер Стоун кој е оптужен
Роџер Стоун кој е оптужен
08:01
immediately before
two massive WikiLeaks dumps,
two massive WikiLeaks dumps,
149
469800
3420
непосредно пред два
масивни Викиликс изливи
масивни Викиликс изливи
08:05
both of which happened
to benefit Donald Trump.
to benefit Donald Trump.
150
473244
2706
кои обата беа во корист на Трамп.
08:07
But I will tell you that Brexit
and Trump were intimately entwined.
and Trump were intimately entwined.
151
475974
4775
Ќе ви кажам дека Брегзит и Трамп
се блиску испреплетени.
се блиску испреплетени.
08:12
This man told me that Brexit
was the petri dish for Trump.
was the petri dish for Trump.
152
480773
4784
Овој човек ми рече дека
Брегзит е заморче за Трамп.
Брегзит е заморче за Трамп.
08:18
And we know it's the same people,
the same companies,
the same companies,
153
486099
2511
Знаеме дека тоа се истите луѓе,
истите компании,
истите компании,
08:20
the same data, the same techniques,
154
488634
1682
истите податоци, истите техники,
08:22
the same use of hate and fear.
155
490340
1824
истата примена на омраза и страв.
08:24
This is what they
were posting on Facebook.
were posting on Facebook.
156
492188
2933
Еве што објавуваа на Фејсбук.
08:27
And I don't even want to call this a lie,
157
495538
2659
Не ни сакам ова да го наречам лага
08:30
[Immigration without assimilation
equals invasion]
equals invasion]
158
498221
2382
{Имиграција без асимилација
е еднакво на инвазија}
е еднакво на инвазија}
08:32
because it feels more
like a hate crime to me.
like a hate crime to me.
159
500627
2403
бидејќи повеќе ми личи
на злосторство на омраза.
на злосторство на омраза.
08:38
I don't have to tell you
160
506033
2015
Не морам да ви кажам
08:40
that hate and fear are being sown online
all across the world.
all across the world.
161
508072
5984
дека на интернет се сее страв
и омраза ширум светот.
и омраза ширум светот.
08:46
Not just in Britain and America,
but in France and in Hungary
but in France and in Hungary
162
514450
3112
Не само во Британија и Америка
туку и во Франција и Унгарија,
туку и во Франција и Унгарија,
08:49
and Brazil and Myanmar and New Zealand.
163
517586
2626
Бразил, Мјанмар и Нов Зеланд
08:52
And we know there is this dark undertow
which is connecting us all globally.
which is connecting us all globally.
164
520751
4880
Знаеме дека постои мрачна струја
која нѐ поврзува глобално.
која нѐ поврзува глобално.
08:57
And it is flowing
via the technology platforms.
via the technology platforms.
165
525973
3857
Таа протекува низ технолошките платформи.
09:02
But we only see a tiny amount
of what's going on on the surface.
of what's going on on the surface.
166
530314
3632
Но, ние гледаме само мал дел од она
што се случува на површината.
што се случува на површината.
09:07
And I only found out anything
about this dark underbelly
about this dark underbelly
167
535244
4857
Дознав за ова мрачно
подземје само затоашто
подземје само затоашто
09:12
because I started looking into
Trump's relationship to Farage,
Trump's relationship to Farage,
168
540125
2914
почнав да истражувам за
поврзаноста на Трамп и Фараж
поврзаноста на Трамп и Фараж
09:15
into a company called Cambridge Analytica.
169
543063
2649
со компанијата наречена
Кембриџ Аналитика.
Кембриџ Аналитика.
09:18
And I spent months tracking down
an ex-employee, Christopher Wiley.
an ex-employee, Christopher Wiley.
170
546853
3859
Поминав месеци во потрага по поранешниот
вработен, Кристофер Вајли.
вработен, Кристофер Вајли.
09:23
And he told me how this company,
that worked for both Trump and Brexit,
that worked for both Trump and Brexit,
171
551777
4921
Тој ми кажа како оваа компанија
која работела за Трамп и Брегзит
која работела за Трамп и Брегзит
09:28
had profiled people politically
172
556722
2918
правела политички профили за луѓето
09:31
in order to understand
their individual fears,
their individual fears,
173
559664
4127
за да ги дознаат нивните лични стравови
09:35
to better target them with Facebook ads.
174
563815
3750
и како подобро да ги насочат
ФБ рекламите кон нив.
ФБ рекламите кон нив.
09:39
And it did this by illicitly
harvesting the profiles
harvesting the profiles
175
567870
4974
Тоа го постигнале со незаконско
собирање на профили
собирање на профили
09:44
of 87 million people from Facebook.
176
572868
3459
на 87 милиони луѓе од Фејсбук.
09:50
It took an entire year's work
to get Christopher on the record.
to get Christopher on the record.
177
578200
5019
Потребна беше една година
за Кристофер да даде изјава.
за Кристофер да даде изјава.
09:55
And I had to turn myself
from a feature writer
from a feature writer
178
583243
2236
Јас морав да преминам од дописничка
09:57
into an investigative reporter to do it.
179
585496
2970
во истражувачка новинарка
за да се случи тоа.
за да се случи тоа.
10:00
And he was extraordinarily brave,
180
588483
1595
Тој беше неверојатно храбар,
10:02
because the company
is owned by Robert Mercer,
is owned by Robert Mercer,
181
590102
3753
бидејќи компанијата била во
сопственост на Роберт Мерсер,
сопственост на Роберт Мерсер,
10:05
the billionaire who bankrolled Trump,
182
593879
1817
милијардерот кој го финансирал Трамп
10:07
and he threatened
to sue us multiple times,
to sue us multiple times,
183
595720
3233
и кој во повеќе наврати
ни се закануваше со тужби
ни се закануваше со тужби
10:10
to stop us from publishing.
184
598977
1711
за да нѐ спречи да објавуваме.
10:13
But we finally got there,
and we were one day ahead of publication.
and we were one day ahead of publication.
185
601077
3730
Но, на крај успеавме и
еден ден пред објавувањето
еден ден пред објавувањето
10:16
We got another legal threat.
186
604831
1867
добивме уште една правна закана.
10:19
Not from Cambridge Analytica this time,
187
607329
1874
Овојпат не од Кембриџ Аналитика
10:21
but from Facebook.
188
609227
1200
туку од Фејсбук.
10:24
It told us that if we publish,
they would sue us.
they would sue us.
189
612416
3057
Ни рекоа дека ако објавиме ќе нѐ тужат.
10:28
We did it anyway.
190
616860
1150
Сепак објавивме.
10:30
(Applause)
191
618804
7706
(Аплауз)
10:40
Facebook, you were
on the wrong side of history in that.
on the wrong side of history in that.
192
628736
3638
Фејсбук, вие тогаш бевте на погрешната
страна на историјата.
страна на историјата.
10:44
And you were on the wrong side
of history in this --
of history in this --
193
632752
3444
Бевте на погрешната страна
на историјата и во ова-
на историјата и во ова-
10:48
in refusing to give us
the answers that we need.
the answers that we need.
194
636665
3539
кога одбивте да ни ги дадете
одговорите кои ги баравме.
одговорите кои ги баравме.
Затоа дојдов овде.
10:52
And that is why I am here.
195
640696
1952
10:55
To address you directly,
the gods of Silicon Valley.
the gods of Silicon Valley.
196
643006
4684
Да ви се обратам директно вам, богови
на силиконската долина.
на силиконската долина.
10:59
(Applause)
197
647714
4244
(Аплауз)
11:03
Mark Zuckerberg ...
198
651982
1269
Марк Закерберг...
11:05
(Applause)
199
653275
1627
(Аплауз)
11:06
and Sheryl Sandberg and Larry Page
and Sergey Brin and Jack Dorsey,
and Sergey Brin and Jack Dorsey,
200
654926
6492
Шерил Сандберг, Лери Пејџ,
Сергеј Брин и Џек Дорси
Сергеј Брин и Џек Дорси
11:15
and your employees
and your investors, too.
and your investors, too.
201
663125
2933
и вашите вработени
и инвестотори, истотака.
и инвестотори, истотака.
11:19
Because 100 years ago,
202
667430
1968
Бидејќи пред 100 години,
11:21
the biggest danger in the South Wales
coal mines was gas.
coal mines was gas.
203
669422
2777
најголемата опасност во рудниците
на Јужен Велс беше гасот.
на Јужен Велс беше гасот.
11:24
Silent and deadly and invisible.
204
672223
2404
Тивок, смртоносен и невидлив.
11:26
It's why they sent the canaries
down first to check the air.
down first to check the air.
205
674651
3032
Затоа прво ги пуштиле канаринците
за да го проверат воздухот.
за да го проверат воздухот.
11:29
And in this massive, global, online
experiment that we are all living through,
experiment that we are all living through,
206
677707
4089
Во овој масивен, глобален експеримент
кој го живееме на интернет,
кој го живееме на интернет,
11:33
we in Britain are the canary.
207
681820
2158
ние во Британија сме канаринците.
11:36
We are what happens to a western democracy
208
684668
2790
Ние сме тоа што ѝ се случува
на западната демократија.
на западната демократија.
11:39
when a hundred years of electoral laws
are disrupted by technology.
are disrupted by technology.
209
687482
4492
кога еден сто години стар изборен закон
е нарушен од технологијата.
е нарушен од технологијата.
11:45
Our democracy is broken,
our laws don't work anymore,
our laws don't work anymore,
210
693117
3825
Нашата демократија е нефункционална
како и нашите закони
како и нашите закони
11:48
and it's not me saying this,
211
696966
1698
и ова не го велам јас,
11:50
it's our parliament published
a report saying this.
a report saying this.
212
698688
3230
нашиот парламент го вели
во објавениот извештај.
во објавениот извештај.
11:55
This technology that you have
invented has been amazing.
invented has been amazing.
213
703180
4348
Технологијата која ја измисливте е чудесна.
12:00
But now, it's a crime scene.
214
708696
2492
Но, сега таа е сцена на криминал.
12:03
And you have the evidence.
215
711927
2459
Вие ги имате доказите.
12:07
And it is not enough to say
that you will do better in the future.
that you will do better in the future.
216
715553
4611
Не е доволно да кажете дека
ќе се потрудите повеќе во иднина.
ќе се потрудите повеќе во иднина.
12:12
Because to have any hope
of stopping this from happening again,
of stopping this from happening again,
217
720973
4310
Бидејќи, за да се надеваме дека
ова нема да се повтори,
ова нема да се повтори,
12:17
we have to know the truth.
218
725307
2372
треба да ја знаеме вистината.
12:21
And maybe you think,
"Well, it was just a few ads.
"Well, it was just a few ads.
219
729362
2729
Може ќе речете;„ Па добро,
тоа беа само неколку реклами,
тоа беа само неколку реклами,
12:24
And people are smarter than that, right?"
220
732489
2380
луѓето се сепак попаметни, нели?“
12:28
To which I would say,
"Good luck with that."
"Good luck with that."
221
736330
2246
Јас ќе ви речам, верувајте во тоа повеќе.
12:32
Because what the Brexit vote demonstrates
222
740314
3303
Бидејќи она што Брегзит
гласовите го покажуваат
гласовите го покажуваат
12:35
is that liberal democracy is broken.
223
743641
2682
е дека либералната
демократија е уништена.
демократија е уништена.
12:39
And you broke it.
224
747450
1150
Вие ја уништивте.
12:42
This is not democracy --
225
750282
2373
Ова не е демократија-
12:44
spreading lies in darkness,
paid for with illegal cash,
paid for with illegal cash,
226
752679
5968
да ширите лаги во мракот за кои
ве плаќаат со незаконски пари,
ве плаќаат со незаконски пари,
12:50
from God knows where.
227
758671
1400
Бог знае од кои извори.
12:53
It's subversion,
228
761527
2127
Тоа е субверзија
12:55
and you are accessories to it.
229
763678
1697
и вие сте соучесници во неа.
13:00
(Applause)
230
768201
6981
(Аплауз)
13:09
Our parliament has been
the first in the world
the first in the world
231
777845
3230
Нашиот парламент е првиот во светот
13:13
to try to hold you to account,
232
781099
2509
кој се обиде да ве повика на одговорност
13:15
and it's failed.
233
783632
1167
и не успеа.
13:17
You are literally beyond the reach
of British law -- not just British laws,
of British law -- not just British laws,
234
785371
4849
Вие сте над дофатот на британскиот закон
-не само британските закони
-не само британските закони
13:22
this is nine parliaments,
nine countries are represented here,
nine countries are represented here,
235
790244
3254
тука има девет парламенти,
девет држави се претставени овде
девет држави се претставени овде
13:25
who Mark Zuckerberg refused
to come and give evidence to.
to come and give evidence to.
236
793522
3761
на кои Марк Закерберг одби
да им ги предаде доказите.
да им ги предаде доказите.
13:30
And what you don't seem to understand
is that this is bigger than you.
is that this is bigger than you.
237
798497
4571
Вие не разбирате дека
ова е поголемо од вас.
ова е поголемо од вас.
13:35
And it's bigger than any of us.
238
803092
2047
Поголемо е од сите нас.
13:37
And it is not about left or right
or "Leave" or "Remain" or Trump or not.
or "Leave" or "Remain" or Trump or not.
239
805163
5383
Ова не е за левицата или десницата, за
„Напушти“ или „Остани“, за Трамп или не.
„Напушти“ или „Остани“, за Трамп или не.
13:43
It's about whether it's actually possible
240
811101
1992
Ова е за тоа дали всушност е возможно
13:45
to have a free and fair
election ever again.
election ever again.
241
813117
2643
некогаш да се има слободни и фер избори.
13:48
Because as it stands, I don't think it is.
242
816497
2642
Како што гледаме, мислам не е возможно.
13:52
And so my question to you is,
is this what you want?
is this what you want?
243
820275
3483
Моето прашање до вас:
Дали е ова тоа што го сакате?
Дали е ова тоа што го сакате?
13:57
Is this how you want
history to remember you:
history to remember you:
244
825172
3066
Дали сакате на овој начин да
бидете паметени во историјата
бидете паметени во историјата
14:01
as the handmaidens to authoritarianism
245
829223
3809
како слуги на авторитаризмот
14:05
that is on the rise all across the world?
246
833056
3817
кој е во подем ширум светот?
14:10
Because you set out to connect people.
247
838387
2809
Бидејќи тргнавте да ги поврзувате луѓето .
14:13
And you are refusing to acknowledge
248
841807
2028
И одбивате да признаете
14:15
that the same technology
is now driving us apart.
is now driving us apart.
249
843859
3458
дека истата таа технологија
нѐ разединува.
нѐ разединува.
14:21
And my question to everybody else is,
250
849038
2270
Моето прашање до сите останати е:
14:23
is this what we want:
251
851332
1400
дали е ова тоа што го сакаме?
14:25
to let them get away with it,
252
853903
2642
Тие да се извлечат од ова
14:28
and to sit back and play with our phones,
as this darkness falls?
as this darkness falls?
253
856569
3936
а ние да продолжиме да си играме
со телефоните додека падне мрак?
со телефоните додека падне мрак?
14:34
The history of the South Wales Valleys
is of a fight for rights.
is of a fight for rights.
254
862561
5913
Приказната за долините
на Јужен Велс е борба за правата.
на Јужен Велс е борба за правата.
14:40
And this is not a drill --
it's a point of inflection.
it's a point of inflection.
255
868498
4215
Ова не е вежбање, ова е точка на пресврт.
14:45
Democracy is not guaranteed,
and it is not inevitable,
and it is not inevitable,
256
873530
3620
Демократијата не е загарантирана
и не е неизбежна.
и не е неизбежна.
14:49
and we have to fight and we have to win
257
877174
2555
Мора да се бориме, мора да победиме.
14:51
and we cannot let these tech companies
have this unchecked power.
have this unchecked power.
258
879753
4233
Не можеме да им дозволиме на технолошките
компании да имаат неконтролирана моќ.
компании да имаат неконтролирана моќ.
14:56
It's up to us -- you, me and all of us.
259
884563
2770
Од нас зависи-
од вас, од мене, од сите нас.
од вас, од мене, од сите нас.
14:59
We are the ones
who have to take back control.
who have to take back control.
260
887357
3801
Ние сме тие кои треба
да ја вратат контролата.
да ја вратат контролата.
15:04
(Applause)
261
892619
3052
(Аплауз)
15:07
(Cheers)
262
895695
2480
(Овации)
15:10
(Applause)
263
898199
3880
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Carole Cadwalladr - Investigative journalistCarole Cadwalladr is a British investigative journalist and features writer.
Why you should listen
Carole Cadwalladr is a journalist for the Guardian and Observer in the United Kingdom. She worked for a year with whistleblower Christopher Wylie to publish her investigation into Cambridge Analytica, which she shared with the New York Times. The investigation resulted in Mark Zuckerberg being called before Congress and Facebook losing more than $100 billion from its share price. She has also uncovered multiple crimes committed during the European referendum and evidence of Russian interference in Brexit. Her work has won a Polk Award and the Orwell Prize for political journalism, and she was named a Pulitzer Prize finalist for National Reporting in 2019. Of her award-winning work, judge Sir David Bell wrote: She "deserves high praise for the quality of her research and for her determination to shed fierce light on a story which seems by no means over yet. Orwell would have loved it."
Carole Cadwalladr | Speaker | TED.com