TED2018
Catherine Mohr: How I became part sea urchin
Catherine Mohr: Tôi đã biến thành nhím biển như thế nào
Filmed:
Readability: 3.5
1,714,116 views
Là một nhà khoa học trẻ, trong lúc say sưa với chuyến lặn biển trong mơ, Catherine Mohr vô tình đặt tay lên một con nhím biển. Trong lúc đó, cả một đàn cá mập đang bơi ở phía trên. Điều gì đã xảy ra? Vượt ngoài tưởng tượng của bạn! Hãy sẵn sàng cho câu chuyện kì diệu pha lẫn khoa học này.
Catherine Mohr - Roboticist
Catherine Mohr loves what she does -- she's just not ever sure what it will be next. Full bio
Catherine Mohr loves what she does -- she's just not ever sure what it will be next. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
My story starts in the northern
Galapagos Islands,
Galapagos Islands,
0
906
3079
Câu chuyện của tôi bắt đầu ở
miền bắc Quần đảo Galapagos,
miền bắc Quần đảo Galapagos,
00:16
under 50 feet of water
and a big school of sharks.
and a big school of sharks.
1
4010
3404
dưới mặt nước 50 feet (15,24 mét)
và cả một đàn cá mập.
và cả một đàn cá mập.
00:20
I'd been scuba diving with a group
of friends for about a week,
of friends for about a week,
2
8148
2971
Tôi đi lặn với nhóm bạn
trong khoảng một tuần,
trong khoảng một tuần,
và mọi thứ thật tuyệt:
00:23
and it had been glorious:
3
11143
1329
00:24
manta rays, whale sharks,
4
12496
2628
cá đuối Manta, cá mập voi,
00:27
penguins and, of course,
hammerhead sharks.
hammerhead sharks.
5
15148
2750
chim cánh cụt và tất nhiên,
cả cá mập đầu búa nữa.
cả cá mập đầu búa nữa.
00:30
Today's dive was particularly tricky.
6
18675
3402
Chuyến lặn ngày hôm đó đặc biệt khó khăn.
00:34
The surge was terrible.
7
22101
1231
Sóng lớn vô cùng.
00:35
You had to have your camera rig tight in
8
23356
2190
Bạn phải giữ chặt camera
00:37
and your arm out,
9
25570
1152
và vươn tay ra,
00:38
because the surge kept
throwing you into the rocks
throwing you into the rocks
10
26746
2358
vì liên tục bị sóng
đánh dạt vào những tảng đá
đánh dạt vào những tảng đá
trong khi bạn cố tìm kiếm
những khung hình tuyệt đẹp.
những khung hình tuyệt đẹp.
00:41
while you're scanning up
for that beautiful photograph.
for that beautiful photograph.
11
29128
2620
00:43
It was going OK, until ...
12
31772
2530
Mọi chuyện vẫn rất ổn, cho đến khi...
00:46
not OK.
13
34326
1565
không ổn nữa.
00:47
Something was terribly, terribly wrong.
14
35915
3102
Có một điều gì đó rất tệ đã xảy ra.
00:51
I pulled my hand back,
15
39552
1836
Tôi rụt tay lại,
00:53
and I had long, black sea urchin spines
16
41412
2642
và tay tôi có cả đống gai nhím biển
vừa dài vừa đen
vừa dài vừa đen
00:56
all the way through my gloves,
17
44078
1600
xuyên khắp găng tay của tôi,
00:57
which meant all the way through my hand.
18
45702
2099
nghĩa là xuyên qua cả bàn tay tôi.
01:00
Now, this is bad.
19
48344
2012
Điều này mới thật sự tệ.
01:02
I mean, obviously when you have something
all the way through your hand,
all the way through your hand,
20
50380
3485
Ý tôi là, tất nhiên khi bạn bị cái gì đó
đâm xuyên qua tay,
đâm xuyên qua tay,
01:05
it's kind of bad anyway,
21
53889
1214
kiểu gì thì nó cũng tệ,
01:07
but in this case, sea urchins
have a venom on them that,
have a venom on them that,
22
55127
4180
nhưng trong trường hợp này,
nhím biển còn có nọc độc,
nhím biển còn có nọc độc,
01:11
if you've ever tangled with them,
23
59331
1593
nếu bạn từng vướng phải chúng,
01:12
you know that a sea urchin spine in you
gives you horrible, painful inflammation.
gives you horrible, painful inflammation.
24
60948
4647
thì chỗ bị gai nhím biến đâm vào
sẽ sưng lên và đau đớn khủng khiếp.
sẽ sưng lên và đau đớn khủng khiếp.
01:17
But that wasn't even topmost
in my mind at this point.
in my mind at this point.
25
65619
2697
Nhưng lúc ấy đó không phải
là điều đầu tiên tôi nghĩ đến.
là điều đầu tiên tôi nghĩ đến.
01:20
This did not look real.
26
68340
2151
Trông không giống thật chút nào.
01:22
I could not believe that this was my hand.
27
70515
2464
Tôi không tin đấy là tay mình.
01:25
Now, in a crisis, I tend to disassociate
into, like, little scientists,
into, like, little scientists,
28
73003
4759
Trong cơn hoảng loạn, tôi có xu hướng
phân tích như một nhà khoa học,
phân tích như một nhà khoa học,
01:29
and I start talking very analytically.
29
77786
3117
và tôi bắt đầu phân tích.
01:32
All analysis was gone,
adrenaline brain kicked in,
adrenaline brain kicked in,
30
80927
2979
Khi mọi phân tích đi qua,
hóc môn adrenaline được giải phóng,
hóc môn adrenaline được giải phóng,
01:35
and I just yanked the spines out.
31
83930
2839
và tôi kéo mạnh đống gai nhím ra.
01:38
I don't remember doing it.
32
86793
2139
Tôi không nhớ là đã làm thế.
01:41
I just remember thinking, "I can't
get my glove off with these in here."
get my glove off with these in here."
33
89665
3857
Tôi chỉ nhớ đã nghĩ: "Mình sẽ không
tháo găng tay ra được khi vướng đống này."
tháo găng tay ra được khi vướng đống này."
01:45
I do remember taking the glove off
34
93546
2096
Tôi nhớ là đã tháo găng tay ra
01:47
and a big plume of black
coming up in front of my face.
coming up in front of my face.
35
95666
3654
và một thứ màu đen lan ra trước mặt tôi.
01:51
And biologist brain now shows up
and starts freaking out.
and starts freaking out.
36
99875
4428
Bộ não nhà sinh học xuất hiện
và bắt đầu hoảng loạn.
và bắt đầu hoảng loạn.
01:56
"How could all that toxin
have gotten into that wound already?"
have gotten into that wound already?"
37
104327
3169
"Làm thế nào mà tất cả nọc độc đã đi vào
vết thương được chứ?"
vết thương được chứ?"
01:59
Well, physicist brain then shows up
and very calmly explains,
and very calmly explains,
38
107520
4121
Bộ não nhà vật lý học xuất hiện
và từ tốn giải thích,
và từ tốn giải thích,
02:03
"No, no, no, we're at 50 feet,
39
111665
1698
"Không, không, không, độ sâu 50ft,
02:05
red wavelengths are attenuated.
40
113387
1477
bước sóng đỏ bị suy giảm.
02:06
That's blood -- not black.
41
114888
1931
Máu đấy -- không phải màu đen đâu.
02:10
And sharks.
42
118566
1388
Và lũ cá mập ở phía trên.
02:12
So what are you gonna do?"
43
120793
1599
Vậy bạn tính làm gì?"
02:14
Well, I cranked my cummerbund
down really hard over my hand,
down really hard over my hand,
44
122965
4566
Tôi quấn tay thật chặt
bằng khăn thắt lưng,
bằng khăn thắt lưng,
02:19
and I simply swam away.
45
127555
2753
và bơi ra khỏi đó.
02:23
"Let's let that big old cloud of blood
dissipate a bit before we have to surface
dissipate a bit before we have to surface
46
131078
5314
"Hãy để cho vũng máu lớn tan ra một chút
trước khi chúng ta nổi lên mặt nước
trước khi chúng ta nổi lên mặt nước
02:28
through all of these sharks."
47
136416
1808
vượt qua hết bầy cá mập này."
02:30
So when I did surface,
48
138248
1467
Vì vậy khi tôi nổi lên,
02:31
my warm-blooded-mammal brain
49
139739
1901
bộ não thú có vú máu nóng của tôi
02:33
was in an absolute gibbering panic:
50
141664
2052
lắp bắp trong sợ hãi:
02:35
"They don't feed when they're schooling.
They don't feed when they're schooling.
They don't feed when they're schooling.
51
143740
4128
"Chúng không ăn khi đang đi cùng bầy.
Chúng không ăn khi đang đi cùng bầy.
Chúng không ăn khi đang đi cùng bầy.
02:39
All the way up."
52
147892
1327
Trong quãng đường đi lên"
02:41
And they didn't.
53
149243
1184
Và chúng đã không.
02:42
So apparently, they have read
the same books that I have.
the same books that I have.
54
150451
3216
Có vẻ tôi và chúng cùng đọc
chung một quyển sách rồi.
chung một quyển sách rồi.
02:45
(Laughter)
55
153691
1392
(Cười)
02:47
Now, it turns out,
56
155107
1428
Hóa ra,
02:48
when you've been stabbed
with sea urchin spines,
with sea urchin spines,
57
156559
2312
khi bạn bị gai nhím biển đâm,
02:50
and you're two days away
from any medical help,
from any medical help,
58
158895
2678
và không được chăm sóc y tế
trong hai ngày
trong hai ngày
02:53
the thing that you've got to do
is, unfortunately, cook your hand.
is, unfortunately, cook your hand.
59
161597
4223
không may điều bạn phải làm
là nấu tay bạn lên.
là nấu tay bạn lên.
02:58
So you put it in water
as hot as you can stand,
as hot as you can stand,
60
166621
2644
Bạn nhúng tay vào nước nóng nhất
có thể chịu được
có thể chịu được
03:01
and you keep adding boiling water
61
169289
1635
và cứ thế thêm nước sôi vào
03:02
until you think you will go
absolutely insane.
absolutely insane.
62
170948
3314
cho đến khi bạn nghĩ bạn
sắp phát điên.
sắp phát điên.
03:06
Now, it worked --
63
174286
1411
Giờ, chúng đã có tác dụng --
03:08
the hand itself did not work so well
for several weeks after that,
for several weeks after that,
64
176249
4137
tay tôi không ổn lắm
nhiều tuần sau đó,
nhiều tuần sau đó,
03:12
but eventually,
fine motor skills returned.
fine motor skills returned.
65
180410
3138
nhưng cuối cùng,
tôi đã có thể cử động các ngón tay
tôi đã có thể cử động các ngón tay
03:15
All except for one spot, that stayed
stiff and painful for weeks
stiff and painful for weeks
66
183572
4594
Tất cả trừ một điểm vẫn cứng
và đau đớn nhiều tuần liền
và đau đớn nhiều tuần liền
03:20
after the other things had gotten better.
67
188190
2202
sau khi những chỗ khác đều đã tốt lên.
03:22
So it turned out, I'd broken off
a tip of the urchin spine
a tip of the urchin spine
68
190416
4244
Hóa ra, phần đầu của gai nhím biển
03:26
in the joint itself,
69
194684
2103
vẫn nằm trong phần khớp ngón tay,
03:28
and that's why it wasn't getting better.
70
196811
1950
vì thế chỗ đó không hồi phục được.
03:30
So the orthopedist says,
"You know, we should get this out.
"You know, we should get this out.
71
198785
2959
Bác sĩ chỉnh hình nói:
"Chúng ta nên lấy cái này ra.
"Chúng ta nên lấy cái này ra.
03:33
Nothing too urgent, not an emergency."
72
201768
2646
Nhưng không cần vội,
không phải trường hợp khẩn cấp.".
không phải trường hợp khẩn cấp.".
03:36
So we scheduled a small surgery
for a few weeks out on a Monday.
for a few weeks out on a Monday.
73
204438
3403
Chúng tôi sắp xếp một cuộc tiểu phẫu
vào thứ Hai vài tuần sau đó.
vào thứ Hai vài tuần sau đó.
03:40
And on the Friday before,
74
208476
2452
Và ngày thứ Sáu ngay trước đó,
03:42
I broke my pelvis
in a horseback riding accident.
in a horseback riding accident.
75
210952
3068
Tôi bị vỡ xương chậu
trong một tai nạn khi cưỡi ngựa
trong một tai nạn khi cưỡi ngựa
03:46
(Laughter)
76
214044
1699
(Cười)
03:47
Yeah.
77
215767
1209
Phải.
03:49
So we kind of postponed that surgery.
78
217000
2611
Thế là chúng tôi hoãn buổi phẫu thuật lại.
03:52
My broken pelvis and I were now
facing six weeks on the couch,
facing six weeks on the couch,
79
220461
4557
Xương chậu gãy và tôi phải ở lì
sáu tuần trên ghế nệm,
sáu tuần trên ghế nệm,
03:57
and I would have gone absolutely insane
if it hadn't been for my friends.
if it hadn't been for my friends.
80
225042
5104
và có lẽ tôi sẽ phát điên
nếu không có bạn bè tôi ở đó
nếu không có bạn bè tôi ở đó
04:02
Spontaneous parties broke out
at my house every night for weeks.
at my house every night for weeks.
81
230170
3459
Tối nào nhà tôi cũng có tiệc
trong nhiều tuần sau đó
trong nhiều tuần sau đó
04:05
I was fed. I was entertained.
82
233653
2276
Tôi đã được ăn, được chơi.
04:07
It was great.
83
235953
1325
Thật tuyệt.
04:10
But that kind of enthusiasm is sort of
hard to sustain over the long term,
hard to sustain over the long term,
84
238015
3921
Nhưng cuộc vui cũng chẳng kéo dài lâu,
04:13
and eventually it petered down
to just one friend,
to just one friend,
85
241960
3296
và cuối cùng chỉ còn một người bạn,
04:17
who would send me jokes during the day
86
245280
1992
người đó kể chuyện cười cho tôi cả ngày
04:19
and come and keep me company
in the evenings --
in the evenings --
87
247296
2604
và đến bầu bạn cùng tôi mỗi tối --
04:21
someone I got to know a whole lot better
during this period of convalescence.
during this period of convalescence.
88
249924
4366
tôi đã có dịp hiểu rõ người ấy
trong suốt quá trình dưỡng bệnh.
trong suốt quá trình dưỡng bệnh.
04:26
And when I was finally
pronounced well enough
pronounced well enough
89
254314
2116
Khi tôi đã có thể nói rõ hơn
04:28
to do weight-bearing activities,
90
256454
1690
để thực hiện các hoạt động mạnh,
04:30
we loaded a telescope in the car
and drove up into the mountains
and drove up into the mountains
91
258168
3039
chúng tôi mang theo kính thiên văn
và lái xe lên núi
và lái xe lên núi
04:33
to look at the Hale–Bopp comet.
92
261231
2116
để ngắm sao chổi Hale-Bopp.
04:35
Yes, we are geeks.
93
263371
2094
Phải, chúng tôi khác người mà.
04:37
And got caught in a landslide.
94
265489
1700
Và rồi núi lở.
04:39
(Laughter)
95
267213
1945
(Cười)
04:41
I know -- like, really?
96
269182
2264
Phải, như kiểu -- thật á?
04:44
No. Just kidding.
97
272051
1462
Không. Tôi đùa thôi.
04:45
(Laughter)
98
273537
1182
(Cười)
04:46
No more disasters. No.
Just the opposite, in fact.
Just the opposite, in fact.
99
274743
2932
Không có tai nạn nào nữa.
Không hề, mà là ngược lại.
Không hề, mà là ngược lại.
04:49
That was 21 years ago,
100
277699
1540
Lúc đó là 21 năm về trước,
04:51
and for 19 of those years,
101
279263
1887
và cho 19 năm sau,
04:53
I have been married
to that marvelous introvert
to that marvelous introvert
102
281174
3600
tôi đã cưới người đàn ông
hướng nội tuyệt vời đó
hướng nội tuyệt vời đó
04:56
who never in a million years
would have approached me
would have approached me
103
284798
2512
người mà cả triệu năm nữa
cũng chẳng tiếp cận tôi
cũng chẳng tiếp cận tôi
04:59
under other circumstances.
104
287334
1691
nếu trong hoàn cảnh khác.
05:01
We have a wonderful 14-year-old daughter,
105
289049
2060
Chúng tôi có một
cô con gái 14 tuổi đáng yêu,
cô con gái 14 tuổi đáng yêu,
05:03
who did all my illustrations.
106
291133
1607
người đã vẽ các bức minh họa này.
05:04
(Cheers and applause)
107
292764
1576
(Cổ vũ và vỗ tay)
05:06
Yeah.
108
294364
1162
Phải.
05:07
So, pro tip:
109
295550
1338
Lời khuyên của chuyên gia:
05:08
apparently, nothing makes you sexier
than needing a walker
than needing a walker
110
296912
2784
không có gì khiến bạn thu hút hơn
khi cần đến khung đi bộ
khi cần đến khung đi bộ
05:11
on your first date.
111
299720
1235
vào buổi hẹn đầu tiên.
05:13
So this isn't a story about piercings
112
301393
2613
Đây không phải câu chuyện về gai đâm,
05:16
or sharks or boilings or breakings.
113
304030
2785
cá mập, nước sôi
hay những chấn thương.
hay những chấn thương.
05:18
It's a love story.
114
306839
1434
Đây là câu chuyện tình yêu.
05:20
It's a love story with
a funny little epilogue.
a funny little epilogue.
115
308758
2888
Một chuyện tình với phần kết thú vị.
05:24
Now I was weight-bearing again,
I could reschedule that surgery,
I could reschedule that surgery,
116
312845
4030
Tôi đã bình phục và có thể
thực hiện tiểu phẫu
thực hiện tiểu phẫu
05:28
get the spine out.
117
316899
1296
để lấy cái gai ra.
05:30
But I didn't need it anymore.
118
318219
1537
Nhưng tôi không cần làm thế nữa.
05:32
Turns out, when you break a bone,
119
320407
1700
Hóa ra, khi một xương bị gãy,
05:34
your body scavenges calcium
from all the bones in your body --
from all the bones in your body --
120
322131
3926
cơ thể bạn huy động canxi
từ các xương khác --
từ các xương khác --
05:38
and from the little sea urchin spine
that you happen to have lodged
that you happen to have lodged
121
326081
3889
và từ mảnh gai nhím biển
mà bạn vô tình để lại
mà bạn vô tình để lại
05:41
in the joint of your finger.
122
329994
2004
ở phần khớp ngón tay.
05:44
So yes,
123
332022
1263
Đúng,
05:46
my pelvis is now part sea urchin.
124
334094
3388
Xương chậu của tôi giờ là
một phần của nhím biển.
một phần của nhím biển.
05:49
(Laughter)
125
337506
1825
(Cười)
05:51
So to biology brain, physicist brain,
126
339355
3090
Thế là ngoài phần não sinh học,
não vật lý học,
não vật lý học,
05:54
adrenaline brain,
warm-blooded-mammal brain,
warm-blooded-mammal brain,
127
342469
2147
não adrenaline,
não sinh vật máu nóng có vú,
não sinh vật máu nóng có vú,
05:56
I get to add "urchin brain,"
128
344640
2008
tôi phải thêm "não nhím biển",
05:58
with all of the superpowers
that that confers.
that that confers.
129
346672
3302
với toàn bộ siêu năng lực của nó.
06:02
You don't need to worry, though:
130
350393
1536
Các bạn không cần lo lắng
06:03
that I am not fully human
is one of the things
is one of the things
131
351953
2159
việc tôi không hoàn toàn là người
là một trong những điều
là một trong những điều
06:06
that my family loves the most about me.
132
354136
1993
mà gia đình tôi thích nhất ở tôi.
06:08
(Laughter)
133
356153
1087
(Cười)
06:09
Thank you very much.
134
357264
1195
Cám ơn rất nhiều.
06:10
(Applause)
135
358483
4173
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Catherine Mohr - RoboticistCatherine Mohr loves what she does -- she's just not ever sure what it will be next.
Why you should listen
An engineer turned surgeon turned strategist, Catherine Mohr is always on the lookout for new technologies to help improve patient outcomes while trying to stay in her sweet spot -- the steep part of the learning curve.
As VP of Strategy for Intuitive Surgical in Silicon Valley, faculty at Singularity University and advisor to med-tech startups in the UK, the US and her native New Zealand, Mohr follows her self-admittedly geeky passions wherever they lead her, as she designs, makes, writes, tinkers, plays and travels all over the world.
Catherine Mohr | Speaker | TED.com