TEDMED 2018
Mathias Basner: Why noise is bad for your health -- and what you can do about it
Mathias Basner: ဆူညံသံတွေဟာ သင့်ကျန်းမာရေးအတွက် မကောင်းဘူး-- အဲဒါကို ဘယ်လိုကာကွယ်မလဲ
Filmed:
Readability: 4
1,958,125 views
ယခုခေတ်မှာ တိတ်ဆိတ်ခြင်းဆိုတာ သိပ်ကိုရှားလှတဲ့ အရာပါ။ ကားသံတွေ လူသံတွေ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ အဲကွန်းတွေ အိမ်နီးနားချင်း စတဲ့ ဆူညံသံပေါင်းစုံဟာ သင့်ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်နေပါတယ်။ သုတေသီ Mathias Basner က ဒီအကြောင်းကို ရှင်းပြထားပြီး တိတ်ဆိတ်ခြင်းရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးတွေကို ဘယ်လို ပိုခံစားရယူနိုင်ကြောင်းကို ရှင်းပြထားပါတယ်။
Mathias Basner - Sleep and noise researcher
Mathias Basner researches the effects of noise on sleep, health, neurobehavioral and cognitive functions and more. Full bio
Mathias Basner researches the effects of noise on sleep, health, neurobehavioral and cognitive functions and more. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
Do you hear that?
0
5331
1717
ကြားရလားဟင်။
00:21
Do you know what that is?
1
9777
1793
အဲ့ဒါ ဘာလဲ သိပါသလား။
00:25
Silence.
2
13050
1283
တိတ်ဆိတ်ခြင်းဗျ။
00:26
The sound of silence.
3
14780
2014
တိတ်ဆိတ်ခြင်းရဲ့အသံ တဲ့။
00:29
Simon and Garfunkel wrote a song about it.
4
17448
2694
Simon နဲ့ Garfunkel
ရေးစပ်ခဲ့တဲ့ သီချင်းပေါ့။
ရေးစပ်ခဲ့တဲ့ သီချင်းပေါ့။
00:32
But silence is a pretty
rare commodity these days,
rare commodity these days,
5
20166
3145
အခုခေတ်မှာတော့ တိတ်ဆိတ်ခြင်းဆိုတာ
တကယ့်ကို ရှားတဲ့ အရာပါ။
တကယ့်ကို ရှားတဲ့ အရာပါ။
00:35
and we're all paying a price for it
in terms of our health --
in terms of our health --
6
23335
3783
အဲဒါအတွက် ကျွန်တော်တို့တတွေရဲ့
အဖိုးတန် ကျန်းမာရေးနဲ့
ပြန်ပေးဆပ်နေရသလို ဖြစ်နေတယ်ဗျ။
ပြန်ပေးဆပ်နေရသလို ဖြစ်နေတယ်ဗျ။
00:39
a surprisingly big price, as it turns out.
7
27142
2904
ကံကောင်းချင်တော့ ဒီအခြေအနေကို
ပြန်လည်ပြုပြင်ဖို့
ပြန်လည်ပြုပြင်ဖို့
00:42
Luckily, there are things
we can do right now,
we can do right now,
8
30836
3773
ကျွန်တော်တို့ တစ်ဦးချင်းစီမှာရော
အဖွဲ့အစည်းတွေဆီမှာရော
ကျုပ်တို့ ကျန်းမာရေးကို ပိုကာကွယ်ပေးဖို့၊
ကျုပ်တို့ ကျန်းမာရေးကို ပိုကာကွယ်ပေးဖို့၊
00:46
both individually and as a society,
9
34633
2882
တိတ်ဆိတ်ခြင်းရဲ့ အသံရဲ့
အကျိုးကျေးဇူးတွေကို
အကျိုးကျေးဇူးတွေကို
00:49
to better protect our health
10
37539
1881
00:51
and give us more of the benefits
of the sounds of silence.
of the sounds of silence.
11
39444
4062
ပြန်ပေးနိုင်ဖို့ အတွက်ပေါ့ဗျာ။
00:56
I assume that most of you know that
too much noise is bad for your hearing.
too much noise is bad for your hearing.
12
44727
4008
ဆူညံခြင်းဟာ အကြားအာရုံကို
ထိခိုက်နိုင်တဲ့အကြောင်း
ထိခိုက်နိုင်တဲ့အကြောင်း
အားလုံးသိပြီးသားပါ။
01:00
Whenever you leave a concert or a bar
and you have that ringing in your ears,
and you have that ringing in your ears,
13
48759
3868
ပွဲတွေ ဘားတွေက ပြန်လာတဲ့အခါ
ခင်ဗျားတို့နားတွေ အူနေတတ်ပါတယ်၊
01:04
you can be certain that you have done
some damage to your hearing,
some damage to your hearing,
14
52651
3241
ခင်ဗျားရဲ့ နားတော့ ဒဏ်ထိနေပြီဆိုတာ
ခင်ဗျားသိလောက်ပါပြီ။
ခင်ဗျားသိလောက်ပါပြီ။
01:07
likely permanent.
15
55916
1150
တခဏတာကနေ
ရာသက်ပန်ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။
ရာသက်ပန်ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။
01:09
And that's very important.
16
57632
1531
သိပ်ကို အရေးကြီးပါတယ်ဗျာ။
01:11
However, noise affects our health
in many different ways beyond hearing.
in many different ways beyond hearing.
17
59801
4612
သို့သော် လူတွေမသိသေးတာက
ဆူညံသံဟာ နားကျန်းမာရေးအပြင်
ဆူညံသံဟာ နားကျန်းမာရေးအပြင်
အခြားကျန်းမာရေးတွေကိုပါ
ထိခိုက်နိုင်တာကိုပါ။
ထိခိုက်နိုင်တာကိုပါ။
01:17
They're less well-known,
18
65096
1542
လူသိနည်းတယ် ဆိုပေမဲ့
အကြားအာရုံ ထိခိုက်သလိုပဲ
ဒါတွေက သိပ်အရေးကြီးပါတယ်။
ဒါတွေက သိပ်အရေးကြီးပါတယ်။
01:18
but they're just as dangerous
as the auditory effects.
as the auditory effects.
19
66662
3254
01:23
So what do we mean
when we talk about noise?
when we talk about noise?
20
71520
2421
ကဲ ဆူညံသံကို
ဘယ်လို အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်မလဲ။
ဘယ်လို အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်မလဲ။
01:26
Well, noise is defined as unwanted sound,
21
74287
3093
ဆုညံသံ ဆိုတာကို
မလိုအပ်သောအသံ လို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။
မလိုအပ်သောအသံ လို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။
01:29
and as such, both has
a physical component, the sound,
a physical component, the sound,
22
77404
3597
ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဆူညံသံအပြင်
01:33
and a psychological component,
23
81025
1989
စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဆူညံသံပါ ပါ၀င်ပါတယ်။
01:35
the circumstances that make
the sound unwanted.
the sound unwanted.
24
83038
3202
အသံတစ်ခုဟာ ခင်ဗျားအတွက်
မလိုအပ်ဘူးဆိုရင် ဆူညံသံ ဖြစ်လာပြီပဲ။
မလိုအပ်ဘူးဆိုရင် ဆူညံသံ ဖြစ်လာပြီပဲ။
01:38
A very good example is a rock concert.
25
86264
2295
ဥပမာ ရော့ခ်ဂီတပွဲတစ်ခု ဆိုပါတော့
01:40
A person attending the rock concert,
being exposed to 100 decibels,
being exposed to 100 decibels,
26
88955
4355
ပွဲသွားတဲ့သူတစ်ယောက်ဟာ
၁၀၀ ဒက်စီဘယ်လ် လောက်ရှိနေတဲ့ အသံကို
၁၀၀ ဒက်စီဘယ်လ် လောက်ရှိနေတဲ့ အသံကို
ကြားနေရပေမဲ့၊
01:45
does not think of the music as noise.
27
93334
2153
ဆူညံသံလို့ သူ မသတ်မှတ်ဘူး။
01:48
This person likes the band, and even
paid a hundred dollars for the ticket,
paid a hundred dollars for the ticket,
28
96043
3942
ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူကိုယ်တိုင် ဒီပွဲကို
လိုလိုလားလား ပိုက်ဆံပေးလာကြည့်တာ၊
လိုလိုလားလား ပိုက်ဆံပေးလာကြည့်တာ၊
01:52
so no matter how loud the music,
this person doesn't think of it as noise.
this person doesn't think of it as noise.
29
100009
3968
ဘယ်လောက်ကျယ်ကျယ်
သူ့အတွက် ဆူညံသံ မဟုတ်ဘူး။
သူ့အတွက် ဆူညံသံ မဟုတ်ဘူး။
01:56
In contrast, think of a person living
three blocks away from the concert hall.
three blocks away from the concert hall.
30
104752
4618
ဒါပေမဲ့ ဒီပွဲနဲ့ မလှမ်းမကမ်းက
အိမ်တစ်လုံးမှာ
အိမ်တစ်လုံးမှာ
02:01
That person is trying to read a book,
31
109902
2203
လူတစ်ယောက် စာဖတ်နေတယ်ဗျာ၊
02:04
but cannot concentrate
because of the music.
because of the music.
32
112129
2942
ဒါပေမဲ့ ဒီအသံကြောင့် သူဘယ်လိုမှ
စာကို အာရုံစိုက်လို့ မရဘူး၊
စာကို အာရုံစိုက်လို့ မရဘူး၊
02:07
And although the sound pressure levels
are much lower in this situation,
are much lower in this situation,
33
115095
3714
သူကြားနေတဲ့ သီချင်းသံဟာ
ပွဲကျင်းပတဲ့နေရာမှာထက် တိုးနေပေမဲ့၊
ပွဲကျင်းပတဲ့နေရာမှာထက် တိုးနေပေမဲ့၊
02:10
this person still thinks
of the music as noise,
of the music as noise,
34
118833
2816
သူ မကြိုက်တဲ့ အသံမို့
ဒါဟာ သူ့အတွက်တော့
ဒါဟာ သူ့အတွက်တော့
ဆူညံသံ ဖြစ်လာတယ်။
02:13
and it may trigger reactions that can,
in the long run, have health consequences.
in the long run, have health consequences.
35
121673
5843
ဒါဟာ ရေရှည်မှာ
သူ့ကျန်းမာရေးအတွက် မကောင်းဘူးဗျ။
သူ့ကျန်းမာရေးအတွက် မကောင်းဘူးဗျ။
ဒါဆို တိတ်ဆိတ်တဲ့နေရာတွေ လိုအပ်တယ်ပေါ့။
02:21
So why are quiet spaces so important?
36
129405
2605
ဘာကြောင့်ပါလဲ။
02:24
Because noise affects our health
in so many ways beyond hearing.
in so many ways beyond hearing.
37
132656
3961
ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုတော့ ဆူညံသံဟာ
အကြားအာရုံအပြင် တခြားအများကြီး
အကြားအာရုံအပြင် တခြားအများကြီး
ထိခိုက်စေနိုင်လို့ပါပဲ။
02:29
However, it's becoming increasingly
difficult to find quiet spaces
difficult to find quiet spaces
38
137051
6112
ဒါပေမဲ့ တိတ်ဆိတ်မှုဆိုတာကို
အခုခေတ်မှာ ရှာရသိပ်ခက်သွားပြီဗျ။
အခုခေတ်မှာ ရှာရသိပ်ခက်သွားပြီဗျ။
02:35
in times of constantly increasing traffic,
39
143187
3637
ကားတွေက များသထက်များလာ၊
02:38
growing urbanization,
40
146848
1746
လူတွေက များသထက်များလာ၊
02:40
construction sites,
air-conditioning units,
air-conditioning units,
41
148618
2545
ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ၊
နေရာအနှံ့က အဲကွန်းတွေ၊
နေရာအနှံ့က အဲကွန်းတွေ၊
02:43
leaf blowers, lawnmowers,
42
151187
1968
သစ်ပင်ရိတ်စက် ဘာစက် ညာစက်၊
02:45
outdoor concerts and bars,
personal music players,
personal music players,
43
153179
2999
ရှိုးပွဲသံ၊ သီချင်းသံ၊ ကက်ဆက်သံတွေ၊
02:48
and your neighbors partying until 3am.
44
156202
2726
အိမ်နီးနားချင်းတွေဆီက ဆူညံသံတွေ။
02:50
Whew!
45
158952
1646
(သက်ပြင်းချသည်)
02:52
In 2011, the World Health
Organization estimated
Organization estimated
46
160622
3817
၂၀၁၁ ခုနှစ်မှာ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က
02:56
that 1.6 million healthy life years
are lost every year
are lost every year
47
164463
5884
ဆူညံသံတွေကြောင့် နှစ်စဉ်
ကျန်းမာတဲ့ လူ့သက်တမ်းတွေထဲက
ကျန်းမာတဲ့ လူ့သက်တမ်းတွေထဲက
03:02
due to exposure to environmental noise
48
170371
2549
နှစ်ပေါင်း ၁.၆ သန်းလောက်
ဆုံးရှုံးနေသတဲ့ဗျ။
ဆုံးရှုံးနေသတဲ့ဗျ။
03:04
in the Western European
member states alone.
member states alone.
49
172944
2539
ဒါတောင် ဥရောပနိုင်ငံအချို့ပဲ
တိုင်းရသေးတာနော်။
တိုင်းရသေးတာနော်။
နောက်ထပ်အရေးကြီးတာတစ်ခုက
ဆူညံသံဟာ လူတွေရဲ့
ဆူညံသံဟာ လူတွေရဲ့
03:09
One important effect of noise
is that it disturbs communication.
is that it disturbs communication.
50
177086
3567
ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးကို
ထိခိုက်စေပါတယ်။
ထိခိုက်စေပါတယ်။
03:13
You may have to raise your voice
to be understood.
to be understood.
51
181053
2797
ဆူညံနေရင်
စကားကို လိုတာထက်
စကားကို လိုတာထက်
ပိုကျယ်ကျယ် ပြောရမယ်။
03:15
In extreme cases, you may even
have to pause the conversation.
have to pause the conversation.
52
183874
3474
တခါတလေ ပြောနေတာကို
ရပ်လိုက်ရမယ်။
ရပ်လိုက်ရမယ်။
03:19
It's also more likely to be misunderstood
in a noisy environment.
in a noisy environment.
53
187756
3877
တစ်ယောက်နဲ့ တစ်ယောက်
နားလည်ဖို့ ခက်လာမယ်။
နားလည်ဖို့ ခက်လာမယ်။
ဒါကြောင့်ပဲ လေ့လာမှုတွေအရ
03:23
These are all likely reasons
why studies have found
why studies have found
54
191657
3337
ဆူညံတဲ့နေရာမှာ
ကျောင်းတက်ရတဲ့ ကျောင်းသားတွေဟာ
ကျောင်းတက်ရတဲ့ ကျောင်းသားတွေဟာ
03:27
that children who attend
schools in noisy areas
schools in noisy areas
55
195018
3478
တခြားကျောင်းသားတွေထက်
စာပိုညံ့နေတတ်ပါတယ်။
စာပိုညံ့နေတတ်ပါတယ်။
03:30
are more likely to lag behind their peers
in academic performance.
in academic performance.
56
198520
3932
03:35
Another very important
health effect of noise
health effect of noise
57
203821
2491
နောက်ထပ် အရေးကြီးတဲ့တွေ့ရှိမှုကတော့
03:38
is the increased risk
for cardiovascular disease
for cardiovascular disease
58
206336
2989
အချိန်အတော်ကြာကြာ
ဆူညံသံတွေနဲ့ ထိတွေ့နေရသူဟာ
ဆူညံသံတွေနဲ့ ထိတွေ့နေရသူဟာ
03:41
in those who are exposed
to relevant noise levels
to relevant noise levels
59
209349
3299
နှလုံးရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုများပါတယ်။
03:44
for prolonged periods of time.
60
212672
2131
03:47
Noise is stress,
61
215429
1432
ဆူညံသံဟာ စိတ်ဖိစီးစေပါတယ်။
03:48
especially if we have little
or no control over it.
or no control over it.
62
216885
3071
ဆူညံသံကို မထိန်းချုပ်နိုင်ဘူးဆိုရင်
ကျွန်တော်တို့ ခန္ဓာကိုယ်ကနေ
ကျွန်တော်တို့ ခန္ဓာကိုယ်ကနေ
03:51
Our body excretes stress hormones
like adrenaline and cortisol
like adrenaline and cortisol
63
219980
3939
အဒီနလင်နဲ့ ကော်တီစော
ဟော်မုန်းတွေထုတ်ပါတယ်။
ဟော်မုန်းတွေထုတ်ပါတယ်။
03:55
that lead to changes
in the composition of our blood
in the composition of our blood
64
223943
2888
ဒီဟော်မုန်းတွေဟာ
သွေးရဲ့ဖွဲ့စည်းပုံ နဲ့
သွေးရဲ့ဖွဲ့စည်းပုံ နဲ့
03:58
and in the structure of our blood vessels,
65
226855
2296
သွေးကြောတွေရဲ့ ပုံစံကိုပါ
ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။
ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။
04:01
which have been shown to be stiffer
after a single night of noise exposure.
after a single night of noise exposure.
66
229175
4205
ဆူညံသံကို တစ်ညလေးခံရတာနဲ့တင်
ဒီကိစ္စတွေ စဖြစ်နိုင်ပြီဗျ
ဒီကိစ္စတွေ စဖြစ်နိုင်ပြီဗျ
04:06
Epidemiological studies show associations
between the noise exposure
between the noise exposure
67
234103
4227
လေ့လာမှုတွေအရ ဆူညံသံတွေဟာ
သွေးတိုး နှလုံးရောဂါ လေဖြတ်ခြင်းတို့နဲ့
ဆက်စပ်နေတယ်ဗျ။
ဆက်စပ်နေတယ်ဗျ။
04:10
and an increased risk
for high blood pressure,
for high blood pressure,
68
238354
3445
04:13
heart attacks and stroke,
69
241823
2021
04:15
and although the overall risk increases
are relatively small,
are relatively small,
70
243868
3607
ရာခိုင်နှုန်း နည်းသေးတယ် ဆိုပေမဲ့
04:19
this still constitutes
a major public health problem
a major public health problem
71
247499
3390
အရေးကြီးတဲ့ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး
ပြဿနာတစ်ရပ် ဖြစ်နေပါတယ်။
ပြဿနာတစ်ရပ် ဖြစ်နေပါတယ်။
04:22
because noise is so ubiquitous,
72
250913
2264
ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဆူညံသံဟာ
နေရာတိုင်း ရှိနေတယ်လေ။
နေရာတိုင်း ရှိနေတယ်လေ။
04:25
and so many people are exposed
to relevant noise levels.
to relevant noise levels.
73
253201
3105
လူတိုင်း နေ့စဉ် မလွဲမသွေကြုံနေရတဲ့ အရာပဲ။
04:29
A recent study found that US society
74
257376
3006
အမေရိကန်မှ သုတေသနတစ်ခုက
ဘာပြောသလဲဆိုတော့၊
ဘာပြောသလဲဆိုတော့၊
ကျွန်တော်တို့ နေ့စဉ်ကြားနေတဲ့ အသံတွေကို
04:32
could save 3.9 billion dollars each year
75
260406
4516
ငါးဒက်စီဘဲလ်လောက်စီ လျှော့နိုင်မယ်ဆိုရင်၊
04:36
by lowering environmental
noise exposure by five decibels,
noise exposure by five decibels,
76
264946
3945
ဆူညံသံကြောင့်ခံစားနေရတဲ့ ရောဂါတွေ
အတွက် ကုသစရိတ်
အတွက် ကုသစရိတ်
04:40
just by saving costs for treating
cardiovascular disease.
cardiovascular disease.
77
268915
3513
ဒေါ်လာ ၃.၉ ဘီလီယံကို
နှစ်စဉ် ချွေတာမိမယ် တဲ့ဗျ။
နှစ်စဉ် ချွေတာမိမယ် တဲ့ဗျ။
04:45
There are other diseases
like cancer, diabetes and obesity
like cancer, diabetes and obesity
78
273184
3553
ဆူညံသံဟာ ကင်ဆာ၊ ဆီးချိုနဲ့
အ၀လွန်ရောဂါတွေနဲ့လည်း ဆိုင်သေးတယ်နော်။
04:48
that have been linked to noise exposure,
79
276761
2331
04:51
but we do not have enough evidence yet
80
279116
2167
တိတိကျကျ သက်သေပြဖို့တော့
ခက်သေးတယ်ပေါ့ဗျာ။
ခက်သေးတယ်ပေါ့ဗျာ။
04:53
to, in fact, conclude that these diseases
are caused by the noise.
are caused by the noise.
81
281307
4525
04:59
Yet another important effect of noise
is sleep disturbance.
is sleep disturbance.
82
287062
3491
နောက်ထပ် ပြဿနာတစ်ခုကတော့
အိပ်မပျော်ခြင်း ပါပဲ။
05:02
Sleep is a very active mechanism
that recuperates us
that recuperates us
83
290577
3038
အိပ်စက်ခြင်းဟာ
နောက်တစ်ရက် ကျန်းမာရွှင်လန်းစွာနိုးထပြီး
နောက်တစ်ရက် ကျန်းမာရွှင်လန်းစွာနိုးထပြီး
05:05
and prepares us for the next wake period.
84
293639
2413
အလုပ်လုပ်ဖို့
သိပ်ကို အရေးပါတဲ့ အချက်တစ်ခုပါပဲ။
သိပ်ကို အရေးပါတဲ့ အချက်တစ်ခုပါပဲ။
05:08
A quiet bedroom is a cornerstone
of what sleep researchers call
of what sleep researchers call
85
296555
4143
တိတ်ဆိတ်နေတဲ့ အိပ်ခန်းတစ်ခုဟာ
ကောင်းမွန်စွာ အိပ်နိုင်မှုရဲ့ လက္ခဏာပါ။
05:12
"a good sleep hygiene."
86
300722
1704
05:14
And our auditory system
has a watchman function.
has a watchman function.
87
302968
2940
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အကြားအာရုံဟာ
05:17
It's constantly monitoring
our environment for threats,
our environment for threats,
88
305932
3190
ကျွန်တော်တို့ အိပ်နေတာတောင် နိုးကြားစွာ
အလုပ်လုပ်နေတဲ့အာရုံခံအင်္ဂါတွေပါ။
အလုပ်လုပ်နေတဲ့အာရုံခံအင်္ဂါတွေပါ။
05:21
even while we're sleeping.
89
309146
1566
05:23
So noise in the bedroom can cause a delay
in the time it takes us to fall asleep,
in the time it takes us to fall asleep,
90
311394
5314
ဒါ့ကြောင့် ဆူညံနေရင် အိပ်မောကျဖို့
အချိန်ပိုယူရနိုင်သလို
အချိန်ပိုယူရနိုင်သလို
05:28
it can wake us up during the night,
91
316732
2422
ညကြီးမင်းကြီး နိုးလာစေနိုင်ပါတယ်။
05:31
and it can prevent our blood pressure
from going down during the night.
from going down during the night.
92
319178
3715
အိပ်နေစဉ် သဘာ၀အတိုင်း ဖြစ်ရမယ့်
သွေးပေါင်ကျမှုကို ဟန့်တားစေပါတယ်။
05:35
We have the hypothesis that
if these noise-induced sleep disturbances
if these noise-induced sleep disturbances
93
323266
3389
ဒီလိုမျိုး အိပ်ရေးမ၀တာတွေ၊
နေ့စဉ်ရက်ဆက်ကနေ
လတွေ နှစ်တွေနဲ့ချီပြီး ကြာလာပြီဆိုရင်တော့၊
လတွေ နှစ်တွေနဲ့ချီပြီး ကြာလာပြီဆိုရင်တော့၊
05:38
continue for months and years,
94
326679
2010
05:40
then an increased risk for cardiovascular
disease is likely the consequence.
disease is likely the consequence.
95
328713
4597
နောက်ဆက်တွဲအနေနဲ့
နှလုံးရောဂါဖြစ်လာဖို့ များနေပါပြီ။
နှလုံးရောဂါဖြစ်လာဖို့ များနေပါပြီ။
05:46
However, we are often not aware
of these noise-induced sleep disturbances,
of these noise-induced sleep disturbances,
96
334107
4039
ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ဟာ
အိပ်ရေးမ၀တာကို သတိမထားမိပါဘူး။
အိပ်ရေးမ၀တာကို သတိမထားမိပါဘူး။
05:50
because we are unconscious
while we're sleeping.
while we're sleeping.
97
338170
2539
ဘာလို့လဲဆိုတော့ အိပ်နေစဉ်မှာ
ဘာမှ မသိလို့ပါပဲ။
ဘာမှ မသိလို့ပါပဲ။
အရင်က
ဆူညံသံတွေဟာ အိပ်စက်ခြင်းကို
ဆူညံသံတွေဟာ အိပ်စက်ခြင်းကို
05:53
In the past, we've done studies
on the effects of traffic noise on sleep,
on the effects of traffic noise on sleep,
98
341137
3879
ဘယ်လို ထိခိုက်သလဲဆိုတာ
လေ့လာခဲ့ပါတယ်။
လေ့လာခဲ့ပါတယ်။
05:57
and research subjects would often
wake up in the morning and say,
wake up in the morning and say,
99
345040
3099
လေ့လာမှုတွေအရ
မနက်ခင်းမှာ နိုးထလာသူတိုင်းဟာ
မနက်ခင်းမှာ နိုးထလာသူတိုင်းဟာ
06:00
"Ah, I had a wonderful night,
I fell asleep right away,
I fell asleep right away,
100
348163
2597
အိပ်ရေး၀လိုက်တာ
တချိုးတည်းအိပ်သွားတာပဲ၊
တချိုးတည်းအိပ်သွားတာပဲ၊
06:02
never really woke up."
101
350784
1733
တစ်ရေးမှ မနိုးဘူး လို့
ပြောနေကြပေမဲ့၊
ပြောနေကြပေမဲ့၊
06:04
When we would go back
to the physiological signals
to the physiological signals
102
352541
2803
တကယ်တမ်း စက်တွေနဲ့ စမ်းတဲ့အခါမှာ၊
06:07
we had recorded during the night,
103
355368
1922
06:09
we would often see numerous awakenings
104
357314
2309
သူတို့ မကြာခဏ နိုးနေတာကို
06:11
and a severely fragmented sleep structure.
105
359647
3046
တွေ့ရှိရပါတယ်။
06:14
These awakenings were too brief
for the subjects to regain consciousness
for the subjects to regain consciousness
106
362717
5513
ဒီလို နိုးနေတာလေးတွေဟာ
ခဏတာလေးစီသာ ဖြစ်လို့၊
ခဏတာလေးစီသာ ဖြစ်လို့၊
06:20
and to remember them
during the next morning,
during the next morning,
107
368254
2891
သူတို့လုံး၀ မသိရှိ မမှတ်မိပေမဲ့၊
06:23
but they may nevertheless
have a profound impact
have a profound impact
108
371169
3084
သူတို့ ကောင်းမွန်စွာ အိပ်စက်ခဲ့ကြတယ်လို့
ပြောမရပါဘူး
ပြောမရပါဘူး
06:26
on how restful our sleep is.
109
374277
2187
ကဲ ဒါဆို ဘယ်အချိန်မှာ ဆူတယ်လို့
သတ်မှတ်နိုင်ပြီလဲ။
သတ်မှတ်နိုင်ပြီလဲ။
06:30
So when is loud too loud?
110
378273
1913
06:32
A good sign of too loud is
once you start changing your behavior.
once you start changing your behavior.
111
380900
3858
ခင်ဗျားပုံမှန်လုပ်နေတာတွေ
ပြောင်းလဲနေပြီဆိုရင်၊
ပြောင်းလဲနေပြီဆိုရင်၊
ဒါကို ဆူညံနေပြီလို့ ပြောလို့ရပြီ။
ဥပမာ - ခင်ဗျာ့ပုံမှန်အသံထက်
ပိုကျယ်ကျယ် ပြောနေရတာတွေ၊
ပိုကျယ်ကျယ် ပြောနေရတာတွေ၊
06:37
You may have to raise your voice
to be understood,
to be understood,
112
385752
2401
06:40
or you increase the volume of your TV.
113
388177
2228
တီဗွီသံကို ပိုပြီး မြှင့်လာရတာတွေ၊
06:42
You're avoiding outside areas,
or you're closing your window.
or you're closing your window.
114
390849
3030
အပြင်ကအသံ မကြားရအောင်
တံခါးကို ပိတ်မယ်၊
တံခါးကို ပိတ်မယ်၊
06:46
You're moving your bedroom
to the basement of the house,
to the basement of the house,
115
394356
2656
အောက်ထပ်ကို ပြောင်းအိပ်မယ်၊
06:49
or you even have
sound insulation installed.
sound insulation installed.
116
397036
2532
အသံကာတဲ့ နံရံတွေ၊ ဘာတွေ တပ်မယ်
စသဖြင့် ပေါ့ဗျာ။
စသဖြင့် ပေါ့ဗျာ။
06:51
Many people will move away
to less noisy areas,
to less noisy areas,
117
399592
3422
လူတွေဟာ ဆူညံသံနဲ့ ဝေးရာကို
ပြောင်းရွှေ့တတ်ကြတယ်။
ပြောင်းရွှေ့တတ်ကြတယ်။
06:55
but obviously not everybody
can afford that.
can afford that.
118
403038
2486
လူတိုင်းတော့ မလုပ်နိုင်ဘူးဗျ။
06:59
So what can we do right now
to improve our sound environment
to improve our sound environment
119
407508
4045
ဒါဆို ဆူညံသံတွေနည်းလာဖို့၊
ပတ်၀န်းကျင် သာယာဖို့၊
ပတ်၀န်းကျင် သာယာဖို့၊
ကျန်းမာရေးတွေပိုကောင်းလာဖို့၊
07:03
and to better protect our health?
120
411577
2099
ကျွန်တော်တို့ ဘာတွေ လုပ်ကြမလဲ။
07:06
Well, first of all,
if something's too loud, speak up.
if something's too loud, speak up.
121
414473
3630
ပထမဆုံးကတော့ ထုတ်ဖော်ပြောဖို့ပဲ
07:10
For example, many owners of movie theaters
122
418643
2669
ဥပမာ ပြရရင်
ရုပ်ရှင်ရုံပိုင်ရှင်တွေပေါ့ဗျာ။
ရုပ်ရှင်ရုံပိုင်ရှင်တွေပေါ့ဗျာ။
07:13
seem to think that only people hard
of hearing are still going to the movies.
of hearing are still going to the movies.
123
421336
4425
တလောကလုံးကလူတွေကို နားလေးတယ်လို့
ထင်နေကြတဲ့လူတွေပေါ့။
ထင်နေကြတဲ့လူတွေပေါ့။
(အကျယ်ကြီးဖွင့်တယ်)
07:18
If you complain about the noise
and nothing happens,
and nothing happens,
124
426296
2708
အသံကျယ်လွန်းတဲ့အကြောင်း သွားပြောလို့
လက်မခံဘူးဆိုရင်
လက်မခံဘူးဆိုရင်
07:21
demand a refund and leave.
125
429028
2086
ပိုက်ဆံပြန်အမ်းခိုင်းပြီး
ပြန်ထွက်လာခဲ့ဗျာ။
ပြန်ထွက်လာခဲ့ဗျာ။
07:23
That's the language that managers
typically do understand.
typically do understand.
126
431138
3210
ဒီလိုလုပ်မှ ဒီလိုလူတွေက နားလည်တာ။
07:27
Also, talk to your children
about the health effects of noise
about the health effects of noise
127
435329
3031
ခလေးတွေကိုလည်း မှာထားပါ။
နားလည်အောင်ရှင်းပြဖို့က-
နားလည်အောင်ရှင်းပြဖို့က-
07:30
and that listening to loud music today
will have consequences when they're older.
will have consequences when they're older.
128
438384
4501
သီချင်းသံအကျယ်ကြီး နားထောင်ရင်
ကြီးလာရင် နားလေးမယ့်အကြောင်း
ကြီးလာရင် နားလေးမယ့်အကြောင်း
07:35
You can also move your bedroom
to the quiet side of the house,
to the quiet side of the house,
129
443461
2993
အိပ်ခန်းကို အသံတိုးတဲ့ဘက် ပြောင်းအိပ်ဗျာ။
07:38
where your own building shields you
from road traffic noise.
from road traffic noise.
130
446478
3008
အပြင်ကအသံတွေနဲ့ ဝေးရာကို ပြောင်းကြည့်
07:42
If you're looking to rent
or buy a new place,
or buy a new place,
131
450150
2502
ခင်ဗျားအိမ်၀ယ်မယ်၊ ငှားမယ်ဆိုလည်း
07:44
make low noise a priority.
132
452676
1853
ဆိတ်ငြိမ်တဲ့နေရာကိုသာ ရွေး။
07:46
Visit the property during
different times of the day
different times of the day
133
454970
2878
မနေခင် အရင်လေ့လာ၊
အချိန်တွေခွဲပြီး သွားလေ့လာ၊
အချိန်တွေခွဲပြီး သွားလေ့လာ၊
07:49
and talk to the neighbors about noise.
134
457872
2067
အိမ်နီးချင်းတွေကို မေးကြည့်ပါ။
07:53
You can wear noise-canceling headphones
when you're traveling
when you're traveling
135
461048
4072
ခရီးသွားရင် နားအကာကွယ်တွေ ဘာတွေတပ်၊
07:57
or if your office has high
background noise levels.
background noise levels.
136
465144
3151
အလုပ်မှာဆူတယ်ဆိုလဲ နားအကာတပ်။
08:01
In general, seek out quiet spaces,
137
469157
2532
ခြုံပြောရရင် တိတ်ဆိတ်တဲ့နေရာမှာ နေပါ။
08:03
especially on the weekend
or when you're on vacation.
or when you're on vacation.
138
471713
3520
ခရီးထွက် အနားယူမယ်ဆို
ဆိတ်ငြိမ်တဲ့နေရာကို ရွေးပါ။
ဆိတ်ငြိမ်တဲ့နေရာကို ရွေးပါ။
08:07
Allow your system to wind down.
139
475257
2738
ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံး
အေးချမ်းပြီး ငြိမ်ငြိမ်လေး အနားယူပါစေ။
အေးချမ်းပြီး ငြိမ်ငြိမ်လေး အနားယူပါစေ။
08:10
I, very appropriately for this talk,
140
478503
2367
အခုအကြောင်းအရာနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး
ပြောရမယ်ဆိုရင်၊
ပြောရမယ်ဆိုရင်၊
08:12
attended a noise conference
in Japan four years ago.
in Japan four years ago.
141
480894
3085
လွန်ခဲ့တဲ့လေးနှစ်က ဂျပန်မှာ
ဆူညံသံအကြောင်း
ကွန်ဖရန့်တစ်ခု တက်ခဲ့တယ်၊
ကွန်ဖရန့်တစ်ခု တက်ခဲ့တယ်၊
08:16
When I returned to the United States
and entered the airport,
and entered the airport,
142
484383
3681
အမေရိကားကို ပြန်ရောက်လို့
လေဆိပ်ကို၀င်လိုက်တာနဲ့
လေဆိပ်ကို၀င်လိုက်တာနဲ့
08:20
a wall of sound hit me.
143
488088
2021
ဆူညံသံပေါင်းစုံနဲ့
ပြေးဆောင့်တော့တာပဲ။
ပြေးဆောင့်တော့တာပဲ။
08:22
This tells you that
we don't realize anymore
we don't realize anymore
144
490547
2104
ကျွန်တော်တို့ဟာ
ဒီလောက်များပြားတဲ့ ဆူညံသံတွေကို
ဒီလောက်များပြားတဲ့ ဆူညံသံတွေကို
08:24
the constant degree
of noise pollution we're exposed to
of noise pollution we're exposed to
145
492675
2782
လုံး၀ကို သတိမထားမိကြဘူး။
08:27
and how much we could profit
from more quiet spaces.
from more quiet spaces.
146
495481
3627
ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းဟာ
ဘာကောင်းကျိုးတွေယူလာပေးနိုင်သလဲ
ဘာကောင်းကျိုးတွေယူလာပေးနိုင်သလဲ
လုံး၀ကို မတွေးမိကြဘူး။
08:32
What else can we do about noise?
147
500600
1851
ဒီဆူညံသံတွေကို
ကျွန်တော်တို့ ဘယ်လိုရှင်းမလဲ။
ကျွန်တော်တို့ ဘယ်လိုရှင်းမလဲ။
08:34
Well, very much like a carbon footprint,
we all have a noise footprint,
we all have a noise footprint,
148
502975
3996
ကောင်းပြီ ထုတ်လွှင့်နေတဲ့ အရာတွေကို
08:38
and there are things we can do
to make that noise footprint smaller.
to make that noise footprint smaller.
149
506995
3351
နည်းသထက်နည်းအောင် လုပ်ကြမယ်လေ။
08:42
For example, don't start mowing your lawn
at 7am on a Saturday morning.
at 7am on a Saturday morning.
150
510840
5383
ဥပမာ ရုံးပိတ်ရက်မနက်မျိုးမှာ
မြက်ရိတ်စက်ကို မမောင်းဘူးဗျာ။
မြက်ရိတ်စက်ကို မမောင်းဘူးဗျာ။
08:48
Your neighbors will thank you.
151
516247
1976
ဒါဆို အိမ်နီးချင်းကလဲ ကျေးဇူးတင်လိမ့်မယ်။
08:50
Or use a rake instead of a leaf blower.
152
518247
2680
သစ်ရွက်ခြောက်တွေကို
တံမြက်စည်းနဲ့ပဲ လှည်းမယ်ဗျာ။
တံမြက်စည်းနဲ့ပဲ လှည်းမယ်ဗျာ။
08:52
In general, noise reduction at the source
makes the most sense,
makes the most sense,
153
520951
4238
အရှင်းဆုံးကတော့ ဆူညံတဲ့အရာတွေကို
လျှော့ချကြဖို့ပါပဲ။
08:57
so whenever you're looking
to buy a new car,
to buy a new car,
154
525213
2619
ထားပါတော့ ကား၀ယ်တယ်၊
08:59
air-conditioning unit,
blender, you name it,
blender, you name it,
155
527856
2738
အဲကွန်း၀ယ်တယ်၊ အသီးဖျော်စက်၀ယ်တယ်၊
09:02
make low noise a priority.
156
530618
1754
အသံတိုးတာကို ဦးစားပေး၀ယ်ပါ။
09:04
Many manufacturers will list
the noise levels their devices generate,
the noise levels their devices generate,
157
532889
3736
အခုဆို စက်ပစ္စည်းအတော်များများမှာ
သူတို့ထုတ်လွှတ်တဲ့ အသံပမာဏကို
သူတို့ထုတ်လွှတ်တဲ့ အသံပမာဏကို
09:08
and some even advertise with them.
158
536649
1967
ဖော်ပြထားကြတယ်၊ ကြေညာထားကြပါတယ်။
09:11
Use that information.
159
539021
1507
ဒီအချက်အလက်တွေကို ကြည့်ဝယ်ပါ။
09:14
Many people think that stronger noise
regulation and enforcement are good ideas,
regulation and enforcement are good ideas,
160
542014
3971
တချို့ကတော့ အသံထိန်းချုပ်တဲ့ ဥပဒေတွေက
09:18
even obvious solutions, perhaps,
161
546009
2125
အလုပ်ဖြစ်တယ် ပြောကြတယ်၊ ဟုတ်ပါတယ်။
09:20
but it's not as easy as you may think,
162
548158
2052
ဒါပေမယ့် ထင်သလောက်တော့ မလွယ်ဘူးဗျ။
09:22
because many of the activities
that generate noise
that generate noise
163
550234
2839
ဘာလို့လဲဆိုတော့ အချို့လုပ်ငန်းကြီးတွေက
09:25
also generate revenue.
164
553097
1662
ဆူညံနေကာမှပဲ အကျိုးအမြတ်များတာကိုး။
09:27
Think about an airport and all
the business that is associated with it.
the business that is associated with it.
165
555274
4955
ဥပမာ - လေဆိပ်နဲ့ ဆက်စပ်လုပ်ငန်းတွေပေါ့ဗျာ
09:32
Our research tells politicians
at what noise level
at what noise level
166
560801
3622
ကျွန်တော်တို့ သုတေသီတွေကလည်း
ဘယ်အခြေအနေမှာ ဆူညံသံဟာ
ဘယ်အခြေအနေမှာ ဆူညံသံဟာ
09:36
they can expect a certain health effect,
167
564447
2165
ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်တဲ့အကြောင်း
တိတိကျကျတင်ပြ
တိတိကျကျတင်ပြ
09:38
and that helps inform better noise policy.
168
566636
2574
အုပ်ချုပ်ရေးဘက်ကလည်း
ပိုကောင်းတဲ့ ဥပဒေတွေ
ပိုကောင်းတဲ့ ဥပဒေတွေ
ထုတ်ပြန်ပေးနိုင်လိမ့်မယ်
09:42
Robert Koch supposedly once said,
169
570568
2389
Robert Koch က ပြောခဲ့ဖူးတယ်
09:44
"One day, mankind will fight noise
as relentlessly as cholera and the pest."
as relentlessly as cholera and the pest."
170
572981
4870
တစ်နေ့ကျရင် လူသားတွေဟာ
ဆူညံသံတွေကို ၀မ်းရောဂါနဲ့ ကြွက်တွေလို
လိုက်လံနှိမ်နင်းရမယ် တဲ့။
09:51
I think we're there,
171
579010
1572
ကျွန်တော်ကတော့ အခု
အဲ့နေ့ကို ရောက်နေပြီလို့ ထင်တယ်။
အဲ့နေ့ကို ရောက်နေပြီလို့ ထင်တယ်။
09:52
and I hope that we will win this fight,
172
580606
2351
နိုင်မယ်လို့လဲမျှော်လင့်တယ်။
09:54
and when we do, we can all have
a nice, quiet celebration.
a nice, quiet celebration.
173
582981
4226
ဒီအခါကျရင် တိတ်ဆိတ်စွာ
အောင်ပွဲခံကြတာပေါ့ဗျာ။
အောင်ပွဲခံကြတာပေါ့ဗျာ။
09:59
(Laughter)
174
587231
1087
(ရယ်သံများ)
10:00
Thank you.
175
588342
1173
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်
10:01
(Applause)
176
589539
2197
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Mathias Basner - Sleep and noise researcherMathias Basner researches the effects of noise on sleep, health, neurobehavioral and cognitive functions and more.
Why you should listen
Mathias Basner, MD, PhD, MSc is an associate professor in the department of psychiatry at the University of Pennsylvania Perelman School of Medicine. His primary research interests concern the effects of sleep loss on neurobehavioral and cognitive functions, population studies on sleep time and waking activities, the effects of traffic noise on sleep and health, and astronaut behavioral health on long-duration space missions. These research areas overlap widely. Basner has published more than 80 journal articles and reviewed articles for more than 80 scientific journals. He is currently on the editorial board of the journals Sleep Health and Frontiers in Physiology.
Between 1999 and 2008, Basner conducted several large-scale laboratory and field studies on the effects of traffic noise on sleep at the German Aerospace Center. For this research, Basner was awarded the German Aerospace Center Research Award in 2007 and the Science Award of the German Academy for Aviation and Travel Medicine in 2010. Basner developed an ECG-based algorithm for the automatic identification of autonomic activations associated with cortical arousal that was used in several field studies to non-invasively assess the effects of aircraft noise on sleep. He is currently funded by the FAA to obtain current exposure-response functions describing the effects of aircraft noise on sleep for the United States. Basner has been an advisor to the World Health Organization (WHO) on the effects of traffic noise on sleep and health on a number of occasions. He performed a systematic evidence review on the effects of noise on sleep for the recently published revision of WHO's Environmental Noise Guidelines for the European Region.
Basner is currently President of the International Commission of Biological Effects of Noise (ICBEN) and member of the Impacts and Science Group of the Committee on Aviation Environmental Protection (CAEP) of the International Civil Aviation Organization (ICAO). He also represents the University of Pennsylvania in FAA's Aviation Sustainability Center (ASCENT).
Mathias Basner | Speaker | TED.com