TEDWomen 2017
Lera Boroditsky: How language shapes the way we think
Lera Boroditsky: Ngôn ngữ định hình lối suy nghĩ của ta
Filmed:
Readability: 3.3
9,816,653 views
Hiện có khoảng 7.000 ngôn ngữ được dùng khắp thế giới -- và tất cả đều khác nhau về âm thanh, từ vựng và cấu trúc. Nhưng liệu chúng có thể định hình cách mà ta suy nghĩ? Nhà nhận thức học Lera Boroditsky chia sẻ những ví dụ về ngôn ngữ -- từ một cộng đồng thổ dân ở nước Úc dùng định hướng thay cho phải-trái, cho đến nhiều từ để miêu tả màu xanh trong tiếng Nga -- để minh chứng cho câu trả lời "có". Boroditsky nói: "Vẻ đẹp của sự đa dạng ngôn ngữ chính là nó cho ta thấy tâm trí con người khéo léo và linh hoạt đến thế nào." "Tâm trí con người đã phát minh ra không chỉ môt mà là 7.000 vũ trụ tiềm thức."
Lera Boroditsky - Cognitive scientist
Lera Boroditsky is trying to figure out how humans get so smart. Full bio
Lera Boroditsky is trying to figure out how humans get so smart. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So, I'll be speaking to you
using language ...
using language ...
0
940
2575
Tôi đang trò chuyện với các bạn
bằng ngôn ngữ
bằng ngôn ngữ
bởi vì tôi có thể.
00:16
because I can.
1
4090
1520
00:17
This is one these magical abilities
that we humans have.
that we humans have.
2
5634
3153
Đây là một trong những khả năng
kì diệu của con người.
kì diệu của con người.
00:21
We can transmit really complicated
thoughts to one another.
thoughts to one another.
3
9114
3952
Ta có thể truyền tải
cả những suy nghĩ phức tạp nhất.
cả những suy nghĩ phức tạp nhất.
Và điều tôi đang làm, ngay lúc này,
chính là tạo ra âm thanh từ miệng
chính là tạo ra âm thanh từ miệng
00:25
So what I'm doing right now is,
I'm making sounds with my mouth
I'm making sounds with my mouth
4
13479
3595
khi thở ra.
00:29
as I'm exhaling.
5
17098
1215
Tôi tạo ra âm điệu, tiếng rít
và cả tiếng thở,
và cả tiếng thở,
00:30
I'm making tones and hisses and puffs,
6
18337
2348
00:32
and those are creating
air vibrations in the air.
air vibrations in the air.
7
20709
3010
và tất cả cùng tạo nên
sự rung động trong không khí.
sự rung động trong không khí.
Những rung động này
được truyền tới chỗ các bạn,
được truyền tới chỗ các bạn,
00:35
Those air vibrations are traveling to you,
8
23743
2446
00:38
they're hitting your eardrums,
9
26213
1785
tác động vào màng nhĩ.
00:40
and then your brain takes
those vibrations from your eardrums
those vibrations from your eardrums
10
28022
4580
Sau đó, bộ não tiếp nhận
những dao động này từ màng nhĩ
những dao động này từ màng nhĩ
và biến chúng thành suy nghĩ.
00:44
and transforms them into thoughts.
11
32626
2753
Tôi hi vọng là như vậy.
00:48
I hope.
12
36031
1151
(Tiếng cười)
00:49
(Laughter)
13
37206
1003
Hi vọng nó đang diễn ra.
00:50
I hope that's happening.
14
38233
1157
00:51
So because of this ability,
we humans are able to transmit our ideas
we humans are able to transmit our ideas
15
39414
4576
Chính nhờ khả năng này mà con người
có thể truyền tải những ý tưởng
có thể truyền tải những ý tưởng
trong phạm vi không gian
và thời gian rộng lớn.
và thời gian rộng lớn.
00:56
across vast reaches of space and time.
16
44014
2692
00:58
We're able to transmit
knowledge across minds.
knowledge across minds.
17
46730
4536
Ta có thể truyền tải
kiến thức tới mọi người.
kiến thức tới mọi người.
Tôi có thể đem một ý tưởng kỳ quái
vào tâm trí bạn ngay lúc này.
vào tâm trí bạn ngay lúc này.
01:03
I can put a bizarre new idea
in your mind right now.
in your mind right now.
18
51290
3161
tôi có thể nói,
01:06
I could say,
19
54475
1155
01:08
"Imagine a jellyfish waltzing in a library
20
56367
3208
"Hãy tưởng tượng một con sứa
vừa nhảy điệu valse trong thư viện
vừa nhảy điệu valse trong thư viện
vừa nghĩ về cơ học lượng tử "
01:11
while thinking about quantum mechanics."
21
59599
2176
(tiếng cười)
01:13
(Laughter)
22
61799
1398
01:15
Now, if everything has gone
relatively well in your life so far,
relatively well in your life so far,
23
63221
3028
Nếu mọi thứ trong cuộc sống
trước nay đều tương đối suôn sẻ,
trước nay đều tương đối suôn sẻ,
có lẽ bạn chẳng bao giờ
suy nghĩ như thế này.
suy nghĩ như thế này.
01:18
you probably haven't had
that thought before.
that thought before.
24
66273
2112
01:20
(Laughter)
25
68409
1002
(Tiếng cười)
01:21
But now I've just made you think it,
26
69435
1732
Nhưng giờ tôi khiến bạn nghĩ về nó
thông qua ngôn ngữ.
thông qua ngôn ngữ.
01:23
through language.
27
71191
1155
01:24
Now of course, there isn't just
one language in the world,
one language in the world,
28
72654
2724
Và dĩ nhiên, thế giới không chỉ
có một ngôn ngữ,
có một ngôn ngữ,
có khoảng 7.000 ngôn ngữ
được dùng trên toàn thế giới
được dùng trên toàn thế giới
01:27
there are about 7,000 languages
spoken around the world.
spoken around the world.
29
75402
2645
01:30
And all the languages differ
from one another in all kinds of ways.
from one another in all kinds of ways.
30
78071
3160
Trên mọi khía cạnh,
các ngôn ngữ đều có điểm khác nhau.
các ngôn ngữ đều có điểm khác nhau.
01:33
Some languages have different sounds,
31
81255
3091
Một số ngôn ngữ khác nhau
về cách phát âm,
về cách phát âm,
từ vựng,
01:36
they have different vocabularies,
32
84370
1719
và cũng có thể khác nhau về cấu trúc...
01:38
and they also have different structures --
33
86113
2039
01:40
very importantly, different structures.
34
88176
1887
cấu trúc khác nhau,
vô cùng quan trọng.
vô cùng quan trọng.
Điều này đặt ra câu hỏi:
01:42
That begs the question:
35
90896
1192
01:44
Does the language we speak
shape the way we think?
shape the way we think?
36
92112
2612
Liệu ngôn ngữ ta nói
có định hình cách ta suy nghĩ?
có định hình cách ta suy nghĩ?
Đây là một câu hỏi từ xa xưa
01:46
Now, this is an ancient question.
37
94748
1572
01:48
People have been speculating
about this question forever.
about this question forever.
38
96344
3171
mà con người vẫn không ngừng
nghiên cứu.
nghiên cứu.
Charlemagne, hoàng đế
của đế chế La Mã, từng nói
của đế chế La Mã, từng nói
01:51
Charlemagne, Holy Roman emperor, said,
39
99539
2317
01:53
"To have a second language
is to have a second soul" --
is to have a second soul" --
40
101880
3036
"Nói được thêm một ngôn ngữ
chính là có thêm một tâm hồn"
chính là có thêm một tâm hồn"
01:56
strong statement
that language crafts reality.
that language crafts reality.
41
104940
2503
một nhận định mạnh mẽ rằng
ngôn ngữ tạo ra thực tại.
ngôn ngữ tạo ra thực tại.
Song ở một khía cạnh khác,
Juliet của Shakespeare từng nói:
Juliet của Shakespeare từng nói:
01:59
But on the other hand,
Shakespeare has Juliet say,
Shakespeare has Juliet say,
42
107992
2990
"Cái tên nói lên điều gì?
02:03
"What's in a name?
43
111006
1151
02:04
A rose by any other name
would smell as sweet."
would smell as sweet."
44
112181
2334
Một bông hồng dù có tên khác
vẫn cứ sẽ ngọt ngào",
vẫn cứ sẽ ngọt ngào",
cho thấy phải chăng
ngôn ngữ không tạo nên thực tế.
ngôn ngữ không tạo nên thực tế.
02:07
Well, that suggests that maybe
language doesn't craft reality.
language doesn't craft reality.
45
115504
3053
02:10
These arguments have gone
back and forth for thousands of years.
back and forth for thousands of years.
46
118926
4006
Những cuộc tranh luận như thế diễn ra
nhiều lần suốt hàng nghìn năm qua.
nhiều lần suốt hàng nghìn năm qua.
Nhưng cho đến nay,
vẫn chưa có tài liệu nào
vẫn chưa có tài liệu nào
02:15
But until recently,
there hasn't been any data
there hasn't been any data
47
123400
2731
02:18
to help us decide either way.
48
126155
1556
giúp ta tìm ra hướng đi đúng.
02:20
Recently, in my lab
and other labs around the world,
and other labs around the world,
49
128230
2452
Gần đây, nhiều phòng thí nghiệm
trên thế giới,
trên thế giới,
đã bắt đầu nghiên cứu.
02:22
we've started doing research,
50
130706
1392
02:24
and now we have actual scientific data
to weigh in on this question.
to weigh in on this question.
51
132122
4437
và hiện đã có được những dữ liệu khoa học
xác đáng để trả lời câu hỏi này.
xác đáng để trả lời câu hỏi này.
Tôi sẽ kể cho các bạn
một vài ví dụ yêu thích.
một vài ví dụ yêu thích.
02:28
So let me tell you about
some of my favorite examples.
some of my favorite examples.
52
136918
2541
Bắt đầu với ví dụ từ
một cộng đồng thổ dân ở Úc
một cộng đồng thổ dân ở Úc
02:31
I'll start with an example
from an Aboriginal community in Australia
from an Aboriginal community in Australia
53
139846
3414
mà tôi từng có cơ hội làm việc cùng.
02:35
that I had the chance to work with.
54
143284
1728
02:37
These are the Kuuk Thaayorre people.
55
145036
1743
Đây là tộc người Kuuk Thaayorre,
02:38
They live in Pormpuraaw
at the very west edge of Cape York.
at the very west edge of Cape York.
56
146803
3794
Họ sống ngay tại Pormpuraaw
tại bờ Đông của Cape York.
tại bờ Đông của Cape York.
Và điều thú vị về tộc Kuuk Thaayorre là,
02:43
What's cool about Kuuk Thaayorre is,
57
151351
2236
02:45
in Kuuk Thaayorre, they don't use
words like "left" and "right,"
words like "left" and "right,"
58
153611
3058
Người Kuuk Thaayorre không dùng những từ
như "trái" hay "phải"
như "trái" hay "phải"
02:48
and instead, everything
is in cardinal directions:
is in cardinal directions:
59
156693
2684
thay vào đó, mọi thứ được xác định
theo bốn hướng:
theo bốn hướng:
02:51
north, south, east and west.
60
159401
1424
Bắc, Nam, Đông và Tây.
02:53
And when I say everything,
I really mean everything.
I really mean everything.
61
161425
2535
Và khi tôi nói mọi thứ,
ý của tôi là mọi thứ.
ý của tôi là mọi thứ.
02:55
You would say something like,
62
163984
1551
Bạn sẽ nói, ví dụ như,
02:57
"Oh, there's an ant
on your southwest leg."
on your southwest leg."
63
165559
2512
"Ô, có một con kiến trên
chân Tây Nam của bạn kìa."
chân Tây Nam của bạn kìa."
Hoặc, "Dịch cốc sang
hướng Bắc-Đông Bắc chút đi."
hướng Bắc-Đông Bắc chút đi."
03:01
Or, "Move your cup
to the north-northeast a little bit."
to the north-northeast a little bit."
64
169178
2656
Thực tế, cách bạn nói "xin chào"
trong tiếng Kuuk Thaayoore sẽ là:
trong tiếng Kuuk Thaayoore sẽ là:
03:04
In fact, the way that you say "hello"
in Kuuk Thaayorre is you say,
in Kuuk Thaayorre is you say,
65
172404
3480
"Bạn đi hướng nào đấy?"
03:07
"Which way are you going?"
66
175908
1266
03:09
And the answer should be,
67
177198
1332
Và câu trả lời nên là,
03:11
"North-northeast in the far distance.
68
179014
1772
"Xa xa hướng Bắc- Đông Bắc.
03:12
How about you?"
69
180810
1321
Thế còn bạn?"
03:14
So imagine as you're walking
around your day,
around your day,
70
182155
3132
Hãy tưởng tượng bạn đi bộ cả ngày,
với mỗi người bạn gặp,
03:17
every person you greet,
71
185311
1549
03:18
you have to report your heading direction.
72
186884
2071
bạn phải báo cáo hướng đi của mình.
(Cười lớn)
03:20
(Laughter)
73
188979
1179
03:22
But that would actually get you
oriented pretty fast, right?
oriented pretty fast, right?
74
190182
3331
Điều đó vô hình khiến bạn
định hướng khá nhanh, phải không?
định hướng khá nhanh, phải không?
03:25
Because you literally
couldn't get past "hello,"
couldn't get past "hello,"
75
193537
2960
Bởi bạn không thể đơn thuần
đi ngang qua và nói "xin chào"
đi ngang qua và nói "xin chào"
03:28
if you didn't know
which way you were going.
which way you were going.
76
196521
2075
nếu không biết mình
đang đi đâu.
đang đi đâu.
03:31
In fact, people who speak languages
like this stay oriented really well.
like this stay oriented really well.
77
199969
3492
Thực tế, những người nói ngôn ngữ
như vậy định hướng khá tốt.
như vậy định hướng khá tốt.
Họ định hướng tốt hơn nhiều
so với người bình thường.
so với người bình thường.
03:35
They stay oriented better
than we used to think humans could.
than we used to think humans could.
78
203485
2925
Ta thường nghĩ con người
tệ hơn nhiều loài sinh vật
tệ hơn nhiều loài sinh vật
03:38
We used to think that humans
were worse than other creatures
were worse than other creatures
79
206840
2852
vì một vài lý do sinh học:
03:41
because of some biological excuse:
80
209716
1716
03:43
"Oh, we don't have magnets
in our beaks or in our scales."
in our beaks or in our scales."
81
211456
3325
"Oh, chúng ta không có nam châm
trong mỏ hoặc vây."
trong mỏ hoặc vây."
03:46
No; if your language and your culture
trains you to do it,
trains you to do it,
82
214805
2942
Không; nếu ngôn ngữ và văn hoá
huấn luyện bạn,
huấn luyện bạn,
bạn có thể làm được.
03:49
actually, you can do it.
83
217771
1249
03:51
There are humans around the world
who stay oriented really well.
who stay oriented really well.
84
219044
3040
Có nhiều người trên thế giới
định hướng rất tốt.
định hướng rất tốt.
03:54
And just to get us in agreement
85
222108
2128
Và để ta đồng thuận
03:56
about how different this is
from the way we do it,
from the way we do it,
86
224260
2595
về sự đa dạng
trong cách làm điều này,
trong cách làm điều này,
03:58
I want you all to close
your eyes for a second
your eyes for a second
87
226879
2764
tôi muốn các bạn
cùng nhắm mắt trong một giây
cùng nhắm mắt trong một giây
và chỉ về hướng Đông Nam.
04:02
and point southeast.
88
230887
1353
04:04
(Laughter)
89
232264
1710
(Cười lớn)
04:05
Keep your eyes closed. Point.
90
233998
1578
Tiếp tục nhắm mắt và chỉ tay.
04:10
OK, so you can open your eyes.
91
238095
2017
Ok, giờ bạn có thể mở mắt.
04:12
I see you guys pointing there,
there, there, there, there ...
there, there, there, there ...
92
240136
3779
Tôi thấy các bạn chỉ tay hướng kia,
kia, kia, kia, kia..
kia, kia, kia, kia..
Chính tôi cũng không biết
hướng của mình
hướng của mình
04:16
I don't know which way it is myself --
93
244529
1878
(Cười lớn)
04:18
(Laughter)
94
246431
1664
Các bạn không giúp được gì mấy.
04:20
You have not been a lot of help.
95
248119
1658
04:21
(Laughter)
96
249801
1317
(Cười lớn)
04:23
So let's just say the accuracy
in this room was not very high.
in this room was not very high.
97
251142
2920
Nên có thể nói độ chính xác
trong phòng này không cao.
trong phòng này không cao.
04:26
This is a big difference in cognitive
ability across languages, right?
ability across languages, right?
98
254086
3360
Đây là sự khác biệt lớn về khả năng
nhận thức của các ngôn ngữ, nhỉ?
nhận thức của các ngôn ngữ, nhỉ?
04:29
Where one group -- very
distinguished group like you guys --
distinguished group like you guys --
99
257470
3395
Khi mà một nhóm
- rất ưu tú như các bạn -
- rất ưu tú như các bạn -
Không rõ hướng nào là
hướng nào
hướng nào
04:32
doesn't know which way is which,
100
260889
1563
04:34
but in another group,
101
262476
1336
Nhưng trong một nhóm khác,
04:35
I could ask a five-year-old
and they would know.
and they would know.
102
263836
2290
tôi sẽ hỏi trẻ lên năm
và chúng sẽ biết
và chúng sẽ biết
04:38
(Laughter)
103
266150
1084
(Cười lớn)
04:39
There are also really big differences
in how people think about time.
in how people think about time.
104
267258
3420
Có những sự khác biệt khác
về cách mọi người nghĩ về thời gian.
về cách mọi người nghĩ về thời gian.
04:42
So here I have pictures
of my grandfather at different ages.
of my grandfather at different ages.
105
270702
4017
Ở đây, tôi có hình của ông tôi
ở những độ tuổi khác nhau.
ở những độ tuổi khác nhau.
Và nếu tôi hỏi một người nói tiếng Anh
sắp xếp theo thứ tự thời gian,
sắp xếp theo thứ tự thời gian,
04:46
And if I ask an English speaker
to organize time,
to organize time,
106
274743
3227
họ có thể xếp
04:49
they might lay it out this way,
107
277994
1485
từ trái sang phải.
04:51
from left to right.
108
279503
1151
04:52
This has to do with writing direction.
109
280678
1831
Liên quan tới cách viết.
04:54
If you were a speaker of Hebrew or Arabic,
110
282533
2026
Nếu nói tiếng Do Thái hoặc Ả Rập
04:56
you might do it going
in the opposite direction,
in the opposite direction,
111
284583
2290
bạn có thể sẽ viết theo hướng
ngược lại,
ngược lại,
04:58
from right to left.
112
286897
1150
từ phải qua trái.
Vậy người Kuuk Thaayorre,
05:01
But how would the Kuuk Thaayorre,
113
289578
1585
bộ tộc mà tôi vừa đề cập đến
sẽ xếp thế nào?
sẽ xếp thế nào?
05:03
this Aboriginal group I just
told you about, do it?
told you about, do it?
114
291187
2394
Họ không dùng những từ
như "trái" hay "phải".
như "trái" hay "phải".
05:05
They don't use words
like "left" and "right."
like "left" and "right."
115
293605
2118
Để tôi gợi ý cho các bạn.
05:07
Let me give you hint.
116
295747
1492
05:09
When we sat people facing south,
117
297263
2551
Khi ngồi đối mặt hướng Nam,
họ sắp xếp từ trái qua phải.
05:11
they organized time from left to right.
118
299838
1858
05:14
When we sat them facing north,
119
302391
2183
Khi ngồi đối mặt hướng Bắc,
05:16
they organized time from right to left.
120
304598
1975
họ sắp xếp từ phải qua trái.
05:19
When we sat them facing east,
121
307026
2055
Khi ngồi đối mặt hướng Đông,
sắp xếp theo thời gian
hướng về cơ thể.
hướng về cơ thể.
05:21
time came towards the body.
122
309105
1740
Vậy kiểu mẫu ở đây là gì?
05:23
What's the pattern?
123
311608
1311
05:26
East to west, right?
124
314056
1699
Đông tới Tây, phải không?
05:27
So for them, time doesn't actually
get locked on the body at all,
get locked on the body at all,
125
315779
3502
Với họ, thời gian
không bó buộc với cơ thể
không bó buộc với cơ thể
mà là với không gian
05:31
it gets locked on the landscape.
126
319305
1540
Như vậy, tôi hướng mặt
về phía này,
về phía này,
05:32
So for me, if I'm facing this way,
127
320869
1718
thời gian sẽ theo phía này.
05:34
then time goes this way,
128
322611
1157
05:35
and if I'm facing this way,
then time goes this way.
then time goes this way.
129
323792
2473
Hướng mặt phía này,
thời gian theo phía này.
thời gian theo phía này.
05:38
I'm facing this way, time goes this way --
130
326289
2000
Tôi đối mặt và,
thời gian theo hướng này --
thời gian theo hướng này --
05:40
very egocentric of me to have
the direction of time chase me around
the direction of time chase me around
131
328313
3967
thật là vị kỷ
khi thấy thời gian đuổi theo mình,
khi thấy thời gian đuổi theo mình,
mỗi khi xoay người.
05:44
every time I turn my body.
132
332304
1640
05:46
For the Kuuk Thaayorre,
time is locked on the landscape.
time is locked on the landscape.
133
334598
2647
Với người Kuuk Thaayorre
thời gian bó buộc với không gian
thời gian bó buộc với không gian
05:49
It's a dramatically different way
of thinking about time.
of thinking about time.
134
337269
2819
Một cách nghĩ về thời gian
hoàn toàn khác biệt.
hoàn toàn khác biệt.
Còn đây là một mẹo khác
rất thông minh.
rất thông minh.
05:52
Here's another really smart human trick.
135
340112
1911
05:54
Suppose I ask you
how many penguins are there.
how many penguins are there.
136
342047
2213
Giả dụ tôi hỏi
có bao nhiêu con chim cánh cụt.
có bao nhiêu con chim cánh cụt.
05:56
Well, I bet I know how you'd solve
that problem if you solved it.
that problem if you solved it.
137
344958
3154
Tôi cá các bạn
có thể trả lời bằng cách,
có thể trả lời bằng cách,
bắt đầu, "1,2,3,4,5,6,7,8."
06:00
You went, "One, two, three,
four, five, six, seven, eight."
four, five, six, seven, eight."
138
348136
2827
Bạn đếm chúng,
06:02
You counted them.
139
350987
1164
gán mỗi con
với một con số,
với một con số,
06:04
You named each one with a number,
140
352175
1609
06:05
and the last number you said
was the number of penguins.
was the number of penguins.
141
353808
2636
và số cuối cùng
là số chim cánh cụt.
là số chim cánh cụt.
Đó là mẹo nhỏ
khi ta học đếm hồi nhỏ.
khi ta học đếm hồi nhỏ.
06:08
This is a little trick
that you're taught to use as kids.
that you're taught to use as kids.
142
356468
2862
06:11
You learn the number list
and you learn how to apply it.
and you learn how to apply it.
143
359354
3051
Bạn học về dãy số
và áp dụng chúng.
và áp dụng chúng.
Một mẹo ngôn ngữ nhỏ.
06:14
A little linguistic trick.
144
362787
1446
Một vài ngôn ngữ
không làm như vậy
không làm như vậy
06:16
Well, some languages don't do this,
145
364804
1677
06:18
because some languages
don't have exact number words.
don't have exact number words.
146
366505
3149
vì không có chữ số đếm chính xác.
06:22
They're languages that don't have
a word like "seven"
a word like "seven"
147
370039
2897
Những ngôn ngữ đó
không có từ như "bảy"
không có từ như "bảy"
hay "tám".
06:24
or a word like "eight."
148
372960
1401
06:27
In fact, people who speak
these languages don't count,
these languages don't count,
149
375033
2658
Thực tế, người nói
những ngôn ngữ đó không đếm.
những ngôn ngữ đó không đếm.
Họ gặp vấn đề với việc
đánh dấu số lượng chính xác
đánh dấu số lượng chính xác
06:29
and they have trouble
keeping track of exact quantities.
keeping track of exact quantities.
150
377715
2997
06:32
So, for example, if I ask you
to match this number of penguins
to match this number of penguins
151
380736
3929
Ví dụ, nếu tôi yêu cầu bạn
gán số lượng chim cánh cụt
gán số lượng chim cánh cụt
với số lượng vịt tương ứng,
06:36
to the same number of ducks,
152
384689
2264
06:38
you would be able to do that by counting.
153
386977
2144
bạn có thể làm điều đó
bằng việc đếm.
bằng việc đếm.
06:41
But folks who don't have
that linguistic trait can't do that.
that linguistic trait can't do that.
154
389145
3855
Nhưng những người không có
mẹo ngôn ngữ đó không làm được điều này.
mẹo ngôn ngữ đó không làm được điều này.
Ngôn ngữ khác nhau
trong cả cách phân chia phổ màu -
trong cả cách phân chia phổ màu -
06:47
Languages also differ in how
they divide up the color spectrum --
they divide up the color spectrum --
155
395653
3154
thế giới thị giác.
06:50
the visual world.
156
398831
1150
06:52
Some languages have
lots of words for colors,
lots of words for colors,
157
400348
2152
Một số ngôn ngữ
có rất nhiều từ chỉ màu sắc,
có rất nhiều từ chỉ màu sắc,
06:54
some have only a couple words,
"light" and "dark."
"light" and "dark."
158
402524
2364
số khác lại chỉ có vài từ,
"nhạt" và "đậm".
"nhạt" và "đậm".
06:56
And languages differ in where they put
boundaries between colors.
boundaries between colors.
159
404912
3623
Ngôn ngữ cũng khác nhau
trong cách đặt giới hạn giữa màu sắc.
trong cách đặt giới hạn giữa màu sắc.
07:00
So, for example, in English,
there's a world for blue
there's a world for blue
160
408559
3215
Ví dụ, trong tiếng Anh,
có từ "xanh da trời"
có từ "xanh da trời"
bao hàm tất cả các màu
bạn nhìn thấy trên màn hình,
bạn nhìn thấy trên màn hình,
07:03
that covers all of the colors
that you can see on the screen,
that you can see on the screen,
161
411798
3135
nhưng tiếng Nga,
không có từ nào như vậy.
không có từ nào như vậy.
07:06
but in Russian, there isn't a single word.
162
414957
2006
07:08
Instead, Russian speakers
have to differentiate
have to differentiate
163
416987
2206
Thay vào đó người nói tiếng Nga
phải phân biệt
phải phân biệt
07:11
between light blue, "goluboy,"
164
419217
1471
giữa xanh nhạt, "goluboy"
07:12
and dark blue, "siniy."
165
420712
1576
và xanh đậm, "siniy".
07:15
So Russians have this lifetime
of experience of, in language,
of experience of, in language,
166
423138
3983
Thế nên, người Nga có kinh nghiệm
trong ngôn ngữ,
trong ngôn ngữ,
để phân biệt hai màu sắc này.
07:19
distinguishing these two colors.
167
427145
1869
07:21
When we test people's ability
to perceptually discriminate these colors,
to perceptually discriminate these colors,
168
429038
3963
Kết quả kiểm tra khả năng phân biệt
màu sắc qua giác quan,
màu sắc qua giác quan,
cho thấy người nói
tiếng Nga nhanh hơn
tiếng Nga nhanh hơn
07:25
what we find is that
Russian speakers are faster
Russian speakers are faster
169
433025
2521
07:27
across this linguistic boundary.
170
435570
1558
trong việc phân biệt
07:29
They're faster to be able
to tell the difference
to tell the difference
171
437152
2282
giữa xanh nhạt và xanh đậm
trong giới hạn ngôn ngữ.
trong giới hạn ngôn ngữ.
07:31
between a light and dark blue.
172
439458
1458
07:33
And when you look at people's brains
as they're looking at colors --
as they're looking at colors --
173
441299
3264
Khi nhìn vào não bộ của họ
khi quan sát những màu sắc này
khi quan sát những màu sắc này
07:36
say you have colors shifting slowly
from light to dark blue --
from light to dark blue --
174
444587
3335
cùng với sự dịch chuyển
chậm rãi từ nhạt đến đậm,
chậm rãi từ nhạt đến đậm,
07:40
the brains of people who use
different words for light and dark blue
different words for light and dark blue
175
448798
4452
não bộ những người dùng
từ khác nhau chỉ xanh đậm và xanh nhạt
từ khác nhau chỉ xanh đậm và xanh nhạt
07:45
will give a surprised reaction
as the colors shift from light to dark,
as the colors shift from light to dark,
176
453274
3510
sẽ cho ra phản ứng đáng ngạc nhiên
khi màu sắc chuyển từ nhạt sang đậm,
khi màu sắc chuyển từ nhạt sang đậm,
07:48
as if, "Ooh, something
has categorically changed,"
has categorically changed,"
177
456808
3182
như thể, " Ồ, có sự thay đổi rõ rệt kìa,"
trong khi não bộ của
những người nói tiếng Anh, ví dụ,
những người nói tiếng Anh, ví dụ,
07:52
whereas the brains
of English speakers, for example,
of English speakers, for example,
178
460014
2446
không có sự phân biệt
rõ ràng này,
rõ ràng này,
07:54
that don't make
this categorical distinction,
this categorical distinction,
179
462484
2140
07:56
don't give that surprise,
180
464648
1196
không có gì
ngạc nhiên,
ngạc nhiên,
07:57
because nothing is categorically changing.
181
465868
2083
vì không có gì thay đổi
rõ rệt.
rõ rệt.
08:02
Languages have all kinds
of structural quirks.
of structural quirks.
182
470054
2504
Mỗi ngoại ngữ đều có
nét riêng về mặt cấu trúc.
nét riêng về mặt cấu trúc.
Điều mà tôi rất thích.
08:04
This is one of my favorites.
183
472582
1337
08:05
Lots of languages have grammatical gender;
184
473943
2432
Rất nhiều ngôn ngữ có
cấu trúc giới tính:
cấu trúc giới tính:
08:08
every noun gets assigned a gender,
often masculine or feminine.
often masculine or feminine.
185
476399
4630
mỗi danh từ được gán một giới tính,
thường là giống đực hoặc cái
thường là giống đực hoặc cái
và giới tính này khác nhau
giữa những ngôn ngữ khác nhau.
giữa những ngôn ngữ khác nhau.
08:13
And these genders differ across languages.
186
481053
2057
08:15
So, for example, the sun is feminine
in German but masculine in Spanish,
in German but masculine in Spanish,
187
483134
4541
Ví dụ, mặt trời giống cái trong tiếng Đức
nhưng giống đực trong tiếng Tây Ban Nha
nhưng giống đực trong tiếng Tây Ban Nha
và mặt trăng thì ngược lại.
08:19
and the moon, the reverse.
188
487699
1348
08:21
Could this actually have any
consequence for how people think?
consequence for how people think?
189
489634
3462
Liệu điều này có ảnh hưởng
đến cách suy nghĩ của mọi người?
đến cách suy nghĩ của mọi người?
Liệu người nói tiếng Đức
có nghĩ mặt trời nữ tính hơn,
có nghĩ mặt trời nữ tính hơn,
08:25
Do German speakers think of the sun
as somehow more female-like,
as somehow more female-like,
190
493120
3994
và mặt trăng nam tính hơn?
08:29
and the moon somehow more male-like?
191
497138
1906
Thực tế đúng như vậy.
08:31
Actually, it turns out that's the case.
192
499767
1906
08:33
So if you ask German and Spanish speakers
to, say, describe a bridge,
to, say, describe a bridge,
193
501697
5423
Thế nên, nếu bạn yêu cầu
người nói tiếng Đức và Tây Ban Nha
người nói tiếng Đức và Tây Ban Nha
tả cây cầu
thì sẽ như thế này -
thì sẽ như thế này -
08:39
like the one here --
194
507144
1436
08:40
"bridge" happens to be grammatically
feminine in German,
feminine in German,
195
508604
3349
"cái cầu" trong tiếng Đức
mang giống cái,
mang giống cái,
trong tiếng Tây Ban Nha
mang giống đực,
mang giống đực,
08:43
grammatically masculine in Spanish --
196
511977
2156
08:46
German speakers are more likely
to say bridges are "beautiful," "elegant"
to say bridges are "beautiful," "elegant"
197
514157
4318
Người nói tiếng Đức sẽ tả
chúng "đẹp" hay "trang nhã"
chúng "đẹp" hay "trang nhã"
hay những từ miêu tả sự nữ tính.
08:50
and stereotypically feminine words.
198
518499
2127
08:52
Whereas Spanish speakers
will be more likely to say
will be more likely to say
199
520650
2509
Trong khi, người nói tiếng Tây Ban Nha
thường miêu tả
thường miêu tả
08:55
they're "strong" or "long,"
200
523183
1546
nó "chắc chắn", hoặc "dài",
08:56
these masculine words.
201
524753
1386
những từ nam tính.
09:00
(Laughter)
202
528849
1680
(Cười lớn)
09:03
Languages also differ in how
they describe events, right?
they describe events, right?
203
531396
4122
Ngôn ngữ cũng miêu tả
sự việc theo cách khác nhau, đúng chứ?
sự việc theo cách khác nhau, đúng chứ?
Ví dụ, một vụ tai nạn.
09:08
You take an event like this, an accident.
204
536060
2346
09:10
In English, it's fine to say,
"He broke the vase."
"He broke the vase."
205
538430
2788
Tếng Anh thường nói
"Anh ta làm vỡ cái bình",
"Anh ta làm vỡ cái bình",
09:13
In a language like Spanish,
206
541869
2544
trong khi tiếng Tây Ban Nha,
lại thường là: "Cái bình bị vỡ".
09:16
you might be more likely
to say, "The vase broke,"
to say, "The vase broke,"
207
544437
2847
09:19
or, "The vase broke itself."
208
547308
1561
hay "Cái bình tự vỡ."
09:21
If it's an accident, you wouldn't say
that someone did it.
that someone did it.
209
549332
3222
Đó là tai nạn,
bạn sẽ không nói ai làm vỡ.
bạn sẽ không nói ai làm vỡ.
Trong tiếng Anh, khá là kỳ quặc,
khi ta thậm chí có thể nói:
khi ta thậm chí có thể nói:
09:24
In English, quite weirdly,
we can even say things like,
we can even say things like,
210
552578
3406
"Tôi làm gãy tay."
09:28
"I broke my arm."
211
556008
1247
09:29
Now, in lots of languages,
212
557953
1834
Trong nhiều ngôn ngữ,
09:31
you couldn't use that construction
unless you are a lunatic
unless you are a lunatic
213
559811
3171
không thể dùng cấu trúc này
trừ phi bạn có vấn đề về đầu óc
trừ phi bạn có vấn đề về đầu óc
và cố tình tự đánh gãy tay.
09:35
and you went out
looking to break your arm --
looking to break your arm --
214
563006
2129
(Cười lớn)
09:37
(Laughter)
215
565159
1002
09:38
and you succeeded.
216
566185
1151
Và bạn đã thành công.
09:39
If it was an accident,
you would use a different construction.
you would use a different construction.
217
567360
3264
Nếu đó là một vụ tai nạn,
bạn có thể dùng cấu trúc khác.
bạn có thể dùng cấu trúc khác.
Và điều đó có những hệ quả.
09:42
Now, this has consequences.
218
570648
1805
09:44
So, people who speak different languages
will pay attention to different things,
will pay attention to different things,
219
572477
4188
Những người nói ngôn ngữ khác nhau
sẽ tập trung vào những thứ khác nhau
sẽ tập trung vào những thứ khác nhau
phụ thuộc vào việc ngôn ngữ của họ
yêu cầu họ phải làm gì.
yêu cầu họ phải làm gì.
09:48
depending on what their language
usually requires them to do.
usually requires them to do.
220
576689
3406
09:52
So we show the same accident
to English speakers and Spanish speakers,
to English speakers and Spanish speakers,
221
580119
4172
Khi đưa cùng một vụ tai nạn
cho người nói tiếng Anh
và tiếng Tây Ban Nha,
và tiếng Tây Ban Nha,
09:56
English speakers will remember who did it,
222
584315
3285
những người nói tiếng Anh
sẽ nhớ ai gây ra chuyện đó,
sẽ nhớ ai gây ra chuyện đó,
vì tiếng Anh yêu cầu bạn nói:
"Anh ta làm đấy, anh ta làm vỡ bình hoa."
"Anh ta làm đấy, anh ta làm vỡ bình hoa."
10:00
because English requires you
to say, "He did it; he broke the vase."
to say, "He did it; he broke the vase."
223
588525
3414
Trong khi những người nói tiếng
Tây Ban Nha lại ít nhớ ai gây ra,
Tây Ban Nha lại ít nhớ ai gây ra,
10:03
Whereas Spanish speakers might be
less likely to remember who did it
less likely to remember who did it
224
591963
3203
10:07
if it's an accident,
225
595190
1151
mà thường nhớ đó
là một vụ tai nạn.
là một vụ tai nạn.
10:08
but they're more likely to remember
that it was an accident.
that it was an accident.
226
596365
2829
Họ thường nhớ đến sự kiện.
10:11
They're more likely
to remember the intention.
to remember the intention.
227
599218
2436
Như vậy, hai người chứng kiến
cùng một sự việc,
cùng một sự việc,
10:13
So, two people watch the same event,
228
601678
3083
10:16
witness the same crime,
229
604785
2081
nhưng, cuối cùng, sẽ nhớ
những thứ khác nhau về sự việc đó.
những thứ khác nhau về sự việc đó.
10:18
but end up remembering
different things about that event.
different things about that event.
230
606890
3046
Điều này tất nhiên liên quan mật thiết
đến bằng chứng tận mắt thấy.
đến bằng chứng tận mắt thấy.
10:22
This has implications, of course,
for eyewitness testimony.
for eyewitness testimony.
231
610564
3259
Nó cũng liên quan tới
việc quy trách nhiệm và hình phạt
việc quy trách nhiệm và hình phạt
10:26
It also has implications
for blame and punishment.
for blame and punishment.
232
614590
2362
Nếu là người nói tiếng Anh
10:28
So if you take English speakers
233
616976
1807
10:30
and I just show you
someone breaking a vase,
someone breaking a vase,
234
618807
2164
và tôi mới chỉ cho bạn
ai đó làm vỡ cái bình,
ai đó làm vỡ cái bình,
10:32
and I say, "He broke the vase,"
as opposed to "The vase broke,"
as opposed to "The vase broke,"
235
620995
3855
và nói: "Anh ta làm vỡ bình,"
thay vì "Cái bình bị vỡ,"
thay vì "Cái bình bị vỡ,"
dù bạn có thể chứng kiến tận mắt,
10:37
even though you can witness it yourself,
236
625504
1913
10:39
you can watch the video,
237
627441
1268
bạn có thể xem video,
10:40
you can watch the crime against the vase,
238
628733
2162
bạn có thể thấy việc phạm lỗi,
bạn sẽ có xu hướng trừng phạt ai đó,
10:44
you will punish someone more,
239
632157
1767
10:45
you will blame someone more
if I just said, "He broke it,"
if I just said, "He broke it,"
240
633948
2853
đổ lỗi cho ai đó
khi tôi nói: "Anh ta làm vỡ,"
khi tôi nói: "Anh ta làm vỡ,"
thay vì: "Nó bị vỡ."
10:48
as opposed to, "It broke."
241
636825
1493
10:50
The language guides
our reasoning about events.
our reasoning about events.
242
638931
3323
Ngôn ngữ dẫn dắt những suy luận
về sự việc.
về sự việc.
10:55
Now, I've given you a few examples
243
643996
2886
Tôi đã đưa các bạn
một vài ví dụ
một vài ví dụ
10:58
of how language can profoundly
shape the way we think,
shape the way we think,
244
646906
3727
về việc ngôn ngữ có thể
định hình sâu sắc lối suy nghĩ của ta,
định hình sâu sắc lối suy nghĩ của ta,
theo vô vàn cách.
11:02
and it does so in a variety of ways.
245
650657
2175
Thế nên, ngôn ngữ
có thể ảnh hưởng lớn,
có thể ảnh hưởng lớn,
11:04
So language can have big effects,
246
652856
1931
lên không gian, thời gian,
11:06
like we saw with space and time,
247
654811
1742
11:08
where people can lay out space and time
248
656577
1906
người ta có thể
xếp chúng
xếp chúng
11:10
in completely different
coordinate frames from each other.
coordinate frames from each other.
249
658507
3241
theo những khuôn mẫu hoàn
toàn khác nhau.
toàn khác nhau.
Ngôn ngữ thật sự
có những ảnh hưởng sâu sắc
có những ảnh hưởng sâu sắc
11:14
Language can also have
really deep effects --
really deep effects --
250
662781
2234
11:17
that's what we saw
with the case of number.
with the case of number.
251
665039
2184
tới cách ta nhìn nhận
những con số.
những con số.
11:19
Having count words in your language,
252
667572
2043
Có những số đếm trong
ngôn ngữ của bạn,
ngôn ngữ của bạn,
có những từ chỉ số,
11:21
having number words,
253
669639
1220
11:22
opens up the whole world of mathematics.
254
670883
2561
mở ra một thế giới toán học.
11:25
Of course, if you don't count,
you can't do algebra,
you can't do algebra,
255
673468
2503
Tất nhiên, nếu không đếm,
bạn không thể có đại số,
bạn không thể có đại số,
bạn hầu như chẳng làm được gì
11:27
you can't do any of the things
256
675995
1564
11:29
that would be required
to build a room like this
to build a room like this
257
677583
2743
trước yêu cầu xây một
căn phòng như thế này,
căn phòng như thế này,
hay phát sóng chương trình này.
11:32
or make this broadcast, right?
258
680350
2004
11:34
This little trick of number words
gives you a stepping stone
gives you a stepping stone
259
682836
2863
Những mẹo chữ số
đưa bạn từng bước
đưa bạn từng bước
11:37
into a whole cognitive realm.
260
685723
1481
bước tới một vương quốc ý thức.
11:40
Language can also have
really early effects,
really early effects,
261
688420
2295
Ngôn ngữ có thể có
ảnh hưởng từ rất sớm
ảnh hưởng từ rất sớm
11:42
what we saw in the case of color.
262
690739
2870
đến cách ta nhìn nhận màu sắc.
Những quyết định tiềm thức
đơn giản và cơ bản.
đơn giản và cơ bản.
11:46
These are really simple,
basic, perceptual decisions.
basic, perceptual decisions.
263
694205
2494
Chúng ta đưa ra hàng nghìn
quyết định như vậy,
quyết định như vậy,
11:48
We make thousands of them all the time,
264
696723
2360
11:51
and yet, language is getting in there
265
699107
1817
và ngôn ngữ đóng vai trò
quan trọng
quan trọng
11:52
and fussing even with these tiny little
perceptual decisions that we make.
perceptual decisions that we make.
266
700948
4331
trong cả những quyết định
nhỏ nhặt nhất.
nhỏ nhặt nhất.
Ngôn ngữ có thể
có ảnh hưởng rộng lớn.
có ảnh hưởng rộng lớn.
11:58
Language can have really broad effects.
267
706787
1859
12:00
So the case of grammatical gender
may be a little silly,
may be a little silly,
268
708670
3228
Trường hợp giới tính trong ngữ pháp
có vẻ hơi ngớ ngẩn,
có vẻ hơi ngớ ngẩn,
12:03
but at the same time,
grammatical gender applies to all nouns.
grammatical gender applies to all nouns.
269
711922
3833
nhưng đồng thời, giới tính trong
ngôn ngữ áp dụng cho mọi danh từ,
ngôn ngữ áp dụng cho mọi danh từ,
Nghĩa là ngôn ngữ
có thể định hình cách ta nghĩ
có thể định hình cách ta nghĩ
12:08
That means language can shape
how you're thinking
how you're thinking
270
716061
2289
12:10
about anything that can be
named by a noun.
named by a noun.
271
718374
2887
về bất cứ điều gì được gọi
bằng danh từ.
bằng danh từ.
Có rất nhiều thứ như vậy.
12:14
That's a lot of stuff.
272
722185
1329
12:16
And finally, I gave you an example
of how language can shape things
of how language can shape things
273
724449
3257
Cuối cùng, tôi cho các bạn
ví dụ về cách ngôn ngữ
ví dụ về cách ngôn ngữ
định hình đánh giá của cá nhân
12:19
that have personal weight to us --
274
727730
1636
12:21
ideas like blame and punishment
or eyewitness memory.
or eyewitness memory.
275
729390
2576
những ý nghĩ như đổ lỗi,
hình phạt hay ký ức.
hình phạt hay ký ức.
12:23
These are important things
in our daily lives.
in our daily lives.
276
731990
2164
Chúng quan trọng
trong cuộc sống hàng ngày.
trong cuộc sống hàng ngày.
12:28
Now, the beauty of linguistic diversity
is that it reveals to us
is that it reveals to us
277
736153
5001
Giờ, vẻ đẹp của sự đa dạng
ngôn ngữ cho ta thấy
ngôn ngữ cho ta thấy
tâm trí con người có thể thông minh
và linh hoạt đến thế nào.
và linh hoạt đến thế nào.
12:33
just how ingenious and how flexible
the human mind is.
the human mind is.
278
741178
3947
Tâm trí con người đã sáng tạo không chỉ
một mà là 7.000 vũ trụ nhận thức -
một mà là 7.000 vũ trụ nhận thức -
12:37
Human minds have invented
not one cognitive universe, but 7,000 --
not one cognitive universe, but 7,000 --
279
745775
4531
7.000 ngôn ngữ được sử
dụng trên thế giới.
dụng trên thế giới.
12:42
there are 7,000 languages
spoken around the world.
spoken around the world.
280
750330
2358
Và ta có thể
tạo ra nhiều hơn--
tạo ra nhiều hơn--
12:46
And we can create many more --
281
754010
1677
12:47
languages, of course, are living things,
282
755711
3083
ngôn ngữ, tất nhiên,
là những cá thể sống,
là những cá thể sống,
12:50
things that we can hone
and change to suit our needs.
and change to suit our needs.
283
758818
3766
những thứ ta có thể mài dũa,
thay đổi để phù hợp với nhu cầu.
thay đổi để phù hợp với nhu cầu.
Điều đáng buồn là ta đang mất đi
sự đa dạng ngôn ngữ này.
sự đa dạng ngôn ngữ này.
12:55
The tragic thing is that we're losing
so much of this linguistic diversity
so much of this linguistic diversity
284
763786
3483
12:59
all the time.
285
767293
1151
Ta mất đi một ngôn ngữ mỗi tuần,
13:00
We're losing about one language a week,
286
768468
1892
13:02
and by some estimates,
287
770384
1466
Và theo thống kê,
13:03
half of the world's languages
will be gone in the next hundred years.
will be gone in the next hundred years.
288
771874
3267
một nửa số ngôn ngữ trên thế giới
sẽ biến mất trong hơn trăm năm tới.
sẽ biến mất trong hơn trăm năm tới.
Điều tệ hơn là ở thời điểm hiện tại,
13:07
And the even worse news is that right now,
289
775966
2822
hầu hết mọi thứ ta biết về
não bộ và trí tuệ con người
não bộ và trí tuệ con người
13:10
almost everything we know about
the human mind and human brain
the human mind and human brain
290
778812
3708
13:14
is based on studies of usually American
English-speaking undergraduates
English-speaking undergraduates
291
782544
5028
chủ yếu dựa trên nghiên cứu
của người Mỹ nói tiếng Anh
của người Mỹ nói tiếng Anh
tại các trường đại học.
13:19
at universities.
292
787596
1324
13:22
That excludes almost all humans. Right?
293
790742
3533
Một nhóm thiểu số, phải không ?
13:26
So what we know about the human mind
is actually incredibly narrow and biased,
is actually incredibly narrow and biased,
294
794299
4971
Nên những điều ta biết về não bộ người
thực tế khá hạn hẹp và chủ quan,
thực tế khá hạn hẹp và chủ quan,
13:31
and our science has to do better.
295
799294
3236
và vì thế, cần phải thay đổi.
Tôi muốn để lại cho các bạn
suy nghĩ cuối cùng.
suy nghĩ cuối cùng.
13:37
I want to leave you
with this final thought.
with this final thought.
296
805987
2259
Tôi đã chia sẻ cách những người
nói ngôn ngữ khác nhau suy nghĩ khác nhau
nói ngôn ngữ khác nhau suy nghĩ khác nhau
13:40
I've told you about how speakers
of different languages think differently,
of different languages think differently,
297
808270
3513
13:43
but of course, that's not about
how people elsewhere think.
how people elsewhere think.
298
811807
3284
nhưng tất nhiên, đó không phải
là cách mà người nơi khác nghĩ,
là cách mà người nơi khác nghĩ,
mà là chính bạn.
13:47
It's about how you think.
299
815115
1419
13:48
It's how the language that you speak
shapes the way that you think.
shapes the way that you think.
300
816558
3606
Ngôn ngữ bạn nói
định hình cách bạn nghĩ.
định hình cách bạn nghĩ.
Và điều đó cho bạn cơ hội tự hỏi:
13:53
And that gives you the opportunity to ask,
301
821070
2576
"Tại sao mình lại nghĩ theo cách này?"
13:55
"Why do I think the way that I do?"
302
823670
2071
13:57
"How could I think differently?"
303
825765
1596
"Làm thế nào nghĩ khác đi?"
và "Tôi mong muốn
khơi gợi suy nghĩ gì?"
khơi gợi suy nghĩ gì?"
13:59
And also,
304
827908
1365
14:01
"What thoughts do I wish to create?"
305
829297
1727
Xin cám ơn rất nhiều.
14:03
Thank you very much.
306
831842
1159
14:05
(Applause)
307
833025
2756
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Lera Boroditsky - Cognitive scientistLera Boroditsky is trying to figure out how humans get so smart.
Why you should listen
Lera Boroditsky is an associate professor of cognitive science at University of California San Diego and editor in chief of Frontiers in Cultural Psychology. She previously served on the faculty at MIT and at Stanford. Her research is on the relationships between mind, world and language (or how humans get so smart).
Boroditsky has been named one of 25 visionaries changing the world by the Utne Reader, and is also a Searle Scholar, a McDonnell scholar, recipient of an NSF Career award and an APA Distinguished Scientist lecturer. She once used the Indonesian exclusive "we" correctly before breakfast and was proud of herself about it all day.
Lera Boroditsky | Speaker | TED.com